PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ

DLA GMINY JAWORZYNA ŚLĄSKA (PGN)

Jaworzyna Śląska, 2015

2

Zespół autorski: Zespół autorów pod kierownictwem mgr inż. Agaty Landwójtowicz

mgr inż. Justyna Siudak dr inż. Jacek Jaśkiewicz mgr inż. Agnieszka Bartocha mgr Iwona Szatkowska mgr Marta Jamontt-Skotis dr inż. Iwona Rackiewicz mgr Maria Młodzianowska-Synowiec Opieka ze strony Dyrekcji - Kierownik Obszaru mgr inż. Laura Kalbrun

ATMOTERM® S.A.

3

Spis treści

1. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI ............................................................... 4

1.1 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGNOZY .................................................................... 4 1.2 USTALENIA PROJEKTU PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY JAWORZYNA

ŚLĄSKA......................................................................................................................................... 5 1.3 POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI.................................................................................... 8

1.3.1 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi UE, regionalnymi i globalnymi ......... 8 1.3.2 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi Polski .............................................. 13 1.3.3 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi województwa dolnośląskiego ........ 17 1.3.4 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi Aglomeracji Wałbrzyskiej .............. 20 1.3.5 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej ..... 21 1.3.6 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi gminy ............................................. 22

2. MATERIAŁY WYJŚCIOWE, METODA PRZYJĘTA W OPRACOWANIU ..................................... 26

3. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA W REGIONIE OBJĘTYM PLANEM ....................................... 27 3.1 OPIS OBSZARU OBJĘTEGO ZAKRESEM PGN .............................................................................. 27 3.2 JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ............................................................................... 30 3.3 ZASOBY WODNE ........................................................................................................................ 33 3.4 ZASOBY PRZYRODNICZE ............................................................................................................ 35 3.5 HAŁAS ........................................................................................................................................ 37 3.6 ODPADY ..................................................................................................................................... 37 3.7 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ........................................................................... 39 3.8 ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH ...................................................................................... 39 3.9 GLEBY ........................................................................................................................................ 40 3.10 POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE ......................................................................................... 40

4. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ................................................................................... 41

5. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM.......................................................................................................... 41

6. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO .............................................................. 42 6.1. OPIS I MATRYCA ZBIORCZEJ OCENY .......................................................................................... 42 6.2. PODSUMOWANIE ODDZIAŁYWAŃ NA POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY ................................... 55

7. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ............................................ 59

8. OCENA SKUTKÓW W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PLANU ORAZ KORZYŚCI Z JEGO REALIZACJI ...................................................................................................................... 59

9. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH ................................................................. 60

10. METODY ANALIZY REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU PLANU ...................................... 60

11. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ..... 61

12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ............................................................. 62

13. SPIS TABEL ...................................................................................................................... 65

4

1. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI

1.1 Podstawa prawna opracowania prognozy

Podstawą prawną opracowania prognozy oddziaływania na środowisko ustaleń projektu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej stanowią:

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm.);

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232).

Opracowanie Prognoza oddziaływania na środowisko Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska ma na celu dokonanie oceny skutków realizacji ustaleń planu w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, wskazanie potencjalnie uciążliwych lub korzystnych dla środowiska ustaleń urbanistycznych i powinna stanowić integralną cześć opracowania planu oraz podawać rozwiązanie poprawiające istniejący i planowany sposób zagospodarowania.

Ponadto prognozę opracowano w oparciu o następujące akty prawne:

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa,

2. Dyrektywa 85/337 EEC z dnia 27 czerwca 1985 r., w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska,

3. Dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory,

4. Dyrektywa Komisji Europejskiej 97/11/EC z dnia 3 marca 1997r. wnoszącej poprawki do Dyrektywy 85/337 EEC,

5. Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego 2001/77/EC z dnia 27 września 2001 w sprawie promowania energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii na wewnętrznym rynku energetycznym.

6. Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska) (Dz. U. z 1996 r. Nr 58, poz. 263, 264),

7. Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska), 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości

odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2010 nr 16 poz. 87), 9. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól

elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów, z dnia 30 października 2003 r. – Dz. U. Nr 192 poz. 1883.

10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765),

11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014, poz. 1409),

12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznie 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011, Nr 25, poz. 133),

13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014, poz. 1348),

14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. Nr 94, poz. 795),

5

15. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397 z póź. zm.),

16. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112),

17. Decyzja Wykonawcza Komisji z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie przyjęcia siódmego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C (201307358) (2013/741/UE);

18. Ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2013, poz. 1205),

19. Ustawa z dnia 31 sierpnia 1995 r. o ratyfikacji Konwencji o różnorodności biologicznej (Dz. U. z 1995 r. Nr 58, poz. 565),

20. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 sierpnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2013 poz. 1232),

21. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21), 22. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

(Dz. U. z 2012 r. poz.647), 23. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 maja 2013 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. 2013 poz. 627), 24. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

(Dz. U. z 2014, poz. 210). 25. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,

udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235).

1.2 Ustalenia projektu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska (dalej zwany Planem) swoim zasięgiem obejmie obszar gminy o łącznej powierzchni ok. 67 km2 zlokalizowanej na obszarze województwa dolnośląskiego. Celem Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) jest określenie, na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych na obszarze Gminy Jaworzyna Śląska, działań zmierzających do redukcji zużycia energii, zwiększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną ich efektywności. Struktura PGN (cele strategiczne, szczegółowe i kierunki działań) Cel strategiczny 1 Ograniczenie emisji pyłów i gazów cieplarnianych z instalacji wykorzystywanych na terenie Gminy Jaworzyna Śląska, a także poprawa jakości powietrza. Cel szczegółowy 1.1. Zmniejszenie niskiej emisji

Kierunki działań:

Zachęcanie do wymiany pieców w ramach środków własnych właścicieli lokali, budżetu gminy, dofinansowania NFOŚiGW

Propagowanie wśród mieszkańców słuszności działań związanych ze zmianą sposobu ogrzewania lokali/budynków

Wspieranie sprzedawców paliw o niskiej zawartości popiołu Cel szczegółowy 1.2. Promocja i realizacja wizji zrównoważonego transportu - z uwzględnieniem transportu publicznego, indywidualnego jak również rowerowego. Kierunki działań:

Wymiana publicznej floty samochodowej na pojazdy bardziej przyjazne środowisku

Promocja zastosowania pojazdów charakteryzujących się niską emisją spalin do atmosfery

6

Budowa ścieżek rowerowych i pieszo-rowerowych

Udzielanie wsparcia finansowego na przejazd do miejsca pracy i nauki dla mieszkańców gminy korzystających z transportu zbiorowego

Współpraca z lokalnymi przewoźnikami w zakresie dostosowywania taboru do proekologicznych rozwiązań, rozwoju transportu publicznego

Cel szczegółowy 1.3. Poprawa parametrów technicznych infrastruktury drogowej i kolejowej Kierunki działań:

Budowa, przebudowa i modernizacja dróg/ chodników

Współpraca z organizatorami transportu kolejowego na rzecz modernizacji infrastruktury kolejowej i połączeń

Cel strategiczny 2 Zwiększenie efektywności wykorzystania/wytwarzania energii oraz wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii we wszystkich sektorach. Cel szczegółowy 2.1. Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i prywatnej Kierunki działań:

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej

Propagowanie termomodernizacji w budynkach mieszkalnych, usługowych, produkcyjnych oraz przemysłowych

Cel szczegółowy 2.2. Promocja i wdrażanie idei budownictwa energooszczędnego i pasywnego Kierunki działań:

Budowa obiektów publicznych i komercyjnych niskoenergetycznych lub/i pasywnych

Promocja energooszczędnych rozwiązań w budownictwie, dobre wzory, pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania

Cel szczegółowy 2.3. Promocja i wdrażanie energooszczędnych systemów, instalacji, oświetlenia i technologii Kierunki działań:

Wdrażanie efektywnego energetycznie oświetlenia zarówno miejskiego i prywatnego

Rozwój i wykorzystanie niskoemisyjnych technologii i źródeł energii np. paliw o niskiej zawartości popiołów

Modernizacja systemów elektrycznych

Modernizacja systemów grzewczych wraz z wymianą i podłączeniem do źródeł ciepła, systemów wentylacji i klimatyzacji

Modernizacja infrastruktury energetycznej Cel szczegółowy 2.4. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Kierunki działań:

Promowanie inwestycji w instalacje do wytwarzania zielonej energii

Promowanie korzyści z instalowania mikroinstalacji OZE w ramach programu Prosument

Budowa sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego

Cel strategiczny 3 Dążenie do wzrostu gospodarczego i zaspokajania potrzeb społeczeństwa, tj. rozwoju gospodarczo-społecznego gminy z poszanowaniem dla środowiska i bez znacznego wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną i finalną. Cel szczegółowy 3.1. Stworzenie warunków do rozwoju działalności gospodarczej, w tym usług turystycznych i agroturystyki propagujących ekologiczne rozwiązania, ochrony zdrowia i opieki medycznej oraz przemysłu nieuciążliwego dla środowiska. Kierunki działań:

7

Wspieranie przedsiębiorców w procesie działalności gospodarczej ukierunkowanej na rozwój regionu z zachowaniem środowiska naturalnego

Cel szczegółowy 3.2. Promowanie proekologicznych zachowań konsumenckich. Cel strategiczny 4 Wdrożenie wizji Gminy Jaworzyna Śląska, jako obszaru zarządzanego w sposób zrównoważony. Cel szczegółowy 4.1. System zielonych zamówień publicznych Kierunki działań:

Wdrożenie w pełni funkcjonalnego systemu zielonych zamówień publicznych, który zwiększy oddziaływanie gminy na innych użytkowników energii poprzez pełnienie wzorcowej roli w zakresie energii i środowiska

Wdrożenie i promocja zachowań oszczędzających energię wśród pracowników jst, szkołach i innych placówkach użyteczności publicznej.

Cel szczegółowy 4.2. Zapewnienie ładu przestrzenno-funkcjonalnego sprzyjającemu dobrej jakości powietrza – zapisy w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i w MPZP Kierunki działań:

Studium rozwoju i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zapisów umożliwiających realizację nowych inwestycji dla projektów uwzględniających wyłącznie ekologiczne ogrzewanie

Cel strategiczny 5 Budowanie społeczeństwa obywatelskiego przyjaznego środowisku. Cel szczegółowy 5.1. Zwiększenie świadomości wśród mieszkańców dotyczącej ich wpływu na lokalną gospodarkę ekoenergetyczną oraz jakość powietrza Kierunki działań:

Kampania informacyjna dla mieszkańców zwiększająca ich świadomość

Promowanie wśród mieszkańców opracowywanie i wdrażanie projektów lokalnej społeczności dla rozwiązania problemów ekologicznych w gminie

Prowadzenie konsultacji społecznych dla wdrażanych rozwiązań proekologicznych

Promocja zastosowania pojazdów charakteryzujących się niską emisją spalin do atmosfery

Promowanie turystyki rowerowej wśród mieszkańców

Promowanie zakupu paliw o niskiej zawartości popiołów, żarówek energooszczędnych itp. Cel szczegółowy 5.2. Organizacja szkoleń , wydarzeń i akcji edukacyjnych o tematyce związanej z ochroną powietrza Kierunki działań:

Organizowanie rajdów rowerowych, pikników oraz festynów dla społeczności lokalnej

Organizowanie konkursów dla dzieci i młodzieży w zakresie korzyści płynących z transportu zbiorowego

Przeprowadzanie konkursów przedsiębiorczości przyjaznej środowisku naturalnemu wśród mieszkańców

Edukowanie w zakresie szkodliwości konsumpcyjnego wykorzystywania samochodów, wykorzystywania odpadów do opalania w piecach, wpływu takich zachowań na zdrowie mieszkańców i lokalną gospodarkę

Szkolenia z eco-drivingu Cel szczegółowy 5.3. Wsparcie dla organizacji pozarządowych i instytucji realizujące projekty na rzecz poprawy jakości powietrza, walki z globalnym ociepleniem itp. Kierunki działań:

Wspieranie projektów organizacji pozarządowych, finansowanie, objęcie patronatem, promocja

8

1.3 Powiązania z innymi dokumentami

1.3.1 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi UE, regionalnymi i globalnymi Celem analizy jest przedstawienie podstawowych dokumentów strategicznych globalnych, regionalnych oraz Unii Europejskiej związanych z zakresem Planu, a szczególnie z punktu widzenia opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko. Punktem wyjścia do analizy dokumentów strategicznych są przyjęte ustalenia na poziomie globalnym, które w odniesieniu do poszczególnych dokumentów przedstawione są niżej. Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zrównoważonego rozwoju Rio+20 przyjęła dokument końcowy1 pn. Przyszłość jaką chcemy mieć. Dokument ten zawiera deklaracje krajów uczestniczących w Konferencji do:

kontynuowania procesu realizacji celów zrównoważonego rozwoju, zapoczątkowanych na poprzednich konferencjach, wykorzystania koncepcji zielonej gospodarki jako narzędzia do osiągania zrównoważonego rozwoju, uwzględniając ważność przeciwdziałania zmianom klimatu i adaptacji do tych zmian,

opracowania strategii finansowania zrównoważonego rozwoju,

ustanowienia struktur służących sprostaniu wyzwaniom zrównoważonej konsumpcji i produkcji, stosowania zasady równości płci, zaakcentowania potrzeby zaangażowania się społeczeństwa obywatelskiego, włączenia nauki w politykę oraz uwzględniania wagi dobrowolnych zobowiązań w obszarze zrównoważonego rozwoju.

Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu2. W ramach Konwencji, wszystkie jej strony, m.in. Polska i Wspólnota Europejska (obecnie Unia Europejska), zobowiązują się, biorąc pod uwagę swe wspólne lecz zróżnicowane zasady odpowiedzialności oraz swe specyficzne priorytety rozwoju narodowego i regionalnego, cele i okoliczności, do realizacji głównego celu konwencji, którym jest doprowadzenie, zgodnie z postanowieniami konwencji, do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegłby niebezpiecznej, antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny. Dla uniknięcia zagrożenia produkcji żywności i dla umożliwienia zrównoważonego rozwoju ekonomicznego, poziom taki powinien być osiągnięty w okresie wystarczającym do naturalnej adaptacji ekosystemów do zmian klimatu. Do Konwencji przyjęty został t. zw. Protokół z Kioto3, w którym strony Protokółu zobowiązały się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do 2012 r. o wynegocjowane wielkości, nie mniej niż 5% w stosunku do roku bazowego 1990 (UE o 8%, Polska o 6% w stosunku do 1989r.). Aktualnie trwają negocjację nowego protokółu lub zawarcia nowego porozumienia nt dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Konwencja o różnorodności biologicznej4. Celami konwencji są: ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści, wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych, w tym przez odpowiedni dostęp do zasobów genetycznych i transfer właściwych technologii, z uwzględnieniem wszystkich praw do tych zasobów i technologii, a także odpowiednie finansowanie ochrony różnorodności biologicznej. Zgodnie z ustaleniami konwencji, każda z jej stron zobowiązała się, zgodnie ze swoimi szczególnymi warunkami i możliwościami, opracować krajowe strategie, plany lub programy dotyczące ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, bądź dostosować istniejące strategie, plany lub programy, które odzwierciedlą realizacje działań przewidzianych w niniejszej konwencji

1 Report of the United Nations Conference on Sustainable Development (A/CONF.216/16), 2012

http://www.uncsd2012.org/content/documents/814UNCSD%20REPORT%20final%20revs.pdf 2 Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19960530238 3 http://www.nape.pl/upload/File/akty-prawne/Protokol_z_Kioto.pdf

4 Konwencja o różnorodności biologicznej http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20021841532

9

oraz włączyć, w miarę możliwości i potrzeby, ochronę i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej do odpowiednich sektorowych i międzysektorowych planów, programów i polityk. W konwencji przewidziano działania w zakresie współpracy, monitoringu, ochrony gatunków, wykorzystania różnorodności biologicznej. Europejska Konwencja Krajobrazowa5. Celami konwencji są: promowanie ochrony, gospodarki i planowania krajobrazu, a także organizowanie współpracy europejskiej w zakresie zagadnień dotyczących krajobrazu. Strony konwencji zobowiązały się wdrożyć jej postanowienia zgodnie z ich zasadami konstytucyjnymi i organizacją administracyjną oraz poszanowaniem zasady subsydiarności, przy uwzględnieniu Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego oraz zharmonizować jej wdrażanie z polityką. Konwencja określa zasady ochrony krajobrazu, daje wytyczne odnośnie edukacji w zakresie ochrony krajobrazu oraz zakreśla ramy współpracy międzynarodowej dla jej realizacji. Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (LRTAP)6. Strony Konwencji postanawiają chronić człowieka i jego środowisko przed zanieczyszczaniem powietrza oraz dążyć do ograniczenia i tak dalece, jak to jest możliwe do stopniowego zmniejszania i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, włączając w to transgraniczne zanieczyszczanie powietrza na dalekie odległości. Służyć temu mają ustalone zasady wymiany informacji, konsultacji, prowadzenia badań i monitoringu. Ponadto zobowiązują się rozwijać politykę i strategię, które będą służyć jako środki do zwalczania emisji zanieczyszczeń powietrza, biorąc pod uwagę podjęte już wysiłki w skali krajowej i międzynarodowej. Priorytetami konwencji do 2020r. są: ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza z punktu widzenia wpływu na zdrowie (szczególnie w zakres pyłów PM2,5), zwiększenia znaczenia monitoringu przy ocenie wywiązywania się państw z przyjętych zobowiązań w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń i poprawy jakości powietrza oraz zwiększenie znaczenia ocen zintegrowanych z punktu widzenia wpływu na ekosystemy. Do konwencji podpisano szereg protokołów:

Protokół w sprawie długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie,

Protokół dotyczący ograniczenia emisji siarki lub jej przepływów transgranicznych,

Protokół dotyczący kontroli emisji tlenków azotu lub ich transgranicznego przemieszczania,

Protokół w sprawie dalszego ograniczania emisji siarki,

Protokół dotyczący metali ciężkich,

Protokół w sprawie przeciwdziałania zakwaszaniu, eutrofizacji i ozonowi przyziemnemu (tzw. Protokół z Göteborga).

Podstawowe dokumenty strategiczne Unii Europejskiej Powiązanie podstawowych dokumentów strategicznych UE przedstawiono na niżej załączonym schemacie.

5 Europejska Konwencja Krajobrazowa http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20060140098

6 Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19850600311

10

Rysunek 1 Powiązanie strategii Europa 2020 z innymi dokumentami [źródło: EEA, Environment and human health 2012 za Rappolder, 2012] Analizę podstawowych dokumentów UE odnoszących się do zagadnień objętych Planem przeprowadzono głównie z punktu widzenia potrzeb Prognozy oddziaływania na środowisko. Przeprowadzono ją według niżej zamieszczonego schematu.

Diagnoza stanu środowiska.

Najważniejsze problemy

Analiza korelacji stanu środowiska / problemów z

celami rozpatrywanego Planu

Wnioski, propozycje, rozwiązania alternatywn e

Analiza korelacji stanu środowiska / problemów z

celami UE

Dokumenty strategiczne UE

Europa 2020

Strategie i polityki sektorowe

Ramy Finansowe 2014-2020

Strategiczne dokumenty

krajowe

Umowa Partnerstwa

Rysunek 2 Schemat analiz problemów badawczych [Źródło: Opracowanie własne]. Wybrane, z punktu widzenia Planu dokumenty strategiczne UE przedstawione zostały niżej.

11

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (KOM(2010)2020 wersja ostateczna)7. Strategia obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: – rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; – rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; – rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wśród celów nadrzędnych Strategii jest osiągnięcie celów „20/20/20” (ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, a jeżeli warunki na to pozwolą 30%, uzyskanie 20% udziału odnawialnych źródeł energii, uzyskanie 20% oszczędności energii do 2020r. w stosunku do 1990r.). Jednym z siedmiu najważniejszych projektów wiodących jest Projekt przewodni: Europa efektywnie korzystająca z zasobów. Celem projektu jest wsparcie zmian w kierunku niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów gospodarki, uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów i energii, ograniczenia emisji CO2, zwiększenia konkurencyjności zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego. Państwa członkowskie mają w zakresie tego projektu:

stopniowo wycofywać dotacje szkodliwe dla środowiska, stosując wyjątki jedynie w przypadku osób w trudnej sytuacji społecznej;

stosować instrumenty rynkowe, takie jak zachęty fiskalne i zamówienia publiczne, w celu zmiany metod produkcji i konsumpcji;

stworzyć inteligentne, zmodernizowane i w pełni wzajemnie połączone infrastruktury transportowe i energetyczne oraz korzystać w pełni z potencjału technologii ICT,

zapewnić skoordynowaną realizację projektów infrastrukturalnych w ramach sieci bazowej UE, które będą miały ogromne znaczenie dla efektywności całego systemu transportowego UE,

skierować uwagę na transport w miastach, które są źródłem dużego zagęszczenia ruchu i emisji zanieczyszczeń,

wykorzystywać przepisy, normy w zakresie efektywności energetycznej budynków i instrumenty rynkowe takie jak podatki, dotacje i zamówienia publiczne w celu ograniczenia zużycia energii i zasobów, a także stosować fundusze strukturalne na potrzeby inwestycji w efektywność energetyczną w budynkach użyteczności publicznej i bardziej skuteczny recykling,

propagować instrumenty służące oszczędzaniu energii, które mogłyby podnieść efektywność sektorów energochłonnych.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie Europy efektywnie korzystającej z zasobów (2011/2068(INI))8 wzywa do realizacji działań w zakresie efektywności zasobowej Europy, zgodnie z ustaleniami Strategii Europa 2020, oraz jej projektu wiodącego (przedstawionego wyżej), jak również opracowanego na tej podstawie Planu działań na rzecz zasobooszczędnej Europy zawartego w komunikacie Komisji (COM(2011)0571)9. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie planu działania prowadzącego do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. (2011/2095(INI))10 wzywa do realizacji działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych określonych w Strategii Europa 2020, jak również w Mapie drogowej do niskoemisyjnej gospodarki do 2050r. przedstawionej w Komunikacie Komisji Europejskiej (COM(2011)0112)11, zgodnie

7 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1395649624365&uri=CELEX:52010DC2020

8 http://www.lex.pl/akt/-/akt/dz-u-ue-c-2013-264e-59

9 http://www.lex.pl/akt/-/akt/dz-u-ue-c-2013-264e-59

10http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-

0086+0+DOC+XML+V0//PL 11

http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/com/com_com(2011)0112_/com_com(2

12

z przyjętymi przez Radę Europejską celami redukcji emisji gazów cieplarnianych o 80 do 95% do 2050r. w stosunku do 1990r. Przewidywane redukcje emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach przedstawione są na niżej zamieszczonym wykresie.

Rysunek 3 Mapa drogowa do niskoemisyjnej gospodarki. Redukcje emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach [Źródło: KOM (2011) 112] Strategia UE adaptacji do zmiany klimatu (COM(2013)216 wersja ostateczna)12. Strategia określa działania w celu poprawy odporności Europy na zmiany klimatu. Zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na skutki zmian klimatu na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym, opracowanie spójnego podejścia i poprawa koordynacji działań. VII Ogólny unijny program działań w zakresie środowiska do 2020r. Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety.13” (7 EAP). Celami priorytetowymi Programu są:

ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii,

przekształcenie Unii w zasoboszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną,

ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem presjami i zagrożeniami dla zdrowia i dobrostanu,

maksymalizacja korzyści płynących z prawodawstwa Unii w zakresie środowiska poprzez lepsze wdrażanie tego prawodawstwa,

doskonalenie bazy wiedzy i bazy dowodowej unijnej polityki w zakresie środowiska,

zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki w zakresie środowiska i klimatu oraz podjęcie kwestii ekologicznych efektów zewnętrznych,

lepsze uwzględnianie problematyki środowiska i większa spójność polityki,

wspieranie zrównoważonego charakteru miast Unii,

zwiększenie efektywności Unii w podejmowaniu międzynarodowych wyzwań związanych ze środowiskiem i klimatem.

Nasze ubezpieczenie na życie i nasz kapitał naturalny – unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020r. (KOM(2011)244 wersja ostateczna)14. Celem głównym strategii jest

011)0112_pl.pdf

12 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1395730101764&uri=CELEX:52013DC0216

13 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32013D1386

14 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1395735508994&uri=CELEX:52011DC0244

13

powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej i degradacji funkcji ekosystemów w UE do 2020 r. oraz przywrócenie ich w możliwie największym stopniu biorąc pod uwagę zmiany klimatu, a także zwiększenie wkładu UE w zapobieganie utracie różnorodności biologicznej na świecie. Zrównoważona Europa dla lepszego świata: Strategia zrównoważonego rozwoju UE (KOM(2001)264 wersja ostateczna)15. Strategia ta przyjęta została w 2005 r. i aktualizowana była w 2005 r. Wiele dokumentów strategicznych UE aktualizowało i uściślało jej kierunki działań od czasu jej opracowania, jednak warto przytoczyć jej cele długoterminowe:

działania przekrojowe obejmujące wiele polityk,

ograniczenie zmian klimatycznych oraz wzrostu zużycia czystej energii,

uwzględnianie zagrożeń dla zdrowia publicznego,

bardziej odpowiedzialne zarządzanie zasobami przyrodniczymi,

usprawnienie systemu transportowego i zagospodarowania przestrzennego. Horyzont 2020 – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (KOM(2011)808 wersja ostateczna) 16 . Nadrzędnym celem programu jest zrównoważony wzrost. Program skupia się na następujących wyzwaniach:

zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan,

bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo, badania morskie i gospodarka ekologiczna,

bezpieczna, ekologiczna i efektywna energia,

inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport,

działania w dziedzinie klimatu, efektywna gospodarka zasobami i surowcami,

integracyjne, innowacyjne i bezpieczne społeczeństwa.

Podsumowanie Z analizy podstawowych dokumentów UE związanych z Programem można wyprowadzić następujące wnioski:

Stwierdza się, że Plan Gospodarki Niskoemisyjnej generalnie wspiera realizację celów analizowanych dokumentów zarówno w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych jak też i w zakresie celów dodatkowych np. w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza i poprawy jego jakości.

Nie zidentyfikowano sprzeczności celów Programu z celami dokumentów międzynarodowych oraz UE.

Niektóre cele wyżej wymienionych dokumentów nie są w pełni uwzględnione w Programie. Wynika to z ograniczonego zakresu Planu (również finansowego) oraz tego, że jest on komplementarny do innych programów.

Z przedstawionych wyżej dokumentów warto zwrócić uwagę na Mapę drogową do niskoemisyjnej gospodarki do 2050r., która przedstawia scenariusz dojścia do celów emisyjnych przyjętych przez Radę Europejską do 2050r., przewidujący ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w 2050r. o 80% w stosunku do roku 1990. Założone redukcje emisji, przy realizacji polityki UE, wywrą niewątpliwie ogromny wpływ na rozwój kraju, także na poziomie lokalnym. W planowaniu długoterminowym realizacja tego scenariusza powinna być uwzględniana.

1.3.2 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi Polski

Celem analizy jest określenie zgodności Planu Gospodarki Emisyjnej Aglomeracji Wałbrzyskiej na lata 2014 - 2020, z podstawowymi dokumentami strategicznymi Państwa.

15

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1397033290596&uri=CELEX:52001DC0264 16

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1395736887409&uri=CELEX:52011DC080

14

Na niżej przedstawionym schemacie przedstawiono powiązanie tych dokumentów ze strategicznymi dokumentami UE.

Rysunek 4 Powiązanie dokumentów strategicznych Polski i UE [Źródło: Programowanie perspektywy finansowej 2014 -2020 - Umowa Partnerstwa, MIR 21.05.2014r.] Przeanalizowane, podstawowe dokumenty strategiczne Polski wraz z ich najważniejszymi celami i kierunkami, związanymi z Planem przedstawiono niżej: Długo-okresowa Strategia Rozwoju kraju, Polska 2030, Trzecia fala nowoczesności (MAiC styczeń 2013 r.)17. Wśród celów Strategia wymienia m.in.: wspieranie prorozwojowej alokacji zasobów w gospodarce, poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki, wzrost wydajności i konkurencyjności gospodarki, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska, wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, zwiększenie dostępności terytorialnej Polski poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego i wzrost społecznego kapitału rozwoju. Wśród wskaźników Strategia wymienia m.in.: energochłonność gospodarki, - udział energii ze źródeł odnawialnych w finalnym zużyciu energii, emisję CO2, wskaźnik czystości wód, wskaźnik odpadów nierecyklingowanych, indeks liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego (FBI). Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK)18. Koncepcja przewiduje efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych - konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym. Wybrane mierniki osiągania celów KPZK 2030 odnoszą się m.in. do jakości środowiska, w tym wód i powietrza oraz odpadów.

17

https://mac.gov.pl/wp-content/uploads/2013/02/Strategia-DSRK-PL2030-RM.pdf 18

http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_przestrzenna/KPZK/Aktualnosci/Documents/KPZK2030.pdf

15

Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (ŚSRK) – Strategia Rozwoju Kraju 202019. Cele rozwojowe obejmują m. in.: przejście od administracji do zarządzania rozwojem, wzmocnienie stabilności makroekonomicznej, wzrost wydajności gospodarki, zwiększenie innowacyjności gospodarki, bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, racjonalne gospodarowanie zasobami, poprawa efektywności energetycznej, zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, poprawa stanu środowiska, adaptację do zmian klimatu, zwiększenie efektywności transportu, wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integrację przestrzenną dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. Wybrane wskaźniki szczegółowe odnoszące się do poszczególnych celów, a w tym do: efektywności energetycznej, udział energii ze źródeł odnawialnych, emisji gazów cieplarnianych, ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, wskaźnik czystości wód (%). Programowanie perspektywy finansowej 2014 -2020 - Umowa Partnerstwa (MIR 21.05.2014r.)20. Umowa Partnerstwa (UP) jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w ramach trzech polityk unijnych (spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa). Instrumentem jej realizacji są krajowe i regionalne programy operacyjne. Wśród ustalonych celów tematycznych do wsparcia znajdują się m. in. następujące cele tematyczne: (CT4) Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach21, (CT5) Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem, (CT6) Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami, (CT7) Promowanie zrównoważonego transportu. Warto zwrócić uwagę na zalecenia dotyczące zrównoważonego rozwoju w zakresie zasad realizacji zadań horyzontalnych obejmujących: zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, postrzegania odpadów jako źródła zasobów, maksymalizacji oszczędności zużycia zasobów (w tym wody i energii), ograniczenia emisji zanieczyszczeń ( w tym do powietrza), zwiększenia efektywności energetycznej (w tym budownictwa), niskoemisyjnego transportu. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do 2020r. (BEiŚ), Warszawa 2014r.22 Jak przedstawiono to na wyżej podanym wykresie BEiŚ stanowi jedną z dziewięciu podstawowych strategii zintegrowanych łącząc zagadnienia rozwoju energetyki i środowiska. Celem głównym Strategii jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę. Cele szczegółowe zawierają: zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię, poprawę stanu środowiska. Strategia określa kierunki działań obejmujące poprawę m. in. następujących wskaźników: zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności, efektywności energetycznej, udział energii ze źródeł odnawialnych, poprawy jakości wód, odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków, poziom recyklingu i ponownego użycia niektórych odpadów, stopienia redukcji odpadów komunalnych, technologii środowiskowych. Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. Ministerstwo Gospodarki, listopad 2009r.23 Ponieważ od przyjęcia Polityki w 2009 r. zaszły poważne zmiany w polityce UE oraz w międzyczasie przyjęta

19

http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_rozwoju/SRK_2020/Documents/SRK_2020_112012_1.pdf

20https://www.mir.gov.pl/aktualnosci/fundusze_europejskie/Documents/Umowa_Partnerstwa_21_05_2014.p

df 21

Trzeba dodać, że zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013r. ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, (Dz. U. UE 2013 L 347/320) państwa członkowskie powinny wspierać realizację celów klimatycznych przezna-czając na nie przynajmniej 20 % budżetu UE. 22

http://bip.mg.gov.pl/files/upload/21165/SBEIS.pdf 23

http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Energetyka/Polityka+energetyczna

16

została Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko oraz podjęto pracę nad przygotowaniem nowej polityki energetycznej, dokumentu tego nie analizowano. Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej24, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Środowiska, Warszawa sierpień 2011r. (ZNPRGN) Celem głównym jest: rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju, cele szczegółowe dotyczą: rozwoju niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwoju i wykorzystania technologii niskoemisyjnych, zapobiegania powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, promocji nowych wzorców konsumpcji. Narodowy Program będzie elementem dostosowania gospodarki do wyzwań globalnych i w ramach UE odnośnie przeciwdziałania zmianom klimatu, wykorzystując szanse rozwojowe. Krajowy Plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych25. Określa ogólny cel krajowy w zakresie udziału energii z OZE w ostatecznym zużyciu energii brutto w 2020 r. na 15%. Przewidywana wielkość energii z OZE odpowiadająca celowi na 2020 r. - 10 380,5 ktoe. Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej26. Określa krajowy cel w zakresie oszczędności gospodarowania energią: uzyskanie do 2016 roku oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku - 53 452 GWh. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020)27 . Celem głównym dokumentu jest: zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Cele szczegółowe to: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska, skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich, rozwój transportu w warunkach zmian klimatu, zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu, stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu, kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (załącznik do uchwały nr 217 RM z dnia 24.12.2010 r.)28. Celem dalekosiężnym jest: dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, czyli po pierwsze zapobieganie powstawaniu odpadów, a następnie przygotowanie do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku (czyli wykorzystanie odpadów), unieszkodliwienie, przy czym najmniej pożądanym sposobem ich zagospodarowania jest składowanie. Cele główne: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego, zwiększenie udziału odzysku, zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO). IV Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych - AKPOŚK 2013 , (projekt roboczy) Ministerstwo Środowiska, KZGW, 201329. Cel główny to: realizacja systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków na terenach o skoncentrowanej zabudowie. W Traktacie Akcesyjnym przewidziano niepełne stosowanie przepisów prawnych UE w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych do 31.12.2015 r. zgodnie z celami pośrednimi: - do 31.12.2005 r. zgodność z dyrektywą powinna być osiągnięta dla 674 aglomeracjach, co stanowi 69% całkowitego ładunku ścieków ulegających biodegradacji,

24

http://www.mg.gov.pl/files/upload/10460/NPRGN.pdf 25

http://www.mg.gov.pl/files/upload/12326/KPD_RM.pdf 26

http://bip.mg.gov.pl/files/upload/15923/Drugi%20Krajowy%20Plan%20PL%20_Ver0.4%20final%202.04.2012_FINAL.pdf

27 http://www.mos.gov.pl/g2/big/2013_03/e436258f57966ff3703b84123f642e81.pdf

28 http://dokumenty.rcl.gov.pl/M2010101118301.pdf

29 http://www.kzgw.gov.pl/pl/Krajowy-program-oczyszczania-sciekow-komunalnych.html

17

- do 31.12.2010 r. zgodność z dyrektywą powinna być osiągnięta dla 1069 aglomeracjach, co stanowi 86% całkowitego ładunku ścieków ulegających biodegradacji, - do 31.12.2013 r. zgodność dyrektywy powinna być osiągnięta w 1165 aglomeracjach, co stanowi 91% całkowitego ładunku zanieczyszczeń ulegających biodegradacji. Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.)30. Cele strategiczne: stworzenie zintegrowanego systemu transportowego i warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych, Cele szczegółowe: stworzenie nowoczesnej, spójnej infrastruktury transportowej, poprawa sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym, bezpieczeństwo i niezawodność, ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko, zbudowanie racjonalnego modelu finansowania inwestycji infrastrukturalnych.

Podsumowanie Z analizy strategicznych dokumentów krajów objętych Programem można wciągnąć następujące wnioski:

Stwierdza się, że Plan Gospodarki Niskoemisyjnej wspiera realizację celów analizowanych dokumentów na poziomie krajowym,

Z uwagi na charakter Planu, nie odnosi się on do wszystkich szczegółowych zagadnień przedstawianych w krajowych dokumentach strategicznych. Program wspiera realizację wybranych, kluczowych zadań istotnych dla ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz jednocześnie ochrony środowiska,

Nie zidentyfikowano obszarów sprzecznych z celami analizowanych dokumentów strategicznych.

1.3.3 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi województwa dolnośląskiego

Celem analizy jest przedstawienie podstawowych dokumentów strategicznych Województwa Dolnośląskiego oraz ocena zgodności z nimi PGN Aglomeracji Wałbrzyskiej. Analiza objęła następujące dokumenty:

Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (uchwalona 28.02.2013r.)31 Strategia zakłada realizuję wizji według której Dolny Śląsk 2020 będzie zintegrowaną wspólnotą regionalna, regionem konkurencyjnym, spójnym, otwartym i dynamicznym. Celem ma być nowoczesna gospodarka i wysoka jakość życia w atrakcyjnym środowisku. Dolny Śląsk ma być regionem koncentracji innowacyjnych podmiotów produkcyjnych i usługowych współpracujących z rozwiniętym sektorem badawczym oraz intensywnego rozwoju nowoczesnej turystyki opartej o współpracę międzyregionalną i trans graniczną, tworzących razem atrakcyjne miejsca do życia mieszkańców o coraz wyższych kwalifikacjach i rozwiniętej kulturze obywatelskiej. W ramach Strategii realizowane będą następujące cele:

1. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy, 2. Zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej, 3. Wzrost konkurencyjności Przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP 4. Ochrona środowiska naturalnego. Efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do

zmian klimatu i poprawa bezpieczeństwa, 5. Zwiększenie dostępności technologii komunikacyjno-informacyjnych, 6. Wzrost zatrudnienia i mobilności pracowników, 7. Włączenie społeczne, podnoszenie poziomu i jakości życia 8. Podniesienie poziomu edukacji. Kształcenie ustawiczne.

30

http://www.transport.gov.pl/files/0/1795904/130122SRTnaRM.pdf 31

http://www.umwd.dolnyslask.pl/rozwoj/aktualizacja-strategii-rozwoju-wojewodztwa-dolnoslaskiego/

18

Biorąc pod uwagę specyfikę poszczególnych obszarów Strategia przewiduje działania w kierunku integracji poszczególnych regionów oraz dostosowane do tego obszary interwencji obejmujące miedzy innymi Aglomerację Wałbrzyską. Przedsięwzięcia realizowane w ramach Strategii maja uwzględniać cele środowiskowe przyjęte w dokumentach krajowych oraz minimalizować negatywne oddziaływania na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem integralności sieci Natura 2000. Wśród priorytetów znajdują się m. in. działania na rzecz energooszczędnych rozwiązań, zmniejszenia niskiej emisji, niskoemisyjnych form transportu i inne. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Perspektywa 2020 (przyjęty 27.03.2014r.)32 Plan określa podstawowe uwarunkowania dla rozwoju Województwa Dolnośląskiego w poszczególnych dziedzinach: społecznych, gospodarczych i środowiskowych, z punktu widzenia zharmonizowanej gospodarki przestrzennej, biorąc pod uwagę wymienioną wyżej Strategię Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Wskazuje też na obszary problemowe oraz przedstawia wizję rozwoju Województwa w długookresowej perspektywie. Projekt Wojewódzkiego Programu Ochrony środowiska na lata 2014 -2017 z perspektywą do 2021r. (18.07.2014r.)33. Projekt stanowi aktualizację Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008 – 2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015. Jako najpilniejsze problemy do rozwiązania w Programie uznano w zakresie:

Gospodarki wodnej: zanieczyszczenia punktowe, za małą retencję, za małe środki na ochronę przed powodziami i suszami i niedokończoną budowę zintegrowanego systemu alarmowego,

Odnawialnych źródeł energii: wzrost deficytu energii, użycie nieodnawialnych źródeł energii, małe wykorzystanie OZE,

Ochrony przed hałasem: wzrost natężenia hałasu,

Gospodarki odpadami: brak zintegrowanego zarządzania odpadami, duże masy odpadów odprowadzane na składowiska, niskie poziomy recyklingu i ponownego użycia,

Powietrza: przekroczenia poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń pyłem (PM2,5 i PM10), B(a)P i arsenu, a także ozonu. małą liczbę realizowanych PONE.

Program przewiduje działania priorytetowe z zakresu: planowania przestrzennego, systemu transportowego, przemysłu i energetyki, budownictwa i gospodarki komunalnej, rolnictwa, turystyki i rekreacji, aktywizacji rynku do działań pro środowiskowym, poprawy jakości powietrza, wykorzystania odnawialnych źródeł energii, poprawy jakości wód, racjonalizacji gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi, racjonalnego gospodarowania zasobami geologicznymi, efektywnego wykorzystania energii, ochrony zasobów przyrodniczych, ochrony i zwiększania zasobów leśnych, edukacji ekologicznej, poprawy bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony przed powodzią i suszą, ochrony przeciwpożarowej i zwiększenia bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (uchwalony 27.06.2012r.)34. Celem Planu jest wprowadzenie nowego, zgodnego z założeniami ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późn. zm.) systemu gospodarki odpadami komunalnymi w województwie w tym uporządkowanie działania systemu. Celem nadrzędnym jest stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami. Plan nakreśla cele szczegółowe i kierunki działań w zakresie:

1. Utrzymania poziomu prognozowanych ilości wytwarzanych odpadów, pomimo wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego za pomocą PKB,

32

http://www.irt.wroc.pl/images/foto-serwis-irt/spoleczenstwo/uchwala_o_PZPWD/PZPWD_27.03.2014.pdf 33

Projekt Wojewódzkiego Programu Ochrony środowiska na lata 2014 -2017 z perspektywą do 2021r 34

Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012

19

2. Zwiększenia udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska,

3. Zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, 4. Wyeliminowania praktyki nielegalnego składowania odpadów, 5. Zmniejszenia liczby czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, 6. Zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów komunalnych.

Programy ochrony powietrza. Zarząd Województwa Dolnośląskiego przyjął dn. 4 października 2013 r. projekt aktualizacji Programu Ochrony Powietrza dla Województwa Dolnośląskiego35. W ramach niego, Aglomeracji Wałbrzyskiej dotyczą projekty: Programu ochrony powietrza – aktualizacja dla strefy – strefa dolnośląska oraz Programu ochrony powietrza – aktualizacja dla strefy – miasto Wałbrzych. Programu Ochrony Powietrza – aktualizacja dla strefy – strefa dolnośląska36. Program pokrywa cały obszar Aglomeracji Wałbrzyskiej z wyjątkiem miasta Wałbrzych, które stanowi osobna strefę. Program opracowany został w związku z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10, tlenku węgla oraz poziomów docelowych benzo(a)pirenu i ozonu w powietrzu w 2011 r. Głównym celem Programu jest poprawa jakości powietrza do poziomów dopuszczalnych i docelowych. Program przewiduje realizację następujących działań:

Obniżenie emisji z ogrzewania indywidualnego,

Podłączenie do sieci cieplnej,

Wzrost efektywności energetycznej miast i gmin,

Modernizacja i remonty dróg,

Czyszczenie ulic,

Rozwój zintegrowanego systemu kierowania ruchem ulicznym,

Wprowadzenie systemu Park&Ride,

Rozwój systemu ścieżek rowerowych i infrastruktury rowerowej,

Ograniczenie emisji niezorganizowanej pyłów z kopalni,

Monitoring inwestycji budowlanych pod kątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłów

Zwiększanie udziału zieleni w przestrzeni miast,

Zapisy w planach zagospodarowania przestrzeni umożliwiające ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza,

Edukacja ekologiczna,

System prognoz krótkoterminowych stężeń zanieczyszczeń. Program Ochrony Powietrza – aktualizacja dla strefy – miasto Wałbrzych37. Program opracowany został w związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 oraz poziomów docelowych benzo(a)pirenu w powietrzu w 2011 r. Program zawiera propozycje działań podobnych jak dla strefy województwa dolnośląskiego, uściślone dla miasta uwzględniając jego specyfikę. Działania te są przedstawione niżej:

Obniżenie emisji z ogrzewania indywidualnego,

Obniżenie emisji z ogrzewania indywidualnego w obiektach użyteczności publicznej i małych zakładach produkcyjnych,

Wzrost efektywności energetycznej miasta,

Zapisy w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Wałbrzych,

Czyszczenie ulic,

Budowa obwodnicy zachodniej miasta,

Modernizacja i remonty dróg,

35

http://bip.umwd.dolnyslask.pl/dokument.php?iddok=18666&idmp=293&r=r 36

Programu Ochrony Powietrza – aktualizacja dla strefy – strefa dolnośląska 37

Program Ochrony Powietrza – aktualizacja dla strefy – miasto Wałbrzych, Ekometria, Gdańsk

20

Rozwój systemu ścieżek rowerowych i infrastruktury rowerowej,

Monitoring inwestycji budowlanych pod kątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu,

Edukacja ekologiczna,

Zwiększanie udziału zieleni w przestrzeni miasta,

Zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego,

System prognoz krótkoterminowych stężeń zanieczyszczeń.

Podsumowanie Analiza wyżej wymienionych dokumentów wykazała zgodność celów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Aglomeracji Wałbrzyskiej z celami dokumentów strategicznych na poziomie województwa. Należy jednak zauważyć, że nie wszystkie cele tych dokumentów o charakterze dużo szerszym niż oceniany Plan mogły być w tym dokumencie uwzględnione.

1.3.4 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi Aglomeracji Wałbrzyskiej Strategia Rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej na lata 2013- 2020 (5 wrzesień 2013 r.)38. Strategia jest dokumentem definiującym najważniejsze przedsięwzięcia społeczne, gospodarcze i środowiskowe, w tym zawiera kierunki alokacji zasobów, które w możliwie najlepszy sposób powinny przyczynić się do realizacji pożądanej wizji rozwoju Aglomeracji. Podstawą opracowania dokumentu są postanowienia Deklaracji Aglomeracji Wałbrzyskiej39 przyjęte 4 kwietnia 2012 r. Przez przedstawicieli 14 gmin (Boguszów-Gorce, Czarny Bór, Głuszyca, Jedlina-Zdrój, Kamienna Góra, Mieroszów, gm. Nowa Ruda, gw. Nowa Ruda, Radków, Szczawno-Zdrój, Stare Bogaczowice, Świebodzice, Walim oraz Wałbrzych), odnoszące się do konieczności opracowania strategicznego dokumentu planistycznego. W Strategii sformułowano następujace priorytety:

Dynamiczna gospodarka i innowacyjna przedsiębiorczość

Aktywna społeczność i atrakcyjne środowisko zamieszkania

Przyjazna przestrzeń turystyczna

Sprawna i efektywna infrastruktura

Nowy wizerunek miejsca

Trwałe partnerstwo W strategii zdefiniowano też przedsięwzięcia strategiczne i wspierajace. Zostały one potem przeanalizowane w ramach prac nad Strategią Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej na lata 2014-2020 (czerwiec 2013 r.)40. Wspólna Strategia gmin aglomeraji Wałbrzyskiej stanowić będzie podstawę do przyznania wsparcia i wdrażania projektów zwiazanych z realizacja Strategii Rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej (przedstawionej wyżej, niezbednych dla rozwoju Aglomeracji, jak też do wnioskowania do Zarządu Województwa Dolnośląskiego o włączenie ZIT do Regionalnego Programu Operacyjnego. Strategia przewiduje wsparcie dla realizacji następujacych priorytetów i objętychn nimi działań:

Dynamiczna gospodarka i innowacyjna przedsiębiorczość, w tym: tworzenie atrakcyjnych warunków inwestowania oraz inkubacja firm innowacyjnych, promowanie przedsiębiorczości, wsparcie inwestycyjne dla MŚP, produkcja energii ze źródeł odnawialnych;

Atrakcyjne środowisko zamieszkania i pracy, w tym: przeciwdziałanie niskiej emisji w Aglomeracji Wałbrzyskiej, poprawa efektywności energetycznej budynków publicznych i zasobów mieszkaniowych, ochrona różnorodności biologicznej na obszarach miejskich i pozamiejskich Aglomeracji Wałbrzyskiej, wsparcie rewitalizacji fizycznej i gospodarczej

38

http://www.kamiennagora.pl/files/file/Strategia_WORD_1997-2003_wer_final_5_09_2012.pdf 39

http://www.bip.starebogaczowice.ig.pl/file4webcm/6141/Deklaracja 40

http://aglomeracja-walbrzyska.pl/public/Dokumenty/Strategia_ZIT_23_08_2013_2.pdf

21

ubogich społeczności miejskich i wiejskich, obszary poprzemysłowe i środowisko miejskie Aglomeracji Wałbrzyskiej, poprawa poziomu edukacji i promowanie uczenia się przez całe życie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa kulturowego, gospodarka odpadami wsparcie dla systemu zarządzania ryzykiem dot. klęsk żywiołowych;

Sprawna i efektywna infrastruktura, w tym: zapewnienie szybkiego, bezpośredniego połączenia Aglomeracji Wałbrzyskiej z jej otoczeniem, inwestycje w sieć drogową, rozwój systemu kolejowego;

Priorytet 4. Aktywna społeczność, w tym: pobudzanie aktywności lokalnych, wspieranie dostępu do zatrudnienia, praca na własny rachunek, wspieranie ekonomii społecznej, lokalne strategie rozwoju realizowane przez społeczność, poprawa poziomu edukacji i promowanie uczenia się przez całe życie, promowanie włączenia społecznego, aktywna integracja społeczna, ułatwianie dostępu do usług opieki zdrowotnej i usług społecznych, aktywne i zdrowe starzenie się.

Podsumowanie Przeprowadzona analiza wykazała zgodność celów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami strategicznymi Aglomeracji Wałbrzyskiej w zakresie transformacji na rzecz gospodarki niskoemisyjnej, podniesienia efektywności energetycznej i ochrony srodowiska, w tym w zakresie poprawy jakości powietrza.

1.3.5 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej

Analizie poddano wybrane, najważniejsze dokumenty strategiczne na poziomie gmin/miast objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej i wchodzących w skład Aglomeracji Wałbrzyskiej (Gmina Wałbrzych, Gmina Głuszyca, Miasto Kamienna Góra, Miasto Nowa Ruda, Gmina Lubawka, Gmina Kamienna Góra, Gmina Stare Bogaczowice, Gmina Czarny Bór, Gmina Jedlina-Zdrój, Gmina Walim, Gmina Świebodzice, Gmina Boguszów-Gorce, Gmina Nowa Ruda, Gmina Mieroszów, Uzdrowiskowa Gmina Miejska Szczawno-Zdrój). Aglomeracja Wałbrzyska w październiku i listopadzie 2013 roku powiększyła się o 7 nowych członków, tj. Gmina Miejska Świdnica, Gmina Wiejska Świdnica, Gmina Jaworzyna Śląska, Gmina Strzegom, Gmina Żarów, Gmina Dobromierz, Gmina Marcinowice.

Ze względu na dużą liczbę gmin oraz związaną z tym dużą liczbę dokumentów strategicznych poszczególnych gmin i ich różnorodność, analizę usystematyzowano z punktu widzenia ważności dokumentów strategicznych poszczególnych gmin jak następuję:

strategie rozwoju,

programy ochrony środowiska,

studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,

założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe,

inne ważne dokumenty w tym miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Cele i kierunki działań analizowanych dokumentów przedstawiono w odniesieniu do poszczególnych elementów zakresu PGN tj.: energetyki, budownictwa, transportu, rolnictwa i rybactwa, leśnictwa, przemysłu, handlu i usług, gospodarstw domowych, odpadów, edukacji i dialogu społecznego, administracji publicznej. W szczególności zwrócono uwagę na cele szczegółowe tych dokumentów w zakresie: rozwoju niskoemisyjnych źródeł energii, poprawę efektywności energetycznej, poprawę efektywności gospodarowania surowcami i materiałami oraz rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych. Z uwagi na dużą liczbę miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego o różnym zakresie przestrzennym, a także z uwagi na dynamikę zmian w zakresie opracowywania tego typu dokumentów przyjęto iż szczegółowej analizie będzie poddane każdorazowo studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (SUiKZP). Studium określa kierunki rozwoju przestrzennego, a jego zapisy muszą być uwzględniane w poszczególnych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

22

Analizy dokumentów strategicznych gmin dokonano wspólnie dla celów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej oraz Prognozy. Szczegółowy opis analiz przeprowadzonych dla poszczególnych gmin znajduje się w Planie w częściach dotyczących poszczególnych gmin, natomiast podsumowanie analiz zamieszczono niżej.

Podsumowanie Analizy dokumentów strategicznych gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej wykazały, że cele i kierunki w nich wytyczone zostały uwzględnione w PGN w zakresie wynikającym z opracowania. 1.3.6 Analiza zgodności z dokumentami strategicznymi gminy

Program Ochrony Środowiska dla gminy Jaworzyna Śląska (sierpień, 2004)41 przygotowany został w oparciu o założenia zawarte w następujących dokumentach:

Ustawa „Prawo ochrony środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001,

„Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”,

„Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”.

Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska przygotowany program zawiera cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki i mechanizmy niezbędne do osiągnięcia wyznaczonych celów.

POŚ spełnia wymagania zawarte w opracowanym przez Ministerstwo Środowiska dokumencie „Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Oznacza to, że w przygotowanym programie uwzględnione zostały:

zadania własne gminy tzn. te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy,

zadania koordynowane, tzn. finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim bądź centralnym.

Celem opracowania dokumentu „Program ochrony środowiska dla gminy Jaworzyna Śląska” jest wypełnienie ustawowego obowiązku przez organ wykonawczy gminy oraz przyczynienie się do poprawy i uporządkowania zarządzania środowiskiem na terenie gminy, poprawy jakości środowiska naturalnego gminy, poprawy jakości życia mieszkańców gminy, zrównoważonego rozwoju gminy. Program Ochrony Środowiska jest realizowany w perspektywie długoterminowej do roku 2015 natomiast w perspektywie krótkoterminowej do 2006.

Głównymi celami wskazanymi w Programie Ochrony Środowiska są:

w zakresie ochrony gleb: Ograniczenie degradacji gleb,

w zakresie ochrony kopalin: ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystywanie

w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu: ochrona i wzrost różnorodności biologicznej,

w zakresie ochrony wód: Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych i podziemnych i ich ochrona

w zakresie ochrony powietrza: ograniczenie emisji zanieczyszczeń (niskiej, transportowej, przemysłowej i powierzchniowej),

w zakresie ochrony przed hałasem: ograniczenie hałasu do środowiska.

23

Aby osiągnąć wyznaczone powyżej cele, w opracowaniu zawarto diagnozę stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Jaworzyna Śląska, główne problemy ekologiczne oraz sposoby ich rozwiązania łącznie z harmonogramem działań i źródłami ich finansowania.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Jaworzyna Śląska.

Studium jest zmianą dotychczas obowiązującego „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Jaworzyna Śląska” (Studium) przyjętego Uchwałą Nr XXVII/05/09 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 21 stycznia 2009 r. Zakres zmian dotychczasowego Studium objął zarówno część zawierającą identyfikację uwarunkowań (głównie w wyniku aktualizacji danych statystycznych, ale także z potrzeby weryfikacji niektórych tez diagnozy), jak i część dotyczącą kierunków polityki przestrzennej. Zmieniono także układ i zakres dokumentu, stosownie do wymogów wynikających z obecnie obowiązujących przepisów (ustawy i rozporządzenia wymienionych w następnym akapicie oraz innych aktów prawa).

Jest podstawowym dokumentem dla władz samorządowych gminy, na podstawie którego prowadzona jest polityka przede wszystkim w sferze zagospodarowania przestrzennego, ale także w sferze społeczno-gospodarczej i ekologicznej. Wpływa on bezpośrednio lub pośrednio na kształtowanie struktury przestrzennej i układu funkcjonalno-przestrzennego.

Studium przewiduje udoskonalenie istniejącej struktury przestrzennej, przygotowanie możliwości jej rozwoju zgodnie z zapotrzebowaniem oraz ochronę wartości środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, co łącznie prowadzi do poprawy jakości życia mieszkańców.

Studium rozpoznaje stan przestrzeni i jej zagospodarowania, ocenia walory terenu, występujące sytuacje konfliktowe, bariery rozwojowe, co w konsekwencji prowadzi do preferowanych kierunków rozwoju. Studium kształtuje świadomość i opinie publiczna, zawiera również szereg ofert dla takich dziedzin gospodarki jak budownictwo mieszkaniowe, handel, usługi, turystyka, które w przyszłości mogą stanowić podstawę rozwojową.

Integralnym elementem Studium jest załączona do niniejszego tekstu część graficzna, na którą składa się rysunek w skali 1:10 000 obejmujący cały obszar gminy Jaworzyna Śląska.

Strategia Rozwoju gminy Jaworzyna Śląska oraz gminna strategia wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw

Strategia Rozwoju Gminy Jaworzyna Śląska określa główne kierunki rozwojowe oraz cele strategiczne gminy. Ustalenia końcowego dokumentu dotyczą kilku najważniejszych sfer życia mieszkańców gminy, w tym tak istotnych jak budownictwo mieszkaniowe, problemy zatrudnienia, a także projektowane inwestycje. Jednak szczególną uwagą autorzy Strategii objęli zagadnienia rozwoju indywidualnej przedsiębiorczości, właśnie we wsparciu dla małych i średnich przedsiębiorstw upatrując szansy na przyśpieszenie rozwoju gminy. Szczególnie pożądane jest pobudzenie przedsiębiorczości w branży przetwórstwa rolno-spożywczego. Problemowi polityki gminy wobec małych i średnich przedsiębiorstw poświęcona jest cała odrębna gałąź Strategii.

Za cel nadrzędny rozwoju gminy uznano:

Poprawę jakości życia mieszkańców gminy i stworzenia im lepszych perspektyw rozwoju

Celem strategicznym jest:

Dobre przygotowanie gminy do życia w zjednoczonej Europie

Cele główne strategii:

Wzrost gospodarności i aktywności społeczeństwa gminy

Zmniejszenie bezrobocia

Zwiększenie ilości środków przeznaczonych przez gminę na zaspokojenie ważnych potrzeb mieszkańców

24

Wykorzystanie istniejących szans rozwojowych

Poprawa sytuacji mieszkaniowej i infrastruktury komunalnej w gminie

Zdecydowane podniesienie poziomu życia na wsi

Cele główne strategii w zakresie wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw:

Przyśpieszenie rozwoju przedsiębiorczości indywidualnej i zespołowej

Wzrost znaczenia sektora MŚP w gminie

Przyciągnięcie inwestycji zewnętrznych

Wykreowanie gminnego produktu turystycznego Jednym z celów szczegółowych strategii jest: Podniesienie atrakcyjności gminy jako miejsca dogodnego do życia i sprzyjającego rozwojowi młodzieży. Najważniejszym zadaniem mającym zapewnić osiągnięcie wyznaczonego celu jest polepszenie stanu budownictwa mieszkaniowego, jak i również wspieranie inicjatyw środowiskowych. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jaworzyna Śląska na lata 2004- 2009 oraz w perspektywie do 2009 roku Posiadanie Planu Rozwoju Lokalnego ma istotne znaczenie dla szans realizacji zrównoważonego rozwoju gminy. Dokument ten jest wynikiem procesu planowania strategicznego w gminie, podczas którego formułowane są długofalowe cele, ich struktura oraz współzależności, a także jednostki odpowiedzialne za ich wdrożenie. Zawiera analizę hierarchii potrzeb i planowanych działań zmierzających do ich realizacji z uwzględnieniem sposobów finansowania. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy stanowi istotną przesłankę pozytywnych, pożądanych zmian, ułatwiając władzy samorządowej podejmowanie decyzji. W jego przygotowaniu uczestniczyli przedstawiciele władz lokalnych jak i przedstawiciele miejscowego kapitału oraz aktywni mieszkańcy regionu. Oznacza to, że w proces wyznaczania celów rozwoju społeczno-gospodarczego lokalnych społeczności włączone było jak najszersze spektrum odbiorców późniejszych działań. Dzięki temu strategia ta odnosi się do interesów lokalnej społeczności, przez co daje im poczucie stabilizacji i zmniejsza niepewność, co do przyszłości w kontekstach zmian lokalnych władz. Główny cel strategiczny Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Jaworzyna Śląska w sposób bezpośredni nawiązuje do strategii rozwoju gminy i brzmi: Celem strategicznym jest zapewnienie optymalnego rozwoju społeczno-gospodarczego i stworzenie oraz zapewnienie możliwie jak najlepszych warunków życia mieszkańcom miasta i wsi. Cele główne to:

Wzrost gospodarności i aktywności społeczeństwa gminy

Zmniejszenie bezrobocia

Zwiększenie ilości środków przeznaczonych przez gminę na zaspokojenie ważnych potrzeb mieszkańców

Wykorzystanie istniejących szans rozwojowych

Poprawa sytuacji mieszkaniowej i infrastruktury komunalnej w gminie

Zdecydowane podniesienie poziomu życia na wsi Gmina opracowała i realizuje Program realizacji strategii rozwoju gminy Jaworzyna Śląska oraz Program realizacji gminnej strategii wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw raportując stan realizacji wyznaczonych w strategii działań. Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Jaworzyna Śląska Dokument powstał, jako działanie w ramach projektu Ekogmina. Podstawowym celem projektu jest promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez umiejętne wykorzystanie energii odnawialnych na trzech szczeblach: lokalnym, powiatowym oraz regionalnym. Projekt stanowi odpowiedz na realne potrzeby związane z koniecznością dywersyfikacji źródeł energii i problemami związanymi z nadmierną energochłonnością wielu inwestycji. Celem opracowania jest wskazanie możliwości racjonalizacji użytkowania energii cieplnej i elektrycznej (oszczędność energii), zagospodarowania lokalnych zasobów energii odnawialnej,

25

zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza, wyboru strategii zaopatrzenia w energie mieszkańców i podmiotów gospodarczych Gminy Jaworzyna Śląska. Plan wyznacza następujące kierunki rozwoju i modernizacji systemów energetycznych w gminie Jaworzyna Śląska: 1. Ograniczenie zużycia ciepła - Gmina Jaworzyna Śląska nie posiada centralnego zaopatrzenia w ciepło. Budownictwo mieszkaniowe i usługowe posiada ogrzewanie piecowe i centralne ogrzewanie z kotłowni lokalnych lub ogrzewanie etanowe. Kierunki działania zmierzające do racjonalnego wykorzystania energii cieplnej to:

• Program termomodernizacji dla obiektów gminnych i użyteczności publicznej poprzez wykorzystanie premii termomodernizacyjnej i remontowej (dla wspólnot mieszkaniowych)

• Program wspierający montaż kotłów na biomasę dla obiektów gminnych i użyteczności publicznej

• Program zaopatrzenia produkcji i dostaw biomasy • Program wspierający instalacje kolektorów słonecznych • Program realizacji małych i średnich elektrowni wiatrowych • Program likwidacji tzw. „niskiej emisji”

2. Ograniczenie zużycia i kosztów energii elektrycznej • Program energooszczędnego oświetlenia zewnętrznego i wewnętrznego w obiektach

gminnych i użyteczności publicznej • Zmiana taryfy dla obwodów oświetleniowych dróg z O11 na O12 • Zmiana mocy umownych dla obwodów oświetleniowych dróg adekwatnych do obciążenia • Zmiana taryfy dla świetlic wiejskich z C11 na C12a • Weryfikacja mocy umownych dla obiektów oświatowych • Weryfikacja mocy umownych oraz zmiana grupy taryfowej dla stacji uzdatniania wody

w Nowicach • Przeznaczenie środków z gminnego funduszu ochrony środowiska na cele związane

z racjonalizacją gospodarki energią • Zakup programu do zarządzania energią w gminie • Zorganizowanie przetargu na zakup energii elektrycznej

3. Racjonalna gospodarka odpadami – pozyskiwanie biogazu dla kotłowni lokalnych w procesie fermentacji beztlenowej osadów organicznych ze ścieków rolniczych i bytowych

Uchwalone Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego gminy:

Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003r. każda gmina w Polsce powinna mieć własny plan zagospodarowania przestrzennego. Stanowi on akt prawa miejscowego. Plan zagospodarowania przestrzennego uchwala Rada Miasta na podstawie wcześniej uchwalonego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Procedurę uchwalania planu i jego zawartości określa Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717).

Informacje, jakie powinny znaleźć się w planie, określa ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Są to m.in. dane o:

przeznaczeniu terenów (np. pod budownictwo jednorodzinne albo pod usługi),

liniach rozgraniczających ulice, drogach publicznych,

liniach zabudowy,

granicach terenów chronionych (np. strefy ochrony konserwatorskiej),

zasadach i warunkach podziału terenów na działki budowlane.

Urząd miejski w Jaworzynie Śląskiej uchwalił następujące Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego:

26

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą Nr XLI/16/10 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 27 kwietnia 2010 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Bagieniec, Bolesławice, Tomkowa w gminie Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą Nr IV/21/06 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 29 grudnia 2006 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wybranych obszarów położonych w mieście Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą Nr XXV/52/12 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 29 listopada 2012 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Pastuchów w gminie Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą Nr V/10/11 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 7 marca 2011 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla wsi Nowice w gminie Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą Nr XLIII/25/10 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 21 czerwca 2010 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Pasieczna w gminie Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą Nr XLIII/15/14 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 27 marca 2014 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Piotrowice Świdnickie w gminie Jaworzyna Śląska uchwalony Uchwałą XLIII/26/10 Rady Miejskiej Jaworzyny Śląskiej z dnia 21 czerwca 2010 r.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego we wsi Bagieniec – działki o numerze geodezyjnym 66/6, 66/4 (część), 67/1, 67/2, 161/1 (część), 152/4 (część), 109, 110, 111, 112, 113, 114/1, 114/2, 114/6, 114/7, 114/4, 114/5, 123, 115, 116, 117, 118, 119 uchwalony Uchwałą Nr XXV/35/2000 Rady Miejskiej Jaworzyna Śląska z dnia 20 sierpnia 2000 r.

Powyżej wskazane Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego są zgodne ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Jaworzyna Śląska. Tak, więc uwzględniają kwestie związane z ochroną środowiska przyrodniczego i krajobrazu, w tym z ochroną powietrza atmosferycznego tj. nakładają obowiązek stosowania dla celów grzewczych i technologicznych urządzeń przyjaznych dla środowiska o niskiej emisji zanieczyszczeń, dopuszczają wykorzystanie alternatywnych źródeł energii (oze), wskazują na zagospodarowanie terenów przez budowę ścieżek rowerowych.

Podsumowanie

Analiza dokumentów strategicznych gminy wykazała, że cele i kierunki w nich wytyczone zostały uwzględnione w PGN.

2. MATERIAŁY WYJŚCIOWE, METODA PRZYJĘTA W OPRACOWANIU

Przy sporządzaniu Prognozy wykorzystano następujące materiały:

1. Projekt Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska , Atmoterm, 2015 r.;

Obowiązek sporządzenia Prognozy, a także jej ogólny zakres, wynika z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (art. 46 - 53). Zgodnie z nim prognoza powinna:

1. określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu,

27

w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy;

2. przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy.

Zakres merytoryczny prognozy jest bardzo szeroki i obejmuje kompleks zagadnień związanych z problematyką ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, ochroną zdrowia mieszkańców i zasobów naturalnych, kształtowaniem i ochroną walorów krajobrazowych. W trakcie sporządzania prognozy przeanalizowano propozycje działań proponowanych w projekcie Planu pod kątem ich zgodności z uwarunkowaniami środowiskowymi.

Oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i krajobraz działań przewidzianych projektem Planu oceniano, posługując się następującymi kryteriami:

charakterem zmian (bardzo korzystne, korzystne, niekorzystne, niepożądane, bez znaczenia),

intensywności przekształceń (nieistotne, nieznaczne, zauważalne, duże, zupełne),

bezpośredniości oddziaływania (bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane),

okresu trwania oddziaływania (długoterminowe, średnioterminowe, krótkoterminowe),

częstotliwości oddziaływanie (stałe, okresowe, epizodyczne),

zasięgu oddziaływania (miejscowe, lokalne, ponadlokalne, regionalne, ponad-regionalne),

trwałości przekształceń (nieodwracalne, częściowo odwracalne, odwracalne, możliwe do rewaloryzacji).

Zgodnie z procedurą zawartą w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, na mocy art. 53, dział IV, rozdz. 2, otrzymano uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości przygotowywanej prognozy oddziaływania na środowisko z właściwym Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym.

3. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA W REGIONIE OBJĘTYM PLANEM

3.1 OPIS OBSZARU OBJĘTEGO ZAKRESEM PGN

Gmina Jaworzyna Śląska położona jest w południowej części województwa dolnośląskiego, w powiecie świdnickim. Znajduje się ona w odległości około 10 km od Świdnicy, 30 km od

28

Wałbrzycha i 50 km od Wrocławia. W skład gminy wchodzi 12 wsi (Bagieniec, Bolesławice, Czechy, Milikowice, Nowice, Nowy Jaworów, Pasieczna, Pastuchów, Piotrowice Świdnickie, Stary Jaworów, Tomkowa, Witków) oraz miasto – Jaworzyna Śląska. Powierzchnia gminy Jaworzyna Śląska wynosi 67,3 km2, z czego 34,4 km2 to obszar miasta.

Gmina Jaworzyna Śląska jest jedną z 22 gmin wchodzących w skład Aglomeracji Wałbrzyskiej, którą utworzono na mocy Deklaracji Wałbrzyskiej wyznaczającej fundamentalne działania zmierzające do przywrócenia stosownej rangi niniejszemu obszarowi i aktywizacji społeczno-gospodarczej Aglomeracji42.

UKSZTAŁTOWANIE TERENU

Obszar gminy położony jest w środkowej części Przedgórza Sudeckiego, pomiędzy masywem Ślęży na wschodzie, a krawędzią środkowej części Sudetów - na południowym zachodzie. Teren gminy opada do wysokości 272 m. nad poziomem morza na południowym zachodzie do 191 m n.p.m. na północnym wschodzie. Rzeźbę terenu tworzą pogórza z resztkami zrównań i ilastych osadów pochodzących z okresu zlodowaceń (trzeciorzędowych i plejstoceńskich). Na powierzchni tego obszaru znajduje się kaolin oraz czerwona zwietrzelina składająca się z magnezu, żelaza i niklu.

KLIMAT

W Europie i na świecie coraz bardziej odczuwalne stają się skutki zmian klimatu. Średnia roczna temperatura na świecie, która obecnie wynosi ok. 0,8°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, w dalszym ciągu rośnie43. Zmieniają się naturalne procesy i struktury opadów, lodowce topnieją, podnosi się poziom morza. W celu uniknięcia najpoważniejszych zagrożeń związanych ze zmianą klimatu, a zwłaszcza nieodwracalnych skutków na wielką skalę, jak uzgodniono w ramach Konwencji Klimatycznej, globalne ocieplenie powinno zostać ograniczone do maksymalnie 2°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. W ciągu ostatniej dekady (2002-2011) temperatura powierzchni gruntów w Europie wynosiła średnio 1,3°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, co oznacza, że wzrost temperatury w Europie przebiega szybciej w porównaniu ze średnią światową. Odnotowano większą częstotliwość niektórych ekstremalnych zjawisk pogodowych i częstsze fale upałów, pożary lasów i susze. W przyszłości przewiduje się większe opady atmosferyczne (w tym nawalne opady deszczu) i powodzie oraz większe ryzyko występowania sztormów i erozji. Większa liczba takich zjawisk doprowadzi prawdopodobnie do zwiększenia skali klęsk żywiołowych, co z kolei spowoduje znaczące straty gospodarcze i problemy związane ze zdrowiem publicznym; wzrośnie także liczba ofiar śmiertelnych.

W Polsce, jak przedstawiono w Raporcie Stan Środowiska w Polsce44 również jest obserwowany wzrost temperatury. Trend wzrostowy średniej rocznej temperatury jest widoczny zarówno na stacjach meteorologicznych położonych na obrzeżach miast, jak i tych usytuowanych w obszarach ograniczonych wpływów antropogenicznych, jak np. na Śnieżce, gdzie wzrost ten wyniósł 0,6oC/100 lat. Podobnie wzrost średniej rocznej temperatury zanotowano na stacjach położonych nad Bałtykiem.

W ramach prac nad Strategicznym planem adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 203045 sprecyzowano możliwe szkody powodowane przez zjawiska pogodowe dla najbardziej wrażliwych sektorów.

Wraz ze wzrostem temperatury nasilać się będzie zjawisko eutrofizacji wód śródlądowych i morskich, zwiększać się będą zagrożenia dla życia i zdrowia w wyniku stresów termicznych

42

Strategia zintegrowanych inwestycji terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej na lata 2014-2020 43

Raport EEA nr 12/2012. Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2012, (http://www.eea.europa.eu/publications/climate-impacts-and-vulnerability-2012) 44

Stan Środowiska w Polsce, Sygnały 2011, GIOŚ 2011, http://www.gios.gov.pl//zalaczniki/artykuly/Sygnaly%20calosc_pol2011.pdf 45

http://www.mos.gov.pl/g2/big/2013_03/e436258f57966ff3703b84123f642e81.pdf

29

i wzrostu zanieczyszczeń powietrza (np. ozonem). Wzrośnie zapotrzebowanie na energię elektryczną w porze letniej. Pogorszone będą warunki chłodzenia elektrowni cieplnych, co powodować może ograniczenia produkcji energii oraz inne zjawiska szczegółowo opisane w Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 203046.

Z analizy jednoznacznie wynika, że w perspektywie pokazanego okresu straty spowodowane przez zjawiska pogodowe rosną, a biorąc pod uwagę prognozowane nasilenie tych zjawisk, spowodowane wzrastającą koncentracją gazów cieplarnianych w atmosferze, będą rosły dalej.

Głównym, antropogenicznym, źródłem emisji gazów cieplarnianych w regionie są procesy spalania, głównie węgla kamiennego i brunatnego (w skali całej Polski emisja CO2 z węgla w 2010 r. wynosiła 310 mln gG, co stanowi ok. 67% całej emisji CO2)

47.

Biorąc pod uwagę trudności w uzgodnieniu globalnego porozumienia nt. ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i kontynuowany trend wzrostu emisji, nie można liczyć, że w przewidywalnej perspektywie emisja gazów cieplarnianych zostanie tak zredukowana aby zahamować zmiany klimatu. W tej sytuacji do priorytetów, poza ograniczaniem emisji, należy możliwa adaptacja do zmian klimatu. Z punktu widzenia kompleksu spraw klimatycznych do najważniejszych działań, które mogłyby być realizowane w ramach PGN, należy zaliczyć:

wspieranie wszystkich działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu,

wspieranie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii tak, aby nie tylko wypełnić zobowiązania w stosunku do dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promocji stosowania energii ze źródeł odnawialnych, ale i określone udziały w produkcji przekroczyć, bo jest to korzystne z wielu powodów (jak np. pozytywnego wpływu na zdrowie społeczeństwa poprzez eliminację wysokoemisyjnego spalania węgla oraz innych),

wspieranie wszystkich działań na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej zarówno po stronie wykorzystania energii, jak i jej produkcji,

wspieranie działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych w celu zahamowania zmian klimatu w skali globalnej.

Na terenie gminy występuje klimat umiarkowany-wilgotny zaliczany do klimatu przedgórskiego. Charakteryzuje sie on chłodniejszymi latami i cieplejszymi zimami, co zbliża go do łagodnego klimatu Sudetów. Zimy są łagodne z powodu prądów oceanicznych, natomiast wiatry fenowe podnoszą temperaturę jesienią.

Letnie miesiące charakteryzują się średnia wilgotnością, opady w tym czasie wahają się w granicach 100 – 120 mm (dla lipca). Średnia suma opadów w ciepłym półroczu wynosi 500 – 600 mm.

Miesiące zimowe odznaczają sie wysoką wilgotnością (30 – 40 mm dla stycznia, 200 – 300 mm dla półrocza zimnego). Bilans wodny odpowiednio dla okresu ciepłego wynosi 40 – 60 mm, natomiast dla zimnego 100 – 150 mm.

Obfite opady mogą spowodować przepełnienie zbiorników wodnych i cieków, co może doprowadzić do podtopień lub zagrożenia powodzią.

Średnia temperatura roczna na terenie gminy wynosi 8,5 C. W okresie zimowym waha się w przedziale między -1,5, a -2,0 C, a w okresie letnim 18 C. Na obszarze gminy zazwyczaj występują wiatry zachodnie oraz południowe, o średniej prędkości 3,5 m/s.

W ostatnich latach zauważalny jest wzrost średnich temperatur, zanik przejściowych pór roku, zmniejszenie sie opadów oraz gwałtowniejszy przebieg zjawisk meteorologicznych. Obfite opady powodują przepełnienie deszczówka zbiorników retencyjnych. Ten stan rzeczy nie stanowi

46

http://www.mos.gov.pl/g2/big/2013_03/e436258f57966ff3703b84123f642e81.pdf 47

GUS, Ochrona Środowiska 2012 r.

30

zagrożenia powodziowego dla całego obszaru gminy. W 1997 roku w czasie powodzi na Dolnym Śląsku zalaniu uległy w gminie dwie wioski: Milikowice i Pastuchów.

3.2 JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Aktualna ocena stanu jakości powietrza odnosi się do roku 201348. Ocenę jakości powietrza na terenie gminy Jaworzyna Śląska znajdującej się na obszarze strefy dolnośląskiej dokonuje, w ramach monitoringu powietrza, WIOŚ. Ocena jakości powietrza dokonywana jest z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. Kryteria ustanowione w celu ochrony zdrowia, to:

dopuszczalny poziom substancji w powietrzu dla: SO2, NO2, CO, C6H6, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz zawartości ołowiu Pb w pyle zawieszonym PM10,

poziomy docelowe dla: As, Cd, Ni, B(a)P w pyle zawieszonym PM10,

poziomy celów długoterminowych dla ozonu.

Dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości SO2, NO2, NOx, CO, C6H6, O3, pyłu PM2,5, pyłu PM10 oraz zawartego w pyle PM10 ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu województwo dolnośląskie zostało podzielone na 4 strefy. Gmina Jaworzyna Śląska sklasyfikowana została do strefy dolnośląskiej (PL 0204). Na terenie gminy Jaworzyna Śląska nie jest zlokalizowana żadna stacja pomiarowa, najbliższa stacja znajduje się w Świdnicy. Na podstawie oceny stanu jakości powietrza w 2013 r. stwierdzono, że na obszarze strefy dolnośląskiej występują przekroczenia dopuszczalnych wartości PM10, benzo(a)pirenu, arsenu i ozonu. Ze względu na przekroczenia wymienionych substancji strefa dolnośląska została sklasyfikowana do klasy C pod względem ochrony zdrowia mieszkańców. Klasyfikację tę opisuje poniższa tabela. Tabela 1. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi – 2013 rok [źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2013 rok, WIOŚ we Wrocławiu].

Pył PM 10 i PM 2,5

Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 24 godziny (50 µg/m3) i rok kalendarzowy (40 µg/m3). Dodatkowo dla stężeń 24-godzinnych dopuszcza się możliwość przekraczania danego poziomu z częstością nie większą niż 35 razy w roku.

Dla pyłu PM10 – mierzonego urządzeniami do pomiarów automatycznych, ustanowione są również:

wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia poziomu alarmowego – 200 µg/m3

poziom alarmowy – 300 µg/m3

48

www.wroclaw.pios.gov.pl/pliki/powietrze/ocena_biezaca_2013.pdf

Nazwa strefy

Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń – ochrona zdrowia ludzi

SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10 PM 2.5 Pb As Cd Ni BaP

strefa dolnośląska

A A A A C C A A C A A C

31

W 2013 r. zanotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego na 2 stanowiskach pomiarowych. Na stanowisku pomiarowym w Świdnicy – Rynek nie odnotowano przekroczeń a stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 znajdowało się w granicach 37 µg/m3.

W 2013 r. zanotowano przekroczenia dopuszczalnej normy przekroczeń wartości średniodobowej na 18 stanowiskach w strefie dolnośląskiej w tym na stanowisku pomiarowym w Świdnicy – 62 dni z przekroczeniami.

Przyczyną przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wysokiego poziomu pyłu PM10 w sezonie grzewczym na obszarze województwa było wzmożone spalanie paliw do celów grzewczych powodujące zwiększoną emisję zanieczyszczeń do powietrza. Niekorzystne warunki meteorologiczne (niska temperatura powietrza, prędkości wiatru poniżej 1,5 m/s oraz wystąpienie inwersji temperatury) powodowały kumulowanie się zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie atmosfery.

Przekroczenia średniodobowej wartości normatywnej pyłu zawieszonego PM10 występowały głównie w sezonie grzewczym. Najwyższe stężenia rejestrowano w styczniu i pierwszej połowie lutego.

Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM2.5 ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do:

średniorocznego poziomu dopuszczalnego – 25 µg/m3, którego termin osiągnięcia mija w 2015 r.,

średniorocznego poziomu docelowego – 25 µg/m3, którego termin osiągnięcia minął w 2010r.,

pułapu stężenia ekspozycji – 20 µg/m3, którego termin osiągnięcia mija w 2015 r. (norma dla kraju, miast > 100 000 mieszkańców oraz aglomeracji). Ocenę dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji dokonuje się osobno dla każdego miasta i aglomeracji, poprzez porównanie wskaźnika średniego narażenia (WŚN) właściwego dla danego miasta i aglomeracji z pułapem stężenia ekspozycji.

Pomiary pyłu zawieszonego PM2,5 w 2013 r. wykazały przekroczenie normy średniorocznej w 2 punktach pomiarowych, a także przekroczenie pułapu stężenia ekspozycji w 3 punktach w strefie dolnośląskiej. Nie zanotowano przekroczeń pyłi PM2,5 na stacji pomiarowej w Świdnicy.

Tak jak w przypadku pyłu PM10 wyniki pomiarów pyłu PM2,5 wskazują na źródła grzewcze jako główną przyczynę ponadnormatywnego zanieczyszczenia powietrza. Średnie w sezonie grzewczym były średnio ok. 2- krotnie wyższe niż w sezonie pozagrzewczym.

Benzo(a)piren

Benzo(a)piren powstaje w trakcie niepełnego spalania różnych paliw. Głównymi jego źródłami są: spalanie odpadów (szczególnie w gospodarstwach domowych), spalanie drewna, transport oraz procesy produkcji stali.

W 2013 r. wystąpiło przekroczenie poziomu docelowego B(a)P we wszystkich stacjach pomiarowych.

O wysokim, średniorocznym poziomie benzo(a)pirenu zadecydowały bardzo wysokie stężenia rejestrowane w sezonie grzewczym. Podobnie jak w przypadku dwutlenku siarki poziom stężeń tego zanieczyszczenia jest silnie zależny od stopnia intensyfikacji procesów grzewczych (kilkunastokrotnie wyższe stężenia w sezonie grzewczym). W porównaniu do roku ubiegłego w 2013 r. w większości punktów pomiarowych stwierdzono spadek stężeń benzo(a)pirenu.

Ozon

Ozon gromadzi się nad powierzchnią Ziemi w trakcie burzy, bądź w wyniku reakcji chemicznych wysoko reaktywnych gazów będących produktami spalania paliw kopalnych, takich jak: tlenki azotu

32

(NOx), tlenek węgla (CO), które pod wpływem światła słonecznego wchodzą w reakcję z tlenem. W związku z właściwościami chemicznymi ozonu, którego powstawanie oraz rozkład w warstwie przyziemnej jest procesem nieliniowym, silnie zależnym od panujących w danym momencie warunków meteorologicznych, trudno jest określić udział napływu ozonu na dany obszar spoza badanej strefy. W związku z tym, nawet, jeżeli wielkość emisji prekursorów ozonu pozostanie na niezmienionym poziomie, to w kolejnych latach obserwowane stężenia ozonu mogą się znacząco różnić.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami parametrem charakteryzującym poziom zanieczyszczenia powietrza ozonem ze względu na ochronę roślin jest współczynnik AOT 40, obliczany jako suma różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m3, a wartością 80 µg/m3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8:00 a 20:00 czasu środkowoeuropejskiego, dla której stężenie jest większe niż 80 µg/m3.

Wartość tę uznaje się za dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej trzech lat. Współczynnik AOT 40 oblicza się na podstawie minimum 90% serii pomiarowej. W przypadku, gdy kompletność serii pomiarowej jest mniejsza niż 100% (ale większa niż 90%), obliczoną wartość AOT 40 należy pomnożyć przez iloraz liczby możliwych terminów pomiarowych do liczby wykonanych w tym okresie pomiarów.

Podobnie jak w latach poprzednich, poziom zanieczyszczenia powietrza ozonem na terenie województwa dolnośląskiego w odniesieniu do kryterium ochrony roślin oceniać należy jako wysoki.

Program Ochrony Powietrza

Zgodnie z Programem ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiegoBłąd! Nie zdefiniowano zakładki.

obszar gminy Jaworzyna Śląska jest objęty programem ochrony w szczególności pod kątem działań związanych z przekroczeniami benzo(a)pirenu w 2011 r. Zadaniem Planu Działań Krótkoterminowych, w myśl art. 92 ust. 1 Ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232), jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia przekroczeń stężeń zanieczyszczeń oraz ograniczenie skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń.

Program Ochrony Powietrza dla województwa dolnośląskiego określa konieczność przeprowadzenia następujących działań krótkoterminowych dla gminy Jaworzyna Śląska związane z przekroczeniami benzo(a)pirenu i ozonu:

Korzystanie z komunikacji miejskiej zamiast komunikacji indywidualnej w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego

Korzystanie z alternatywnych sposobów przemieszczania się na krótkich odcinkach (rower, pieszo) w celu ograniczenia natężenia ruchu samochodowego

Ograniczenie pylenia wtórnego z ulic poprzez jednorazowe zmycie ulic na mokro, po ogłoszeniu alertu, w potencjalnym obszarze przekroczeń (nie należy realizować jeżeli temperatura powietrza jest niższa niż 3°C)

Ograniczenie używania spalinowego sprzętu ogrodniczego w okresie wiosennym i jesiennym, szczególnie w obszarze przekroczeń

Całkowity zakaz palenia odpadów zielonych (liści, gałęzi, trawy), w ogrodach oraz na innych obszarach zieleni w miastach w okresie od wiosny do jesieni

Ograniczenie palenia w kominkach w miastach, nie dotyczy, gdy jest to jedyne źródło ciepła

Ogrzewanie i zakładów usługowych lepszym jakościowo paliwem

Obowiązek przestrzegania zakazu spalania odpadów w paleniskach domowych - nasilenie kontroli palenisk domowych w tym zakresie

Mycie kół pojazdów ciężkich opuszczających plac budowy mogących nanieść zanieczyszczenia na drogę oraz zapobieganie pyleniu podczas prac budowlanych

33

Nasilenie kontroli placów budowy

3.3 ZASOBY WODNE

WODY POWIERZCHNIOWE

Gmina Jaworzyna Śląska usytuowana jest w obszarze dorzecza Odry (region wodny Środkowej Odry). Gmina położona jest w obrębie zlewni rzeki Bystrzycy oraz Strzegomki, a także jej prawobrzeżnego dopływu – Pełcznicy. Przez obszar przepływają 4 cieki naturalne: Jabłoniec, Milikówka, Cienia i Tarnawka. Grunty pod wodami na obszarach wiejskich stanowią 0,9 % (56,59 ha) w jej powierzchni. Niewielka liczbę zbiorników wodnych tworzą stawy hodowlane w Bagieńcu, zbiorniki wodne w Nowym Jaworowie, w Piotrowicach Świdnickich, a także pojedyncze oczka wodne. Największy kompleks wodny w gminie, złożony ze stawów hodowlanych o powierzchni ok. 10,00 ha, znajduje sie w granicy administracyjnej miasta. Na obszarze gminy brak dużych zbiorników retencyjnych, a najbliżej położonym jest zbiornik wodny retencyjny w Komorowie (gmina Jaworzyna Śląska).

Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej podstawowym elementem w gospodarowaniu wodami powierzchniowymi jest jednolita część wód powierzchniowych (JCWP).

WODY PODZIEMNE

Zasoby wód podziemnych określane są na podstawie jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). JCWPd stanowi określona objętość wód podziemnych, występująca w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Na terenie gminy Jaworzyna Śląska zlokalizowane są następujące JCWPd:

– JCWPd nr 114- położona jest w regionie wodnym Środkowej Odry a powierzchnia jej wynosi 5 263,0 km2. Obszar JCWPd częściowo pokrywa się z następującymi GZWP: Subzbiornik (Tr) Prochowice-Środa nr 319, Pradolina rzeki Odra (S Wrocław) nr 320, Subniecka (Tr) kędzierzyńsko-głubczycka nr 332, Dolina kopalna Lasy Niemodlińskie nr 337, Subzbiornik (Tr) Paczków-Niemodlin nr 338, Zbiornik (T1) Krapkowice-Strzelce Opolskie nr 335.

34

Rysunek 5. Lokalizacja JCWPd nr 114. Źródło: PSH

Na obszarze JCWPd główne znaczenie użytkowe posiadają następujące poziomy wodonośne: czwartorzędowy (w systemie krążenia główną rolę odgrywa zasilanie bezpośrednie przez wody opadowe) i neogeński (zasilanie neogeńskiego poziomu wodonośnego odbywa się poprzez infiltrację opadów atmosferycznych jak również przez przesączanie się z warstw wyżej ległych i bezpośrednio na wychodniach utworów neogeńskich oraz w strefach kontaktów hydraulicznych z poziomem czwartorzędowym, a także przez ascenzje wód z pięter podkenozoicznych).

– JCWPd nr 92- położona jest w obrębie bloku przedsudeckiego i Sudetów, gdzie występują obszary z wychodniami skał krystalicznych oraz ilastych utworów paleogeńsko neogeńskich, które są pozbawione użytkowych poziomów wodonośnych. Taka sytuacja występuje w północno-zachodniej, środkowej i południowo-wschodniej części opisywanej jednostki. Na pozostałym obszarze można wyróżnić użytkowe poziomy wodonośne, ujmujące wody pięter: czwartorzędowego (Q), paleogeńsko-neogeńskiego (Pg+Ng) i paleozoicznego (Pz). Powierzchnia jednostki wynosi 457,63 km2.

35

Rysunek 6. Lokalizacja JCWPd nr 92. Źródło: PSH

Na południowym-zachodzie opisywanej jednostki przeważa poziom wodonośny piętra paleozoicznego. Obszar ten pozbawiony jest naturalnej izolacji, a tym samym narażony jest na bezpośredni wpływ czynników antropogenicznych. Czwartorzędowe piętro wodonośne ma znaczenie lokalne. Warstwy te charakteryzują się brakiem lub słabą izolacją, a co za tym idzie są narażone na zanieczyszczenia.

INFRASTRUKTURA WODNO- KANALIZACYJNA

Na przestrzeni lat 2003-2013 długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej pozostał w Gminie Jaworzyna Śląska na zbliżonym poziomie – wodociągi - 54,6 km, kanalizacja – 13 km.

Potrzeby gminy Jaworzyna Śląska w zakresie infrastruktury wodociągowej generalnie zaspokojone są w stopniu dużym (96,5% mieszkańców gminy korzysta z wodociągów – obszar miejski – 99,4, obszar wiejski – 93,6, średnia dla województwa dolnośląskiego: 91,5%).

Do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest 81,4 % ludności mieszkającej w mieście. Na obszarze gminy nie istnieją żadne urządzenia służące do odprowadzania ścieków sanitarnych z terenów wiejskich. Bezodpływowe osadniki gnilne to najczęściej spotykane urządzenia do usuwania ścieków bytowo-gospodarczych na posesjach w gospodarstwa rolnych. Większość ludności wiejskiej odprowadza ścieki do zbiorników bezodpływowych umieszczonych na terenie posesji lub bezpośrednio do wód powierzchniowych lub gruntu.

3.4 ZASOBY PRZYRODNICZE

W każdej z dwunastu wsi w gminie można znaleźć atrakcyjne walory przyrodnicze . Pofałdowany i zróżnicowany krajobraz został ukształtowany podczas ostatniego zlodowacenia europejskiego. Szczególnie widoczne jest to w malowniczej wsi Bagieniec, położonej w dolinie miedzy wzgórzami, wśród licznych stawów i strumieni. Również malownicze widoki pasm Gór Wałbrzyskich jak i masywu góry Ślęża wpływają na wyjątkowy charakter Gminy Jaworzyna Śląska.

FAUNA

36

Fauna gminy Jaworzyna Śląska jest uboga z powodu wyniszczenia lasów i łąk. Spotyka się tu w większości zespół typowy dla pół uprawnych z przedstawicielami świata zwierzęcego takimi jak: zające szaraki, dzikie króliki, nornice, chomiki, krety, lisy, łasice, jeże zachodnie, kląskawki, koszatki, mysikróliki, polniki północne, sarny. Z ptaków występują: zięby, sójki, sikorki, mysikróliki, bociany białe, bociany czarne, gawrony, kuropatwy, przepiórki, skowronki, płochacze i pokrzywnice.

OBSZARY PRAWNIE CHRONIONE

W obowiązującym w Polsce prawie ochrona przyrody regulowana jest przepisami Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody49. Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia kilku dyrektyw Wspólnot Europejskich. W rozumieniu Ustawy ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody tj.:

dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; siedlisk przyrodniczych; siedlisk roślin, zwierząt i grzybów zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych; tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; krajobrazu; zieleni w miastach i na wsiach; zadrzewień.50

Jedyną formą ochrony przyrody na terenie Gminy Jaworzyna Śląska są pomniki przyrody. Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Pomniki przyrody na terenie Gminy Jaworzyna Śląska:

Aleja dwustronna. Kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum). Zlokalizowana wzdłuż ulicy Kasztanowej. Początek alei znajduje się przy skrzyżowaniu z ulicą Wolności, koniec przy bramie cmentarnej. Aleja liczy 49 kasztanowców białych; prawa strona 24 szt., lewa 25 szt. Obwód okazów mieści się w granicach 126 – 210 cm.

Dąb szypułkowy (Quercus robur). Dąb rośnie w parku zamkowym w Bagieńcu.

Sosna limba (Pinus cembra). Rośnie na klombie, na posesji przy ul. Cmentarnej.51

LASY

W gminie gospodarką leśną zajmuje sie Nadleśnictwo Jaworzyna Śląska. Lasy i grunty leśne zajmują powierzchnie 486,40 ha, a wraz z zadrzewieniami powierzchnia ta wynosi 498,05 ha, co zwiększa ich udział do 7,9 % w całkowitej powierzchni gminy. Największe obszary leśne znajdują sie w zachodniej i północnej części gminy na terenie obrębu: Pasieczna, Czechy, Pastuchów, Piotrowice Świdnickie oraz w obrębie Bagieniec. Największy stopień lesistości występuje w obrębie Pasieczna, który wynosi 32,0 % oraz Bagieniec – 24,4 %. W granicach miasta Jaworzyna Śląska położonych jest prawie 12,00 ha lasów. Pozostałe obręby charakteryzuje znacznie niższym wskaźnikiem zalesienia, który jest niższy niż 12,0 %.

49

Dz. U. 2004 Nr 92 poz. 880 50

Źródło: http://rzeszow.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody, stan na 09.10.2014 r. 51

źródło: Rejestr pomników przyrody województwa dolnośląskiego z dnia 18.12.2014 r.

37

Lasy występujące w gminie, położone są w V Śląskiej Krainie Przyrodniczo – Leśnej, Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego. Jest to głównie las mieszany, z przewaga buka, dębu, grabu, brzozy, a w dolinach rzek występuje roślinność łęgowa.

3.5 HAŁAS

Hałas i wibracje to rodzaj zanieczyszczenia środowiska, które występuje powszechnie i pochodzi z wielu źródeł. Oznacza niepożądany lub szkodliwy dźwięk, emitowany przez obiekty, bądź będący skutkiem działalności człowieka. Na klimat akustyczny środowiska przyrodniczego wpływają przede wszystkim hałasy komunikacyjne – lokalizacja obiektów komunikacyjnych i przemysłowych wraz z powiązanymi z nimi trasami komunikacyjnymi. Hałas jest zjawiskiem szkodliwym dla zdrowia, uciążliwym i powodującym dyskomfort w funkcjonowaniu społeczeństwa. Najbardziej narażeni na jego działanie są mieszkańcy dużych miast.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska52 oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzenie map akustycznych, oraz sposobów określenia granic terenów objętych tymi mapami53, zobowiązała starostów do sporządzania, co 5 lat, map akustycznych dot. hałasu od dróg o natężeniu ruchu pojazdów powyżej 3 mln rocznie. Aktualnie obowiązującym aktem prawnym normującym dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.54

Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego monitoringu środowiska. Na terenach nie objętych obowiązkiem opracowywania map akustycznych Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska został ustawowo zobowiązany do dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska.

WIOŚ we Wrocławiu w 2013 r. wykonał pomiary hałasu drogowego w gminie Jaworzyna Śląska w Nowym Jaworowie. Wskaźnikiem oceny klimatu akustycznego był równoważny poziom dźwięku, który również może być wyznaczony jako suma poziomów odnoszących się do różnych źródeł. Równoważny poziom dźwięku ściśle związany jest również z czasem jego trwania (przedział czasu odniesienia wynosił 16 godzin).

Pomiary w Nowym Jaworowie 18 wykonano na trasie Strzegom – Świdnica przy drodze wojewódzkiej nr 382. Występuje tu zabudowa jednostronna, zagrodowa, teren chroniony zlokalizowany jest 10,0 m od krawędzi jezdni. Stan nawierzchni określono jako bardzo dobry. Natężenie ruchu kształtowało się na poziomie 467 poj/h i 14,0% udziale pojazdów ciężkich. Stwierdzony poziom dźwięku odpowiadał 69,4 dB (dopuszczalny poziom 65 dB). Stwierdzony równoważny poziom dźwięku LAeq, przekraczający wartość 70 dB przyjmuje się za bardzo uciążliwy. W strefie oddziaływania znajduje się 15 budynków jednorodzinnych a oszacowana liczba mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas wynosi 45 osób.

Wykonane badania dokumentują istotną degradację klimatu akustycznego wzdłuż tras komunikacyjnych. Wskazują one na potrzebę dalszych szczegółowych pomiarów i modernizacji ciągów komunikacyjnych, budowę obwodnic a przede wszystkim na uwzględnienie problemów uciążliwości hałasu komunikacyjnego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

3.6 ODPADY

52

Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, tekst jednolity z późn. zm. 53

Dz.U. 2007 nr 1 poz. 8 54

Dz.U. 2007 Nr 120, poz.826 ze zm.

38

Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2012-2017 gmina Jaworzyna Śląska wchodzi w skład Regionu Południowego. Region Południowy obejmuje 36 gmin. Odpady komunalne w 2013 r. były odbierane od 3324 właścicieli nieruchomości. Łącznie z obszaru gminy Jaworzyna Śląska odebrano 2297,8 Mg niesegregowanych zmieszanych odpadów komunalnych( z czego 1306,6 Mg z obszarów miejskich i 991,2 Mg z obszarów wiejskich). Wg danych GUS większość, bo aż 1838,49 Mg zmieszanych odpadów komunalnych odebranych z gminy Jaworzyna Śląska pochodziła z gospodarstw domowych. Jedynie 163,5 Mg tych odpadów poddano składowaniu, reszta została poddana procesom przetwarzania innym niż składowanie. Informację o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania przedstawia tabela poniżej.

Tabela 2. Informacja o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania za 2013 r.55

Rodzaj odebranych odpadów komunalnych Kod odebranych

odpadów komunalnych

Masa odebranych odpadów

komunalnych [Mg]

Sposób zagospodarowania odebranych odpadów

komunalnych

Niesegregowane zmieszane odpady komunalne

20 03 01 2134,3 R12

163,5 D5

Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki

odpadów inne niż wymienione w 19 12 11 19 12 12 278,8 D5

Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów

17 01 01 11,0 R13

Odpady wielkogabarytowe 20 03 07 23,0 R13

Szkło 20 01 02 2,1 R5

Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne

20 01 36 2,0 R15

20 01 35 1,9 R15

Opakowania z tworzyw sztucznych 15 01 02 0,6 R3

101,9 R12

Opakowania ze szkła 15 01 07 124,3 R12

W Starym Jaworowie od 1996 r. funkcjonuje ekologiczne składowisko odpadów komunalnych o powierzchni całkowitej 11,3 ha, przeznaczone dla gminy Jaworzyna Śląska. Składowisko to spełnia określone standardy i posiada możliwość przetwarzania odpadów, obsługuje też sąsiednią gminę Świebodzice i w pełni zabezpiecza potrzeby gmin w zakresie usuwania odpadów. Możliwość jego dalszej rozbudowy została zaplanowana w oparciu o rezerwę terenu po zakończeniu eksploatacji kruszyw na powierzchni 5,6 ha. W Pasiecznej istnieje nieczynne składowisko odpadów komunalnych, które z powodu braku środków finansowych nie zostało jeszcze zrekultywowane.

Od 2004 r. działa program selektywnej zbiórki odpadów realizowany w ramach współpracy między gminnej. Rozpoczęcie realizacji tego programu wpłynie na znaczne wydłużenie czasu eksploatacji składowiska odpadów. Mimo tego na terenach wsi istnieją miejsca, do których nielegalnie zwożone są śmieci np. stare silosy w Pastuchowie na dz. 311. Na terenie gminy przy ul. Świdnickiej funkcjonuje Gminny Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Łączna masa selektywnie odebranych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wynosiła 62,40 Mg. Informacje o ilości odpadów komunalnych zebranych w ramach selektywnej zbiórki przedstawia tabela poniżej.

55 Sprawozdanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi za rok 2013

39

Tabela 3. Gospodarka odpadami komunalnymi i selektywna zbiórka odpadów w gminie Jaworzyna Śląska za rok 2013

Lp. Rodzaje odpadów Masa zebranych odpadów [Mg]

2013

1. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych

zebranych z terenu gminy 2297,8

2. Ilość odpadów na 1 mieszkańca w roku 211,756

3. Ilość odpadów zdeponowanych na składowisku 163,5

4. Ilość odpadów zagospodarowanych w sposób inny

niż składowanie 2134,3

Ilość odpadów komunalnych zebranych w ramach selektywnej zbiórki [Mg]

5. Papier i tektura, w tym opakowania 59,6

6. Szkło, w tym opakowania ze szkła 126,4

7. Tworzywa sztuczne, w tym opakowania 125,2

8. Odpady ulegające biodegradacji 62,40

Osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania wyniósł 22%. Osiągnięty poziom recyclingu, przygotowania do ponownego użycia frakcji odpadów komunalnych takich jak papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło wyniósł 28%.

3.7 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska57 pola elektromagnetyczne definiuje się jako pola elektryczne, magnetyczne i elektromagnetyczne o częstotliwościach 0 do 300 GHz. Może być emitowane zarówno ze źródeł sztucznych jak i naturalnych.

Głównymi źródłami antropogenicznych pól elektrycznych i magnetycznych są:

źródła pól o niskiej częstotliwości - głównie stacje i linie elektroenergetyczne, o częstotliwości 50 Hz (promieniowanie, które nie przenika przez ściany budynków),

źródła pól o wysokiej częstotliwości – obiekty radiolokacyjne i obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych i inne – wytwarzają one pola elektromagnetyczne o częstotliwościach w zakresie od ok. 0,1 MHz do około 60 GHz.

Wraz ze zwiększającą się możliwością dostępu do usług telekomunikacyjnych wzrasta sprzedaż nowoczesnych urządzeń, które są istotnym źródłem promieniowania PEM. Zgodnie z art. 123 ustawy Prawo ochrony środowiska, ocena poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku jest zadaniem wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w ramach państwowego monitoringu środowiska.

W latach 2011- 2013 na terenie gminy Jaworzyna Śląska nie zlokalizowano punktu pomiarowego natężenia pól elektromagnetycznych. Jednak badania w województwie dolnośląskim wykazały, że w żadnym z przebadanych punktów zlokalizowanych w miejscach dostępnych dla ludności, nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego pól elektromagnetycznych, który wynosi 7 V/m. W gminie sąsiedniej w Żarowie poziom PEM wynosił 0,18 V/m w 2011 r. i 0,25 V/m w 2013 r.

3.8 ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH

56

Wg danych GUS 57

Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, tekst jednolity z późn. zm.

40

Od lat funkcjonowanie przemysłu na obszarze gminy Jaworzyna Śląska związane jest z występowaniem w strukturze geologicznej omawianego terenu cennych surowców mineralnych. Są to przede wszystkim naturalne złoża skalne, pochodzące z okresu czwartorzędu: łupki ilaste, mułowce piaszczyste, kwarcyty, lidytyty i wapienie. Zasoby kruszywa naturalnego w gminie Jaworzyna Śląska obliczane są obecnie na 3265 tys. ton, zaś surowca kaolinowego na 3043 tys. ton. Wielkość wspomnianych złóż pozwala na sprzedaż wydobywanych zasobów innym zakładom produkcji porcelany i armatury sanitarnej. W chwili obecnej do udokumentowanych i zatwierdzonych zasobów kruszywa naturalnego należą złoża:

“Stary Jaworów - Piaskownia” (596 tys. ton) - zasoby zatwierdzone decyzja Wojewody Wałbrzyskiego nr 220/96

“Stary Jaworów I” (505 tys. ton)

“Nowy Jaworów I” (2164 tys. ton) - zasoby zatwierdzone decyzja Wojewody Wałbrzyskiego nr 273/97

złoże surowca kaolinowego “Stefan” w Bolesławicach (3043 tys. t), zatwierdzone decyzja Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z 1 grudnia 1985 r. Górnicze obszary występowania zasobów kruszywa naturalnego znajdują się również w okolicach wiosek Czechy i Witków.

Występujące cenne złoża surowcowe ceramiki szlachetnej i kruszyw nie są jednak wykorzystywane przez Fabrykę Porcelany Stołowej “Karolina” w Jaworzyna Śląskiej. Wymienione zasoby znalazły zastosowanie w procesie produkcyjnym materiałów budowlanych. Dzięki eksploatacji kamienia, w każdej z miejscowości gminy funkcjonują zakłady jego obróbki i punkty sprzedaży gotowych wyrobów kamieniarskich.

Na omawianym obszarze, poniżej 200 m głębokości, występują wody mineralne o wysokiej jakości i bogatym składzie, które swoje walory zawdzięczają lokalizacji w utworach czwartorzędu. Naturalne surowce mineralne, które występują na przedmiotowym obszarze i terenach sąsiednich, tworzą bazę surowcowa dla istniejącego przemysłu. Warunki naturalne predestynują gminę Jaworzyna Śląska do funkcjonowania na jej obszarze takich dziedzin gospodarki jak: rolnictwo, przemysł rolno-spożywczy, wydobywczy i ceramiczny, komunikacja oraz turystyka.

3.9 GLEBY

Na obszarze gminy Jaworzyna Śląska, przeważają gleby orne pszenne, głównie III i IV klasy bonitacyjnej. Ich podatność na erozję jest słaba, a przeznaczenie przeważnie rolnicze. Skład opiera się w głównej mierze na czerwonych zwietrzelinach skalno-krystalicznych i kaolinie. Są to przede wszystkim urodzajne gleby żwirowe i gliniaste, dla których skałę macierzystą stanowią utwory lessowate. Najbardziej żyzne z nich (iły trzeciorzędowe) występują w okolicach miasta Jaworzyna Śląska. Wspomniane gleby posiadają wysoka jakość i podlegają ochronie, co należy uwzględnić przy ewentualnych procesach inwestycyjnych.

Powierzchnia gminnych użytków rolnych wynosi 5472 ha co stanowi 81,3% ogólnej powierzchni gminy. Na ogólną powierzchnię 4,784 ha gruntów ornych przeważają grunty o wysokiej klasie bonitacji. Użytki rolne w 38,18% (2571 ha) są uprawiane w indywidualnych gospodarstwach rolnych, a w 31,94% (2108 ha) w uspołecznionych gospodarstwach rolnych. Sady zajmują powierzchnię 44 ha, łąki 340 i pastwiska 304 ha. Gmina ma niski wskaźnik zalesienia – 7,1 % (średnia dla kraju: 29,4%) - lasy zajmują 513 ha całej powierzchni gminy.

3.10 POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE

Zgodnie z art. 29 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r., Nr 44, poz.287 z późniejszymi zmianami) do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należy prowadzenie rejestru zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii i o dużym ryzyku wystąpienia awarii w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska.

41

Zgodnie z wykazami potencjalnych sprawców poważnych awarii – zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) i zakładów o dużym ryzyku (ZDR) wystąpienia poważnej awarii przemysłowej na terenie Gminy Jaworzyna Śląska nie zostały zidentyfikowane takie zakłady (stan na 16.10.2014 r.).

4. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU

Na terenie gminy Jaworzyna Śląska zidentyfikowano następujące obszary problemowe i zagrożenia środowiskowe:

niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców miasta,

brak systemu monitoringu środowiska (brak bieżącej informacji o stanie środowiska w gminie),

konieczność ograniczenia niskiej emisji i podniesienia efektywności energetycznej,

zbyt wysoka emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł komunikacji miejskiej szczególnie w najbliższym otoczeniu dróg,

niska jakość powietrza atmosferycznego (przekroczenia dopuszczalnych poziomów ozonu, PM10, arsenu i benzo(a)pirenu),

niesprawny system gospodarowania odpadami oraz utrzymania czystości w mieście,

przekroczenia dopuszczalnych poziomów klimatu akustycznego,

mała powierzchnia terenów zielonych (niski poziom lesistości).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej odpowiada w przeważającej części na problemy związane z jakością powietrza atmosferycznego. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w gminie jest stosowanie w paleniskach konwencjonalnych źródeł energii. Przyczyną tego jest brak świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Dlatego też Plan zakłada przeprowadzenie edukacji ekologicznej poprzez organizację akcji społecznych, szkoleń z zakresu zagadnień związanych z ograniczeniem zużycia energii/ograniczeniem emisji. Plan wspiera również działania związane z wymianami źródeł energii, wprowadzaniem OZE, termomodernizacją oraz energooszczędnością.

5. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM

Na obszarze Planu nie przewiduje się realizacji inwestycji, które w sposób znacząco negatywny oddziaływałyby na stan środowiska przyrodniczego. W ramach planowanych działań na terenie gminy Jaworzyna Śląska stan środowiska przyrodniczego będzie ulegał stopniowej poprawie. Działania zmierzające w kierunku ograniczenia emisji gazów cieplarnianych będą głównie prowadzone w oparciu o modernizację istniejących obiektów, sieci i budynków, poprawę jakości komunikacji publicznej. Wszelkie nowe inwestycje np. nowych dróg będą wymagały decyzji środowiskowych. Rzeczywiste oddziaływanie będzie znane po ustaleniu lokalizacji i parametrów danego przedsięwzięcia. Plan zakłada również prowadzenie działań planistycznych zmierzających do poprawy jakości powietrza, w tym uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego: wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji”, projektowanie linii zabudowy z uwzględnieniem zasad „przewietrzania” ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz zmiany w zakresie ograniczania używania źródeł ciepła na paliwa stałe na obszarach, gdzie plany zagospodarowania przestrzennego zakazują korzystania z węgla.

Na tej podstawie można stwierdzić, że na obszarze Planu nie zidentyfikowano obszarów o przewidywanym znaczącym oddziaływaniu na środowisko.

42

6. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

6.1. OPIS I MATRYCA ZBIORCZEJ OCENY

Prognoza oddziaływania na środowisko opracowywana dla strategicznych dokumentów z założenia nie jest dokumentacją szczegółową, ponieważ jej głównym celem jest odniesienie zasadniczej treści dokumentu do Polityki ekologicznej Państwa oraz zasad zrównoważonego rozwoju, a także określenie trendu całościowej polityki ochrony środowiska w Gminie Jaworzyna Śląska z punktu widzenia potrzeby jej realizacji. Prognoza ta w ogólny, strategiczny sposób rozważa korzyści i zagrożenia wynikające z realizacji Planu bądź odstąpienia od tejże realizacji.

W poniższej matrycy oddziaływań oceniono zadania wynikające bezpośrednio z harmonogramu realizacji zadań wyznaczonych w Planie.

Rodzaje oddziaływań

W prognozie określono, przeanalizowano i oceniono przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na poszczególne elementy środowiska zgodnie z art. 51 ust. 2.

Tabela 4. Matryca środowiskowych oddziaływań realizacji zadań zaplanowanych w projekcie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska

Działanie Komponent

środowiska lub typ ekosystemu

Identyfikacja potencjalnych oddziaływań

Czas trwania Rodzaj

Informacja o możliwym

oddziaływaniu skumulowanym

Sposoby zapobiegania, ograniczania

i kompensacji negatywnych oddziaływań

1. Działania systemowe

DS.1.1 Stworzenie i utrzymanie systemu organizacyjnego dla realizacji działań Planu (np. poprzez powołanie osoby odpowiedzialnej za koordynację realizacji działań ujętych w Planie na terenie gminy. DS.1.2 Koordynacja realizacji działań naprawczych określonych w PGN.

ludzie pozytywne: wzrost efektywności zarządzania środowiskiem

długoterminowe stałe

pośrednie - -

DS.1.3 Prowadzenie i aktualizowanie bazy emisji w perspektywie 2024 roku (co cztery lata).

wszystkie komponenty

pozytywne: poprawa skuteczności ochrony środowiska

długoterminowe stałe

pośrednie - -

ludzie

pozytywne: wzrost efektywności zarządzania środowiskiem

pozytywne: poprawa dostępności do danych środowiskowych

długoterminowe stałe

pośrednie - -

powietrze, klimat

pozytywne: możliwość efektywnego reagowania na zmieniające się emisje zanieczyszczeń powietrza

długoterminowe stałe

pośrednie - -

DS.1.4 Uwzględnienie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez odpowiednie przygotowanie specyfikacji zamówień publicznych

ludzie pozytywne: wzrost efektywności zarządzania środowiskiem

długoterminowe stałe

pośrednie - -

powietrze, klimat

pozytywne: poprawa jakości powietrza

długoterminowe stałe

pośrednie - -

44

DS.1.5 Wewnętrzna kampania promocyjna we wszystkich budynkach należących do urzędu miasta mająca na celu uświadomienie pracownikom oraz obsłudze budynków (ochrona, konserwacja) potrzebę oszczędności energii. DS.1.6 Organizacja krótkich szkoleń dla pracowników oraz opracowanie plakatów i instrukcji zawierającej sposoby oszczędzania energii (np. wyłączanie grzejników, monitorów przy wyjściu z pracy).

ludzie pozytywne: zwiększenie świadomości ekologicznej

długoterminowe stałe

pośrednie - -

DS.1.7 Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego: wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” DS.1.8 Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego: projektowanie linii zabudowy z uwzględnieniem zasad „przewietrzania” ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie DS.1.9 Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego: zmiany w zakresie ograniczania używania źródeł ciepła na paliwa stałe na obszarach, gdzie plany zagospodarowania przestrzennego zakazują korzystania z węgla

wszystkie komponenty

pozytywne: poprawa skuteczności ochrony środowiska

długoterminowe stałe

pośrednie - -

ludzie pozytywne: wzrost efektywności zarządzania środowiskiem

długoterminowe stałe

pośrednie - -

powietrze, klimat

pozytywne: poprawa jakości powietrza na skutek ograniczenia niskiej emisji poprzez egzekwowanie stosowania odpowiednich źródeł ciepła itp.

długoterminowe stałe

pośrednie - -

2. Ograniczenie energochłonności budynków miejskich

BM.2.1 Wymiana kotłów i modernizacja systemów grzewczych w budynkach użyteczności publicznej na system ogrzewania bardziej przyjazny środowisku w tym wymiana niskosprawnych kotłów oraz

powietrze, klimat

pozytywne: zmniejszenie niskiej emisji poprzez zmianę systemów ogrzewania budynków

pozytywne: zmniejszenie wielkości emisji gazów i pyłów powstających podczas spalania węgla

długoterminowe stałe

pośrednie - -

45

modernizacja systemu c.o.j zwłaszcza w placówkach oświatowych]

ludzie negatywne: emisja hałasu i spalin w związku z realizacją prac

krótkoterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: MIiW.3.3, SOP.4.1, ST.5.1-ST.5.2, ST.5.4, ST.5.5

sprawne przeprowadzenie prac

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

BM.2.2 Modernizacja i wymiana oświetlenia w budynkach zarządzanych przez Urząd Gminy (w ramach naturalnej wymiany) wraz z prowadzeniem monitoringu zużycia energii.

ludzie pozytywne: oszczędności finansowe w skutek ograniczenia zużycia energii elektrycznej

pozytywne: możliwość optymalizacji zużycia energii w budynkach

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

powietrze, klimat

pozytywne: poprawa jakości powietrza na skutek zmniejszenia emisji ze spalania węgla w procesie wytwarzania energii elektrycznej

długoterminowe stałe

pośrednie

zasoby naturalne

pozytywne: zmniejszenie wydobycia paliw kopalnych dzięki zmniejszeniu zapotrzebowania na nie

długoterminowe stałe

pośrednie - -

BM.2.3 Sformułowanie i wdrożenie programu termomodernizacji

wszystkie komponenty

pozytywne: poprawa skuteczności ochrony środowiska

długoterminowe stałe

pośrednie - -

ludzie pozytywne: wzrost efektywności zarządzania środowiskiem

długoterminowe stałe

pośrednie - -

BM.2.4 Prowadzenie działań termomodernizacji w budynkach administracji publicznej oraz użyteczności publicznej BM.2.5 Termomodernizacja zasobów mieszkań komunalnych.

ludzie pozytywne: oszczędności finansowe w skutek ograniczenia zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizacje budynków

pozytywne: poprawa komfortu cieplnego

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

negatywne: zagrożenie zniszczenia lub zamurowywania siedlisk ptaków i nietoperzy podczas termomodernizacji budynków

długoterminowe stałe

bezpośrednie - inwentaryzacja budynków pod kątem występowania chronionych gatunków ptaków oraz nietoperzy przed przystąpieniem do prac

46

stworzenie siedlisk zastępczych (budki lęgowe, skrzynki dla nietoperzy, itp.)związane z naruszeniem powierzchni ziemi

powierzchnia ziemi, zasoby naturalne

pozytywne: zmniejszenie wydobycia paliw kopalnych dzięki zmniejszeniu zapotrzebowania na nie w efekcie termomodernizacji budynków

- - - -

zabytki, dobra materialne

pozytywne/negatywne: poprawa lub pogorszenie walorów architektonicznych obiektów na skutek termomodernizacji

długoterminowe stałe

pośrednie - stosowanie rozwiązań technologicznych zapewniających ochronę cennych elementów architektonicznych

BM.2.6 Zastosowanie źródeł energii odnawialnej w obiektach municypalnych.

powietrze, klimat

pozytywne: poprawa jakości powietrza w skutek zwiększenia udziału energii odnawialnej

pozytywne: zmniejszenie wielkości emisji gazów i pyłów powstających podczas spalania węgla

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie złych praktyk mieszkańców miasta

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

3. Ograniczenie emisjogenności budynków mieszkalnictwa indywidualnego oraz wielorodzinnego

MIiW.3.1 Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych w tym wymian niskosprawnych kotłów węglowych na ekologiczne, termomodernizacja budynków.

powietrze pozytywne: zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza na skutek wymiany kotłów węglowych oraz na skutek zwiększenia efektywności energetycznej wynikającej z termomodernizacji

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie złych praktyk

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

47

biologiczna mieszkańców miasta

MIiW.3.2 Wprowadzenie obowiązku przestrzegania zakazu spalania odpadów w paleniskach domowych

powietrze pozytywne: zmniejszenie emisji do powietrza zanieczyszczeń pochodzących ze spalania odpadów

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie złych praktyk mieszkańców miasta

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

MIiW.3.3 Dalsza rozbudowa sieci gazowych pod kątem umożliwienia odbiorcom indywidualnym i instytucjonalnym dokonywania modernizacji emisjogennych źródeł ciepła

ludzie pozytywne: poprawa zdrowia mieszkańców na skutek ograniczenia emisji zanieczyszczeń

pozytywne: stworzenie możliwości wyboru alternatywnego źródła ciepła

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

negatywne: emisja hałasu i spalin w związku z realizacją prac

krótkoterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, SOP.4.1, ST.5.1-ST.5.2, ST.5.4, ST.5.5

sprawne przeprowadzenie prac

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

powietrze pozytywne: ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza na skutek wymiany źródła ciepła

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

negatywne: emisja spalin podczas budowy (pojazdy i maszyny budowlane)

krótkoterminowe średnioterminowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, SOP.4.1, ST.5.1-ST.5.2, ST.5.4, ST.5.5

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

sprawne przeprowadzenie prac

rzetelna ocena oddziaływania inwestycji na środowisko w momencie

48

przygotowywania konkretnych inwestycji, odpowiedni dobór terminów prac.

powierzchnia ziemi, zasoby naturalne

negatywne: przekształcenie profilu glebowego i ograniczenie powierzchni gleb w związku z rozbudową sieci

negatywne: wzrost wydobycia surowców budowlanych

negatywne: powstawanie nieużytecznych w danym miejscu mas ziemnych w rozbudowie i przebudowie dróg

średnioterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: ST.5.1-ST.5.2

ograniczenie do minimum strefy bezpośredniej ingerencji

MIiW.3.4 Uzupełnienie istniejących mechanizmów wsparcia sektora mieszkaniowego- termomodernizacje kompleksowe lub częściowe, wykorzystanie OZE

powietrze pozytywne: zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza na skutek wykorzystania OZE oraz na skutek zwiększenia efektywności energetycznej wynikającej z termomodernizacji

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

4. Ograniczenie emisjogenności sektora oświetlenia publicznego

SOP.4.1 Montaż energooszczędnego oświetlenia publicznego zwłaszcza w rejonach ulic i osiedli Gminy, w których systemy energooszczędnego oświetlenia ulicznego jeszcze nie zostały zastosowane

ludzie pozytywne: oszczędności finansowe w skutek ograniczenia zużycia energii elektrycznej

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

negatywne: utrudnienia związane z realizacją prac, emisja hałasu i spalin

krótkoterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, MIiW.3.3, ST.5.1-ST.5.2, ST.5.4, ST.5.5

sprawne przeprowadzenie prac

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

5. Ograniczenie emisjogenności z sektora transportu, wzrost konkurencyjności ofert transportu zbiorowego

ST.5.1 Rozbudowa istniejącej infrastruktury drogowej

ludzie pozytywne: wzrost efektywności zarządzania środowiskiem

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

49

ST.5.2 Remonty istniejących dróg pozytywne: zwiększenie aktywności gospodarczej regionu i rozwój turystyki ze względu na lepsze połączenie komunikacyjne

negatywne: emisja hałasu i spalin podczas budowy dróg

negatywne: zmiany w organizacji ruchu drogowego związane z realizacją inwestycji

średnioterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, MIiW.3.3, SOP.4.1, ST.5.4, ST.5.5

sprawne przeprowadzenie prac

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

zwierzęta, różnorodność biologiczna

negatywne: likwidacja i fragmentacja ekosystemów wskutek budowy nowych dróg

negatywne: usuwanie drzew i krzewów podczas realizacji inwestycji

negatywne: płoszenie zwierząt w trakcie wykonywania prac

średnioterminowe, krótkoterminowe, stałe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: ST.5.4

uwzględnianie ochrony wartości przyrodniczych przy planowaniu lokalizacji nowych dróg

prowadzenie prac budowlanych poza okresem lęgowym ptaków, rozrodu płazów

powietrze, klimat

pozytywne: zmniejszenie emisji zanieczyszczeń poprzez poprawę infrastruktury transportowej, upłynnienie ruchu

długoterminowe

pośrednie - -

negatywne: emisja spalin podczas budowy (pojazdy i maszyny budowlane)

krótkoterminowe średnioterminowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, MIiW.3.3, SOP.4.1, , ST.5.5

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

sprawne przeprowadzenie prac

rzetelna ocena oddziaływania inwestycji na środowisko w momencie przygotowywania konkretnych inwestycji, odpowiedni dobór

50

terminów prac.

powierzchnia ziemi, zasoby naturalne

negatywne: przekształcenie profilu glebowego i ograniczenie powierzchni gleb w związku z rozbudową i przebudową dróg

negatywne: wzrost wydobycia surowców budowlanych

negatywne: powstawanie nieużytecznych w danym miejscu mas ziemnych w rozbudowie i przebudowie dróg

średnioterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: MIiW.3.3

ograniczenie do minimum strefy bezpośredniej ingerencji

krajobraz pozytywne/negatywne: poprawa lub pogorszenie walorów krajobrazowych w związku z realizacją inwestycji

długoterminowe stałe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: (brak)

uwzględnienie ochrony krajobrazu podczas realizacji inwestycji

ST.5.3 Rozwój alternatywnych środków transportu

powietrze, klimat

pozytywne: ograniczenie emisji zanieczyszczeń z transportu w skutek korzystania przez mieszkańców z komunikacji zbiorowej i alternatywnych form przemieszczania się

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

ludzie pozytywne: poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców na skutek zwiększonego ruchu

średnioterminowe pośrednie - -

ST.5.4 Korzystanie z alternatywnych sposobów przemieszczania się na krótkich odcinkach (rower, pieszo)

powietrze, klimat

pozytywne: ograniczenie emisji zanieczyszczeń z transportu w skutek korzystania przez mieszkańców z komunikacji zbiorowej i alternatywnych form przemieszczania się

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

51

negatywne: powstawanie zanieczyszczeń w procesie budowy ścieżek rowerowych a także ich remontów

średnioterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, MIiW.3.3, SOP.4.1,ST.5.1-ST.5.2 , ST.5.5

sprawne przeprowadzenie prac

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

negatywne: likwidacja i fragmentacja ekosystemów wskutek budowy nowych dróg

negatywne: usuwanie drzew i krzewów podczas realizacji inwestycji

negatywne: płoszenie zwierząt w trakcie wykonywania prac

średnioterminowe, krótkoterminowe, stałe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: ST.5.1-ST.5.2

uwzględnianie ochrony wartości przyrodniczych przy planowaniu lokalizacji ścieżek rowerowych

prowadzenie prac budowlanych poza okresem lęgowym ptaków, rozrodu płazów

ludzie pozytywne: poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców na skutek zwiększonego ruchu

średnioterminowe pośrednie - -

negatywne: utrudnienia związane z realizacją prac, emisja hałasu i spalin

krótkoterminowe, chwilowe

bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, MIiW.3.3, ST.5.1-ST.5.2, ST.5.5

sprawne przeprowadzenie prac

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska

52

ST.5.5 Intensyfikacja okresowego czyszczenia ulic

powietrze, klimat

pozytywne: zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pyłowych poprzez czyszczenie ulic na mokro

średnioterminowe bezpośrednie - -

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

ludzie pozytywne: poprawa czystości miasta

średnioterminowe pośrednie - -

negatywne: zwiększenie hałasu związanego z prowadzeniem prac

średnioterminowe bezpośrednie Możliwe oddziaływanie skumulowane z zadaniami realizowanymi w ramach celu: BM.2.1, MIiW.3.3, ST.5.4, ST.5.1- ST.5.2 SOP.4.1

stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejszy hałas

sprawne przeprowadzenie prac

6. Wzrost efektywności energetycznej w sektorze przemysłu, usług i handlu

SP.6.1 Ogrzewanie zakładów usługowych lepszym jakościowo paliwem SP.6.2 Zmiana technologii i surowców stosowanych w rzemiośle, usługach i drobnej wytwórczości wpływająca na ograniczanie emisji pyłów i zanieczyszczeń gazowych

powietrze, klimat

pozytywne: ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących ze spalania złych jakościowo paliw, pyłów i gazów

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

wszystkie komponenty

pozytywne: poprawa jakości komponentów poprzez poprawę jakości powietrza atmosferycznego

długoterminowe stałe

pośrednie - -

ludzie pozytywne: poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców poprzez poprawę jakości powietrza atmosferycznego

pozytywne: poprawa warunków pracy

długoterminowe stałe

pośrednie - -

SP.6.3 Rozwój alternatywnych źródeł energii

powietrze, klimat

pozytywne: ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących ze spalania konwencjonalnych źródeł energii

długoterminowe stałe

bezpośrednie - -

7. Działania wspomagające

53

DW.7.1 Sformułowanie i wdrażanie programu promocji ekologicznych nośników energii: gazu ziemnego, biomasy, a także oleju opałowego i gazu płynnego uwzględniającego zagadnienia: szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, dostępność kredytów i środków finansowania, poszanowanie energii DW.7.2 Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w gospodarstwach domowych DW.7.3 Organizacja akcji społecznych związanych z ograniczeniem emisji, efektywnością energetyczną, promocją terenów zielonych oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii

ludzie pozytywne: zwiększenie świadomości ekologicznej

pozytywne: zwiększenie dostępności do informacji

długoterminowe

bezpośrednie - -

powierzchnia ziemi, zwierzęta, rośliny, różnorodność biologiczna

pozytywne: poprawa warunków bytowania roślin i zwierząt, zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni ziemi przez ograniczenie złych praktyk mieszkańców miasta

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

powietrze pozytywne: zmniejszenie emisji do powietrza w skutek wzrostu świadomości mieszkańców

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

DW.7.4 Informowanie i kontrolowanie podmiotów gospodarczych w kwestii ponoszenia opłat za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza oraz ewidencji emisji zanieczyszczeń

ludzie pozytywne: zwiększenie dostępu mieszkańców do informacji

pozytywne: szukanie przez podmioty gospodarcze technologii niskoemisyjnych w celu uniknięcia opłat

średnioterminowe pośrednie - -

DW.7.5 Szkolenia dla przedsiębiorstw/akcje dla przedsiębiorców dotyczące zagadnień związanych z ograniczeniem zużycia energii/ograniczeniem emisji

ludzie pozytywne: zwiększenie świadomości ekologicznej

pozytywne: zwiększenie dostępności do informacji

długoterminowe bezpośrednie - -

54

DW.7.6 Wspieranie projektów organizacji pozarządowych których celem jest poprawa świadomości społeczeństwa w zakresie ograniczenia emisji oraz współpraca z tymi organizacjami DW.7.7 Wspieranie inicjatyw społecznych, których celem jest poprawa świadomości społeczeństwa w zakresie ograniczenia emisji

powietrze, klimat

pozytywne: zmniejszenie emisji do powietrza w skutek wzrostu świadomości mieszkańców

długoterminowe, stałe

pośrednie - -

6.2. PODSUMOWANIE ODDZIAŁYWAŃ NA POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY

ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE ATMOSFERYCZNE I KLIMAT

Oddziaływania pozytywne

Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza jest ich emisja z różnych źródeł. Zaplanowane w analizowanym dokumencie działania skupione są przede wszystkim na poprawie jakości powietrza atmosferycznego w gminie Jaworzyna Śląska. Są one odpowiedzią na zidentyfikowane przekroczenia substancji w powietrzu. Obniżenie ładunku emisji zanieczyszczeń nastąpi poprzez realizację inwestycji takich jak: podnoszenie efektywności energetycznej w budynkach, modernizacja systemów grzewczych, stosowanie alternatywnych paliw i wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Plan przewiduje działania, których pozytywne oddziaływania będą polegały na efektywnym reagowaniu na zmieniające się emisje, ograniczaniu niskiej emisji poprzez szereg zadań naprawczych i ograniczaniu emisji pyłów i gazów pochodzących ze spalania węgla. Mała popularność alternatywnych źródeł energii związana jest często z niewiedzą i brakiem świadomości ekologicznej mieszkańców. Z tego powodu w Planie przewidziano działania związane z szeroko pojętą edukacją ekologiczną mieszkańców i przedsiębiorców. W celu zracjonalizowania zużycia energii należy zmniejszyć zapotrzebowanie na nią m.in. poprzez termomodernizację budynków. Z kolei montaż energooszczędnego oświetlenia publicznego wpłynie na zmniejszenie zapotrzebowania na energię ze źródeł komunalnych.

Główną przyczyną emisji ze źródeł komunikacyjnych jest duże natężenie ruchu indywidualnego pojazdów. W celu zmniejszenia tego problemu w Planie przewidziano remonty dróg oraz budowę nowych czego skutkiem będzie upłynnienie ruchu. Poprawa stanu technicznego infrastruktury drogowej wpłynie na ograniczenie wtórnej emisji substancji pyłowych emitowanych do powietrza w wyniku unosu z nawierzchni dróg. Znaczące pozytywne oddziaływanie będą miały działania zachęcające do korzystania z alternatywnych środków transportu a także środków transportu zbiorowego. Dodatkowo zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pyłowych nastąpi poprzez czyszczenie ulic na mokro.

Ważnym aspektem Planu jest popularyzacja właściwych postaw środowiskowych wśród mieszkańców. Edukacja ekologiczna będzie miała pośredni pozytywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego.

W przypadku klimatu czynnikiem go kształtującym jest m.in. stopień zanieczyszczenia powietrza. Stąd wynika wniosek, iż działania zawarte Planie będą pozytywnie oddziaływać na klimat. Warunkiem jest brak występowania innych czynników, które wpływają na klimat zbyt negatywnie i dominująco.

Oddziaływania negatywne

Oddziaływania negatywne działań Planu w przypadku powietrza koncentrują się wokół realizacji założonych przedsięwzięć. Mają jednak one charakter chwilowy i polegają na emisji zanieczyszczeń z pojazdów i maszyn wykorzystywanych do prac budowlanych itp. Ponadto eksploatacja nowo powstałych dróg spowoduje emisję zanieczyszczeń związaną ze wzrostem natężenia ruchu w tych lokalizacjach. Mamy tu do czynienia niejako z ”przeniesieniem” emisji w inną lokalizację.

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

Wśród działań mogących zmniejszać ryzyko występowania oddziaływań negatywnych możemy wyróżnić:

­ stosowanie w dokumentach przetargowych zapisów promujących ochronę powietrza, ­ stosowanie restrykcyjnych pozwoleń budowlanych, ­ stosowanie urządzeń niskoemisyjnych (korzystanie z maszyn i urządzeń o wysokich normach

spalin),

56

­ zraszanie materiałów pylących.

ODDZIAŁYWANIE NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ, ZWIERZĘTA I ROŚLINY

Oddziaływania pozytywne

Oddziaływania pozytywne Planu na różnorodność biologiczną będą miały przede wszystkim charakter pośredni ze względu na brak działań związanych ze zwiększaniem terenów zielonych czy chronionych. Wiąże się to przede wszystkim z założeniami i głównym celem Planu. Niemniej jednak pozytywnie na komponenty przyrodnicze wpłynie poprawa jakości powietrza, która przełoży się na poprawę warunków bytowania roślin i zwierząt. Ze względu na fakt, iż środowisko jest zespołem połączonych ze sobą komponentów, poprawa stanu jednego wpływa na poprawę kolejnego.

Oddziaływania negatywne

Negatywny wpływ na przyrodę będą miały zadania, których realizacja przyczyni się do zmniejszania powierzchni zielonych a zwiększania powierzchni utwardzonych i zurbanizowanych. W ten sposób ograniczona zostaje powierzchnia przeznaczona do bytowania roślin i zwierząt. Oddziaływania negatywne związane z etapem realizacji inwestycji polegać będą również na płoszeniu zwierząt przez maszyny budowlane i niszczeniu gniazd.

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

Zadania minimalizujące zakładają:

­ przeprowadzenie rzetelnej oceny oddziaływania na środowisko i egzekwowanie jej wskazań, ­ ograniczanie wycinki drzew i krzewów do minimum i stosowanie nowych nasadzeń

(kompensacji) wraz z ich późniejszym utrzymaniem, ­ dostosowanie terminu przeprowadzania prac do okresów lęgowych zwierząt, ­ stosowanie wszystkich możliwych środków związanych z ochroną zwierząt podczas

prowadzenia prac remontowych i termomodernizacyjnych obiektów (np. zabezpieczanie lub przenoszenie gniazd, pozostawianie otwartych otworów stropodachowych),

­ stosowanie sprzętu, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie środowiska.

ODDZIAŁYWANIE NA STAN WÓD

W rozdziale tym uwzględniono oddziaływanie Planu na stan wód powierzchniowych, podziemnych a także wpływ na zagrożenie powodzią i podtopieniami. Zgodnie z prawodawstwem UE i Polski zakazuje się realizowania działań, które przyczyniłyby się do pogorszenia stanu jakościowego, ilościowego wód i ich funkcji ekologicznych.

Oddziaływania pozytywne

Oddziaływania pozytywne na wody polegać będą na ograniczeniu poborów wód przeznaczonych do chłodzenia. Jest to konsekwencją wszystkich działań dotyczących sektora energetycznego m.in. zmniejszenia zużycia energii, zmniejszenia energochłonności budynków. Ze względu na fakt, iż woda jest nośnikiem różnych substancji w środowisku w tym zanieczyszczeń, poprawa jakości powietrza wpłynie na ograniczenie ich depozycji w wodach.

Oddziaływania negatywne

Oddziaływania negatywne będę miały charakter przejściowy i w głównej mierze będą dotyczyć etapu realizacji inwestycji. Etap budowy związany jest z odwodnieniem terenu co może skutkować czasowym obniżeniem zwierciadła wód gruntowych i zamianą stosunków wodnych. Zanieczyszczenie wód podziemnych związane będzie z infiltracją zanieczyszczeń z nowopowstałych dróg. Negatywny wpływ na warunki hydrogeologiczne mogą mieć inwestycje związane z modernizacją sieci gazowniczej.

57

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

Działania, które będą przyczyniać się do poprawy stanu jakości wód to:

­ stosowanie rozwiązań zapobiegających uszczelnianiu zlewni, ­ oczyszczanie wód opadowych oraz ich retencjonowanie w celu ograniczenia spływu

powierzchniowego, ­ prowadzenie robót budowlanych w sposób zapewniający ochronę wód, ­ zabezpieczenie urządzeń, w których użytkowane są niebezpieczne dla środowiska wodnego

substancje przed wyciekami, ­ popularyzacja technologii wodooszczędnych.

ODDZIAŁYWANIE NA ZDROWIE LUDZKIE

Oddziaływania pozytywne

Człowiek jest integralną częścią środowiska, dlatego też ludzki byt uzależniony jest od wielu innych komponentów. Większą uwagę należy zwracać na powietrze, od którego uzależnione jest występowanie chorób układu oddechowego. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej przyczyni się niewątpliwie do poprawy jakości powietrza atmosferycznego a co za tym idzie warunków życia mieszkańców. Dodatkowo zadania polegające na optymalizacji energochłonności budynków i termomodernizacje zapewnią poczucie komfortu cieplnego. Również poprawa jakości wód, gleb, krajobrazu i klimatu wpłynie na ludzkie zdrowie. Pozytywne oddziaływanie można zaobserwować w przypadku rozbudowy dróg, które przyczynią się do zwiększenia dostępności regionu i upłynnienia ruchu w mieście.

Pozytywne oddziaływanie na mieszkańców będzie miała edukacja ekologiczna. Przyczyni się do szerszego postrzegania problemu zanieczyszczania środowiska oraz do wzbogacenia mieszkańców o niezbędną wiedzę. Może to spowodować odważniejsze egzekwowanie możliwości wynikających z Planu. Może to wpłynąć na lepsze samopoczucie mieszkańców i ich zdrowie.

Oddziaływania negatywne

Wraz ze wzrostem presji na środowisko, pojawiają się również negatywne oddziaływanie na ludzi. Oddziaływania negatywne w przypadku analizowanego dokumentu polegać będą na utrudnieniach w organizacji ruchu oraz na emisji zanieczyszczeń pyłowych i hałasu za sprawą planowanych remontów i budów dróg. Oddziaływania te będą miały charakter lokalny i krótkotrwały. Znaczące oddziaływanie mogą mieć nowo powstałe drogi, dlatego ważna jest ich lokalizacja poza obrębem oddziaływania na mieszkańców.

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

Działania, które będą przyczyniać się do ograniczenia negatywnych wpływów na ludzkie zdrowie to:

­ odpowiednie prowadzenie prac remontowych i budowlanych, ­ stosowanie odpowiedniego sprzętu emitującego mniejszy poziom hałasu i spalin, ­ odpowiedni dobór lokalizacji inwestycji transportowych oraz stosowanie ekranów

akustycznych.

ODDZIAŁYWANIE NA KRAJOBRAZ

Krajobraz cechuje się sezonowa zmiennością i posiada swoją historię. Wymaga on ochrony ze względu na zatracenie zdolności do samoregulacji wywołanego przez działalność człowieka. Ocena oddziaływań na ten komponent jest trudna ze względu na subiektywne upodobania przestrzenne.

Oddziaływania pozytywne

58

Oddziaływania pozytywne będą miały miejsce głównie w mieście, gdzie występuje już krajobraz zmieniony przez człowieka, zurbanizowany. Do poprawy estetyki przestrzeni przyczyni się termomodernizacja budynków przeprowadzona z dbałością o tradycyjną kompozycję krajobrazu, w której się znajdują (wielkość, forma, kolorystyka budynków, identyfikacja wizualna niedominująca w krajobrazie). Uporządkowanie przestrzeni można również uzyskać poprzez budowę nowych dróg. Inicjatywy służące rozwiązywaniu problemów środowiskowych powinny również pośrednio przynieść pozytywne oddziaływanie na krajobraz, w zakresie dbałości o ten komponent środowiska. Pozytywne oddziaływanie na krajobraz mogą mieć zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego, które usystematyzują możliwości wprowadzania nowych obiektów w przestrzeń.

Oddziaływania negatywne

Analizowany Plan zawiera działania dotyczące popularyzacji OZE. Jednak nie podane są ich lokalizacji ani rodzaj, dlatego nie można w szczegółowy sposób określić ich negatywnych oddziaływań. Oddziaływanie negatywne na krajobraz niosą ze sobą działania związane z budową dróg na terenach wiejskich. Działanie to wiąże się ze zmianą charakteru danego terenu, z wycinką drzew, czy wykonywaniem nasypów i wykopów, co powoduje ingerencję w naturalny charakter terenów otwartych.

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

W celu zapobieżenia negatywnym oddziaływaniom na krajobraz należy odpowiednio dobierać lokalizację inwestycji oraz dbać o integralność planowanych inwestycji i już istniejącego krajobrazu.

ODDZIAŁYWANIE NA POWIERZCHNIE ZIEMI I ZASOBY NATURALNE

Oddziaływania pozytywne

Pozytywne oddziaływania na powierzchnię ziemi związane są z ograniczeniem zanieczyszczeń powietrza, które w wyniku różnych zależności środowiskowych przedostają się do gleb. Ograniczeniu ulegnie również wydobycie surowców dzięki wykorzystaniu alternatywnych źródeł energii.

Oddziaływania negatywne

Do działań negatywnych związanych z realizacją przedsięwzięć zawartych w Planie możemy zaliczyć: zabudowanie powierzchni ziemi pod nowe inwestycje,

­ usuwanie wierzchnich warstw gleby, ­ powstawanie odpadów budowlanych, ­ wzrost wydobycia surowców budowlanych ­ powstawanie nieużytecznych w danym miejscu mas ziemnych.

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

Działania, które będą przyczyniać się do ograniczenia negatywnych wpływów na powierzchnię ziemi i zasoby naturalne to:

­ odpowiednie lokalizowanie inwestycji, ­ zapewnienie przesiąkania wody do gruntu ­ planowanie obszarów pełniących funkcję zielonej infrastruktury, ­ rozsądne gospodarowanie materiałami budowlanymi.

ODDZIAŁYWANIE NA DZIEDZICTWO KULTUROWE, ZABYTKI I DOBRA MATERIALNE

Oddziaływania pozytywne

Pozytywne oddziaływania na dziedzictwo kulturowe, zabytki i dobra materialne będą mieć działania ograniczające zanieczyszczenie powietrze. Zmniejszenie emisji przyczyni się poprawy stanu technicznego budowli poprzez ograniczenie osiadania pyłów. Poprawie ulegnie również czystość fasad budynków. Pozytywne oddziaływania na dziedzictwo kulturowe, zabytki i dobra materialne

59

będą miały również zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego, które pośrednio przyczynią się do odpowiedniego sytuowania budynków.

Oddziaływania negatywne

Negatywne oddziaływania wiążą się z rozwojem sieci dróg, która spowoduje wzrost ruchu kołowego w otoczeniu nieruchomości.

Rekomendacje działań minimalizujących i kompensujących negatywne oddziaływanie

Za obiekty zabytkowe w regionie odpowiada wojewódzki konserwator zabytków. Działania mające na celu ochronę obiektów zabytkowych i utrzymanie ich w należytym stanie należy planować i realizować w porozumieniu z tą instytucją.

7. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU

Patrząc przez pryzmat celu, w jakim jest opracowywany i realizowany Plan, należy uznać, że środkami zapobiegającymi prawdopodobnemu negatywnemu oddziaływaniu na środowisko są między innymi rozwiązania zaproponowane w projekcie tego dokumentu. Szczególną uwagę podczas realizacji zadań wymienionych w Planie należy zwrócić na zadania inwestycyjne związane z budową lub przebudową różnego typu, ponieważ to one najczęściej będą wiązały się z największą ingerencją w środowisko naturalne.

Zarówno w przypadku działań wskazanych w niniejszej prognozie jak i tych, które mogą zaistnieć w trakcie realizacji Planu, należałoby podjąć przede wszystkim następujące środki zapobiegające oraz ograniczające prawdopodobnie negatywne oddziaływanie na środowisko:

zapewnienie wysokiego poziomu przebiegu procedur oceny oddziaływania na środowisko dla poszczególnych przedsięwzięć stanowiących praktyczny wymiar realizacji Planu,

ścisły nadzór merytoryczny nad prawidłową realizacją Planu oraz miarodajny monitoring stanu środowiska, analiza wyników monitoringu oraz podejmowanie działań adekwatnych do otrzymanych wyników,

zapewnienie zgodności wydawanych decyzji administracyjnych z Planu oraz zasadami ochrony środowiska – m.in. poprzez włączanie się do postępowań administracyjnych różnych kompetentnych podmiotów,

ścisła egzekucja zapisów określonych w decyzjach administracyjnych, regulaminach utrzymania czystości i porządku w gminach oraz w przepisach prawnych,

analiza informacji o stanie i ochronie środowiska,

cykl działań edukacyjnych dla społeczeństwa.

8. OCENA SKUTKÓW W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PLANU ORAZ KORZYŚCI Z JEGO REALIZACJI

Szczegółowa ocena pozytywnych jak i negatywnych oddziaływań wyznaczonych działań w Planie na środowisko dokonana została w rozdziale „Prognoza oddziaływania na środowisko”. Oceniając wpływ na środowisko w przypadku odstąpienia od realizacji działań zaplanowanych w Planie, skupiono się na efektach ekologicznych, jakich nie osiągnie się na obszarze Gminy Jaworzyna Śląska w przypadku braku finansowania poszczególnych komponentów/obszarów środowiska:

brak poprawy stanu jakości powietrza w zakresie dotrzymania standardów jakości powietrza,

pogorszenie się klimatu akustycznego i powietrza w ośrodkach miejskich w związku z brakiem modernizacji dróg,

60

stagnacja rozwoju sieci komunikacyjnej transportu zbiorowego, co sprzyja dalszemu zanieczyszczaniu powietrza,

brak modernizacji punktów wytwarzania i dystrybucji energii,

nieefektywne wykorzystanie zasobów naturalnych, z powodu braku wykorzystania OZE,

brak poprawy sprawności energetycznej obiektów publicznych i mieszkaniowych,

brak zaangażowania przedsiębiorstw w ochronę środowiska,

zahamowanie procesu zwiększania świadomości ekologicznej mieszkańców.

Biorąc pod uwagę fakt, iż oddziaływania negatywne mają charakter krótkotrwały i związane są głównie z realizacją inwestycji zasadne jest, ze względu na ogólny pozytywny wpływ założeń Planu na środowisko, dołożenie wszelkich starań do realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska.

9. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH

Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (art. 51 ust. 2 pkt. 3b) nakłada obowiązek przedstawienia w prognozie oddziaływania na środowisko, rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projekcie dokumentu. Rozwiązania alternatywne mogą dotyczyć:

innej lokalizacji (warianty lokalizacji),

innego sposobu prowadzenia inwestycji (warianty konstrukcyjne i technologiczne),

innego sposobu zarządzania (warianty organizacyjne),

wariantu niezrealizowania inwestycji, tzw. „opcja zerowa”.

Ustalenia analizowanego Planu są wynikiem kompromisu pomiędzy wymogami ochrony środowiska i życia człowieka, a koniecznością rozwoju urbanistycznego i społecznego gminy. Zaprezentowane rozwiązania są zgodne z ustawodawstwem odrębnym, dokumentami obowiązującymi na terenie powiatu i województwa i wykorzystują instrumenty służące do zrównoważonego rozwoju aglomeracji. Ustalenia Planu zawierają wiele rozwiązań korzystnych dla środowiska, dlatego Prognoza nie prezentuje rozwiązań alternatywnych do proponowanych w ustaleniach Planu uznając, że zaproponowane ustalenia są najkorzystniejsze dla środowiska w kontekście istniejących uwarunkowań gminy Jaworzyna Śląska. Rozwiązania alternatywne dla przedsięwzięć poprawiających walory środowiskowe nie mają uzasadnienia zarówno z formalnego jak i ekologicznego punktu widzenia. W przypadku działań negatywnie oddziałujących należy rozpatrywać warianty alternatywne tak, aby wybrać ten, który w najmniejszym stopniu będzie negatywnie oddziaływać na środowisko (można rozważać: warianty konstrukcyjne i technologiczne, a także warianty organizacyjne).

10. METODY ANALIZY REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU PLANU

Wdrażanie rozwiązań przewidzianych w omawianym Planie wymaga stałego monitorowania oraz szybkiej reakcji w przypadku pojawiania się rozbieżności pomiędzy projektowanymi rezultatami a stanem rzeczywistym. Podstawą właściwej oceny wdrażania założeń Planu, a także określenia problemów w osiąganiu założonych celów jest prawidłowy system sprawozdawczości, oparty na zestawie określonych wskaźników.

Przewidywane metody analizy realizacji postanowień projektu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej pod kątem wpływu na środowisko mogą się odnosić do:

1. oddziaływania proponowanych działań,

2. przestrzegania ustaleń dotyczących wyposażenia w infrastrukturę techniczną, ochrony i kształtowania środowiska, ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków.

Ad 1) W zakresie oddziaływania proponowanych działań na środowisko:

61

- w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których wydano decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych, obowiązywać będzie monitoring środowiska w zakresie i metodach określonych w wydanej decyzji,

- w odniesieniu do pozostałych działań może to być monitoring państwowy środowiska, prowadzony przez odpowiednie organy administracji państwowej, powołane do badania stanu środowiska,

- w przypadku skarg mieszkańców na uciążliwości prowadzonej działalności w oparciu o uchwalony plan, analizę realizacji planu i badanie skażenia środowiska powinien przeprowadzić odpowiedni organ administracji samorządowej.

Ad. 2) W zakresie realizacji przestrzegania ustaleń planu powinny być okresowe przeglądy zainwestowania i realizacji planu, wykonywane przez administrację samorządową na potrzeby oceny prowadzonej polityki. Częstotliwość okresowych przeglądów powinna być zgodna z przepisami szczególnymi.

Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektu Planu:

przeprowadzenie wstępnej oceny (screeningu) w przypadku projektów zaliczonych do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko;

przeprowadzenie pełnej procedury oceny oddziaływania na środowisko w przypadkach, gdy projekt (zamierzenie inwestycyjne) podlega takiej procedurze;

oceny zgodność ze standardami jakości środowiska na etapie realizacji projektu oraz po jego zakończeniu;

oceny zgodności ze standardami emisyjnymi w przypadku występowania emisji do środowiska;

ocena warunków i jakości klimatu akustycznego wykonywane 1 raz na 4 lata;

w zakresie monitoringu poszczególnych elementów środowiska odpowiedzialne są jednostki i instytucje związane z gospodarką wodną, zarządy dróg, starostwa powiatowe, urzędy wojewódzkie, a w zakresie ochrony przyrody Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz jednostki wspomagające, zatrudniające ekspertów w dziedzinie ochrony środowiska, np. IMGW, RZGW i inne. Zgodnie z art. 10 Dyrektywy 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w celu uniknięcia powielania monitoringu raporty o stanie i jakości poszczególnych elementów środowiska powinny być przekazywane do gmin.

W celu oceny wpływu proponowanych działań na środowisko i człowieka można zastosować wskaźniki monitoringu. Poza przyjętymi w przepisach odrębnych wskaźnikami dotyczącymi jakości poszczególnych komponentów środowiska można wykorzystać następujące parametry:

jakość powietrza - liczba instalacji ogrzewania i podgrzewania wody gospodarczej w oparciu o paliwa ekologiczne (gaz, olej opałowy, energia elektryczna).

11. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWAN IU NA ŚRODOWISKO

Międzynarodowe ramy prawne dla procedury ocen oddziaływania na środowisko w przypadku, gdy działalność realizowana w jednym kraju (stronie pochodzenia) zasięgiem oddziaływania obejmuje terytorium innego kraju (strony narażonej), mogąc powodować znaczące negatywne skutki dla środowiska stwarza Konwencja z Espoo z dnia 25 lutego 1991 roku. Wykonanie transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko konieczne jest zawsze wtedy, gdy planowane projekty mogą znacząco oddziaływać na środowisko i ludzi sąsiadujących krajów.

Ustalenia Planu obejmują zadania, które realizowane będą na obszarze Gminy Jaworzyna Śląska, a zasięg ich oddziaływania na środowisko będzie miał przede wszystkim charakter miejscowy,

62

ewentualnie lokalny. Wobec tego, dokument ten nie musi być poddany procedurze transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko.

12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Podstawa prawna opracowania prognozy

Projekt Prognozy opracowany został według przepisów prawa polskiego, tj. zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko58, która zawiera transpozycję do prawodawstwa polskiego Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko59.

Głównym celem Prognozy jest określenie wpływu na środowisko zaplanowanych w ocenianym dokumencie (projekt Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska) zadań w podziale na różne komponenty.

Ustalenia projektu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) został opracowany w celu określenia działań, których wynikiem będzie ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza. Działania zostały sformułowane w zakresie zmniejszenia zużycia energii, zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) i edukacji ekologicznej. Struktura PGN opiera się o cele strategiczne, szczegółowe i kierunki działań.

Powiązania z innymi dokumentami

W ramach opracowywania Prognozy przeprowadzono analizę zgodności PGN z zapisami innych dokumentów UE, regionalnymi i globalnymi. Analiza ta wykazała, że założenia PGN są spójne z tymi dokumentami.

Materiały wyjściowe, metoda przyjęta w opracowaniu

Materiałem wyjściowym dla Prognozy jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska. Zakres Prognozy wynika z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (art. 46 - 53). W Prognozie uwzględniono również ustalenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego.

Analiza stanu środowiska w regionie objętym Planem (PGN)

W rozdziale tym zamieszczono opis obszaru objętego zakresem PGN oraz opisano stan poszczególnych komponentów środowiska: powietrze atmosferyczne, wody, przyrodę, hałas, odpady, promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), zasoby surowców naturalnych, gleby i poważne awarie przemysłowe (PAP).

Obszarem objętym zakresem PGN jest Gmina Jaworzyna Śląska położona w południowej części województwa dolnośląskiego, w powiecie świdnickim. Obszar gminy położony jest w środkowej części Przedgórza Sudeckiego. Teren gminy jest zróżnicowany pod względem wysokości a rzeźbę terenu tworzą pogórza. Klimat na terenie gminy jest umiarkowany, wilgotny i przedgórski. W ostatnich latach zauważalny jest wzrost średnich temperatur.

Biorąc pod uwagę jakość powietrza obszar gminy zaliczony został do strefy dolnośląskiej. Na terenie gminy Jaworzyna Śląska nie jest zlokalizowana żadna stacja pomiarowa. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów uwzględniając ochronę zdrowia ludzi zanotowano dla strefy dolnośląskiej w przypadku ozonu, pyłu PM10, arsenu i bezo(a)pirenu. Głównym źródłem tych zanieczyszczeń jest spalanie węgla w gospodarstwach domowych.

58

Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm. 59

Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich L197/30 z dn. 21.07.2001 r.

63

Na zasoby wodne gminy składają się wody powierzchniowe i podziemne. Gmina położona jest w obrębie zlewni rzeki Bystrzycy oraz Strzegomki, a także jej prawobrzeż-nego dopływu – Pełcznicy. Przez obszar przepływają 4 cieki naturalne: Jabłoniec, Milikówka, Cienia i Tarnawka. Na terenie gminy występują dwa główne zbiorniki wód podziemnych. Stopień zwodociągowania gminy można określić jako dobry, jednak problem stanowi długość sieci kanalizacyjnej w szczególności na obszarach wiejskich.

Na terenie gminy nie istnieją obszary przyrodnicze prawnie chronione. Zlokalizowane są tu jedynie pomniki przyrody. Stopień lesistości gminy jest na niskim poziomie. Największy stopień lesistości występuje w obrębie Pasieczna oraz Bagieniec.

Na obszarze gminy w 2013 r. prowadzono pomiary hałasu w Nowym Jaworowie na trasie Strzegom- Świdnica przy DW382. Wykazały one przekroczenia dopuszczalnych norm jakości środowiska akustycznego. Oszacowana liczba mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas wynosiła 45 osób.

Odpady z gminy są przekazywane na składowisko odpadów komunalnych w Starym Jaworowie. Od 2004 r. działa program selektywnej zbiórki odpadów realizowany w ramach współpracy między gminnej. Jednak istnieją jeszcze miejsca nielegalnego składowania odpadów.

Gmina bogata jest w surowce naturalne. Są to przede wszystkim naturalne złoża skalne: łupki ilaste, mułowce piaszczyste, kwarcyty, lidytyty i wapienie. Na omawianym obszarze, poniżej 200 m głębokości, występują również wody mineralne o wysokiej jakości i bogatym składzie.

W Gminie Jaworzyna Śląska nie występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów PEM a także nie stwierdzono poważnych awarii przemysłowych.

Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu

Na terenie gminy Jaworzyna Śląska zidentyfikowano następujące obszary problemowe i zagrożenia środowiskowe:

niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców miasta,

brak systemu monitoringu środowiska (brak bieżącej informacji o stanie środowiska w gminie),

konieczność ograniczenia niskiej emisji i podniesienia efektywności energetycznej,

zbyt wysoka emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł komunikacji miejskiej szczególnie w najbliższym otoczeniu dróg,

niska jakość powietrza atmosferycznego (przekroczenia dopuszczalnych poziomów ozonu, PM10, arsenu i benzo(a)pirenu),

niesprawny system gospodarowania odpadami oraz utrzymania czystości w mieście,

przekroczenia dopuszczalnych poziomów klimatu akustycznego,

mała powierzchnia terenów zielonych (niski poziom lesistości).

Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem

Na obszarze Planu nie przewiduje się realizacji inwestycji, które w sposób znacząco negatywny oddziaływałyby na stan środowiska przyrodniczego.

Prognoza oddziaływania na środowisko

Ogólnie można stwierdzić, że realizacja PGN będzie miała pozytywny wpływ na środowisko. Oddziaływania pozytywne będą głównie związane ze zwiększaniem wykorzystania innych źródeł ciepła niż konwencjonalne piece węglowe, ograniczone zostanie zużycie energii w budynkach poprzez termomodernizacje, stosowanie oświetlenia energooszczędnego. W Planie przewidziano działania związane z szeroko pojętą edukacją ekologiczną mieszkańców i przedsiębiorców. Poprawa stanu technicznego infrastruktury drogowej wpłynie na ograniczenie wtórnej emisji substancji pyłowych emitowanych do powietrza w wyniku unosu z nawierzchni dróg. Znaczące pozytywne

64

oddziaływanie będą miały działania zachęcające do korzystania z alternatywnych środków transportu a także środków transportu zbiorowego. Poprawiający się stan jakości powietrza wpłynie pozytywnie na klimat a także warunki bytowania roślin zwierząt oraz na zdrowie mieszkańców gminy. Poprzez ograniczenie zanieczyszczenia powietrza ze względu na powiązania przyrodnicze poprawie ulegnie stan jakości wód a także gleb. Pozytywne skutki realizacji PGN będą się zwiększać na przestrzeni lat.

Oddziaływania negatywne będą związane z etapem realizacji inwestycji. Podczas budowy usuwane są drzewa i krzewy, powierzchnie są uszczelniane co utrudnia spływ wód a także powstają znacznie ilości mas ziemnych. Podczas realizacji inwestycji może dojść do naruszenia warunków wodnych środowiska na etapie odwadniania obszaru budowy. Ponadto maszyny budowlane emitują hałas i spaliny. W rozdziale tym przedstawiono również metody zmniejszania negatywnych skutków realizacji PGN np. stosowanie urządzeń niskoemisyjnych, odpowiednie lokalizowani inwestycji, planowanie zielonych przestrzeni oraz przeprowadzenie rzetelnej oceny oddziaływania na środowisko i egzekwowanie jej wskazań tam gdzie jest to konieczne.

Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu

Środki zapobiegające oraz ograniczające prawdopodobnie negatywne oddziaływanie na środowisko to:

przeprowadzanie procedur oceny oddziaływania na środowisko dla poszczególnych przedsięwzięć,

ścisły nadzór nad prawidłową realizacją Planu oraz monitoring stanu środowiska, analiza wyników monitoringu oraz podejmowanie działań adekwatnych do otrzymanych wyników,

zapewnienie zgodności wydawanych decyzji administracyjnych z zasadami ochrony środowiska

egzekwowanie zapisów określonych w decyzjach administracyjnych, regulaminach utrzymania czystości i porządku w gminach oraz w przepisach prawnych,

cykl działań edukacyjnych dla społeczeństwa.

W dalszej części opracowania wykazano, iż brak realizacji PGN wywoła szereg niepożądanych skutków, do których można zaliczyć głównie brak poprawy jakości powietrza i zahamowanie procesu edukacji ekologicznej mieszkańców. Przedstawiona także propozycje rozwiązań alternatywnych oraz metody analizy realizacji postanowień projektu PGN.

13. SPIS TABEL

Tabela 1. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi – 2013 rok [źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2013 rok, WIOŚ we Wrocławiu]. ............................................................................ 30 Tabela 2. Informacja o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania za 2013 r. .......................................................... 38 Tabela 3. Gospodarka odpadami komunalnymi i selektywna zbiórka odpadów w gminie Jaworzyna Śląska za rok 2013 ............................................................................................................................... 39 Tabela 4. Matryca środowiskowych oddziaływań realizacji zadań zaplanowanych w projekcie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzyna Śląska ................................................................... 43

14. SPIS TABEL

Rysunek 1 Powiązanie strategii Europa 2020 z innymi dokumentami [źródło: EEA, Environment and human health 2012 za Rappolder, 2012] ............................................................................................ 10 Rysunek 2 Schemat analiz problemów badawczych [Źródło: Opracowanie własne]. ........................ 10 Rysunek 3 Mapa drogowa do niskoemisyjnej gospodarki. Redukcje emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach [Źródło: KOM (2011) 112] ..................................................................... 12 Rysunek 4 Powiązanie dokumentów strategicznych Polski i UE [Źródło: Programowanie perspektywy finansowej 2014 -2020 - Umowa Partnerstwa, MIR 21.05.2014r.] .................................................... 14 Rysunek 5. Lokalizacja JCWPd nr 114. Źródło: PSH ............................................................................. 34 Rysunek 6. Lokalizacja JCWPd nr 92. Źródło: PSH .............................................................................. 35