1

Prof. dr hab. Jan Szambelańczyk

WDRAŻANIE

NOWEJ UMOWY KAPITAŁOWEJ

W SEKTORZE BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH

W POLSCE

Warszawa, 29 października 2007

2

Plan prezentacji

• Perspektywa metodyczna wdrażania NUK

• Specyfika banków spółdzielczych (racja istnienia, przewagi komparatywne, ramowa misja, kompozycja celów działalności, cykl życia przedsiębiorstwa bankowego)

• Diagnoza efektywności BS-ów przed wdrożeniem NUK

• Systemowe Przesłanki wdrażania NUK

• Problemy praktyczne i działania w zrzeszeniach BS-ów

3

Historyczna racja istnienia banków spółdzielczych w Europie

1. Spółdzielczy sektor bankowy w Europie powstał w reakcji na ograniczenia dostępu do finansowania potrzeb ekonomicznych szerokich warstw ludności.

2. Spółdzielnie kredytowe były w zasadzie organizacjami tworzonymi oddolnie, jednak w szeregu przypadków ich rozwój był pielęgnowany i wspierany przez czynniki zewnętrzne, w tym organy państwa.

3. Sukces banków spółdzielczych bazował na przezwyciężeniu ważnej niedoskonałości rynku związanej z ryzykiem kredytowania klientów „słabych ekonomicznie” przy wykorzystaniu więzi społecznych.

4

Kwestia przewag komparatywnych (1)Kwestia przewag komparatywnych (1)

1.1. Banki spółdzielcze straciły wiele ze swej przewagi Banki spółdzielcze straciły wiele ze swej przewagi wobec banków komercyjnych ze względu na wobec banków komercyjnych ze względu na oportunistyczne zachowania kredytobiorców.oportunistyczne zachowania kredytobiorców.

2.2. Uwzględniając zasadę „jeden członek jeden głos” Uwzględniając zasadę „jeden członek jeden głos” banki spółdzielcze – teoretycznie - mogą nadal lepiej banki spółdzielcze – teoretycznie - mogą nadal lepiej zaspokajać potrzeby klientów będących właścicielami zaspokajać potrzeby klientów będących właścicielami banku.banku.

3.3. BS-y zwykle miały niższe koszty kapitału, wynikające BS-y zwykle miały niższe koszty kapitału, wynikające z mniejszej presji na ROE ale BASEL II/CAD obniża z mniejszej presji na ROE ale BASEL II/CAD obniża znaczenie kosztów kapitału w kosztach świadczenia znaczenie kosztów kapitału w kosztach świadczenia detalicznych usług bankowych.detalicznych usług bankowych.

5

Kwestia przewag komparatywnych (2)Kwestia przewag komparatywnych (2)

4. BS-y „okopały się” głównie w detalicznym segmencie 4. BS-y „okopały się” głównie w detalicznym segmencie rynku i z lojalnymi klientami, uzależniając się od nich rynku i z lojalnymi klientami, uzależniając się od nich bardziej niż inne banki. bardziej niż inne banki.

5. Gęsta sieć placówek daje BS-om przewagę w5. Gęsta sieć placówek daje BS-om przewagę w segmencie bankowości detalicznej, na ich typowych segmencie bankowości detalicznej, na ich typowych rynkach ale stopniowo coraz mniejszą. rynkach ale stopniowo coraz mniejszą.

6. BS-y mają zwykle lojalnych pracowników, którzy są6. BS-y mają zwykle lojalnych pracowników, którzy są blisko klientów, ale mają mniejszy potencjał blisko klientów, ale mają mniejszy potencjał wynagradzania na warunkach rynkowych najlepszych wynagradzania na warunkach rynkowych najlepszych talentów talentów

6

Ramowa misja banku spółdzielczego

Efektywne zaspokajanie potrzebna usługi finansowe

klientów indywidualnych i instytucjonalnych,będących współwłaścicielami (udziałowcami)

banku,w środowisku lokalnym i ku jego pożytkom,

wspierane kapitałowo i organizacyjnieprzez bank wyższego szczebla.

7

Kompozycja celów działalności banku spółdzielczego

Działalność komercyjna

Działalność spółdzielcza

Model pośrednika Model menedżera

ROA, C/TA

Model udziałowca Model interesariusza

8

Cykl życia banku spółdzielczego

11. . Spółdzielnie zwykle rozwijają się w warunkach gdy rynki i Spółdzielnie zwykle rozwijają się w warunkach gdy rynki i instytucje rynkowe nie zaspakajają potrzeb i oczekiwań instytucje rynkowe nie zaspakajają potrzeb i oczekiwań ludzi. ludzi.

2. W fazie „dojrzałości” dystans pomiędzy spółdzielnią a jej 2. W fazie „dojrzałości” dystans pomiędzy spółdzielnią a jej członkami powiększa się a zarządzanie przedsiębiorstwem członkami powiększa się a zarządzanie przedsiębiorstwem spółdzielni staje się coraz bardziej profesjonalne i oderwane spółdzielni staje się coraz bardziej profesjonalne i oderwane od spółdzielczej samorządności. od spółdzielczej samorządności.

3. Sukces i dalsze istnienie dojrzałej spółdzielni zależy od jej 3. Sukces i dalsze istnienie dojrzałej spółdzielni zależy od jej konkurencyjności, zarządu i stosunków z członkami. konkurencyjności, zarządu i stosunków z członkami.

4. Spółdzielcze zasady i sposoby zarządzania bs-em wywodzą4. Spółdzielcze zasady i sposoby zarządzania bs-em wywodzą się z okresu działania w społecznościach lokalnych o silnych się z okresu działania w społecznościach lokalnych o silnych relacjach wewnętrznych. relacjach wewnętrznych.

5. Siły rynkowe są słabsze we wdrażaniu dobrych praktyk5. Siły rynkowe są słabsze we wdrażaniu dobrych praktyk zarządzania w spółdzielniach niż w spółkach akcyjnych. zarządzania w spółdzielniach niż w spółkach akcyjnych.

9

Syntetyczne wnioski z badań efektywności

1) Wzrost efektywności ogólnej świadczył o poprawie zarządzania BS-ami w reżimie minimalizacji kosztów.

2) W latach 1997-2003 zwiększała się luka efektywności pomiędzy samodzielnymi i przejmującymi BS-ami na korzyść samodzielnych.

3) W najmniejszych BS-ach wystąpiły korzystniejsze zmiany w zakresie ROA.

4) Różnice efektywności w poszczególnych aspektach działalności BS-ów były wynikiem braku lub niskiej jakości strategii działania.

10

5) Działalność bs-ów w modelu pośrednika finansowego była najsłabszym komponentem analizowanego spektrum celów działalności, a najmocniejszym aspekt menedżerski mierzony zarządzaniem marżą.

6) BS-y w zasadzie nie różnicowały korzyści dla interesariuszy i udziałowców.

7) Analiza wskaźnika koszty/aktywa (C/TA) )wskazała na potencjalne nikłe oszczędności wynikające z korzyści skali.

Syntetyczne wnioski z badań efektywności (cd)

11

8) Wymuszona regulacyjnie konsolidacja nie przyniosła szybkich korzyści w poprawie efektywności bs-ów, głównie ze względu na proste „sumowanie” organizacji, konieczność restrukturyzacji sanacyjnych lub brak procedur sieciowych w hierarchicznie zorganizowanych grupach.

9) Posiadanie coraz to wyższych funduszy własnych (wg tzw. progów kapitałowych) pogarszało warunki realizacji celów interesariuszy BS-ów i ogranicza wypełnianie misji spółdzielczej.

10) Wyższy stopień realizacji celów komercyjnych, a zwłaszcza menedżerskich, wykazał występowanie stosunków agencji w zarządzaniu BS-ami.

Syntetyczne wnioski z badań efektywności (cd)

12

Pogłębiona diagnoza Pogłębiona diagnoza spółdzielczego sektora bankowego spółdzielczego sektora bankowego

powinna stanowić podstawę powinna stanowić podstawę dla procesu wdrażaniadla procesu wdrażania

NNowej owej UUmowy mowy KKapitałowejapitałowej

Dyrektywa metodycznaDyrektywa metodyczna

13

Przesłanki wdrożenia w bankach spółdzielczych

Nowej Umowy Kapitałowej/CRD

Intencją Intencją NUK/CRDNUK/CRD jest:jest:

1)1) poprawa sposobu w jaki określone prawem wymogi poprawa sposobu w jaki określone prawem wymogi kapitałowe odzwierciedlają leżące u podstaw tych kapitałowe odzwierciedlają leżące u podstaw tych wymogów ryzyka,wymogów ryzyka,

2)2) pełniejsze uwzględnienie innowacji finansowych, pełniejsze uwzględnienie innowacji finansowych, które pojawiły się w ostatnich latach (np. które pojawiły się w ostatnich latach (np. sekurytyzacja aktywów),sekurytyzacja aktywów),

3)3) wykorzystanie udoskonaleń w dziedzinie mierzenia wykorzystanie udoskonaleń w dziedzinie mierzenia ryzyka oraz jego kontroli, ryzyka oraz jego kontroli,

4)4) wspomaganie tworzenia równych warunków wspomaganie tworzenia równych warunków konkurencji,konkurencji,

5)5) koncentracja na bankach prowadzących działalność w koncentracja na bankach prowadzących działalność w skali międzynarodowejskali międzynarodowej, , chociaż jej zasady powinny chociaż jej zasady powinny umożliwić ich stosowanie do innych banków.umożliwić ich stosowanie do innych banków.

14

Celem Komitetu Bazylejskiego jest: Celem Komitetu Bazylejskiego jest:

- opracowanie elastycznej metodologii, która opracowanie elastycznej metodologii, która będzie odzwierciedlała ryzyka, na które narażone będzie odzwierciedlała ryzyka, na które narażone są banki, w sposób bardziej precyzyjny,są banki, w sposób bardziej precyzyjny,- prowadzenie badań dotyczących - prowadzenie badań dotyczących innych innych sposobówsposobów uczynienia metodologii adekwatności uczynienia metodologii adekwatności kapitałowej bardziej wrażliwą na ryzyko.kapitałowej bardziej wrażliwą na ryzyko.

Przesłanki wdrożenia w bankach spółdzielczych Nowej Umowy Kapitałowej/CRD

15

Problemy wdrażania Nowej Umowy Kapitałowej/CRD

w bankach spółdzielczych

16

Filar I - regulacyjne wymogi kapitałoweKonsekwencje wg banków zrzeszających

1. Trzy ryzyka do zabezpieczenia kapitałem regulacyjnym:– ryzyko kredytowe – dla poszczególnych BS-ów albo

zwiększenie albo zmniejszenie wymogu,– ryzyko rynkowe - dla BS-ów praktycznie bez zmian (brak

wycen należności detalicznych spowoduje brak możliwości stosowania 5% wagi ryzyka),

– ryzyko operacyjne – dla BS-ów relatywnie wysokie zwiększenie wymogu, najwyższe w BS-ach, które najefektywniej wykorzystują kapitały (Duży udział należności detalicznych w portfelach BS-ów skłania do wdrożenia metody standardowej dla obliczania wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka operacyjnego).

2. Tylko podstawowe metody obliczania wymogu kapitałowego.

3. Obniżenie współczynnika wypłacalności średnio o około 2% (tylko w nielicznych BS-ach spadek poniżej granicy 8%).

17

1. Z końcem 2007 roku BS-y mają obowiązek posiadania funduszy własnych nie mniejszych niż równowartość 1 mln euro. Możliwości banków zrzeszających w zakresie udzielania pomocy kapitałowej w formie pożyczek podporządkowanych i do budowy aktywów (konsorcja kredytowe) nie zapewnią wszystkim BS-om spełnienia wymogów regulacyjnych.

2. Konieczność ponoszenia nakładów na wdrożenie NUK w niektórych BS-ach ogranicza możliwości spełnienia wymogów odnośnie tzw. III progu kapitałowego.

Zbieg terminów wdrażania NUK Zbieg terminów wdrażania NUK i III progu kapitałowegoi III progu kapitałowego

18

Filar II Wyzwania IT

• ……………………………………………………………………….

• ……………………………………………………………………….

• Modyfikacja systemów informatycznych (w tym segmentacja aktywów oraz rejestr zabezpieczeń).

• Wprowadzenie do baz zmodyfikowanych systemów informatycznych danych - w wymaganych przez NUK i rekomendację S przekrojach.

• …………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………

19RRóżne drogi prowadzą na szczyt ale widok z niego jest taki sam

Ocena ryzyka kredytowego na podstawie technik statystycznych Ocena ryzyka kredytowego na podstawie technik statystycznych lub dobrej znajomości sytuacji klienta w społeczności lokalnejlub dobrej znajomości sytuacji klienta w społeczności lokalnej

20

Podstawowe zasady dobrej praktykiwdrażania NUK w BS-ach

1. Rozumieć ryzyko własnej działalności, nie powielać mechanicznie standardów, których się nie rozumie.

2. Zmiany nie są dla nadzoru, lecz dla poprawienia bezpieczeństwa i efektywności banku (BS-y potrzebują minimum swobody w stosowaniu metod).

3. Zacząć od opracowania procedur dla dobrych praktyk w BS-ie, dotychczas nieuregulowanych formalnie.

4. Zarządzać ryzykiem ku pożytkowi banku i klienta a nie wyłącznie przez zakazy.

5. Uwzględnić specyfikę BS-u przy alokacji funkcji do komórek i pracowników (nie tworzyć kilku komórek organizacyjnych dla jednego pracownika).

21

Rola banku zrzeszającegoRola banku zrzeszającegowe wdrażaniu NUK w BS-achwe wdrażaniu NUK w BS-ach

InicjowaćInicjować

PomagaćPomagać

WspieraćWspierać

RozwijaćRozwijać

Kontrolować ?Kontrolować ?

22

Rola banków zrzeszających

W opinii banków zrzeszających:

„Brak doświadczeń i kompetencje kadr banków spółdzielczych to główne przyczyny dla której banki zrzeszające podejmują działania wspierające wdrażanie NUK w BS-ach”

23

Wsparcie banków zrzeszających dla BS-ów

Stosowane formy wsparcia to przede wszystkim:- szkolenia (ogólne i specjalistyczne),- pomoc w opracowaniu harmonogramu,- opracowanie wytycznych w zakresie wdrożenia NUK,- opracowanie wzorcowych procedur,- monitorowanie realizacji zadań związanych z wdrażaniem NUK,- indywidualne konsultacje.

24

Wsparcie banków zrzeszających dla BS-ów

Ocena stopnia przygotowania BS-u do spełnienia wymogów regulacji w trzech obszarach:

- wymogów dotyczących procesów biznesowych,- systemów informatycznych wspierających procesy wewnętrzne (np. opracowanie wykazu niezbędnych zmian w systemach IT),- baz danych, które są niezbędne do wyliczenia wymogu kapitałowego.

25

Proces wdrożenia NUK ściśle powiązany z wprowadzeniem nowych standardów sprawozdawczości COREP i FINREP

W BS-ach zainstalowano - w wersji testowej - program aSISt, który będzie wykorzystywany do tworzenia sprawozdań zgodnie z wymogami nowej sprawozdawczości.

Rozpoczęto proces wdrożenia programu tranSIS, który połączy wszystkie programy aSISt zainstalowane w BS-ach,

Wsparcie banków zrzeszających dla BS-ów

26

Dylematy wsparcia banków zrzeszających dla BS-ów

Świadomość ryzyka w zarządzaniu BS-emŚwiadomość ryzyka w zarządzaniu BS-em(Przebudowa świadomości kadr w zarządzaniu ryzykiem)(Przebudowa świadomości kadr w zarządzaniu ryzykiem)

Poznanie technik wynikających z konstrukcji NUK na Poznanie technik wynikających z konstrukcji NUK na gruncie praktyki banku spółdzielczegogruncie praktyki banku spółdzielczego(Integracja wiedzy „teoretycznej” z umiejętnościami praktycznymi)(Integracja wiedzy „teoretycznej” z umiejętnościami praktycznymi)

Heterogeniczość BS-ów w zrzeszeniachHeterogeniczość BS-ów w zrzeszeniach (Skala działalności, specyfika rynku lokalnego, struktura banku, (Skala działalności, specyfika rynku lokalnego, struktura banku, kwalifikacje kadry)kwalifikacje kadry)

Kwestia adekwatności rozwiązań w granicach swobody Kwestia adekwatności rozwiązań w granicach swobody wyboru w II Filarzewyboru w II Filarze(Ocena BS-u versus ocena GINB)(Ocena BS-u versus ocena GINB)

27

Dziękuję za uwagę !

jan.szambelanczyk@ae.poznan.pl