prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany...
Transcript of prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany...
1
prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak Profesor zw. Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Zakład Architektury i Urbanistyki
Kraków, 2019. 12. 30 Adres domowy: ul. Mikołajska 4/2, 31–027 Kraków e-mail: [email protected] e-mail: [email protected]
Recenzja
dorobku Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela i Jego osiągnięcia naukowego pt. „Kształtowanie
przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz samorządowych”
w ramach postępowania habilitacyjnego prowadzonego przez Wydział Architektury Politechniki
Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
1. Podstawa formalna i otrzymane materiały
Podstawa formalna:
− decyzja Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów nr BCK-VI-L-7342/2019 z dnia 7 czerwca br.
oraz związane z nią pismo nr A0. 512. 071. 3. 19. dk, z 17 lipca br., podpisane przez Prodziekana
WAPK Prof. zw. dr hab. inż. arch. Kazimierza Kuśnierza i stosowna umowa;
− Ustawa z dnia 14 marca 2003 r o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule
w zakresie sztuki (Dz. Ustaw Nr 65 poz. 595, z późniejszymi zmianami), Dz. U. z 2017 poz. 1789;
− Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – w sprawie kryteriów oceny osiągnięć
osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz. U. 196 poz. 1165 z 01. 09.
2011);
− Rozporządzenie Ministra Nauki I Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie
szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w
postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. z 2018 poz.
261).
dokumentacja wniosku zawierająca:
− wniosek Kandydata z dnia 08. 03. 2019 o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego w
dziedzinie nauk technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka;
− zgodę Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej prof. zw. dr hab. inż. arch. Jacka
Gyurkovicha na przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego na Wydziale Architektury
Politechniki Krakowskiej;
− dane personalne i kontaktowe Habilitanta oraz kopie stosownych dokumentów;
− autoreferat w jęz. polskim i angielskim;
− wykaz opublikowanych prac naukowych i twórczych prac zawodowych;
2
− informację o osiągnięciach dydaktycznych
− monografię pt.: „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie
gminnych władz samorządowych” wydana nakładem Politechniki Krakowskiej, w Krakowie, w
2019 r, wskazaną przez Kandydata jako osiągnięcie naukowe w rozumieniu Ustawy;
− Oświadczenia współautorów nt. ich udziału w wykazanych publikacjach.
Zakres informacji zawartych we wniosku spełnia wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Nauki i
Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków
przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w
postępowaniu o nadanie tytułu profesora (rozdz. 3, § 18. 1.).
Staranne udokumentowanie oraz czytelna i uporządkowana forma prezentacji opiniowanego dorobku
i wskazanego we wniosku osiągnięcia naukowego umożliwiły ich przeanalizowanie oraz ocenę wg.
kryteriów podanych w wymienionych wyżej przepisach prawa. Na podstawie tej analizy recenzent
stwierdza, że dorobek Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela i Jego osiągnięcie naukowe opublikowane
w monografii pt. „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych
władz samorządowych” spełniają ustawowe kryteria, a zatem recenzowany wniosek zasługuje na
pozytywną opinię.
2. Najważniejsze fakty z zawodowego i naukowego życiorysu Kandydata oraz główne rysy
Jego sylwetki naukowej i zawodowej
− Nazwisko i stopień naukowy: dr inż. arch. Wojciech Korbel
− Zatrudnienie: Adiunkt naukowo-dydaktyczny zatrudniony na Wydziale Architektury Politechniki
Krakowskiej – od 2013 r. w pełnym wymiarze czasu;
− Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada
1994r., na podstawie pracy dyplomowej pt.: „Krakowskie Centrum Wystawowe – projekt
architektoniczno-urbanistyczny zagospodarowania terenu przy ul. M. Konopnickiej w Krakowie”
wykonanej pod opieką prof. arch. Witolda Cęckiewicza;
− Przed uzyskaniem stopnia doktora nauk technicznych Habilitant odbył dwa staże w zagranicznych
ośrodkach naukowych; były to: roczne stypendium w University of Tennessee (Knoxville, USA,
1992-1993) i 4-miesięczny pobyt naukowy w Instituto Universitario di Architettura di Venezia
(1997, w ramach programu Tempus);
− Pracę na Wydziale Architektury PK Habilitant podjął 1. 10. 1993 r. – początkowo jako asystent
stażysta, a po roku – jako asystent naukowo-dydaktyczny w wymiarze ½ etatu. W okresie 2004 –
2013 pracował w tej samej jednostce (Instytut Projektowania Urbanistycznego WAPK) jako adiunkt
naukowo-dydaktyczny w wymiarze ½ etatu, a od 2013r jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu
w Pracowni Odnowy i Rozwoju Zespołów Urbanistycznych / Zakład Przestrzeni Urbanistycznych,
Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej;
− Równolegle do pracy na Uczelni, po ukończeniu studiów, Habilitant pracował, jako projektant, w
różnych biurach architektonicznych (Wizja – Biuro Architektoniczne sp. Z O. O.; Biuro Projektów
Marek Trela, Agencja Projektowa Architektura Sp. Z O. O.), a od 1999 roku, kieruje własną
pracownią projektową. Współpracuje też z innymi biurami projektowymi: architektonicznymi,
konstrukcyjnymi, a także branży elektrycznej i drogowej.
− Studia doktoranckie na Wydziale Architektury PK w okresie 1. 10. 1994 – 31 09. 1999r.;
− Przewód doktorski: stopień naukowy dr nauk technicznych nadany Uchwałą Rady Wydziału
Architektury PK z dnia 17 października 2001r na podstawie przedstawionej rozprawy doktorskiej
3
pt.: „Promocja jako marketingowy instrument przekształceń urbanistycznych” oraz po złożeniu
przepisanych egzaminów. Promotorem w tym przewodzie doktorskim był prof. dr hab. Andrzej
Wyżykowski, a recenzentami: prof. zw. dr hab. inż. arch. Jan Maciej Chmielewski i dr hab. inż. arch.
Krzysztof Bieda, prof. PK.;
− Habilitant aktywnie uczestniczył w:
− wielu (17) konferencjach naukowych – krajowych i międzynarodowych – zazwyczaj z
referatami poświęconymi problematyce, która wiąże się z Jego specjalnością naukową, tj.
wzajemnymi relacjami pomiędzy zmianami w prawnych – zwłaszcza planistycznych –
instrumentach polityki przestrzennej a efektywnością wdrażania – na szczeblu lokalnym – ładu
przestrzennego w skali architektonicznej, architektoniczno-urbanistycznej i planistycznej;
− pracach sekretariatu organizacyjnego dużych, międzynarodowych konferencji naukowych
organizowanych przez Instytut Projektowania Urbanistycznego Wydziału Architektury
Politechniki Krakowskiej – w tym także międzynarodowego kongresu (11th Congress Virtual
City and Territory, 11 VCT) pt.: „Back to the Sense of the City”. Był także członkiem zespołu
redakcyjnego (technical editor) tego Kongresu.
− projektach badawczych: W 2018 r prowadził własny projekt badawczy pt. „Kształtowanie
przestrzeni gmin w Polsce” realizowany w ramach grantu wewnętrznego, a od 2018 r.
prowadził własne badania nad kształtowaniem systemu planistycznego w Polsce i problemami
systemów sterujących rozwojem przestrzennym a Polsce – w ramach międzynarodowego
grantu badawczego Small Grants ISUF – International Seminar on Urban Form 2018-2019
zatytułowanego: „Plot by plot urbanism. Mapping post-socialist changes in urban tissues. Case
of Krakow and Belgrade. A comparative Study”, kierowanego przez dr hab. inż. arch. Annę
Agatę Kantarek, prof. PK.
− Dr inż. arch. Wojciech Korbel legitymuje się sporym dorobkiem zawodowym o charakterze
twórczym: jest autorem / współautorem ok. 100 projektów architektonicznych. Jest członkiem
Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów.
− Analizując dorobek naukowy Kandydata w zakresie publikacji (25 publikacji naukowych
opublikowanych po doktoracie) wyczuwa się, że interesujące – i wartościowe intelektualnie
przemyślenia – na temat prawnych uwarunkowań procesu inwestycyjnego, jakie towarzyszą Jego
twórczość architektonicznej, oraz liczne kontakty z instytucjami uczestniczącymi w podejmowaniu
decyzji w ramach procesu inwestycyjnego w architekturze, budownictwie i urbanistyce, stały się
tworzywem w konstruowaniu zrębów własnego podejścia do prowadzonych przez Niego badań
naukowych na temat prawno-instytucjonalnych i administracyjnych uwarunkowań kryzysu naszej
przestrzeni urbanistycznej oraz możliwości jego przezwyciężenia.
− Monografia autorstwa Habilitanta pt. „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje
systemowe w ocenie gminnych władz samorządowych” jest rezultatem wartościowego pod
względem badawczym projektu naukowego, który Autor przeprowadził z dużą rzetelnością, a w
wielu poruszanych przez NIego kwestiach: z niemałą dozą wnikliwości. W dalszej części tej opinii
recenzent wykaże, że monografia ta spełnia, kryteria sosowane przy ocenie prac tradycyjnie
określanych mianem rozpraw habilitacyjnych.
− Za działalność twórczą i naukową Habilitant uzyskał 6 nagród i wyróżnień (indywidualnych lub
zespołowych) – w tym Nagrodę I stopnia Ministra Budownictwa RP za wybitne osiągnięcia twórcze
w dziedzinie architektury i budownictwa za projekt budynku Audytorium Maximum Uniwersytetu
Jagiellońskiego w Krakowie (nagroda zespołowa dla Zespołu w składzie: Stanisław Deńko, Robert
Kuzianik, Wojciech Korbel, Marcin Przyłuski, Przemysław Skalny, Czesław Hodurek, Lesław
Stryszniewicz).
− Charakteryzując sylwetkę naukową i zawodową Habilitanta należy podkreślić korzystne dla Jego
rozwoju naukowego wzajemne przenikanie się twórczości zawodowej i naukowej. Większość
4
publikacji naukowych dr inż. arch. Wojciecha Korbela zawiera odniesienia do problemów
architektoniczno-urbanistycznych, które dotyczą prawnych uwarunkowań procesu inwestycyjnego
w budownictwie. Jednocześnie są to problemy, jakich Autor doświadczał bezpośrednio w ramach
swojej praktyki zawodowej jako projektant, ekspert – konsultant i badacz działalności samorządów
lokalnych w zakresie kontrolowania zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Zdaniem
recenzenta najbardziej wartościowe i najciekawsze pod względem naukowym są tu spostrzeżenia
i wnioski Habilitanta dotyczące problemów prawnych opiniowania, uzgadniania i zatwierdzania
projektów architektoniczno-budowlanych o różnym stopniu złożoności problematyki technicznej.
Mowa tu zwłaszcza o problemach dot. skali architektoniczno-urbanistycznej – czyli skali, w której
sytuują się projekty stanowiące Jego dorobek zawodowy.
− Natomiast nieco inaczej przedstawia się ocena współzależności między własnym dorobkiem
zawodowym Habilitanta a występującymi w Jego publikacjach naukowych rekomendacjach dot.
zmian w systemie planowania przestrzennego. Pomimo niemałej wiedzy nt. prawnych
uwarunkowań systemu planistycznego, jaką prezentuje On w swym dorobku publikacyjnym,
wyczuwa się jednak, że konkluzje i komentarze Autora nt. nowych instrumentów planistycznych
nie są podbudowane refleksją nad własnym dorobkiem zawodowym, a raczej prezentacją
poglądów sformułowanych na zasadzie relata refero. W dorobku projektowym Habilitanta brak
osiągnięć w zakresie opracowywania takich dokumentów planistycznych jak studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego czy miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego. Ta uwaga recenzenta będzie miała znaczenie podczas oceny
komentarzy Habilitanta nt. pożądanych kierunków zmian formuły prawnej studium gminnego oraz
relacji: między studium a tzw.: planem ogólnym, który to dokument proponowany jest przez dr inż.
arch. Wojciecha Korbela zarówno w wyniku analiz przeprowadzonych przez Niego badań
sondażowych jak i w niektórych wersjach projektu zmian prawa o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym.
3. Ocena istotnej aktywności naukowej, dydaktycznej, zawodowej i organizacyjnej
Habilitanta
Dorobek naukowy
Jak napisano wcześniej, własne doświadczenia zawodowe dr inż. arch. Wojciecha Korbela – i Jego
studia nad literaturą przedmiotu podjętych badań – stały się polem Jego naukowej refleksji nad
aktualnymi, pożądanymi i możliwymi kierunkami zmian w systemie regulacji prawnych – także
planistycznych. Przedmiot badań Habilitanta można najogólniej określić jako uwarunkowania prawne
i prawno-administracyjne, które analizowane w kontekście sposobu ich postrzegania przez samorządy
gmin, mogą być traktowane jako czynniki poprawy ładu przestrzennego i jakość przestrzeni
urbanistycznej. Dodajmy od razu, że pod względem tematyki twórczość naukowa Habilitanta jest
przykładem nieczęsto spotykanej spójności prowadzonych rozważań oraz konsekwentnego trzymania
się wybranego zakresu problematyki badawczej.
W ujęciu bibliometrycznym, efekty naukowej aktywności dr inż. arch. Wojciecha Korbela to 25
publikacji naukowych opublikowanych po doktoracie, w tym 20 punktowanych, o łącznej punktacji wg
MNiSW – 177 punktów. Indeks Hirscha – h = 2, a liczba cytowań = 13 (są to cytowania w czasopismach
krajowych: Środowisko Mieszkaniowe; Przestrzeń Urbanistyka, Architektura; Civil and Environmental
Engineering Reports). Korzystniej dorobek ów prezentuje się wówczas, kiedy oceniamy jego walory
merytoryczne w sposób dostrojony do specyficznych cech tematyki badań prowadzonych przez
Habilitanta oraz charakterystycznych rysów Jego twórczości zawodowej i aktywności dydaktycznej a
5
także działalności eksperckiej / doradczej. W takim przypadku, zdaniem recenzenta, szczególnie
istotnymi stają się następujące kryteria oceny:
− aktualność podejmowanej tematyki badawczej oceniana pod kątem związku poruszanych
zagadnień architektoniczno-urbanistycznych z poszukiwaniami systemowych rozwiązań w sferze
administracji publicznej na szczeblu samorządowym, przy czym mowa tu o rozwiązaniach mających
poprawić sytuację w zakresie sterowania zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym
odpowiednio do względnie uniwersalnych zasad kojarzących ideę ładu przestrzennego z doktryną
zrównoważonego rozwoju;
− osadzenie prowadzonych badań w realiach zawodowych naszej dyscypliny – zwłaszcza w tej części
problemów praktyki architektoniczno-urbanistycznej, w której szczególnego znaczenia nabierają
współzależności między możliwością sprawnego przeprowadzania projektu przez „meandry
zawiłości przepisów prawnych i pułapki procedur administracyjnych” – z jednej strony – a takimi
cechami regulacji jak: stabilność, klarowność i sensowne ich dopasowanie do zasad sztuki – z
drugiej;
− znaczenie recenzowanych publikacji naukowych dla rozwoju interdyscyplinarnych aspektów badań
nad architekturą i urbanistyką – zwłaszcza w zakresie „obszarów stykowych” architektury,
urbanistyki i planowania przestrzennego z naukami prawnymi a także takimi dyscyplinami jak:
zarządzanie (przede wszystkim procesami inwestycyjnymi w budownictwie), czy administracja
publiczna.
Wg. recenzenta, ocena efektów aktywności naukowej Habilitanta wg. wymienionych wyżej
kryteriów jest pozytywna.
Uzasadnienie
Publikacje naukowe dr inż. arch. Wojciecha Korbela dotyczą problematyki bardzo aktualnej zważywszy
na jej ścisły związek z prawnymi aspektami sytuacji, w jakiej znalazła się praktyczna strona dyscypliny
naukowej architektura i urbanistyka. Prowadzone przez Habilitanta badania są mocno osadzone w jej
realiach, a recenzowane publikacje – oceniane w całości – można uznać jako zawierające wartości
naukowe mające istotny wpływ na rozwój naszej dyscypliny – zwłaszcza dzięki wzmacnianiu jej
powiązań z wymienionymi wyżej obszarami wiedzy. Chociaż obszary te nie zawsze traktowane są jako
dyscypliny pokrewne, najprawdopodobniej będą one miały coraz większe znaczenie w ustalaniu
głównych kierunków interdyscyplinarnych badań nad czynnikami i relacjami wpływającymi znacząco
na rozwój architektury i urbanistyki jako dyscypliny naukowej. Innymi słowy, badanie rzeczywistości w
przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej, a także prognozowanie zmian w tej przestrzeni i
ustalanie reguł ich racjonalności, wymagać będzie aby w coraz większym stopniu były one analizowane
w kontekście wzajemnych powiązań między techniczną a prawno-administracyjną, społeczno-
ekonomiczną, przyrodniczą i kulturową sferą tych zmian.
W Autoreferacie Habilitant wymienia, jako główne, trzy następujące pola tematyczne swojej
aktywności naukowej. Pierwsze określa jako: Problemy procesu projektowania inwestycji
budowlanych wobec kształtujących się norm prawnych. Tu sytuuje dziesięć publikacji. Uwagę
recenzenta wzbudziły szczególnie dwie najnowsze publikacje (datowane na 2016r.). Pierwsza,
zatytułowana Wybrane aspekty prawne ochrony środowiska w procesie planowania i realizacji
inwestycji budowlanych w Polsce podejmuje problem niejednoznaczności prawa dot. ochrony
środowiska i źródeł nieefektywności jego stosowania. Proponowane przez Autora zmiany, jakie
należałoby dokonać w tej materii są rezultatem prowadzonych przez Niego badań w ramach projektu
badawczego nr A3/50/2016/DS. pt.: Kształtowanie przestrzeni urbanistycznych – wybrane zagadnienia
projektowania architektoniczno-urbanistycznego powiązane z problemami legislacji, socjologii miasta,
6
ekologii, estetyki, morfologii formy urbanistycznej, orientacji w przestrzeni miasta oraz dydaktyki
architektury i urbanistyki. Podkreślić wypada, że pomimo stosunkowo szeroko zakrojonej tematyki
wymienionego projektu, Autorowi udało się uniknąć pułapki, jaką bywa w takich razach skłonność do
nadmiernych uogólnień. Tezy publikacji dotyczące, zgodnie z jej tytułem, zagadnień praktyki
zawodowej usytuowanych na styku: aspekty techniczne procedur projektowania a odpowiednie
przepisy prawa – są precyzyjne i dobrze udokumentowane. Również proponowane przez Autora
korekty regulacji prawnych wydają się sensowne. Publikację drugą, pt.: Selected problems of applying
the law in adaptation and modernization of buildings in Poland, można określić jako interesującą próbę
przeglądu – i syntezy – wybranych zagadnień dotyczących – jak pisze w polskim streszczeniu sam Autor
– „…stosowania prawa dotyczącego procesu adaptacji i modernizacji obiektów budowlanych w Polsce,
a także jego tworzenia”. W pierwszej części tego stosunkowo zwięzłego tekstu Habilitantowi udało się
dobrze wypunktować problemy z jakimi projektujący architekt musi się zmierzyć w kontekście
kluczowej dla prawa budowlanego zasady, w myśl której roboty budowlane można rozpocząć jedynie
na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę (z zastrzeżeniem art. 29 Ustawy). W drugiej
części tego artykułu Autor przedstawia swoje uwagi na temat prac, jakie toczą się – od dłuższego czasu
– nad nowelizacją ustawy prawo budowlane. Ta część tekstu budzi pewien niedosyt. Prezentowane tu
uwagi (formułowane w większości na zasadzie relata refero), odnoszą się do propozycji właściwej do
tych spraw Sejmowej Podkomisji. Zdaniem recenzenta, propozycje te zasługiwałyby na szerszy
komentarz. Zastrzeżenie to dotyczy zwłaszcza problemu analizy ryzyka związanego ze zmianami
przepisów, jakie regulują zakres prac budowlanych nie wymagających pozwolenia na budowę. Tu
jednak Habilitant słusznie artykułuje postulat wyeliminowania niejasności proponowanych przez
Podkomisję regulacji i przedstawia szczegółowe kwestie, jakie rodzić mogą ryzyko różnic w interpretacji
prawa – czyli nadmierną uznaniowość organów administracji wydających decyzję.
Do drugiej grupy tematycznej nazwanej: Problemy kształtowania ładu przestrzennego instytucją
miejscowego planu zagospodarowana przestrzennego. Problematyka relacji między działaniami
planistycznymi a projektowanymi obiektami budowlanymi Habilitant zalicza swoich siedem
publikacji. W autoreferacie Kandydat wymienia listę problemów, które zidentyfikował jako „problemy
funkcjonowania i stosowania instytucji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego”.
Zestaw ten jest dość szeroki i niewątpliwie obejmuje bardzo ważne kwestie, które wymagają rozwiązań
prawnych w ramach reformy regulacji dotyczących polskiego systemu planowania przestrzennego.
Uwaga ta odnosi się zwłaszcza do tak ważnego narzędzia, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego. Spośród publikacji z tej grupy tematycznej recenzent wyróżnia zwłaszcza tekst pt.:
„Słabości miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w praktyce ich stosowania”,
opublikowany w 2017 r1. Znajdujemy tu omówienie takich zagadnień jak:
− Kwestia społecznego zrozumienia instytucji mpzp przez uczestników procesu budowlano-
inwestycyjnego w Polsce;
− Przykłady niedoskonałości i bezradności planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego
w praktyce ich stosowania. Mowa tu, między innymi, o takich przykładach omijania zapisów
ustaleń mpzp jak np.: praktyki „użyczania terenu” dla potrzeb planowanej inwestycji budowlanej,
procedury „wielokrotnej realizacji inwestycji” na tym samym terenie budowlanym – czyli „kruczki”
/ „sztuczki” prawne polegające na omijaniu przez inwestorów zapisów planistycznych
ograniczających wielkość inwestycji (owe „sztuczki” stosowane są po to by realizować inwestycję
o parametrach większych niż dopuszczalne planem), a także sytuacjach umożliwiających budowę
1 Jest to rozdział autorstwa Habilitanta w zbiorowej monografii pod redakcją W. Ratajczaka, M. Szewczyka i J. Weltrowskiej opublikowanej pt.: Teoretyczne i praktyczne aspekty prawa gospodarki przestrzennej; Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2017.
7
obiektów handlowych o „powierzchni użytkowej” sali sprzedaży przekraczającej wielkość
„powierzchni sprzedaży” wyznaczonej zapisami planu.
Autor podkreśla, że „Katalog wymienionych w pracy przykładów słabości miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, w praktyce ich stosowania, jest katalogiem o charakterze
otwartym, zaś wymienione w pracy przykłady nie wyczerpują całości problematyki”.
Z kolei w polu trzecim, nazwanym: – Analiza wpływu wybranych rozwiązań systemowych na
skuteczność systemu planowania przestrzennego w Polsce – znajduje się dziewięć publikacji
Habilitanta. Jednym z przykładów z tej grupy jest artykuł zatytułowany „Skuteczność strategicznego
planowania przestrzennego gmin w kontekście istniejącego i projektowanego w Polsce prawa
planowania przestrzennego”2. Podobnie jak w poprzednich publikacjach Autora, również tutaj – jak
pisze On w Streszczeniu do tego artykułu – analizie poddano wybrane / „najistotniejsze zapisy
obowiązującego oraz projektowanego prawa planowania przestrzennego, a następnie podjęto próbę
określenia uzyskiwanych tymi zapisami, faktycznych i potencjalnych rezultatów w rozwoju
przestrzennym gmin na przestrzeni ostatnich lat”. Habilitant identyfikuje tutaj trzy obszary, których
występują najsłabsze – Jego zdaniem – ogniwa decydujące o chwiejności systemu – w tym przypadku:
systemu regulowania zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Są to:
− „zaniechania legislacyjne na rzecz ochrony ładu przestrzennego,
− świadome osłabianie możliwości ochrony ładu przestrzennego w tworzonych przepisach
obowiązującego prawa,
− współczesne inicjatywy legislacyjne oraz problem ich wzajemnej spójności i jakości proponowanych
zmian”.
Oceniając aktywność naukową dr inż. arch. Wojciecha Korbela podkreślić też należy, że w 2018 roku
prowadził On własny projekt badawczy pt.: „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce” realizowany w
ramach grantu wewnętrznego pt.: Utrzymanie potencjału badawczego (nr A3/629/DS./18). Uwagi
dotyczące tego tematu są przedmiotem kolejnego punktu recenzji. Dodajmy też, że Habilitant
uczestniczył w 17 konferencjach i seminariach, w tym 5 międzynarodowych – w 14 przypadkach z
własnym referatem.
Dorobek zawodowy, dydaktyczny i organizacyjny
Dr inż. arch. Wojciech Korbel legitymuje się pokaźnym dorobkiem zawodowym. Jest autorem /
współautorem ponad 100 projektów architektonicznych o dość zróżnicowanej tematyce. Jak
zaznaczono charakteryzując Jego sylwetkę, mamy tu do czynienia z korzystnym dla Jego rozwoju
naukowego wzajemnym przenikaniem się twórczości zawodowej i naukowej. Wyrazem wysokiej oceny
dorobku zawodowego Habilitanta są uzyskane przez Niego nagrody i wyróżnienia za działalność
projektową w architekturze. Przykładem tego jest Nagroda I stopnia Ministra Budownictwa RP za
wybitne osiągnięcia twórcze w dziedzinie architektury i budownictwa za projekt budynku Audytorium
Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (nagroda zespołowa). Ocena dorobku twórczego
Habilitant w przełożeniu na punktację wg. MNISW to 566 punktów za 90 projektów Jego autorstwa /
współautorstwa wykonanych po 2002r.
Od 15 lat Habilitant prowadzi zajęcia dydaktyczne na Wydziale Architektury PK – początkowo jako
asystent stażysta, a po roku – jako asystent naukowo-dydaktyczny w wymiarze ½ etatu. W okresie 2004
– 2013 pracował w Instytucie Projektowania Urbanistycznego WAPK jako adiunkt naukowo-
2 Jest to tekst, który ukazał się w 2015 r. w 20 numerze Zeszytów Naukowych Politechniki Częstochowskiej – w serii pt.: Zarządzanie (pod redakcją Agaty Mesjasz-Lech).
8
dydaktyczny w wymiarze ½ etatu, a od 2013r w pełnym wymiarze czasu – w Zakładzie Przestrzeni
Urbanistycznych, w Instytucie Projektowania Urbanistycznego, Wydziału Architektury PK.
W okresie od 2002r Habilitant prowadził zajęcia dydaktyczne – głównie ćwiczenia projektowe – na
Wydziale Architektury PK w ramach przedmiotów: projektowanie wstępne architektoniczno-
urbanistyczne, wprowadzenie do projektowania architektoniczno-urbanistycznego, projektowanie
zespołów zabudowy jednorodzinnej, projektowanie architektury mieszkaniowej, projektowanie
architektoniczno-urbanistyczne zabudowy mieszkaniowej („plomba w zabudowie miejskiej”),
projektowanie urbanistyczne obszarów śródmiejskich, komunikacja miejska a także projektowanie
urbanistyczne obszarów śródmiejskich / centrów i terenów śródmiejskich i projektowanie
specjalistyczne. Prowadził też ćwiczenia projektowe na Wydziale Inżynierii Środowiska PK w ramach
przedmiotu architektura i urbanistyka. W roku 2018-19 prowadził kilka wykładów z przedmiotu
architektura i urbanistyka na Wydziale Inżynierii Środowiska PK na kierunku. W okresie 2009 – 2014
pełnił również funkcję promotora pomocniczego 20 prac dyplomowych magisterskich obronionych na
Wydziale Architektury PK. Dr inż. arch. Wojciech Korbel posiada również osiągnięcia o charakterze
organizacyjnym w zakresie przygotowania międzynarodowych konferencji naukowych i innych
podobnych aktywności związanych z międzynarodową współpracą naukową, co zostało wymienione w
pkt. 2 tej recenzji.
Analiza zawodowego, dydaktycznego i organizacyjnego dorobku dr inż. arch. Wojciecha Korbela
pozwala stwierdzić, że Jego osiągnięcia na tych polach spełniają kryteria przewidziane stosownymi
przepisami.
4. Ocena osiągnięcia naukowego
Jako swoje osiągnięcie naukowe w rozumieniu Art. 16 Ustawy z 2003 r (z późniejszymi zmianami)
Habilitant wskazał monografię pt.: „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe
w ocenie gminnych władz samorządowych”. Publikacja ta, wydana nakładem Wydawnictwa
Politechniki Krakowskiej w 2019, jest – jak pisze sam Autor – efektem Jego „…wieloletniej pracy
naukowej wspartej doświadczeniami wynikającymi z własnej działalności projektowej”. Dodajmy w
tym miejscu, że – jak wynika z analizy zawodowego dorobku dr inż. arch. Wojciecha Korbela – mowa
tu o przemyśleniach projektanta, który działając w skali architektonicznej i architektoniczno-
urbanistycznej doświadczał – niejako „na własnej skórze” – różnorodnych dokuczliwości będących
skutkiem dysfunkcji i błędów systemowych polskiego instrumentarium polityki przestrzennej. Jak
podkreślono w pkt. 2 tej recenzji, monografia dr inż. arch. Wojciecha Korbela jest rezultatem
autorskiego projektu badawczego, którego cele, zakres i koncepcja analityczna wnoszą istotne treści
do dyskusji nad możliwymi i pożądanymi kierunkami prawno-administracyjnych rozwiązań problemu
nieskuteczności planistycznych narzędzi sterowania zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym
gmin w Polsce i – w konsekwencji – narastającego kryzysu polskiej urbanistyki. „Rdzeniem” tego
projektu i analityczną podstawą rozprawy Habilitanta jest badanie wykonane metodą sondażu
diagnostycznego. Nie budzi ona zastrzeżeń pod względem metodologicznym. Ankietę sondującą
poglądy urzędów gminnych3 na temat narzędzi planistycznych polityki przestrzennej gmin, oraz
oczekiwanych przez samorządy zmian w tym zakresie, Habilitant skierował do reprezentatywnej grupy
samorządów lokalnych. Wykorzystana w projekcie próba badawcza została wylosowana ze zbioru 2478
samorządów lokalnych w Polsce. Zasady selekcji oraz zakres problemowy pytań Autor poprzedził
3 Ściślej: „osób najbardziej kompetentnych w problematyce planowania przestrzennego, reprezentujących w ramach wylosowanej gminy urząd wójta, burmistrza lub prezydenta miasta”. (por.: sformułowanie Habilitanta na str. 105 Jego rozprawy.
9
odpowiednimi analizami. Istotną rolę odegrały w nich rozważania nad prawnymi uwarunkowaniami
polityki przestrzennej gmin. Intencją Autora było scharakteryzowanie owych ram prawnych w sposób
zbliżony do systemowego.
Konstrukcja pracy jest czytelna. Monografia składa się z sześciu rozdziałów zwieńczonych
podsumowaniem. W rozdziale pierwszym, który ma charakter wprowadzenia, znajdujemy klarowne
wyjaśnienie przedmiotu rozprawy oraz mocne wyartykułowanie jej założeń i celów. Celami tymi są:
identyfikacja sposobu postrzegania i stosowania przez władze gmin obowiązujących instrumentów
systemowych oraz ich oczekiwań co do zmian w stosownych regulacji, a także „autorska próba
określenia niezbędnych i jednocześnie możliwych do akceptacji przez władze gmin kierunków
modyfikacji systemu na rzecz poprawy jakości planowanych i powstających lokalnie przestrzeni”.
Zdaniem recenzenta, dwa pierwsze cele osiągnięte zostały niemal w zupełności natomiast ocena
spełnienia celu trzeciego wymagać będzie szerszego komentarza i dlatego zostanie przedstawiona w
końcowych akapitach tej części recenzji. Główne założenie koncepcji projektu badawczego jest
interesujące i oryginalne chociaż niektóre jego sformułowania brzmią idealistyczne. Otóż logiczna
konstrukcja rozprawy opiera się na założeniu, że – jak pisze Autor na str. 12: „…skuteczność procesu
kształtowania przestrzeni nie jest możliwa bez pełnej akceptacji przez władze samorządowe wiążących
je rozwiązań prawnych. Regulacje nieznajdujące całkowitego zrozumienia nie gwarantują działań
sprzyjających jakości i niosą ze sobą poważne ryzyko podejmowania prób obchodzenia ustanowionych
reguł prawnych. Skuteczne kształtowanie ładu przestrzennego i troska o jakość przestrzeni może zatem
odbywać się tylko pod warunkiem rzeczywistej woli stosowania dostępnych instrumentów i
wykorzystania ich pełnego potencjału”. Pomijając niezręczność redakcyjną polegającą na użyciu tak
przesadnych wyrażeń jak: „pełna akceptacja”, „całkowite zrozumienie” czy: „wykorzystanie ich pełnego
potencjału”, stwierdzić należy, że proponowane przez Habilitanta spojrzenie na uwarunkowania
potencjalnych zmian w polskim prawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ma walory
nowatorskie. Niezależnie od tego, jak w rzeczywistości potoczą się losy reformy systemu planowania
przestrzennego w Polsce, jest to perspektywa mogąca skierować przyszłe badania nad
administracyjną wykonalnością ustaleń planistycznych – i ich prawnych uwarunkowań – na nowe,
obiecujące poznawczo tory.
W rozdziale drugim – zakrojonym dość szeroko i podzielonym na sześć bloków tematycznych – Autor
relacjonuje stan badań. To bardzo ważny rozdział – stanowi bowiem niezbędne tło porównawcze dla
oceny koncepcji przyszłych reform pod kątem ewentualnych zbieżności proponowanych kierunków
rozwoju planistycznego instrumentarium polityki przestrzennej z wynikami badań nad współczesnymi
koncepcjami teoretycznymi dotyczącymi racjonalności gospodarowania przestrzenią oraz tendencjami
dającymi się zaobserwować w krajach UE, w których poziom ładu przestrzennego jest zdecydowanie
wyższy niż w Polsce. Dodajmy też, że zawartość treściowa poszczególnych bloków tematycznych tego
rozdziału została zakrojona bardzo szeroko – i ambitnie. Jest też starannie przemyślana, chociaż
wydawnicze ograniczenia objętości monografii były zapewne przyczyną pominięcia i „niedoświetlenia”
niektórych ważnych wątków. Przykładowo, w bloku 5 poświęconym „badaniu rozwiązań systemowych
innych państw w kontekście rozwiązań krajowych”, zabrakło odpowiednio klarownego
wyartykułowania kwestii statusu prawnego dokumentów planistycznych, które w systemie francuskim,
czy niemieckim, można traktować jako swego rodzaju „odpowiednik” naszego studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Jest to zagadnienie dość istotne zważywszy na
konieczność oceny trafności przedstawianej przez Habilitanta propozycji, aby – idąc za głosem znacznej
części respondentów ankiety – wprowadzić do zbioru narzędzi planowania przestrzennego tzw.: plan
ogólny. Do kwestii tej recenzent powróci jeszcze opiniując propozycje będące przedmiotem rozdziału
szóstego. Kolejnym zagadnieniem, jakie rysuje się na tle autorskiego wyboru problematyki
planistycznej prezentowanej w rozdziale drugim jest kwestia odpowiedniego wyeksponowania,
10
ważnego dla rozwoju instrumentów zarządzania rozwojem terytorialnym4, problemu integracji
planowania przestrzennego, strategicznego i operacyjnego oraz związanych z tym trudności
warsztatowych, jakie w praktyce urbanistycznej pojawiają się na szczeblu gminy – na styku między
planowaniem przestrzennym i „urbanistyką w działaniu”. Co prawda, na stronie 48 czytamy, że:
„Zasadą powszechnie stosowaną w państwach Europy Zachodniej jest zasada integracji planowania
przestrzennego z wachlarzem instrumentów natury ekonomicznej…” i dalej Autor wymienia niektóre z
tych instrumentów, jednak – zdaniem recenzenta – wątek ten zasługuje na szerszy, i bardziej
pogłębiony, komentarz. Uwaga ta wiąże się bowiem z kwestią dość istotną dla ustalania głównego
kierunku zmian ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a mianowicie z pytaniem,
czy w warunkach dużej zmienności i niepewności, jaka cechuje gospodarkę rynkową, możliwe jest
ustanawianie przez samorządy lokalne jednego – obligatoryjnego dla całej gminy – dokumentu
planistycznego; dokumentu, który mógłby stanowić podstawę prawną decyzji administracyjnych
dotyczących lokalizacji inwestycji budowlanych oraz ustalania warunków architektoniczno –
urbanistycznych jej realizacji? I tu nasuwa się następujący komentarz. Otóż wydaje się, że przytoczony
wyżej wniosek Habilitanta, sformułowany przez Niego na podstawie badań porównawczych nad
systemami planistycznymi w krajach Starej Unii (pkt. 2.5.4.; str. 48) świadczy o dającej się zauważyć
tendencji do przechodzenia gmin na model zintegrowanego zarządzania strategicznego. W takim
modelu szczególnego znaczenia nabierają zbiory czynników, które można najogólniej określić mianem
„kultury planistycznej” czy „kultury urbanistycznej” danego kraju / danej lokalności. Oznacza to, że w
rozszerzonej Unii gminy powinny opanować przede wszystkim takie umiejętności, jak:
− planowanie i zarządzanie zintegrowane5,
− tworzenie nowych ram instytucjonalnych umożliwiających lepszą współpracę między sektorem
publicznym i prywatnym, a także ściślejszą współpracę gmin z uczelniami i organizacjami typu
NGO’;
− zdolność do prowadzenia projektów strategicznych (tzw.: „planowanie przez projekty” – z
angielska: project-led planning);
− lepsze powiązanie planowania przestrzennego z projektowaniem urbanistycznym.
Ta ostatnia kwestia systemowa, czyli znaczenie projektowania urbanistycznego w planowaniu
przestrzennym została zresztą słusznie zauważona w pkt. 2.5.4. (str. 49) ale – zdaniem recenzenta –
rola projektowania urbanistycznego w procesie planistycznym nie znalazła należytego miejsca w
propozycjach zmian systemowych w przedstawionych przez Habilitanta w rozdziale szóstym oraz w
podsumowaniu końcowym.
W rozdziale trzecim Habilitant przedstawia zbiór uwarunkowań, które określa mianem „uwarunkowań
systemowych”, jednak – wg recenzenta – taki tytuł rozdziału jest nieco mylący, bowiem w istocie mamy
tu do czynienia z nie tyle z analizą czynników, które – jak zapowiada Autor – tworzą: „uwarunkowania
systemowe kształtowania przestrzeni polskich gmin” a raczej z usystematyzowanym przeglądem
ważniejszych aktów prawnych wpływających na politykę przestrzenną samorządów lokalnych.
Habilitant określa ten zbiór jako: „sześć zidentyfikowanych uwarunkowań, mających podstawowy
wpływ na zakres realnie prowadzonej polityki przestrzennej przez władze samorządów lokalnych”. To
również bardzo ważna część rozprawy. Wykonane – z iście benedyktyńską pracowitością i rzetelnością
4 Recenzent ma tu na myśli przede wszystkim problematykę poruszaną w różnych publikacjach takich polskich autorów jak np. profesorowie: Tadeusz Markowski, Aleksander Noworól czy Zygmunt Ziobrowski. 5 Por. definicję pojęcia „planowanie” i towarzyszące jej komentarze na temat budowy zintegrowanego systemu planowania w zarządzaniu terytorialnym prezentowane w książce prof. Aleksandra Noworóla pt. Planowanie rozwoju terytorialnego w skali regionalnej i lokalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2007; (zwłaszcza strony: 185 – 196 oraz 205 – 218).
11
– zestawienia różnych polskich ustaw i rozporządzeń wykonawczych oraz unijnych dyrektyw świadczą
o pasji, z jaką dr inż. arch. Wojciech Korbel tropi „historyczne zakręty polskiego prawodawstwa”
ustalającego kolejne zbiory zasad sterowania zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym. Świadczą
też o erudycji z jaką porusza się On w gąszczu przepisów składających się na prawną materię
decyzyjnych uwarunkowań zmian dokonujących się w zagospodarowaniu przestrzeni polskich gmin.
Pomimo to, lektura rozdziału trzeciego może wywoływać niedosyt. Do pewnego stopnia
uzasadnieniem takiego wrażenia jest chyba nazbyt lakoniczne – i raczej niefortunnie skonstruowane
podsumowania tej części rozważań. Przedstawione w trzech akapitach, na str. 86 i 87, sformułowania
są w istocie dość ogólnymi – by nie rzec: ogólnikowymi – tezami, które – zdaniem recenzenta – nie
oddają złożoności wzajemnych powiązań pomiędzy czynnikami i okolicznościami, jakie składają się na
systemowe uwarunkowania zmian w regulacjach będących przedmiotem rozprawy. Powtarzając frazę
z Wprowadzenia (str. 12) poświęconą przedmiotowi badań, przypomnijmy raz jeszcze, że jest to:
„..sposób postrzegania przez władze samorządowe regulacji procesu planowania przestrzennego i
realizacji inwestycji budowlanych w kontekście posiadanych przez gminy możliwości efektywnego
kształtowania przestrzeni oraz pożądanych przez samorządy kierunków zmian systemowych.
Przedmiotem badania jest także wpływ przedmiotowego postrzegania na rzeczywisty proces ochrony
ładu przestrzennego”.
Rozdziały 4 i 5 poświęcone są samej ankiecie badawczej – jej charakterystyce pod względem
metodologicznym, tematycznym i organizacyjnym, a także szczegółowej prezentacji pytań i omówieniu
jej wyników. Jak pisze sam Autor: „Najistotniejszym elementem ankiety był zawarty w niej komplet 24
pytań wraz z gamą potencjalnych odpowiedzi towarzyszących każdemu pytaniu” (str. 105). Pytania
zostały powiązane tak, że łącznie tworzą 3 grupy, które Autor nazywa częściami. W pierwszej znalazły
się pytania dotyczące obowiązującego systemu prawnego, jego zakresu i oceny jego stosowania, w
drugiej części mamy pytania dotyczące kierunków zmian prawa i wiedzy respondentów na temat tych
zmian, natomiast w części trzeciej Autor umieścił kwestie dotyczące orzecznictwa sądów
administracyjnych. Ogólna ocena zarówno doboru pytań, jak i sposobu ich sformułowania jest
pozytywna. Zastanawiającym jest jednak brak osobnego pytania na temat oceny / samooceny jakości
podstawowych dokumentów planistycznych takich jak studium czy plan miejscowy. Ta krytyczna
uwaga recenzenta wynika z jego przekonania, że w dyskusjach nad kierunkami zmian w polskim prawie
– w części dotyczącej możliwości poprawy ładu przestrzennego w gminach – zbyt mało uwagi poświęca
się kwestii oceny jakości aktualnie sporządzanych dokumentów planistycznych. Innymi słowy, w tej
materii stoimy przed następującym pytaniem: Czy niska skuteczność planowania przestrzennego, jako
zbioru narzędzi utrzymania i poprawy ładu przestrzennego, jest głównie rezultatem złego prawa, czy
też jest to raczej łączny efekt słabości przepisów i niskiej jakości opracowania tych dokumentów, a
znacząca poprawa tej jakości byłaby również możliwa w ramach obecnie obowiązujących przepisów?
Co prawda w pytaniu 12, poświęconemu zakresowi ustaleń miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, znajdujemy odniesienia do kwestii „jakości kształtowanej przestrzeni (zwłaszcza
publicznej)”, jednak w omówieniu odpowiedzi na to pytanie odnajdujemy dość lakoniczną, i niezbyt
optymistycznie rokującą konstatacje, że „poglądy władz gminnych są w tej materii mocno podzielone,
przy czym największa część biorących udział w badaniu była niechętna nowym rozwiązaniom (łącznie
43%), uznając dotychczasowy zakres ustaleń za całkowicie wystarczający (39,9% wskazań) lub też
wymagający ograniczenia (4,3% wskazań).” Jest zresztą dość charakterystyczne, że w znacznej części
ważnych pytań omawianej ankiety struktura odpowiedzi wskazuje na mocne spolaryzowanie
stanowiska respondentów. Na marginesie tej prawidłowości być może warto się również zastanowić,
w jakiej mierze taki obraz jest odzwierciedleniem szerszej polaryzacji poglądów w kwestiach, które
można by określić – w przybliżeniu – jako doktrynalne, czy wręcz: ustrojowe, a w jakim stopniu jest to
po prostu istotny rys ogólniejszej charakterystyki zachowań urzędników. W pierwszym przypadku,
12
mowa tu o nadal wyczuwalnym (a może wręcz: narastającym) zderzeniu postaw liberalnych (czy:
neoliberalnych) optujących za elastycznością ustaleń planistycznych z poglądami również wyraźnie
eksponowanymi, że ochrona wartości uznawanych na gruncie teorii prawa jako wysoko cenione
wymaga mocniejszych i bardziej precyzyjnych regulacji. Zauważmy też, że w dyskusjach nad kolejnymi
edycjami projektów ustawy o planowaniu przestrzennym zaznaczył się też pogląd akcentujący
potrzebę dalszej liberalizacji przepisów regulujących zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym, a
kierunek tej liberalizacji powinien polegać na przenoszeniu sporej części materii regulowanej
przepisami prawa administracyjnego w sferę rozstrzygnięć dokonywanych na gruncie prawa
cywilnego6. Oczywiście wkraczamy tu na obszar „stykowy” między urbanistyką i polityką, a przecież
ogólne zasady wymagają od administracji publicznej – a prawdopodobnie także od urbanistów
praktykujących – politycznej neutralności, ale czy tak jest w istocie, to już materia dalece wykraczająca
poza przedmiot i formułę recenzji.
Pojawia się też kwestia, natury metodologicznej, jak dalece uzyskane przez Habilitanta odpowiedzi
respondentów powinny być opatrzone Jego odautorskim komentarzem, po to aby wnioski
wyprowadzone z sondażu można było później ułożyć w logicznie spójną koncepcję zmian w systemie
narzędzi będących przedmiotem rozprawy. To, z kolei, wiąże się kolejnym pytaniem, a mianowicie: do
jakiego stopnia Autor utożsamia się ze zbiorem poglądów, jakie odpowiadają swego rodzaju „obrazowi
statystycznemu” czyli czemuś co, w przybliżeniu, jest znaczeniowo równoważne ze stanowiskami
wynikającymi z największej ilości odpowiedzi. Przykładowo, z pytaniem nr. 4, odpowiadającym
wprowadzonej w 2015 r. zmianie do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wiąże
się bardzo ważny dla warsztatu urbanistycznego – a także dla efektywności wdrażania zasad
zrównoważonego rozwoju – problem analiz demograficznych, ekonomicznych oraz bilansów
powierzchniowych, jakie powinny być wykonane w ramach sporządzanego studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Konstatacje Habilitanta związane z odpowiedzią
na to pytanie sprowadzają się do ocen ilościowych wskazujących – Jego zdaniem – na „porażkę sposobu
wprowadzania w życie nowych wymogów ustawowych” (str. 115). I tu znowu pytanie: Czy precyzując
– w imię zasad równoważenia rozwoju – regulacje na szczeblu dokumentu polityki przestrzennej
kojarzącego cechy strategii rozwoju przestrzennego z planem struktury mamy prawo zrezygnować z
tego rodzaju podbudowy analitycznej? Zdaniem recenzenta, od kogoś, kto specjalizuje się w
problemach naukowej podbudowy planowania przestrzennego, odpowiadającej współczesnej wiedzy
urbanistycznej, można oczekiwać szerszego komentarza, a odwołanie się w tym przypadku do własnej
publikacji (przypis 319 na str. 116) jest chyba spojrzeniem raczej selektywnym, nie oddającym
złożoności problemu. Podobny niedosyt wywołują komentarze autorskie dot. odpowiedzi na pytanie
nr 8 (rola studium gminnego), zwłaszcza że problem określania statusu prawnego studium (s.u. i k.z.p.)
należy do ważniejszych zagadnień do rozstrzygnięcia w koncepcji przyszłego systemu planistycznego w
Polsce.
Rozdział 6 – zatytułowany jako: „Propozycje zmian systemowych – wnioski de lege ferenda” Habilitant
słusznie otwiera przypomnieniem listy problemów związanych z przyjętym na wstępie założeniem o
konieczności „zrozumienia i akceptacja przez władze samorządowe wiążących je rozwiązań prawnych”
jako warunku skutecznego kształtowania przestrzeni gmin. Dodaje też, że wyniki badań potwierdzają
ową zależność. Wg recenzenta rzeczywiście można mówić o zbieżności między listą wymienionych
problemów a wynikami ankiety, ale przytoczone założenie pozostaje nadal jako założenie, zresztą
6 Taki pogląd prezentował na konferencjach z udziałem urbanistów i naukowego środowiska inżynierów lądowych prof. Zygmunt Niewiadomski, redaktor naukowy Komentarza do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009) i znawca międzynarodowego prawa w tej materii.
13
logika wywodu nie wymaga dowodzenia jego prawdziwości. Pozostaje jednak kwestią otwartą, w jakiej
mierze schemat współzależności i podległości proponowanych, podstawowych instrumentów polityki
kształtowania przestrzeni gmin (ilustracja 25 będąca opracowaniem własnym Habilitanta), nazwany
przez Autora modelem struktury zależności podstawowych instrumentów polityki kształtowania
przestrzeni gmin według proponowanych zmian systemowych, odzwierciedla autorską koncepcję
Habilitanta, a w jakim stopniu jest to przede wszystkim próba powiązania w logiczną całość
cząstkowych odpowiedzi uzyskanych w wyniku sondażu. Traktując propozycje prezentowane w
rozdziale 6 jako koncepcję autorską należałoby ją dopracować określając – bardziej szczegółowo, niż
to uczyniono w rozdziale szóstym – formułę prawną i zakres treściowy poszczególnych dokumentów
planistycznych, a także innych instytucji prawnych.
Zdaniem recenzenta, kwestią najbardziej dyskusyjną spośród propozycji, jakie znajdujemy w
rekomendacjach Habilitanta są Jego zapisy dotyczące tzw. planu ogólnego. Referując, na stronach 120-
121 swojej monografii, wyniki ankiety w części dotyczącej pytań nt. studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy , Habilitant pisze o poglądach świadczących o „pewnej
tęsknocie części ankietowanych do rozwiązań prawnych znanych sprzed 2003r”, która – jak pisze dalej–
dowodzi: „głębokiej potrzeby wprowadzenia zrozumiałego dla ogółu społeczeństwa, jednolitego
instrumentu kształtowania. To prawda, ale jest też zastanawiające dlaczego, przychylając się do tego
rodzaju nostalgicznych nastrojów – zresztą, rzeczywiście, wciąż jeszcze obecna w pewnych kręgach
urbanistów, Autor zdaje się nie dostrzegać prawnych komplikacji, jakie wiążą się z ideą powrotu do
narzędzia przypominającego dawny plan ogólny zagospodarowania przestrzennego. Komplikacje
związane z takim pomysłem stają się przecież czytelne, jeśli spojrzymy na tego rodzaju propozycje z
perspektywy szerszej – właśnie w kontekście systemowych uwarunkowań sterowania zmianami w
zagospodarowaniu przestrzennym – i to uwarunkowań, jakie obowiązują w ramach ustrojowych
państwa uwzględniających konstytucyjną ochronę prawa własności, względnie liberalne nastawienie
do mechanizmów rynkowych oraz zasady budowania społeczeństwa demokratycznego, w myśl których
wymagana jest szersza niż dotąd – i bardziej autentyczna – partycypacja społeczna w procesach
decyzyjnych planowania przestrzennego. ramy objętościowe tej recenzji nie pozwalają rozwinąć tego
wątku. Recenzent ograniczy się jedynie do uwagi, że w kolejnych edycjach opiniowanej monografii
Autor powinien poświęcić więcej miejsca komentarzom do raportowanego sondażu w kontekście
głosów, jakie mocno wybrzmiały w ramach toczącej się dyskusji nad nowym prawem o planowani i
zagospodarowaniu przestrzennym7. Jednym z głównych problemów, jakie zaznaczyły się dotąd w
dyskusji nad projektem rządowym jest problem rekompensat/ odszkodowań z tytułu uchwalenia planu
ogólnego w kontekście prawnej ochrony prawa własności. Problem ten należy prawdopodobnie do
najtrudniejszych zagadnień do rozwiązania przez Ustawodawcę.
Podsumowując tę część recenzji podkreślić należy, że głównym efektem badań Habilitanta
przeprowadzonych w ramach projektu będącego podstawą Jego rozprawy jest, przekonujące pod
względem metodologicznym, rozpoznanie stosunku samorządów terytorialnych do przepisów prawa
wpływających znacząco na zmiany w procesie inwestycyjnym w budownictwie i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz ich oczekiwań co do kierunku zmian systemowych w tej sferze regulacji. W tym
kontekście – niezależnie od wątpliwości i uwag krytycznych recenzenta co do trafności niektórych
rozwiązań systemowych rekomendowanych we wnioskowej części monografii – projekt ten można
uznać jako cenne udokumentowanie poglądów środowiska samorządowego w kwestiach mających
duże znaczenie dla ukierunkowania rozwiązań prawnych, które wpływać będą na naszą rzeczywistość
urbanistyczną w części dotyczącej jakości zagospodarowania przestrzennego.
7 Por.: Informacje na stronie URBNEWS: Urbanistyka. Info, urbanistyka.info/2019/06/03/nowe-prawo-o-planowaniu-przestrzennym-pierwsze-wrażenia-po-lekturze-projektu/.
14
5. Podsumowanie i wniosek końcowy
Reasumując, recenzent stwierdza, że monografia naukowa Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela pt.
„Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz
samorządowych” wskazana we wniosku jako Jego osiągnięcie naukowe w rozumieniu Art. 16 Ustawy
z 2003 r (z późniejszymi zmianami) spełnia kryteria wymienione w tym artykule. Monografia ta jest
rezultatem wartościowego, autorskiego projektu badawczego, który przeprowadzono z dużą
rzetelnością, a w wielu poruszanych przez Autora kwestiach: z niemałą wnikliwością naświetlono tło.
Praca dokumentuje – jak pisze Jej Autor –„sposób postrzegania przez władze samorządowe regulacji
procesu planowania przestrzennego i realizacji inwestycji budowlanych w kontekście posiadanych przez
gminy możliwości efektywnego kształtowania przestrzeni oraz pożądanych przez samorządy kierunków
zmian systemowych”. Pomimo wyrażonych w recenzji wątpliwości i zastrzeżeń co do niektórych
poglądów Autora rozprawy, a także niektórych wniosków wynikających z sondażu, recenzent podziela
pogląd Habilitanta, że rozpoznanie tych zagadnień ma istotne znaczenie dla ustalenia, które spośród
potencjalnych kierunków nowych rozwiązań wciąż czekającej nas reformy systemu sterowania
zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym można uznać jako korzystniejsze w kategoriach
administracyjnej wykonalności.
Praca Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela dobrze wpisuje się w nurty badań nad logicznymi związkami
pomiędzy dwiema sferami systemów decyzyjnych wpływających na zmiany w zagospodarowaniu
przestrzennym. To sfery: podmiotowa i przedmiotowa. Wnioski z przeprowadzonych przez Habilitanta
badań prowokują do głębszej refleksji na temat roli, jaką samorządy lokalne – zwłaszcza ich
administracja – odgrywają, a jaką powinny odgrywać, w zmieniającym się modelu zarządzania
rozwojem terytorialnym na szczeblu gminy. Do takiej dyskusji monografia Habilitanta wnosi spory
ładunek inspiracji. Znacząca dla rozwoju architektury i urbanistyki wartość recenzowanej rozprawy
polega, zdaniem recenzenta, na oryginalnym – a także inspirującym do dalszych badań –
wyartykułowaniu i logicznym skojarzeniu zbioru czynników administracyjnej wykonalności reformy
planistycznego instrumentarium, przy czym czynniki te zostały logicznie skojarzone z przyjętymi
przez Autora założeniami projektu badawczego. Mowa tu o zmianach systemowych, które mogłyby
przyczynić się znacząco do zahamowania procesu pogłębiającego się chaosu przestrzennego. Innymi
słowy, mówimy tu o wkładzie Habilitanta w identyfikację istotnych warunków przełamania kryzysu
polskiej urbanistyki. Spełniając sformułowane przez siebie cele badawcze Habilitant wnosi istotne
treści do toczącej się w kręgach zawodowych i naukowych dyskusji nad potencjalnymi kierunkami
rozwiązań problemu pogłębiającego się chaosu przestrzennego i narastającego kryzysu polskiej
urbanistyki. Jeśli zgodzimy się, że jest to jeden z najważniejszych problemów polskiej przestrzeni
zurbanizowanej – a przecież pogląd ten przeważa zarówno w środowiskach zajmujących się naukowo
urbanistyką jak i w szerszych kręgach społecznych – to uznać też należy, że rezultaty przeprowadzonych
przez dr Wojciecha Korbela badań mają istotne znaczenie dla praktycznych aspektów rozwoju
urbanistyki. Tym samym, można uznać, że recenzowana monografia wnosi nowe wartości do rozwoju
dyscypliny naukowej: architektura i urbanistyka. Spełnia zatem główne kryterium, jakie wg. Ustawy o
stopniach i tytule naukowym należy stosować przy ocenie rozpraw habilitacyjnych / osiągnięć o jakich
mowa w przepisach o postępowaniu habilitacyjnym (Art. 16 Ustawy z dnia 14 marca 2003, Dz. U. Nr 65
poz. 595, z późniejszymi zmianami).
Dorobek naukowy Habilitanta, sytuujący się dziedzinie nauk technicznych, w dyscyplinie architektura i
urbanistyka, spełnia kryteria stawiane w postępowaniu habilitacyjnym o których mowa w Art. 26
Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14
marca 2003 (Dz. U. Nr 65 poz. 595, z późniejszymi zmianami) znowelizowanej w 2014 roku. Pomimo
zgłoszonych w recenzji uwag krytycznych na temat zakresu treściowego niektórych publikacji
15
Habilitanta i autorskiego komentarza do wyników badań prezentowanych w rozprawie pt.
„Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz
samorządowych”, a także wątpliwości wyrażonych przez recenzenta co do trafności niektórych
prawnych rozwiązań w zakresie instrumentarium planistycznego rekomendowanych w tej monografii,
zarówno dorobek naukowy Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela, jak i Jego osiągnięcie naukowe
uznaje się jako wnoszące znaczny wkład w rozwój dyscypliny naukowej architektura i urbanistyka.
W pkt. 3 i pkt. 4 recenzji starano się uzasadnić ten pogląd.
Pod względem formalnym i merytorycznym wniosek Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela o nadanie
stopnia naukowego doktora habilitacyjnego w dziedzinie nauk technicznych – w dyscyplinie
architektura i urbanistyka – spełnia kryteria ustawowe; jest zatem uzasadniony i zasługuje na
poparcie. Recenzent jest za jego pozytywnym zaopiniowaniem.
Kraków, 30. 12. 2030