prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany...

15
1 prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak Profesor zw. Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Zakład Architektury i Urbanistyki Kraków, 2019. 12. 30 Adres domowy: ul. Mikołajska 4/2, 31–027 Kraków e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Recenzja dorobku Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela i Jego osiągnięcia naukowego pt. „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz samorządowych” w ramach postępowania habilitacyjnego prowadzonego przez Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki 1. Podstawa formalna i otrzymane materiały Podstawa formalna: decyzja Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów nr BCK-VI-L-7342/2019 z dnia 7 czerwca br. oraz związane z nią pismo nr A0. 512. 071. 3. 19. dk, z 17 lipca br., podpisane przez Prodziekana WAPK Prof. zw. dr hab. inż. arch. Kazimierza Kuśnierza i stosowna umowa; Ustawa z dnia 14 marca 2003 r o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. Ustaw Nr 65 poz. 595, z późniejszymi zmianami), Dz. U. z 2017 poz. 1789; Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz. U. 196 poz. 1165 z 01. 09. 2011); Rozporządzenie Ministra Nauki I Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. z 2018 poz. 261). dokumentacja wniosku zawierająca: wniosek Kandydata z dnia 08. 03. 2019 o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego w dziedzinie nauk technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka; zgodę Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej prof. zw. dr hab. inż. arch. Jacka Gyurkovicha na przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej; dane personalne i kontaktowe Habilitanta oraz kopie stosownych dokumentów; autoreferat w jęz. polskim i angielskim; wykaz opublikowanych prac naukowych i twórczych prac zawodowych;

Transcript of prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany...

Page 1: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

1

prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak Profesor zw. Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Zakład Architektury i Urbanistyki

Kraków, 2019. 12. 30 Adres domowy: ul. Mikołajska 4/2, 31–027 Kraków e-mail: [email protected] e-mail: [email protected]

Recenzja

dorobku Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela i Jego osiągnięcia naukowego pt. „Kształtowanie

przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz samorządowych”

w ramach postępowania habilitacyjnego prowadzonego przez Wydział Architektury Politechniki

Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki

1. Podstawa formalna i otrzymane materiały

Podstawa formalna:

− decyzja Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów nr BCK-VI-L-7342/2019 z dnia 7 czerwca br.

oraz związane z nią pismo nr A0. 512. 071. 3. 19. dk, z 17 lipca br., podpisane przez Prodziekana

WAPK Prof. zw. dr hab. inż. arch. Kazimierza Kuśnierza i stosowna umowa;

− Ustawa z dnia 14 marca 2003 r o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule

w zakresie sztuki (Dz. Ustaw Nr 65 poz. 595, z późniejszymi zmianami), Dz. U. z 2017 poz. 1789;

− Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – w sprawie kryteriów oceny osiągnięć

osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz. U. 196 poz. 1165 z 01. 09.

2011);

− Rozporządzenie Ministra Nauki I Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie

szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w

postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. z 2018 poz.

261).

dokumentacja wniosku zawierająca:

− wniosek Kandydata z dnia 08. 03. 2019 o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego w

dziedzinie nauk technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka;

− zgodę Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej prof. zw. dr hab. inż. arch. Jacka

Gyurkovicha na przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego na Wydziale Architektury

Politechniki Krakowskiej;

− dane personalne i kontaktowe Habilitanta oraz kopie stosownych dokumentów;

− autoreferat w jęz. polskim i angielskim;

− wykaz opublikowanych prac naukowych i twórczych prac zawodowych;

Page 2: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

2

− informację o osiągnięciach dydaktycznych

− monografię pt.: „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie

gminnych władz samorządowych” wydana nakładem Politechniki Krakowskiej, w Krakowie, w

2019 r, wskazaną przez Kandydata jako osiągnięcie naukowe w rozumieniu Ustawy;

− Oświadczenia współautorów nt. ich udziału w wykazanych publikacjach.

Zakres informacji zawartych we wniosku spełnia wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Nauki i

Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków

przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w

postępowaniu o nadanie tytułu profesora (rozdz. 3, § 18. 1.).

Staranne udokumentowanie oraz czytelna i uporządkowana forma prezentacji opiniowanego dorobku

i wskazanego we wniosku osiągnięcia naukowego umożliwiły ich przeanalizowanie oraz ocenę wg.

kryteriów podanych w wymienionych wyżej przepisach prawa. Na podstawie tej analizy recenzent

stwierdza, że dorobek Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela i Jego osiągnięcie naukowe opublikowane

w monografii pt. „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych

władz samorządowych” spełniają ustawowe kryteria, a zatem recenzowany wniosek zasługuje na

pozytywną opinię.

2. Najważniejsze fakty z zawodowego i naukowego życiorysu Kandydata oraz główne rysy

Jego sylwetki naukowej i zawodowej

− Nazwisko i stopień naukowy: dr inż. arch. Wojciech Korbel

− Zatrudnienie: Adiunkt naukowo-dydaktyczny zatrudniony na Wydziale Architektury Politechniki

Krakowskiej – od 2013 r. w pełnym wymiarze czasu;

− Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada

1994r., na podstawie pracy dyplomowej pt.: „Krakowskie Centrum Wystawowe – projekt

architektoniczno-urbanistyczny zagospodarowania terenu przy ul. M. Konopnickiej w Krakowie”

wykonanej pod opieką prof. arch. Witolda Cęckiewicza;

− Przed uzyskaniem stopnia doktora nauk technicznych Habilitant odbył dwa staże w zagranicznych

ośrodkach naukowych; były to: roczne stypendium w University of Tennessee (Knoxville, USA,

1992-1993) i 4-miesięczny pobyt naukowy w Instituto Universitario di Architettura di Venezia

(1997, w ramach programu Tempus);

− Pracę na Wydziale Architektury PK Habilitant podjął 1. 10. 1993 r. – początkowo jako asystent

stażysta, a po roku – jako asystent naukowo-dydaktyczny w wymiarze ½ etatu. W okresie 2004 –

2013 pracował w tej samej jednostce (Instytut Projektowania Urbanistycznego WAPK) jako adiunkt

naukowo-dydaktyczny w wymiarze ½ etatu, a od 2013r jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu

w Pracowni Odnowy i Rozwoju Zespołów Urbanistycznych / Zakład Przestrzeni Urbanistycznych,

Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej;

− Równolegle do pracy na Uczelni, po ukończeniu studiów, Habilitant pracował, jako projektant, w

różnych biurach architektonicznych (Wizja – Biuro Architektoniczne sp. Z O. O.; Biuro Projektów

Marek Trela, Agencja Projektowa Architektura Sp. Z O. O.), a od 1999 roku, kieruje własną

pracownią projektową. Współpracuje też z innymi biurami projektowymi: architektonicznymi,

konstrukcyjnymi, a także branży elektrycznej i drogowej.

− Studia doktoranckie na Wydziale Architektury PK w okresie 1. 10. 1994 – 31 09. 1999r.;

− Przewód doktorski: stopień naukowy dr nauk technicznych nadany Uchwałą Rady Wydziału

Architektury PK z dnia 17 października 2001r na podstawie przedstawionej rozprawy doktorskiej

Page 3: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

3

pt.: „Promocja jako marketingowy instrument przekształceń urbanistycznych” oraz po złożeniu

przepisanych egzaminów. Promotorem w tym przewodzie doktorskim był prof. dr hab. Andrzej

Wyżykowski, a recenzentami: prof. zw. dr hab. inż. arch. Jan Maciej Chmielewski i dr hab. inż. arch.

Krzysztof Bieda, prof. PK.;

− Habilitant aktywnie uczestniczył w:

− wielu (17) konferencjach naukowych – krajowych i międzynarodowych – zazwyczaj z

referatami poświęconymi problematyce, która wiąże się z Jego specjalnością naukową, tj.

wzajemnymi relacjami pomiędzy zmianami w prawnych – zwłaszcza planistycznych –

instrumentach polityki przestrzennej a efektywnością wdrażania – na szczeblu lokalnym – ładu

przestrzennego w skali architektonicznej, architektoniczno-urbanistycznej i planistycznej;

− pracach sekretariatu organizacyjnego dużych, międzynarodowych konferencji naukowych

organizowanych przez Instytut Projektowania Urbanistycznego Wydziału Architektury

Politechniki Krakowskiej – w tym także międzynarodowego kongresu (11th Congress Virtual

City and Territory, 11 VCT) pt.: „Back to the Sense of the City”. Był także członkiem zespołu

redakcyjnego (technical editor) tego Kongresu.

− projektach badawczych: W 2018 r prowadził własny projekt badawczy pt. „Kształtowanie

przestrzeni gmin w Polsce” realizowany w ramach grantu wewnętrznego, a od 2018 r.

prowadził własne badania nad kształtowaniem systemu planistycznego w Polsce i problemami

systemów sterujących rozwojem przestrzennym a Polsce – w ramach międzynarodowego

grantu badawczego Small Grants ISUF – International Seminar on Urban Form 2018-2019

zatytułowanego: „Plot by plot urbanism. Mapping post-socialist changes in urban tissues. Case

of Krakow and Belgrade. A comparative Study”, kierowanego przez dr hab. inż. arch. Annę

Agatę Kantarek, prof. PK.

− Dr inż. arch. Wojciech Korbel legitymuje się sporym dorobkiem zawodowym o charakterze

twórczym: jest autorem / współautorem ok. 100 projektów architektonicznych. Jest członkiem

Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów.

− Analizując dorobek naukowy Kandydata w zakresie publikacji (25 publikacji naukowych

opublikowanych po doktoracie) wyczuwa się, że interesujące – i wartościowe intelektualnie

przemyślenia – na temat prawnych uwarunkowań procesu inwestycyjnego, jakie towarzyszą Jego

twórczość architektonicznej, oraz liczne kontakty z instytucjami uczestniczącymi w podejmowaniu

decyzji w ramach procesu inwestycyjnego w architekturze, budownictwie i urbanistyce, stały się

tworzywem w konstruowaniu zrębów własnego podejścia do prowadzonych przez Niego badań

naukowych na temat prawno-instytucjonalnych i administracyjnych uwarunkowań kryzysu naszej

przestrzeni urbanistycznej oraz możliwości jego przezwyciężenia.

− Monografia autorstwa Habilitanta pt. „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje

systemowe w ocenie gminnych władz samorządowych” jest rezultatem wartościowego pod

względem badawczym projektu naukowego, który Autor przeprowadził z dużą rzetelnością, a w

wielu poruszanych przez NIego kwestiach: z niemałą dozą wnikliwości. W dalszej części tej opinii

recenzent wykaże, że monografia ta spełnia, kryteria sosowane przy ocenie prac tradycyjnie

określanych mianem rozpraw habilitacyjnych.

− Za działalność twórczą i naukową Habilitant uzyskał 6 nagród i wyróżnień (indywidualnych lub

zespołowych) – w tym Nagrodę I stopnia Ministra Budownictwa RP za wybitne osiągnięcia twórcze

w dziedzinie architektury i budownictwa za projekt budynku Audytorium Maximum Uniwersytetu

Jagiellońskiego w Krakowie (nagroda zespołowa dla Zespołu w składzie: Stanisław Deńko, Robert

Kuzianik, Wojciech Korbel, Marcin Przyłuski, Przemysław Skalny, Czesław Hodurek, Lesław

Stryszniewicz).

− Charakteryzując sylwetkę naukową i zawodową Habilitanta należy podkreślić korzystne dla Jego

rozwoju naukowego wzajemne przenikanie się twórczości zawodowej i naukowej. Większość

Page 4: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

4

publikacji naukowych dr inż. arch. Wojciecha Korbela zawiera odniesienia do problemów

architektoniczno-urbanistycznych, które dotyczą prawnych uwarunkowań procesu inwestycyjnego

w budownictwie. Jednocześnie są to problemy, jakich Autor doświadczał bezpośrednio w ramach

swojej praktyki zawodowej jako projektant, ekspert – konsultant i badacz działalności samorządów

lokalnych w zakresie kontrolowania zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Zdaniem

recenzenta najbardziej wartościowe i najciekawsze pod względem naukowym są tu spostrzeżenia

i wnioski Habilitanta dotyczące problemów prawnych opiniowania, uzgadniania i zatwierdzania

projektów architektoniczno-budowlanych o różnym stopniu złożoności problematyki technicznej.

Mowa tu zwłaszcza o problemach dot. skali architektoniczno-urbanistycznej – czyli skali, w której

sytuują się projekty stanowiące Jego dorobek zawodowy.

− Natomiast nieco inaczej przedstawia się ocena współzależności między własnym dorobkiem

zawodowym Habilitanta a występującymi w Jego publikacjach naukowych rekomendacjach dot.

zmian w systemie planowania przestrzennego. Pomimo niemałej wiedzy nt. prawnych

uwarunkowań systemu planistycznego, jaką prezentuje On w swym dorobku publikacyjnym,

wyczuwa się jednak, że konkluzje i komentarze Autora nt. nowych instrumentów planistycznych

nie są podbudowane refleksją nad własnym dorobkiem zawodowym, a raczej prezentacją

poglądów sformułowanych na zasadzie relata refero. W dorobku projektowym Habilitanta brak

osiągnięć w zakresie opracowywania takich dokumentów planistycznych jak studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego czy miejscowe plany

zagospodarowania przestrzennego. Ta uwaga recenzenta będzie miała znaczenie podczas oceny

komentarzy Habilitanta nt. pożądanych kierunków zmian formuły prawnej studium gminnego oraz

relacji: między studium a tzw.: planem ogólnym, który to dokument proponowany jest przez dr inż.

arch. Wojciecha Korbela zarówno w wyniku analiz przeprowadzonych przez Niego badań

sondażowych jak i w niektórych wersjach projektu zmian prawa o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym.

3. Ocena istotnej aktywności naukowej, dydaktycznej, zawodowej i organizacyjnej

Habilitanta

Dorobek naukowy

Jak napisano wcześniej, własne doświadczenia zawodowe dr inż. arch. Wojciecha Korbela – i Jego

studia nad literaturą przedmiotu podjętych badań – stały się polem Jego naukowej refleksji nad

aktualnymi, pożądanymi i możliwymi kierunkami zmian w systemie regulacji prawnych – także

planistycznych. Przedmiot badań Habilitanta można najogólniej określić jako uwarunkowania prawne

i prawno-administracyjne, które analizowane w kontekście sposobu ich postrzegania przez samorządy

gmin, mogą być traktowane jako czynniki poprawy ładu przestrzennego i jakość przestrzeni

urbanistycznej. Dodajmy od razu, że pod względem tematyki twórczość naukowa Habilitanta jest

przykładem nieczęsto spotykanej spójności prowadzonych rozważań oraz konsekwentnego trzymania

się wybranego zakresu problematyki badawczej.

W ujęciu bibliometrycznym, efekty naukowej aktywności dr inż. arch. Wojciecha Korbela to 25

publikacji naukowych opublikowanych po doktoracie, w tym 20 punktowanych, o łącznej punktacji wg

MNiSW – 177 punktów. Indeks Hirscha – h = 2, a liczba cytowań = 13 (są to cytowania w czasopismach

krajowych: Środowisko Mieszkaniowe; Przestrzeń Urbanistyka, Architektura; Civil and Environmental

Engineering Reports). Korzystniej dorobek ów prezentuje się wówczas, kiedy oceniamy jego walory

merytoryczne w sposób dostrojony do specyficznych cech tematyki badań prowadzonych przez

Habilitanta oraz charakterystycznych rysów Jego twórczości zawodowej i aktywności dydaktycznej a

Page 5: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

5

także działalności eksperckiej / doradczej. W takim przypadku, zdaniem recenzenta, szczególnie

istotnymi stają się następujące kryteria oceny:

− aktualność podejmowanej tematyki badawczej oceniana pod kątem związku poruszanych

zagadnień architektoniczno-urbanistycznych z poszukiwaniami systemowych rozwiązań w sferze

administracji publicznej na szczeblu samorządowym, przy czym mowa tu o rozwiązaniach mających

poprawić sytuację w zakresie sterowania zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym

odpowiednio do względnie uniwersalnych zasad kojarzących ideę ładu przestrzennego z doktryną

zrównoważonego rozwoju;

− osadzenie prowadzonych badań w realiach zawodowych naszej dyscypliny – zwłaszcza w tej części

problemów praktyki architektoniczno-urbanistycznej, w której szczególnego znaczenia nabierają

współzależności między możliwością sprawnego przeprowadzania projektu przez „meandry

zawiłości przepisów prawnych i pułapki procedur administracyjnych” – z jednej strony – a takimi

cechami regulacji jak: stabilność, klarowność i sensowne ich dopasowanie do zasad sztuki – z

drugiej;

− znaczenie recenzowanych publikacji naukowych dla rozwoju interdyscyplinarnych aspektów badań

nad architekturą i urbanistyką – zwłaszcza w zakresie „obszarów stykowych” architektury,

urbanistyki i planowania przestrzennego z naukami prawnymi a także takimi dyscyplinami jak:

zarządzanie (przede wszystkim procesami inwestycyjnymi w budownictwie), czy administracja

publiczna.

Wg. recenzenta, ocena efektów aktywności naukowej Habilitanta wg. wymienionych wyżej

kryteriów jest pozytywna.

Uzasadnienie

Publikacje naukowe dr inż. arch. Wojciecha Korbela dotyczą problematyki bardzo aktualnej zważywszy

na jej ścisły związek z prawnymi aspektami sytuacji, w jakiej znalazła się praktyczna strona dyscypliny

naukowej architektura i urbanistyka. Prowadzone przez Habilitanta badania są mocno osadzone w jej

realiach, a recenzowane publikacje – oceniane w całości – można uznać jako zawierające wartości

naukowe mające istotny wpływ na rozwój naszej dyscypliny – zwłaszcza dzięki wzmacnianiu jej

powiązań z wymienionymi wyżej obszarami wiedzy. Chociaż obszary te nie zawsze traktowane są jako

dyscypliny pokrewne, najprawdopodobniej będą one miały coraz większe znaczenie w ustalaniu

głównych kierunków interdyscyplinarnych badań nad czynnikami i relacjami wpływającymi znacząco

na rozwój architektury i urbanistyki jako dyscypliny naukowej. Innymi słowy, badanie rzeczywistości w

przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej, a także prognozowanie zmian w tej przestrzeni i

ustalanie reguł ich racjonalności, wymagać będzie aby w coraz większym stopniu były one analizowane

w kontekście wzajemnych powiązań między techniczną a prawno-administracyjną, społeczno-

ekonomiczną, przyrodniczą i kulturową sferą tych zmian.

W Autoreferacie Habilitant wymienia, jako główne, trzy następujące pola tematyczne swojej

aktywności naukowej. Pierwsze określa jako: Problemy procesu projektowania inwestycji

budowlanych wobec kształtujących się norm prawnych. Tu sytuuje dziesięć publikacji. Uwagę

recenzenta wzbudziły szczególnie dwie najnowsze publikacje (datowane na 2016r.). Pierwsza,

zatytułowana Wybrane aspekty prawne ochrony środowiska w procesie planowania i realizacji

inwestycji budowlanych w Polsce podejmuje problem niejednoznaczności prawa dot. ochrony

środowiska i źródeł nieefektywności jego stosowania. Proponowane przez Autora zmiany, jakie

należałoby dokonać w tej materii są rezultatem prowadzonych przez Niego badań w ramach projektu

badawczego nr A3/50/2016/DS. pt.: Kształtowanie przestrzeni urbanistycznych – wybrane zagadnienia

projektowania architektoniczno-urbanistycznego powiązane z problemami legislacji, socjologii miasta,

Page 6: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

6

ekologii, estetyki, morfologii formy urbanistycznej, orientacji w przestrzeni miasta oraz dydaktyki

architektury i urbanistyki. Podkreślić wypada, że pomimo stosunkowo szeroko zakrojonej tematyki

wymienionego projektu, Autorowi udało się uniknąć pułapki, jaką bywa w takich razach skłonność do

nadmiernych uogólnień. Tezy publikacji dotyczące, zgodnie z jej tytułem, zagadnień praktyki

zawodowej usytuowanych na styku: aspekty techniczne procedur projektowania a odpowiednie

przepisy prawa – są precyzyjne i dobrze udokumentowane. Również proponowane przez Autora

korekty regulacji prawnych wydają się sensowne. Publikację drugą, pt.: Selected problems of applying

the law in adaptation and modernization of buildings in Poland, można określić jako interesującą próbę

przeglądu – i syntezy – wybranych zagadnień dotyczących – jak pisze w polskim streszczeniu sam Autor

– „…stosowania prawa dotyczącego procesu adaptacji i modernizacji obiektów budowlanych w Polsce,

a także jego tworzenia”. W pierwszej części tego stosunkowo zwięzłego tekstu Habilitantowi udało się

dobrze wypunktować problemy z jakimi projektujący architekt musi się zmierzyć w kontekście

kluczowej dla prawa budowlanego zasady, w myśl której roboty budowlane można rozpocząć jedynie

na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę (z zastrzeżeniem art. 29 Ustawy). W drugiej

części tego artykułu Autor przedstawia swoje uwagi na temat prac, jakie toczą się – od dłuższego czasu

– nad nowelizacją ustawy prawo budowlane. Ta część tekstu budzi pewien niedosyt. Prezentowane tu

uwagi (formułowane w większości na zasadzie relata refero), odnoszą się do propozycji właściwej do

tych spraw Sejmowej Podkomisji. Zdaniem recenzenta, propozycje te zasługiwałyby na szerszy

komentarz. Zastrzeżenie to dotyczy zwłaszcza problemu analizy ryzyka związanego ze zmianami

przepisów, jakie regulują zakres prac budowlanych nie wymagających pozwolenia na budowę. Tu

jednak Habilitant słusznie artykułuje postulat wyeliminowania niejasności proponowanych przez

Podkomisję regulacji i przedstawia szczegółowe kwestie, jakie rodzić mogą ryzyko różnic w interpretacji

prawa – czyli nadmierną uznaniowość organów administracji wydających decyzję.

Do drugiej grupy tematycznej nazwanej: Problemy kształtowania ładu przestrzennego instytucją

miejscowego planu zagospodarowana przestrzennego. Problematyka relacji między działaniami

planistycznymi a projektowanymi obiektami budowlanymi Habilitant zalicza swoich siedem

publikacji. W autoreferacie Kandydat wymienia listę problemów, które zidentyfikował jako „problemy

funkcjonowania i stosowania instytucji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego”.

Zestaw ten jest dość szeroki i niewątpliwie obejmuje bardzo ważne kwestie, które wymagają rozwiązań

prawnych w ramach reformy regulacji dotyczących polskiego systemu planowania przestrzennego.

Uwaga ta odnosi się zwłaszcza do tak ważnego narzędzia, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania

przestrzennego. Spośród publikacji z tej grupy tematycznej recenzent wyróżnia zwłaszcza tekst pt.:

„Słabości miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w praktyce ich stosowania”,

opublikowany w 2017 r1. Znajdujemy tu omówienie takich zagadnień jak:

− Kwestia społecznego zrozumienia instytucji mpzp przez uczestników procesu budowlano-

inwestycyjnego w Polsce;

− Przykłady niedoskonałości i bezradności planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego

w praktyce ich stosowania. Mowa tu, między innymi, o takich przykładach omijania zapisów

ustaleń mpzp jak np.: praktyki „użyczania terenu” dla potrzeb planowanej inwestycji budowlanej,

procedury „wielokrotnej realizacji inwestycji” na tym samym terenie budowlanym – czyli „kruczki”

/ „sztuczki” prawne polegające na omijaniu przez inwestorów zapisów planistycznych

ograniczających wielkość inwestycji (owe „sztuczki” stosowane są po to by realizować inwestycję

o parametrach większych niż dopuszczalne planem), a także sytuacjach umożliwiających budowę

1 Jest to rozdział autorstwa Habilitanta w zbiorowej monografii pod redakcją W. Ratajczaka, M. Szewczyka i J. Weltrowskiej opublikowanej pt.: Teoretyczne i praktyczne aspekty prawa gospodarki przestrzennej; Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2017.

Page 7: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

7

obiektów handlowych o „powierzchni użytkowej” sali sprzedaży przekraczającej wielkość

„powierzchni sprzedaży” wyznaczonej zapisami planu.

Autor podkreśla, że „Katalog wymienionych w pracy przykładów słabości miejscowych planów

zagospodarowania przestrzennego, w praktyce ich stosowania, jest katalogiem o charakterze

otwartym, zaś wymienione w pracy przykłady nie wyczerpują całości problematyki”.

Z kolei w polu trzecim, nazwanym: – Analiza wpływu wybranych rozwiązań systemowych na

skuteczność systemu planowania przestrzennego w Polsce – znajduje się dziewięć publikacji

Habilitanta. Jednym z przykładów z tej grupy jest artykuł zatytułowany „Skuteczność strategicznego

planowania przestrzennego gmin w kontekście istniejącego i projektowanego w Polsce prawa

planowania przestrzennego”2. Podobnie jak w poprzednich publikacjach Autora, również tutaj – jak

pisze On w Streszczeniu do tego artykułu – analizie poddano wybrane / „najistotniejsze zapisy

obowiązującego oraz projektowanego prawa planowania przestrzennego, a następnie podjęto próbę

określenia uzyskiwanych tymi zapisami, faktycznych i potencjalnych rezultatów w rozwoju

przestrzennym gmin na przestrzeni ostatnich lat”. Habilitant identyfikuje tutaj trzy obszary, których

występują najsłabsze – Jego zdaniem – ogniwa decydujące o chwiejności systemu – w tym przypadku:

systemu regulowania zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Są to:

− „zaniechania legislacyjne na rzecz ochrony ładu przestrzennego,

− świadome osłabianie możliwości ochrony ładu przestrzennego w tworzonych przepisach

obowiązującego prawa,

− współczesne inicjatywy legislacyjne oraz problem ich wzajemnej spójności i jakości proponowanych

zmian”.

Oceniając aktywność naukową dr inż. arch. Wojciecha Korbela podkreślić też należy, że w 2018 roku

prowadził On własny projekt badawczy pt.: „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce” realizowany w

ramach grantu wewnętrznego pt.: Utrzymanie potencjału badawczego (nr A3/629/DS./18). Uwagi

dotyczące tego tematu są przedmiotem kolejnego punktu recenzji. Dodajmy też, że Habilitant

uczestniczył w 17 konferencjach i seminariach, w tym 5 międzynarodowych – w 14 przypadkach z

własnym referatem.

Dorobek zawodowy, dydaktyczny i organizacyjny

Dr inż. arch. Wojciech Korbel legitymuje się pokaźnym dorobkiem zawodowym. Jest autorem /

współautorem ponad 100 projektów architektonicznych o dość zróżnicowanej tematyce. Jak

zaznaczono charakteryzując Jego sylwetkę, mamy tu do czynienia z korzystnym dla Jego rozwoju

naukowego wzajemnym przenikaniem się twórczości zawodowej i naukowej. Wyrazem wysokiej oceny

dorobku zawodowego Habilitanta są uzyskane przez Niego nagrody i wyróżnienia za działalność

projektową w architekturze. Przykładem tego jest Nagroda I stopnia Ministra Budownictwa RP za

wybitne osiągnięcia twórcze w dziedzinie architektury i budownictwa za projekt budynku Audytorium

Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (nagroda zespołowa). Ocena dorobku twórczego

Habilitant w przełożeniu na punktację wg. MNISW to 566 punktów za 90 projektów Jego autorstwa /

współautorstwa wykonanych po 2002r.

Od 15 lat Habilitant prowadzi zajęcia dydaktyczne na Wydziale Architektury PK – początkowo jako

asystent stażysta, a po roku – jako asystent naukowo-dydaktyczny w wymiarze ½ etatu. W okresie 2004

– 2013 pracował w Instytucie Projektowania Urbanistycznego WAPK jako adiunkt naukowo-

2 Jest to tekst, który ukazał się w 2015 r. w 20 numerze Zeszytów Naukowych Politechniki Częstochowskiej – w serii pt.: Zarządzanie (pod redakcją Agaty Mesjasz-Lech).

Page 8: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

8

dydaktyczny w wymiarze ½ etatu, a od 2013r w pełnym wymiarze czasu – w Zakładzie Przestrzeni

Urbanistycznych, w Instytucie Projektowania Urbanistycznego, Wydziału Architektury PK.

W okresie od 2002r Habilitant prowadził zajęcia dydaktyczne – głównie ćwiczenia projektowe – na

Wydziale Architektury PK w ramach przedmiotów: projektowanie wstępne architektoniczno-

urbanistyczne, wprowadzenie do projektowania architektoniczno-urbanistycznego, projektowanie

zespołów zabudowy jednorodzinnej, projektowanie architektury mieszkaniowej, projektowanie

architektoniczno-urbanistyczne zabudowy mieszkaniowej („plomba w zabudowie miejskiej”),

projektowanie urbanistyczne obszarów śródmiejskich, komunikacja miejska a także projektowanie

urbanistyczne obszarów śródmiejskich / centrów i terenów śródmiejskich i projektowanie

specjalistyczne. Prowadził też ćwiczenia projektowe na Wydziale Inżynierii Środowiska PK w ramach

przedmiotu architektura i urbanistyka. W roku 2018-19 prowadził kilka wykładów z przedmiotu

architektura i urbanistyka na Wydziale Inżynierii Środowiska PK na kierunku. W okresie 2009 – 2014

pełnił również funkcję promotora pomocniczego 20 prac dyplomowych magisterskich obronionych na

Wydziale Architektury PK. Dr inż. arch. Wojciech Korbel posiada również osiągnięcia o charakterze

organizacyjnym w zakresie przygotowania międzynarodowych konferencji naukowych i innych

podobnych aktywności związanych z międzynarodową współpracą naukową, co zostało wymienione w

pkt. 2 tej recenzji.

Analiza zawodowego, dydaktycznego i organizacyjnego dorobku dr inż. arch. Wojciecha Korbela

pozwala stwierdzić, że Jego osiągnięcia na tych polach spełniają kryteria przewidziane stosownymi

przepisami.

4. Ocena osiągnięcia naukowego

Jako swoje osiągnięcie naukowe w rozumieniu Art. 16 Ustawy z 2003 r (z późniejszymi zmianami)

Habilitant wskazał monografię pt.: „Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe

w ocenie gminnych władz samorządowych”. Publikacja ta, wydana nakładem Wydawnictwa

Politechniki Krakowskiej w 2019, jest – jak pisze sam Autor – efektem Jego „…wieloletniej pracy

naukowej wspartej doświadczeniami wynikającymi z własnej działalności projektowej”. Dodajmy w

tym miejscu, że – jak wynika z analizy zawodowego dorobku dr inż. arch. Wojciecha Korbela – mowa

tu o przemyśleniach projektanta, który działając w skali architektonicznej i architektoniczno-

urbanistycznej doświadczał – niejako „na własnej skórze” – różnorodnych dokuczliwości będących

skutkiem dysfunkcji i błędów systemowych polskiego instrumentarium polityki przestrzennej. Jak

podkreślono w pkt. 2 tej recenzji, monografia dr inż. arch. Wojciecha Korbela jest rezultatem

autorskiego projektu badawczego, którego cele, zakres i koncepcja analityczna wnoszą istotne treści

do dyskusji nad możliwymi i pożądanymi kierunkami prawno-administracyjnych rozwiązań problemu

nieskuteczności planistycznych narzędzi sterowania zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym

gmin w Polsce i – w konsekwencji – narastającego kryzysu polskiej urbanistyki. „Rdzeniem” tego

projektu i analityczną podstawą rozprawy Habilitanta jest badanie wykonane metodą sondażu

diagnostycznego. Nie budzi ona zastrzeżeń pod względem metodologicznym. Ankietę sondującą

poglądy urzędów gminnych3 na temat narzędzi planistycznych polityki przestrzennej gmin, oraz

oczekiwanych przez samorządy zmian w tym zakresie, Habilitant skierował do reprezentatywnej grupy

samorządów lokalnych. Wykorzystana w projekcie próba badawcza została wylosowana ze zbioru 2478

samorządów lokalnych w Polsce. Zasady selekcji oraz zakres problemowy pytań Autor poprzedził

3 Ściślej: „osób najbardziej kompetentnych w problematyce planowania przestrzennego, reprezentujących w ramach wylosowanej gminy urząd wójta, burmistrza lub prezydenta miasta”. (por.: sformułowanie Habilitanta na str. 105 Jego rozprawy.

Page 9: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

9

odpowiednimi analizami. Istotną rolę odegrały w nich rozważania nad prawnymi uwarunkowaniami

polityki przestrzennej gmin. Intencją Autora było scharakteryzowanie owych ram prawnych w sposób

zbliżony do systemowego.

Konstrukcja pracy jest czytelna. Monografia składa się z sześciu rozdziałów zwieńczonych

podsumowaniem. W rozdziale pierwszym, który ma charakter wprowadzenia, znajdujemy klarowne

wyjaśnienie przedmiotu rozprawy oraz mocne wyartykułowanie jej założeń i celów. Celami tymi są:

identyfikacja sposobu postrzegania i stosowania przez władze gmin obowiązujących instrumentów

systemowych oraz ich oczekiwań co do zmian w stosownych regulacji, a także „autorska próba

określenia niezbędnych i jednocześnie możliwych do akceptacji przez władze gmin kierunków

modyfikacji systemu na rzecz poprawy jakości planowanych i powstających lokalnie przestrzeni”.

Zdaniem recenzenta, dwa pierwsze cele osiągnięte zostały niemal w zupełności natomiast ocena

spełnienia celu trzeciego wymagać będzie szerszego komentarza i dlatego zostanie przedstawiona w

końcowych akapitach tej części recenzji. Główne założenie koncepcji projektu badawczego jest

interesujące i oryginalne chociaż niektóre jego sformułowania brzmią idealistyczne. Otóż logiczna

konstrukcja rozprawy opiera się na założeniu, że – jak pisze Autor na str. 12: „…skuteczność procesu

kształtowania przestrzeni nie jest możliwa bez pełnej akceptacji przez władze samorządowe wiążących

je rozwiązań prawnych. Regulacje nieznajdujące całkowitego zrozumienia nie gwarantują działań

sprzyjających jakości i niosą ze sobą poważne ryzyko podejmowania prób obchodzenia ustanowionych

reguł prawnych. Skuteczne kształtowanie ładu przestrzennego i troska o jakość przestrzeni może zatem

odbywać się tylko pod warunkiem rzeczywistej woli stosowania dostępnych instrumentów i

wykorzystania ich pełnego potencjału”. Pomijając niezręczność redakcyjną polegającą na użyciu tak

przesadnych wyrażeń jak: „pełna akceptacja”, „całkowite zrozumienie” czy: „wykorzystanie ich pełnego

potencjału”, stwierdzić należy, że proponowane przez Habilitanta spojrzenie na uwarunkowania

potencjalnych zmian w polskim prawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ma walory

nowatorskie. Niezależnie od tego, jak w rzeczywistości potoczą się losy reformy systemu planowania

przestrzennego w Polsce, jest to perspektywa mogąca skierować przyszłe badania nad

administracyjną wykonalnością ustaleń planistycznych – i ich prawnych uwarunkowań – na nowe,

obiecujące poznawczo tory.

W rozdziale drugim – zakrojonym dość szeroko i podzielonym na sześć bloków tematycznych – Autor

relacjonuje stan badań. To bardzo ważny rozdział – stanowi bowiem niezbędne tło porównawcze dla

oceny koncepcji przyszłych reform pod kątem ewentualnych zbieżności proponowanych kierunków

rozwoju planistycznego instrumentarium polityki przestrzennej z wynikami badań nad współczesnymi

koncepcjami teoretycznymi dotyczącymi racjonalności gospodarowania przestrzenią oraz tendencjami

dającymi się zaobserwować w krajach UE, w których poziom ładu przestrzennego jest zdecydowanie

wyższy niż w Polsce. Dodajmy też, że zawartość treściowa poszczególnych bloków tematycznych tego

rozdziału została zakrojona bardzo szeroko – i ambitnie. Jest też starannie przemyślana, chociaż

wydawnicze ograniczenia objętości monografii były zapewne przyczyną pominięcia i „niedoświetlenia”

niektórych ważnych wątków. Przykładowo, w bloku 5 poświęconym „badaniu rozwiązań systemowych

innych państw w kontekście rozwiązań krajowych”, zabrakło odpowiednio klarownego

wyartykułowania kwestii statusu prawnego dokumentów planistycznych, które w systemie francuskim,

czy niemieckim, można traktować jako swego rodzaju „odpowiednik” naszego studium uwarunkowań

i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Jest to zagadnienie dość istotne zważywszy na

konieczność oceny trafności przedstawianej przez Habilitanta propozycji, aby – idąc za głosem znacznej

części respondentów ankiety – wprowadzić do zbioru narzędzi planowania przestrzennego tzw.: plan

ogólny. Do kwestii tej recenzent powróci jeszcze opiniując propozycje będące przedmiotem rozdziału

szóstego. Kolejnym zagadnieniem, jakie rysuje się na tle autorskiego wyboru problematyki

planistycznej prezentowanej w rozdziale drugim jest kwestia odpowiedniego wyeksponowania,

Page 10: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

10

ważnego dla rozwoju instrumentów zarządzania rozwojem terytorialnym4, problemu integracji

planowania przestrzennego, strategicznego i operacyjnego oraz związanych z tym trudności

warsztatowych, jakie w praktyce urbanistycznej pojawiają się na szczeblu gminy – na styku między

planowaniem przestrzennym i „urbanistyką w działaniu”. Co prawda, na stronie 48 czytamy, że:

„Zasadą powszechnie stosowaną w państwach Europy Zachodniej jest zasada integracji planowania

przestrzennego z wachlarzem instrumentów natury ekonomicznej…” i dalej Autor wymienia niektóre z

tych instrumentów, jednak – zdaniem recenzenta – wątek ten zasługuje na szerszy, i bardziej

pogłębiony, komentarz. Uwaga ta wiąże się bowiem z kwestią dość istotną dla ustalania głównego

kierunku zmian ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a mianowicie z pytaniem,

czy w warunkach dużej zmienności i niepewności, jaka cechuje gospodarkę rynkową, możliwe jest

ustanawianie przez samorządy lokalne jednego – obligatoryjnego dla całej gminy – dokumentu

planistycznego; dokumentu, który mógłby stanowić podstawę prawną decyzji administracyjnych

dotyczących lokalizacji inwestycji budowlanych oraz ustalania warunków architektoniczno –

urbanistycznych jej realizacji? I tu nasuwa się następujący komentarz. Otóż wydaje się, że przytoczony

wyżej wniosek Habilitanta, sformułowany przez Niego na podstawie badań porównawczych nad

systemami planistycznymi w krajach Starej Unii (pkt. 2.5.4.; str. 48) świadczy o dającej się zauważyć

tendencji do przechodzenia gmin na model zintegrowanego zarządzania strategicznego. W takim

modelu szczególnego znaczenia nabierają zbiory czynników, które można najogólniej określić mianem

„kultury planistycznej” czy „kultury urbanistycznej” danego kraju / danej lokalności. Oznacza to, że w

rozszerzonej Unii gminy powinny opanować przede wszystkim takie umiejętności, jak:

− planowanie i zarządzanie zintegrowane5,

− tworzenie nowych ram instytucjonalnych umożliwiających lepszą współpracę między sektorem

publicznym i prywatnym, a także ściślejszą współpracę gmin z uczelniami i organizacjami typu

NGO’;

− zdolność do prowadzenia projektów strategicznych (tzw.: „planowanie przez projekty” – z

angielska: project-led planning);

− lepsze powiązanie planowania przestrzennego z projektowaniem urbanistycznym.

Ta ostatnia kwestia systemowa, czyli znaczenie projektowania urbanistycznego w planowaniu

przestrzennym została zresztą słusznie zauważona w pkt. 2.5.4. (str. 49) ale – zdaniem recenzenta –

rola projektowania urbanistycznego w procesie planistycznym nie znalazła należytego miejsca w

propozycjach zmian systemowych w przedstawionych przez Habilitanta w rozdziale szóstym oraz w

podsumowaniu końcowym.

W rozdziale trzecim Habilitant przedstawia zbiór uwarunkowań, które określa mianem „uwarunkowań

systemowych”, jednak – wg recenzenta – taki tytuł rozdziału jest nieco mylący, bowiem w istocie mamy

tu do czynienia z nie tyle z analizą czynników, które – jak zapowiada Autor – tworzą: „uwarunkowania

systemowe kształtowania przestrzeni polskich gmin” a raczej z usystematyzowanym przeglądem

ważniejszych aktów prawnych wpływających na politykę przestrzenną samorządów lokalnych.

Habilitant określa ten zbiór jako: „sześć zidentyfikowanych uwarunkowań, mających podstawowy

wpływ na zakres realnie prowadzonej polityki przestrzennej przez władze samorządów lokalnych”. To

również bardzo ważna część rozprawy. Wykonane – z iście benedyktyńską pracowitością i rzetelnością

4 Recenzent ma tu na myśli przede wszystkim problematykę poruszaną w różnych publikacjach takich polskich autorów jak np. profesorowie: Tadeusz Markowski, Aleksander Noworól czy Zygmunt Ziobrowski. 5 Por. definicję pojęcia „planowanie” i towarzyszące jej komentarze na temat budowy zintegrowanego systemu planowania w zarządzaniu terytorialnym prezentowane w książce prof. Aleksandra Noworóla pt. Planowanie rozwoju terytorialnego w skali regionalnej i lokalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2007; (zwłaszcza strony: 185 – 196 oraz 205 – 218).

Page 11: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

11

– zestawienia różnych polskich ustaw i rozporządzeń wykonawczych oraz unijnych dyrektyw świadczą

o pasji, z jaką dr inż. arch. Wojciech Korbel tropi „historyczne zakręty polskiego prawodawstwa”

ustalającego kolejne zbiory zasad sterowania zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym. Świadczą

też o erudycji z jaką porusza się On w gąszczu przepisów składających się na prawną materię

decyzyjnych uwarunkowań zmian dokonujących się w zagospodarowaniu przestrzeni polskich gmin.

Pomimo to, lektura rozdziału trzeciego może wywoływać niedosyt. Do pewnego stopnia

uzasadnieniem takiego wrażenia jest chyba nazbyt lakoniczne – i raczej niefortunnie skonstruowane

podsumowania tej części rozważań. Przedstawione w trzech akapitach, na str. 86 i 87, sformułowania

są w istocie dość ogólnymi – by nie rzec: ogólnikowymi – tezami, które – zdaniem recenzenta – nie

oddają złożoności wzajemnych powiązań pomiędzy czynnikami i okolicznościami, jakie składają się na

systemowe uwarunkowania zmian w regulacjach będących przedmiotem rozprawy. Powtarzając frazę

z Wprowadzenia (str. 12) poświęconą przedmiotowi badań, przypomnijmy raz jeszcze, że jest to:

„..sposób postrzegania przez władze samorządowe regulacji procesu planowania przestrzennego i

realizacji inwestycji budowlanych w kontekście posiadanych przez gminy możliwości efektywnego

kształtowania przestrzeni oraz pożądanych przez samorządy kierunków zmian systemowych.

Przedmiotem badania jest także wpływ przedmiotowego postrzegania na rzeczywisty proces ochrony

ładu przestrzennego”.

Rozdziały 4 i 5 poświęcone są samej ankiecie badawczej – jej charakterystyce pod względem

metodologicznym, tematycznym i organizacyjnym, a także szczegółowej prezentacji pytań i omówieniu

jej wyników. Jak pisze sam Autor: „Najistotniejszym elementem ankiety był zawarty w niej komplet 24

pytań wraz z gamą potencjalnych odpowiedzi towarzyszących każdemu pytaniu” (str. 105). Pytania

zostały powiązane tak, że łącznie tworzą 3 grupy, które Autor nazywa częściami. W pierwszej znalazły

się pytania dotyczące obowiązującego systemu prawnego, jego zakresu i oceny jego stosowania, w

drugiej części mamy pytania dotyczące kierunków zmian prawa i wiedzy respondentów na temat tych

zmian, natomiast w części trzeciej Autor umieścił kwestie dotyczące orzecznictwa sądów

administracyjnych. Ogólna ocena zarówno doboru pytań, jak i sposobu ich sformułowania jest

pozytywna. Zastanawiającym jest jednak brak osobnego pytania na temat oceny / samooceny jakości

podstawowych dokumentów planistycznych takich jak studium czy plan miejscowy. Ta krytyczna

uwaga recenzenta wynika z jego przekonania, że w dyskusjach nad kierunkami zmian w polskim prawie

– w części dotyczącej możliwości poprawy ładu przestrzennego w gminach – zbyt mało uwagi poświęca

się kwestii oceny jakości aktualnie sporządzanych dokumentów planistycznych. Innymi słowy, w tej

materii stoimy przed następującym pytaniem: Czy niska skuteczność planowania przestrzennego, jako

zbioru narzędzi utrzymania i poprawy ładu przestrzennego, jest głównie rezultatem złego prawa, czy

też jest to raczej łączny efekt słabości przepisów i niskiej jakości opracowania tych dokumentów, a

znacząca poprawa tej jakości byłaby również możliwa w ramach obecnie obowiązujących przepisów?

Co prawda w pytaniu 12, poświęconemu zakresowi ustaleń miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego, znajdujemy odniesienia do kwestii „jakości kształtowanej przestrzeni (zwłaszcza

publicznej)”, jednak w omówieniu odpowiedzi na to pytanie odnajdujemy dość lakoniczną, i niezbyt

optymistycznie rokującą konstatacje, że „poglądy władz gminnych są w tej materii mocno podzielone,

przy czym największa część biorących udział w badaniu była niechętna nowym rozwiązaniom (łącznie

43%), uznając dotychczasowy zakres ustaleń za całkowicie wystarczający (39,9% wskazań) lub też

wymagający ograniczenia (4,3% wskazań).” Jest zresztą dość charakterystyczne, że w znacznej części

ważnych pytań omawianej ankiety struktura odpowiedzi wskazuje na mocne spolaryzowanie

stanowiska respondentów. Na marginesie tej prawidłowości być może warto się również zastanowić,

w jakiej mierze taki obraz jest odzwierciedleniem szerszej polaryzacji poglądów w kwestiach, które

można by określić – w przybliżeniu – jako doktrynalne, czy wręcz: ustrojowe, a w jakim stopniu jest to

po prostu istotny rys ogólniejszej charakterystyki zachowań urzędników. W pierwszym przypadku,

Page 12: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

12

mowa tu o nadal wyczuwalnym (a może wręcz: narastającym) zderzeniu postaw liberalnych (czy:

neoliberalnych) optujących za elastycznością ustaleń planistycznych z poglądami również wyraźnie

eksponowanymi, że ochrona wartości uznawanych na gruncie teorii prawa jako wysoko cenione

wymaga mocniejszych i bardziej precyzyjnych regulacji. Zauważmy też, że w dyskusjach nad kolejnymi

edycjami projektów ustawy o planowaniu przestrzennym zaznaczył się też pogląd akcentujący

potrzebę dalszej liberalizacji przepisów regulujących zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym, a

kierunek tej liberalizacji powinien polegać na przenoszeniu sporej części materii regulowanej

przepisami prawa administracyjnego w sferę rozstrzygnięć dokonywanych na gruncie prawa

cywilnego6. Oczywiście wkraczamy tu na obszar „stykowy” między urbanistyką i polityką, a przecież

ogólne zasady wymagają od administracji publicznej – a prawdopodobnie także od urbanistów

praktykujących – politycznej neutralności, ale czy tak jest w istocie, to już materia dalece wykraczająca

poza przedmiot i formułę recenzji.

Pojawia się też kwestia, natury metodologicznej, jak dalece uzyskane przez Habilitanta odpowiedzi

respondentów powinny być opatrzone Jego odautorskim komentarzem, po to aby wnioski

wyprowadzone z sondażu można było później ułożyć w logicznie spójną koncepcję zmian w systemie

narzędzi będących przedmiotem rozprawy. To, z kolei, wiąże się kolejnym pytaniem, a mianowicie: do

jakiego stopnia Autor utożsamia się ze zbiorem poglądów, jakie odpowiadają swego rodzaju „obrazowi

statystycznemu” czyli czemuś co, w przybliżeniu, jest znaczeniowo równoważne ze stanowiskami

wynikającymi z największej ilości odpowiedzi. Przykładowo, z pytaniem nr. 4, odpowiadającym

wprowadzonej w 2015 r. zmianie do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wiąże

się bardzo ważny dla warsztatu urbanistycznego – a także dla efektywności wdrażania zasad

zrównoważonego rozwoju – problem analiz demograficznych, ekonomicznych oraz bilansów

powierzchniowych, jakie powinny być wykonane w ramach sporządzanego studium uwarunkowań i

kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Konstatacje Habilitanta związane z odpowiedzią

na to pytanie sprowadzają się do ocen ilościowych wskazujących – Jego zdaniem – na „porażkę sposobu

wprowadzania w życie nowych wymogów ustawowych” (str. 115). I tu znowu pytanie: Czy precyzując

– w imię zasad równoważenia rozwoju – regulacje na szczeblu dokumentu polityki przestrzennej

kojarzącego cechy strategii rozwoju przestrzennego z planem struktury mamy prawo zrezygnować z

tego rodzaju podbudowy analitycznej? Zdaniem recenzenta, od kogoś, kto specjalizuje się w

problemach naukowej podbudowy planowania przestrzennego, odpowiadającej współczesnej wiedzy

urbanistycznej, można oczekiwać szerszego komentarza, a odwołanie się w tym przypadku do własnej

publikacji (przypis 319 na str. 116) jest chyba spojrzeniem raczej selektywnym, nie oddającym

złożoności problemu. Podobny niedosyt wywołują komentarze autorskie dot. odpowiedzi na pytanie

nr 8 (rola studium gminnego), zwłaszcza że problem określania statusu prawnego studium (s.u. i k.z.p.)

należy do ważniejszych zagadnień do rozstrzygnięcia w koncepcji przyszłego systemu planistycznego w

Polsce.

Rozdział 6 – zatytułowany jako: „Propozycje zmian systemowych – wnioski de lege ferenda” Habilitant

słusznie otwiera przypomnieniem listy problemów związanych z przyjętym na wstępie założeniem o

konieczności „zrozumienia i akceptacja przez władze samorządowe wiążących je rozwiązań prawnych”

jako warunku skutecznego kształtowania przestrzeni gmin. Dodaje też, że wyniki badań potwierdzają

ową zależność. Wg recenzenta rzeczywiście można mówić o zbieżności między listą wymienionych

problemów a wynikami ankiety, ale przytoczone założenie pozostaje nadal jako założenie, zresztą

6 Taki pogląd prezentował na konferencjach z udziałem urbanistów i naukowego środowiska inżynierów lądowych prof. Zygmunt Niewiadomski, redaktor naukowy Komentarza do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009) i znawca międzynarodowego prawa w tej materii.

Page 13: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

13

logika wywodu nie wymaga dowodzenia jego prawdziwości. Pozostaje jednak kwestią otwartą, w jakiej

mierze schemat współzależności i podległości proponowanych, podstawowych instrumentów polityki

kształtowania przestrzeni gmin (ilustracja 25 będąca opracowaniem własnym Habilitanta), nazwany

przez Autora modelem struktury zależności podstawowych instrumentów polityki kształtowania

przestrzeni gmin według proponowanych zmian systemowych, odzwierciedla autorską koncepcję

Habilitanta, a w jakim stopniu jest to przede wszystkim próba powiązania w logiczną całość

cząstkowych odpowiedzi uzyskanych w wyniku sondażu. Traktując propozycje prezentowane w

rozdziale 6 jako koncepcję autorską należałoby ją dopracować określając – bardziej szczegółowo, niż

to uczyniono w rozdziale szóstym – formułę prawną i zakres treściowy poszczególnych dokumentów

planistycznych, a także innych instytucji prawnych.

Zdaniem recenzenta, kwestią najbardziej dyskusyjną spośród propozycji, jakie znajdujemy w

rekomendacjach Habilitanta są Jego zapisy dotyczące tzw. planu ogólnego. Referując, na stronach 120-

121 swojej monografii, wyniki ankiety w części dotyczącej pytań nt. studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gminy , Habilitant pisze o poglądach świadczących o „pewnej

tęsknocie części ankietowanych do rozwiązań prawnych znanych sprzed 2003r”, która – jak pisze dalej–

dowodzi: „głębokiej potrzeby wprowadzenia zrozumiałego dla ogółu społeczeństwa, jednolitego

instrumentu kształtowania. To prawda, ale jest też zastanawiające dlaczego, przychylając się do tego

rodzaju nostalgicznych nastrojów – zresztą, rzeczywiście, wciąż jeszcze obecna w pewnych kręgach

urbanistów, Autor zdaje się nie dostrzegać prawnych komplikacji, jakie wiążą się z ideą powrotu do

narzędzia przypominającego dawny plan ogólny zagospodarowania przestrzennego. Komplikacje

związane z takim pomysłem stają się przecież czytelne, jeśli spojrzymy na tego rodzaju propozycje z

perspektywy szerszej – właśnie w kontekście systemowych uwarunkowań sterowania zmianami w

zagospodarowaniu przestrzennym – i to uwarunkowań, jakie obowiązują w ramach ustrojowych

państwa uwzględniających konstytucyjną ochronę prawa własności, względnie liberalne nastawienie

do mechanizmów rynkowych oraz zasady budowania społeczeństwa demokratycznego, w myśl których

wymagana jest szersza niż dotąd – i bardziej autentyczna – partycypacja społeczna w procesach

decyzyjnych planowania przestrzennego. ramy objętościowe tej recenzji nie pozwalają rozwinąć tego

wątku. Recenzent ograniczy się jedynie do uwagi, że w kolejnych edycjach opiniowanej monografii

Autor powinien poświęcić więcej miejsca komentarzom do raportowanego sondażu w kontekście

głosów, jakie mocno wybrzmiały w ramach toczącej się dyskusji nad nowym prawem o planowani i

zagospodarowaniu przestrzennym7. Jednym z głównych problemów, jakie zaznaczyły się dotąd w

dyskusji nad projektem rządowym jest problem rekompensat/ odszkodowań z tytułu uchwalenia planu

ogólnego w kontekście prawnej ochrony prawa własności. Problem ten należy prawdopodobnie do

najtrudniejszych zagadnień do rozwiązania przez Ustawodawcę.

Podsumowując tę część recenzji podkreślić należy, że głównym efektem badań Habilitanta

przeprowadzonych w ramach projektu będącego podstawą Jego rozprawy jest, przekonujące pod

względem metodologicznym, rozpoznanie stosunku samorządów terytorialnych do przepisów prawa

wpływających znacząco na zmiany w procesie inwestycyjnym w budownictwie i zagospodarowaniu

przestrzennym oraz ich oczekiwań co do kierunku zmian systemowych w tej sferze regulacji. W tym

kontekście – niezależnie od wątpliwości i uwag krytycznych recenzenta co do trafności niektórych

rozwiązań systemowych rekomendowanych we wnioskowej części monografii – projekt ten można

uznać jako cenne udokumentowanie poglądów środowiska samorządowego w kwestiach mających

duże znaczenie dla ukierunkowania rozwiązań prawnych, które wpływać będą na naszą rzeczywistość

urbanistyczną w części dotyczącej jakości zagospodarowania przestrzennego.

7 Por.: Informacje na stronie URBNEWS: Urbanistyka. Info, urbanistyka.info/2019/06/03/nowe-prawo-o-planowaniu-przestrzennym-pierwsze-wrażenia-po-lekturze-projektu/.

Page 14: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

14

5. Podsumowanie i wniosek końcowy

Reasumując, recenzent stwierdza, że monografia naukowa Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela pt.

„Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz

samorządowych” wskazana we wniosku jako Jego osiągnięcie naukowe w rozumieniu Art. 16 Ustawy

z 2003 r (z późniejszymi zmianami) spełnia kryteria wymienione w tym artykule. Monografia ta jest

rezultatem wartościowego, autorskiego projektu badawczego, który przeprowadzono z dużą

rzetelnością, a w wielu poruszanych przez Autora kwestiach: z niemałą wnikliwością naświetlono tło.

Praca dokumentuje – jak pisze Jej Autor –„sposób postrzegania przez władze samorządowe regulacji

procesu planowania przestrzennego i realizacji inwestycji budowlanych w kontekście posiadanych przez

gminy możliwości efektywnego kształtowania przestrzeni oraz pożądanych przez samorządy kierunków

zmian systemowych”. Pomimo wyrażonych w recenzji wątpliwości i zastrzeżeń co do niektórych

poglądów Autora rozprawy, a także niektórych wniosków wynikających z sondażu, recenzent podziela

pogląd Habilitanta, że rozpoznanie tych zagadnień ma istotne znaczenie dla ustalenia, które spośród

potencjalnych kierunków nowych rozwiązań wciąż czekającej nas reformy systemu sterowania

zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym można uznać jako korzystniejsze w kategoriach

administracyjnej wykonalności.

Praca Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela dobrze wpisuje się w nurty badań nad logicznymi związkami

pomiędzy dwiema sferami systemów decyzyjnych wpływających na zmiany w zagospodarowaniu

przestrzennym. To sfery: podmiotowa i przedmiotowa. Wnioski z przeprowadzonych przez Habilitanta

badań prowokują do głębszej refleksji na temat roli, jaką samorządy lokalne – zwłaszcza ich

administracja – odgrywają, a jaką powinny odgrywać, w zmieniającym się modelu zarządzania

rozwojem terytorialnym na szczeblu gminy. Do takiej dyskusji monografia Habilitanta wnosi spory

ładunek inspiracji. Znacząca dla rozwoju architektury i urbanistyki wartość recenzowanej rozprawy

polega, zdaniem recenzenta, na oryginalnym – a także inspirującym do dalszych badań –

wyartykułowaniu i logicznym skojarzeniu zbioru czynników administracyjnej wykonalności reformy

planistycznego instrumentarium, przy czym czynniki te zostały logicznie skojarzone z przyjętymi

przez Autora założeniami projektu badawczego. Mowa tu o zmianach systemowych, które mogłyby

przyczynić się znacząco do zahamowania procesu pogłębiającego się chaosu przestrzennego. Innymi

słowy, mówimy tu o wkładzie Habilitanta w identyfikację istotnych warunków przełamania kryzysu

polskiej urbanistyki. Spełniając sformułowane przez siebie cele badawcze Habilitant wnosi istotne

treści do toczącej się w kręgach zawodowych i naukowych dyskusji nad potencjalnymi kierunkami

rozwiązań problemu pogłębiającego się chaosu przestrzennego i narastającego kryzysu polskiej

urbanistyki. Jeśli zgodzimy się, że jest to jeden z najważniejszych problemów polskiej przestrzeni

zurbanizowanej – a przecież pogląd ten przeważa zarówno w środowiskach zajmujących się naukowo

urbanistyką jak i w szerszych kręgach społecznych – to uznać też należy, że rezultaty przeprowadzonych

przez dr Wojciecha Korbela badań mają istotne znaczenie dla praktycznych aspektów rozwoju

urbanistyki. Tym samym, można uznać, że recenzowana monografia wnosi nowe wartości do rozwoju

dyscypliny naukowej: architektura i urbanistyka. Spełnia zatem główne kryterium, jakie wg. Ustawy o

stopniach i tytule naukowym należy stosować przy ocenie rozpraw habilitacyjnych / osiągnięć o jakich

mowa w przepisach o postępowaniu habilitacyjnym (Art. 16 Ustawy z dnia 14 marca 2003, Dz. U. Nr 65

poz. 595, z późniejszymi zmianami).

Dorobek naukowy Habilitanta, sytuujący się dziedzinie nauk technicznych, w dyscyplinie architektura i

urbanistyka, spełnia kryteria stawiane w postępowaniu habilitacyjnym o których mowa w Art. 26

Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14

marca 2003 (Dz. U. Nr 65 poz. 595, z późniejszymi zmianami) znowelizowanej w 2014 roku. Pomimo

zgłoszonych w recenzji uwag krytycznych na temat zakresu treściowego niektórych publikacji

Page 15: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Karol Zuziak · − Tytuł zawodowy mgr inż. architekta nadany przez Radę Wydziału Architektury PK 30 listopada ... ośrodkach naukowych; były

15

Habilitanta i autorskiego komentarza do wyników badań prezentowanych w rozprawie pt.

„Kształtowanie przestrzeni gmin w Polsce. Regulacje systemowe w ocenie gminnych władz

samorządowych”, a także wątpliwości wyrażonych przez recenzenta co do trafności niektórych

prawnych rozwiązań w zakresie instrumentarium planistycznego rekomendowanych w tej monografii,

zarówno dorobek naukowy Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela, jak i Jego osiągnięcie naukowe

uznaje się jako wnoszące znaczny wkład w rozwój dyscypliny naukowej architektura i urbanistyka.

W pkt. 3 i pkt. 4 recenzji starano się uzasadnić ten pogląd.

Pod względem formalnym i merytorycznym wniosek Pana dr inż. arch. Wojciecha Korbela o nadanie

stopnia naukowego doktora habilitacyjnego w dziedzinie nauk technicznych – w dyscyplinie

architektura i urbanistyka – spełnia kryteria ustawowe; jest zatem uzasadniony i zasługuje na

poparcie. Recenzent jest za jego pozytywnym zaopiniowaniem.

Kraków, 30. 12. 2030