PRL pow wiel.

Program Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wielickiego na lata 2005 - 2013

1

__________________________________________________________________________________________

PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO DLA POWIATU WIELICKIEGO NA LATA 2005 2013

Krakw, lipiec 2005 r.

________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


2

__________________________________________________________________________________________

SPIS TRECI

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO................................... 4 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJTYM WDRAANIEM PROGRAMU ....................................................................................................... 6

Sfera przestrzenna 2.1. POOENIE GEOGRAFICZNE .................................................................................................. 6 2.2. UWARUNKOWANIA RODOWISKA PRZYRODNICZEGO ........................................................... 82.2.1. Surowce naturalne.................................................................................................................... 13 2.2.2. Przyroda ................................................................................................................................... 15

2.3. STAN OBIEKTW DZIEDZICTWA HISTORYCZNEGO I KULTUROWEGO ................................... 232.3.1. Zabytki ..................................................................................................................................... 23 2.3.2. Kultura ..................................................................................................................................... 27

2.4. TURYSTYKA I REKREACJA .................................................................................................. 29 2.5. ZAGOSPODAROWANIEPRZESTRZENNE ............................................................................... 35

2.5.1. Powierzchnia i uytkowanie terenu............................................................................................. 35

2.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ......................................................................................... 392.6.1. Sie drogowa............................................................................................................................ 39 2.6.2. Transport i komunikacja .......................................................................................................... 43 2.6.3. Sie wodocigowa i kanalizacyjna oraz oczyszczalnie ciekw ............................................. 44 2.6.4. Sie energetyczna, gazowa i ciepownicza ............................................................................ 47 2.6.5. Gospodarka odpadami.............................................................................................................. 50

2.7. IDENTYFIKACJA PROBLEMW ............................................................................................. 53 Sfera gospodarcza 2.8. CHARAKTERYSTYKA PODSTAWOWYCH BRAN NA TERENIE POWIATU WIELICKIEGO .......... 55 2.9. STRUKTURA PODMIOTW GOSPODARCZYCH ...................................................................... 58 2.10. ROLNICTWO ..................................................................................................................... 60 2.11. IDENTYFIKACJA PROBLEMW ........................................................................................... 64 Sfera spoeczna 2.12. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA ................................................................... 65 2.13. WYKSZTACENIE ............................................................................................................. 71 2.14. STRUKTURA ZATRUDNIENIA ............................................................................................. 73 2.15. BEZROBOCIE .................................................................................................................... 75 2.16. AKTYWNO EKONOMICZNA ............................................................................................ 80



3

__________________________________________________________________________________________

2.17. INSTYTUCJE UYTECZNOCI PUBLICZNEJ.......................................................................... 822.17.1. Szkolnictwo podstawowe...................................................................................................... 82 2.17.2. Szkolnictwo gimnazjalne ....................................................................................................... 83 2.17.3. Szkolnictwo ponadgimnazjalne ............................................................................................. 84 2.17.4. Ochrona zdrowia .................................................................................................................... 87 2.17.5 Pomoc spoeczna i inne instytucje publiczne.......................................................................... 89

2.18. JAKO YCIA MIESZKACW.......................................................................................... 912.18.1. Zasoby mieszkaniowe ............................................................................................................ 91 2.18.2. Bezpieczestwo...................................................................................................................... 93

2.19. IDENTYFIKACJA PROBLEMW ........................................................................................... 97III. ZADANIA POLEGAJCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA DANYM OBSZARZE .............. 98

3.1. LISTA ZADA...................................................................................................................... 98IV . REALIZACJA ZADA I PROJEKTW.................................................................................... 100 V. POWIZANIE PROJEKTW Z INNYMI DZIAANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE POWIATU I WOJEWDZTWA ....................................................................................................... 115

5.1. DOKUMENTY PLANISTYCZNE POZIOM WOJEWDZTWA.................................................. 116 5.2. DOKUMENTY PLANISTYCZNE POZIOM POWIATU. ........................................................... 121 5.3. DOKUMENTY PLANISTYCZNE- POZIOM GMINNY. .............................................................. 128VI. OCZEKIWANE WSKANIKI OSIGNI PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO DLA POWIATU WIELICKIEGO ......................................................................................................... 156 VII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2005 2013........................................................................... 158

7.1. ANALIZA BUDETU POWIATU ........................................................................................... 158 7.2. ANALIZA ZEWNTRZNYCH RDE FINANSOWANIA PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO 180VIII. SYSTEM WDRAANIA........................................................................................................... 194 IX. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY ORAZ KOMUNIKACJI SPOECZNEJ .............. 195

9.1. SPOSOBY MONITOROWANIA WDRAANIA PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO................. 195 9.2. SPOSOBY INICJOWANIA WSPPRACY POMIDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM IORGANIZACJAMI POZARZDOWYMI ................................................................................... 198

9.3. PUBLIC RELATIONS PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO. .................................................. 198 SPIS TABEL, WYKRESW ................................................................................................ 200



4

__________________________________________________________________________________________

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGOProgram Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wielickiego na lata 2005-2013 jest dokumentem, ktry okrela kierunki konkretnych dziaa, jakie planuj podj wadze powiatu, a ktrych gwnym celem jest osignicie dugotrwaego i zrwnowaonego rozwoju powiatu. Niniejszy Program, obok Strategii Rozwoju Powiatu Wielickiego opracowanej w roku 2001, stanowi bardzo wany dokument o znaczeniu strategicznym i planistycznym, bdcy efektywnym narzdziem do zarzdzania rozwojem potencjau powiatu wielickiego. Program Rozwoju Lokalnego odpowiada trosce lokalnego samorzdu o rozwj powiatu w szybko zmieniajcym si i coraz bardziej konkurencyjnym otoczeniu. Obszar dla jakiego zosta opracowany Program Rozwoju Lokalnego dotyczy terenu powiatu wielickiego, ktry jest jednym z powiatw wojewdztwa maopolskiego. Powiat wielicki jest powiatem ziemskim i tworzy go 5 gmin: Wieliczka, Niepoomice (gminy miejsko-wiejskie) oraz gminy wiejskie: Kaj, Gdw i Biskupice. Siedzib wadz powiatu jest miasto Wieliczka, ktre jest rwnie siedzib Starostwa Powiatowego. Horyzont czasowy Programu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wielickiego obejmuje w lata 2005 2013. Okres ten odpowiada okresom programowania w Polsce funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Pierwszy okres programowania przypada na lata 20042006 a kolejny na lata 2007-2013. Zapisy zawarte w niniejszym dokumencie dotyczce zwaszcza planw inwestycyjnych oraz moliwoci budetowych powiatu w zakresie realizacji tych przedsiwzi zostay opracowane z uwzgldnieniem wanie dalszej perspektywy czasowej tj. do roku 2013. Dokument jest wynikiem prac powiatowego zespou zadaniowego ds. rozwoju lokalnego oraz spoecznoci lokalnej. Przystpujc do pracy wykorzystano zapisy z istniejcych dokumentw, jakie posiada powiat wielicki oraz informacje i materiay udostpniane przez Urzd Statystyczny i inne wyspecjalizowane jednostki. Cao prac zwizanych z tworzeniem tego dokumentu koordynowa Penomocnik ds. rozwoju lokalnego powiatu wielickiego w osobie Wicestarosty Wielickiego Marka Zadroniaka. Ze strony Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. (Wykonawcy) w pracach nad opracowaniem Programu Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wielickiego uczestniczy zesp konsultantw w skadzie: Cezary Ulasiski, Justyna Szymaska, Dagmara Biekowska, Magorzata Sowiska, Magdalena Kowacz oraz dr Katarzyna Peter-Bombik (ekspert w zakresie finansw publicznych).



5

__________________________________________________________________________________________

W zwizku faktem, i posiadanie tego dokumentu jest konieczne przy ubieganiu si o fundusze strukturalne UE w ramach programu ZPORR (dziaanie 3.1. i 3.2.), zosta on sporzdzony zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Gospodarki i Pracy zawartymi w Uzupenieniu programu Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 20042006. Program Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wielickiego na lata 2005-2013 to masterplan, ukazujcy kierunki dziaa, ktrych realizacja ma skutkowa osigniciem wysokiego salda spoeczno-ekonomicznych korzyci i znaczc popraw warunkw ycia w powiecie wielickim.



6

__________________________________________________________________________________________

II. AKTUALNA SYTUACJA SPOECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJTYM WDRAANIEM PROGRAMUMateriay wykorzystane w pracach nad niniejszym rozdziaem pochodz z rnorodnych rde m.in.: internetowego Banku Danych Regionalnych Gwnego Urzdu Statystycznego, Urzdu Statystycznego w Krakowie, Wojewdzkiego Urzdu Pracy w Krakowie, Starostwa Powiatowego w Wieliczce, Powiatowego Urzdu Pracy w Wieliczce, dokumentw programowych powiatu wielickiego i wchodzcych w jego skad gmin oraz stron internetowych. Wielo rde, z ktrych zaczerpnite zostay dane uwzgldnione w poniszej charakterystyce aktualnej sytuacji spoeczno gospodarczej powiatu wielickiego, pozwala na przedstawienie moliwie penego obrazu teje sytuacji, moe jednak rwnoczenie powodowa rnice midzy zawartymi w rozdziale wskanikami. Dla osignicia jak najwikszej przejrzystoci dokumentu, informacje, ktrymi posuono si w poniszym opracowywaniu, przytaczane s z podaniem rda pochodzenia.

SFERA PRZESTRZENNA

2.1. Pooenie geograficznePowiat wielicki pooony jest w poudniowej czci Polski w pobliu aglomeracji krakowskiej. Administracyjnie naley do Wojewdztwa Maopolskiego. Graniczy z powiatami: krakowskim grodzkim i ziemskim oraz z powiatami ziemskimi: krakowskim, mylenickim i bocheskim. W jego skad wchodz nastpujce gminy: Miasto i Gmina Wieliczka, Miasto i Gmina Niepoomice, Gmina Biskupice, Gmina Kaj, Gmina Gdw. Powierzchnia powiatu wynosi 409 km2, co daje mu 17 miejsce wrd 22 powiatw Wojewdztwa Maopolskiego. Pod wzgldem powierzchni najwiksz gmin powiatu wielickiego jest Gdw, a najmniejsz Biskupice.



7

__________________________________________________________________________________________

Mapa 1. Lokalizacja powiatu wielickiego na tle wojewdztwa maopolskiego.

rdo: Portal powiatu wielickiego: www.wieliczka.pl/przewodnik,komunikacja,mapa

Mapa 2. Powiat wielicki z podziaem administracyjnym na gminy.

rdo: Portal samorzdowy: www.gminy.pl

Obszar powiatu wielickiego ley w obrbie dwch krain geograficznych: Pnocnego Podkarpacia (Nizina Nadwilaska i Pogrze Bocheskie) oraz Zewntrznych Karpat Zachodnich (Pogrze Wielickie).



8

__________________________________________________________________________________________

Mapa 3. Powiat wielicki.

rdo: Portal powiatu wielickiego: www.wieliczka.pl/przewodnik,komunikacja,mapa

2.2. Uwarunkowania rodowiska przyrodniczego1Pnocna cz powiatu wielickiego pooona na terenie Pnocnego Podkarpacia dzieli si na dwa mezoregiony fizjograficzne: Nizin Nadwilask oraz Pogrze Bocheskie, ktre ukadaj si rwnolenikowo. Nizina Nadwilaska obejmuje dolin Wisy, ktra w granicach powiatu ma przebieg rwnolenikowy. Na terenie gminy Wieliczka Nizina Nadwilaska ma szeroko okoo 3 km, powierzchnia terenu jest paska i wyrwnana o rzdnych od 192 do 200 m n.p.m., przy rzdnych zwierciada wody w Wile okoo 188 190 m n.p.m. Na obszarze gminy Niepoomice do Niziny Nadwilaskiej naley prawobrzena dolina Wisy o szerokoci okoo 2,5 km na zachodzie gminy i 4 km na wschodzie. Oprcz tego Nizina Nadwilaska obejmuje

1

rdo: Program Ochrony rodowiska dla Powiatu Wielickiego, wrzesie 2004.



9

__________________________________________________________________________________________

prawie ca cz gminy Kaj oprcz obszaru poudniowo wschodniego oraz niewielki teren gminy Biskupice od pnocy. Dolin Wisy buduj dwa tarasy holoceskie: taras niski, zalewowy: gliniasto - piaszczysto - wirowy o wysokoci wzgldnej l do 2 m; taras redni, nadzalewowy: gliniasto - piaszczysto - wirowy o wysokoci wzgldnej 3 do 5 m. Taras niski zbudowany jest z osadw rzecznych - mad, piaskw ze wirem, piaskw, podrzdnie glin. Osady te osigaj miszoci do kilkunastu metrw. Na niskim tarasie wystpuj starorzecza. Wysokoci terenu na niskim tarasie Wisy w obrbie gminy Niepoomice wynosz od 191 do 200 m n.p.m. na zachodzie i od 186 do 189 m n.p.m. na wschodzie. Taras redni, nadzalewowy zachowa si jedynie w poudniowo-zachodniej czci obszaru gminy Niepoomice u stp Pogrza Bocheskiego. Zbudowany jest on z piaszczystych osadw rzecznych, nadbudowanych glinami lessowatymi i lessami. Wysokoci terenu na tarasie rednim wynosz 213 - 247 m n.p.m. Tutaj te spod osadw rzecznych, czwartorzdowych odsaniaj si miejscami iy, iowce i muowce podoa trzeciorzdowego - miocenu. Mezoregion Pogrze Bocheskie zaliczany jest do przykarpackiego fragmentu Kotliny Sandomierskiej i na terenie gminy Wieliczka przylega bezporednio od pnocy do Pogrza Wielickiego (Zewntrzne Karpaty Zachodnie). Pogrze Bocheskie zbudowane jest z pofadowanych osadw mioceskich, gwnie iw i ioupkw, z ktrymi wie si grnictwo solne w Wieliczce. Utwory te pokryte s osadami czwartorzdowymi - glinami i glinami lessowymi o duej miszoci. Wystpuj tu dwa poziomy morfologiczne wierzchowiny o wysokoci okoo 250 m n.p.m., oraz dna dolin rzek karpackich, wcite w poziom wierzchowin od 50 do 80 m. Na pozostaym obszarze powiatu wielickiego Pogrze Bocheskie obejmuje tereny na poudnie od miejscowoci Suchoraba, w ktrych skad wchodz gmina Gdw i wikszo gminy Biskupice od poudnia. Wzniesienia zbudowane s ze sfadowanych utworw trzeciorzdowych, pokrytych zmiennej gruboci glinami lessowymi. Natomiast od strony poudniowej powiat wielicki pooony jest w obrbie mezoregionu Pogrze Wielickie (Zewntrzne Karpaty Zachodnie), ktry obejmuje poudniow cz gminy Wieliczka. Zaczyna si progiem wzniesionym okoo 200 m nad Nizin Nadwilask i tworzy pas agodnych i szerokich wzgrz, wyniesionych 350 - 400 m n.p.m., a okoo 150 m ponad dna dolin rzecznych. Doliny s szerokie, zbocza agodne, odkryte skay wystpuj



10

__________________________________________________________________________________________

bardzo rzadko. Materiaem skalnym s tu sabozwize piaskowce, upki i iy nalece do zewntrznych jednostek tektonicznych Karpat, sfadowanych w trzeciorzdzie, nasunitych w postaci paszczowin ku pnocy. Stoki gr i zbocza dolin s wycielone czwartorzdowymi utworami o gruboci od okoo 2 m w grnych czciach stokw, do okoo 20 m u ich podny. S to przewanie pokrywy zwietrzelinowe, usypiskowe, osuwiskowe - rzeczne i eoliczne o rnym skadzie mineralogicznym. Od ich rozmieszczenia i odpornoci oraz charakteru podoa zale rozmiary holoceskiej erozji i denudacji na stokach. Dogodne warunki geologiczne sprzyjaj tworzeniu si licznych osuwisk. Wody Powiat wielicki posiada bardzo bogat sie hydrograficzn. Obszar powiatu ley w dorzeczach dwch rzek: Wisy i Raby, rozdzielonych dziaem wodnym II rzdu. Wisa stanowi naturaln, pnocn granic powiatu i w jej dorzeczu ley wikszo obszaru gminy Wieliczka, prawie cay obszar gminy Niepoomice oraz pnocna cz gmin Biskupice i Kaj. Pnocna cz powiatu wielickiego leca w dorzeczu Wisy znajduje si w zlewniach nastpujcych jej dopyww: Rzeka Wilga odwadnia zachodni cz powiatu wielickiego obszar zachodni i rodkowo-zachodni gminy Wieliczka; Potok Podanka z dopywami Zakrzowiec, Bogusawa odwadnia rodkowo-pnocn cz powiatu wielickiego. Rzeka Podanka stanowi prawobrzeny dopyw Wisy. Na terenie gminy Niepoomice pynie z kierunku poudniowego na pnoc przez miejscowoci Zagrze, Stanitki, Pode i czciowo Zakrzowiec. Spadki poprzeczne doliny Podanki w strefie przykorytowej wynosz od 0,3% do 1,0%, natomiast spadek poduny 0,2%. Przed przeprowadzeniem prac melioracyjnych w latach pidziesitych i szedziesitych, dolina Podanki bya silnie uwilgotniona, a do stopnia trwaego zabagnienia. W wyniku przeprowadzonych zabiegw melioracyjnych tereny znajdujce si w jej dolinie zostay przeznaczone na uytki zielone. W okresie 1988-99 nastpia odbudowa koryta i ogroblowanie do wysokoci okoo 1,0 m w stosunku do pierwotnej sytuacji. Rzeka Drwinka z dopywami Duga Woda, Traczwka, Wroniarka, a take cay szereg krtkich potokw bez nazwy, odwadnia pnocno - zachodni cz powiatu. Rzeka Drwinka wypywa w okolicach Niepoomic. Powierzchnia jej zlewni wynosi ok.150 km2, a dugo cieku 27 km, stopie lesistoci zlewni wynosi ok. 66%. Drwinka uchodzi do Wisy w jej 133,4 kilometrze, okoo 1,25 km powyej ujcia Raby. Na caej dugoci jest________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


11

__________________________________________________________________________________________

uregulowana, a charakterystyczn cech s niewielkie spadki podune (redni spadek okoo 0,5%). W ukadzie sieci hydrograficznej zlewni Drwinki zaznacza si wyrana asymetria. Jedynie prawobrzene dopywy posiadaj charakter naturalnych ciekw wodnych, natomiast lewobrzene to przewanie sztuczne rowy melioracyjne. Regulacja Drwinki oraz modernizacja systemu melioracyjnego w dolinie wykonana zostaa w roku 1996. Na terenie gminy Niepoomice rzeka Drwinka pynie w obnieniu o szerokoci 0,5 do 1,7 km, wysanym iami i utworami akumulacji bagiennej. Zlewnia Drwinki charakteryzuje si bardzo niskimi spywami jednostkowymi ok. 6 l/sek/km2, ktre w okresach suchych spadaj poniej 1 l/sek/km2. Poudniowa cz powiatu wielickiego leca w dorzeczu rzeki Raby znajduje si w nastpujcych zlewniach: Potok Suwka, nalecy do lewobrzenej zlewni Raby; Rzeka Stradomka zbiera wody ze wsi Jaroszwka, Klczany, Wieniec w gminie Gdw; Krlewski Potok z Dopywem spod Trbek i Dopywem spod Darczyc zbiera wody z gminy Biskupice i dalej ze wsi Wiatowice, Zborczyce, Niegowi i czciowo ze wsi Marszowice, Niewiarw, Nieznanowice i Cichawa w Gminie Gdw. Z pozostaego obszaru poudniowej czci powiatu wielickiego wody powierzchniowe odprowadzane s do rzeki Raby przez liczne stae i okresowe mae cieki oraz przez wskie doliny nieckowate. Staa sie wodna przewaa jednak na tym terenie nad sieci okresow. Rzeka Raba charakteryzuje si wysokim spywem wd oraz duymi wahaniami wodostanu. W okresie wiosennym oraz w okresie dugotrwaych lub gwatownych opadw w okresie letnim przypada maksimum wd, minimum natomiast w okresie jesiennym. W dolinie Wisy w rejonie miejscowoci Brzegi i Grabie znajduje si kilka basenw poeksploatacyjnych piasku i kruszywa wypenionych wod, ktre obecnie s wykorzystywane jako stawy hodowlane i rekreacyjne. Na terenie miasta i gminy Niepoomice zlokalizowanych jest szereg zbiornikw wodnych. Na terenie Woli Batorskiej znajduj si dwa otwarte zbiorniki powstae w zagbieniach poeksploatacyjnych wiru (lokalnie nazywane Balaton"). W Niepoomicach znajduje si take staw Moczydo, staw na Suszwce oraz staw przy wiadukcie kolejowym (przy drodze w kierunku Poda). Rwnie w pozostaych miejscowociach powiatu wystpuj zbiorniki wodne - np. staw w Stanitkach (przy drodze wojewdzkiej), stawy rybne w Zagrzu, Pierzchowie, Sawkowicach, Liplasie, Wiecu oraz trzy stawy po eksploatacji wiru w Zabierzowie Bocheskim.



12

__________________________________________________________________________________________

Tabela 1. Cieki wodne zlokalizowane na terenie powiatu wielickiego. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Rzd cieku 1 2 3 3 3 3 3 3 3 2 3 3 3 2 3 3 2 3 3 3 2 3 3 4 4 Nazwa cieku Wisa Wilga Dopyw spod Szydowca Dopyw spod Podgorzkowa Dopyw spod Janowic Dopyw spod Sierczy Dopyw spod Sygneczowa Podstolanka Dopyw spod Lasowic Serafa Malinwka Drwinia Duga Potok Zabawka Podanka Zakrzowiec Bogusawa Drwinka Duga Woda Traczwka Chobot-Olszyny Raba Wolnica Mynwka Dopyw spod Gorzkowa Dopyw spod Czarnocin Lp. 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Rzd cieku 4 5 5 3 3 3 3 3 4 4 3 4 3 3 4 3 4 4 4 3 3 3 3 3 3 Nazwa cieku Kamyk Dopyw spod Raciborska Dopyw spod Kopalin Krzyworzeka Niowski Potok Dopyw spod Kwapinki Dopyw spod Kunic Lipnica Dopyw spod Sawkowic Dopyw spod Grzybowa Dopyw spod Zagrzan Dopyw spod Zalesian Dopyw ze Zrczyc Stradomka Dopyw spod Wierzchowiny Krlewski Potok Dopyw spod Trbek Dopyw spod Darczyc Dopyw spod Jawczyc Czyyczka Potok Gnojski Dopyw w kowicach Tusznica Potok Proszowski Mynwka

rdo: Program Ochrony rodowiska dla Powiatu Wielickiego, za Regionalnym Zarzdem Gospodarki Wodnej w Krakowie

Gleby Na terenie powiatu wielickiego przewaaj gleby III klasy bonitacji. cznie klasy I-III obejmuj prawie 73% powierzchni uytkw rolnych, co sprawia, e jako gleb w powiecie naley uzna za dobr. Wyszy procent gleb dobrych w wojewdztwie maopolskim wystpuje tylko w powiecie proszowickim.2

Program Ochrony rodowiska Powiatu Wielickiego, za: Ocena stanu zanieczyszczenia gleb wojewdztwa maopolskiego metalami cikimi i siark - Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska i Okrgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Krakowie, Biblioteka Monitoringu rodowiska, Krakw 1999. ________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]

2


13

__________________________________________________________________________________________

Wykres 1. Klasyfikacja bonitacji uytkw rolnych powiatu wielickiego.0,70% 3,90% 22,70% 0,20% 9,50%

63,00%

I

II

III

IV

V

VI

rdo: Program Ochrony rodowiska dla Powiatu Wielickiego, wrzesie 2004.

Tak wysoki udzia gleb dobrych w porwnaniu z wystpowaniem kopalin oraz rozwojem terenw zurbanizowanych oznacza, e istnieje due prawdopodobiestwo wyczania gleb klas I III z produkcji rolnej. Analiza sprawozda RRW 11 (Sprawozdanie z przebiegu realizacji przepisw o ochronie gruntw rolnych w zakresie wyczenia gruntw z produkcji rolniczej) pokazaa, e najczciej wyczanymi z produkcji rolnej glebami na terenie powiatu wielickiego byy wanie uytki rolne klas I III. Powyszy wykres przedstawia klasy bonitacyjne gleb na terenie powiatu wielickiego. 2.2.1. Surowce naturalne Na terenie powiatu wielickiego wystpuj zoa surowcw naturalnych (gwnie kruszyw naturalnych), ktre s eksploatowane.Tabela 2. Wykaz z na terenie powiatu wielickiego (stan na 31 grudnia 2002 r.). Zasoby Stan Zasoby geologiczne Nazwa zoa zagospodarowania przemysowe bilansowe zoa w tys. Mg w tys. Mg Wykaz z kruszywa naturalnego Brzegi* Brzegi II* Brzegi III* Chobot Polana Grabie II* Grabie III* P T E R E E 29 039 5 614 3 747 1 600 1 140 1 827 5 177 3 672 508 564



14

__________________________________________________________________________________________

Grabie IV* Grabie Wgrzce Wielkie* Gruczyn Marszowice Raba* Nieznanowice - Marszowice* Nieznanowice Wieniec* Pierzchw Wieniec* Pod Kopcem* Podolany* Podolany I* Szarw Gsiarnia Targowisko Zakole* Wgrzce Wielkie* Winiary l* Wola Batorska* Wola Batorska Grabina* Wola Batorska Tarnwka* Wola Batorska Wilkowiec* Zagaje** Zagaje Wschd* Zakrzw - Tropie Gry Zrczyce**

E Z R E R E R E R E E E P R E E E E Z R E Z

1 520 235 5 187 786 4 159 3 186 2 464 1 209 928 249 17 560 35 938 942 17 031 2 653 569 768 149 3 915 29 559

1 162 273 1 688 574 918 46 4 597 942 6 695 1 974 427 633 25 854 324 324 48,56 115,16 20,92 184,64 0,00

126 020 Razem Wykaz z surowcw ilastych ceramiki budowlanej Brzezie P 2 833 Sukw Razem Wykaz z gazu ziemnego Grabina - Nieznanowice Grabina - Nieznanowice S Raciborsko Razem Wykaz z soli kamiennej Barycz (Wieliczka-Krakw) Wieliczka Razem Z Z E 546 3 379 E E E 360,33 210,36 436,26 1 006,95 0,00

rdo: Program Ochrony rodowiska dla Powiatu Wielickiego, wrzesie 2004. * zoa zawierajce piasek ze wirem ** zoa zawierajce wir Objanienia do tabel: E zoe zagospodarowane eksploatowane. P zoe o zasobach rozpoznanych wstpnie. ________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


15

__________________________________________________________________________________________ R zoe o zasobach rozpoznanych szczegowo. T zoe zagospodarowane eksploatowane okresowo. Z zoe zaniechane.

Na terenie powiatu wielickiego wystpuj gwnie zoa wirowe i piaszczysto wirowe w obrbie niskich tarasw zalewowych i nadzalewowych w skadzie, w ktrych dominuj skay fliszowe. Wikszo eksploatowanych z znajduje si w pnocnej czci powiatu w dolinie Wisy. Wszystkie kruszywa naturalne wystpujce na terenie powiatu nale ustawowo do kopalin pospolitych. Do grupy surowcw ilastych ceramiki budowlanej zaliczamy rnorodne skay ilaste, ktre zarobione wod tworz plastyczn mas, a uformowane z niej i wypalone wyroby posiadaj odpowiednie cechy fizyczne i techniczne. W obrbie zapadliska przedkarpackiego wystpuj iy trzeciorzdowe serii krakowieckiej, ktre obok iw warwowych (czwartorzdowe) stanowi dobry surowiec. Zoa gazu ziemnego maj marginalne znaczenie w zasobach kopalin powiatu wielickiego, gdy gwne obszary wystpowania gazu z Grabina Nieznanowice i Grabina Nieznanowice S znajduj si poza gmin Kaj w powiecie bocheskim. Na terenie powiatu nie prowadzi si eksploatacji z soli kamiennej surowca, z ktrego syna Wieliczka. Kopalnia Soli Wieliczka zostaa wpisana na list zabytkw UNESCO. Oprcz powyej wymienionych kopalin naley wspomnie take o zoach torfu zlokalizowanych w rejonie miejscowoci Wgrzce Wielkie i Poda. Torfowisko typu niskiego wystpuje na powierzchni ok. 87 ha o miszoci rednio 1,7 m (maksymalnie 4,5 m). Szacowana ilo zasobw torfu to ok. 1 000 tys. m3. Najwiksze torfowisko w powiecie Wielkie Boto znajduje si w obrbie Puszczy Niepoomickiej. Powierzchnia zoa w chwili udokumentowania wynosia ok. 269 ha, przy redniej miszoci torfu 1,34 m (maksymalnie 2,75 m). Zasoby bilansowe oceniane byy na 2 435 tys. m3. W chwili obecnej zoa torfu Wielkie Boto nie s eksploatowane. 2.2.2. Przyroda Obszar powiatu wielickiego charakteryzuje si bardzo bogat faun i flor. Najcenniejszym, pod wzgldem ekologicznym, kompleksem jest na pnocy i pnocnym wschodzie powiatu Puszcza Niepoomicka, w obrbie ktrej znajduj si rezerwaty przyrody. Na terenie powiatu wystpuje szereg form ochrony. Powierzchnia obszarw prawnie chronionych zwikszya si



16

__________________________________________________________________________________________

znacznie w latach 2001 2002: wzrost powierzchniowy o 58% i liczby pomnikw przyrody o 60%. Powierzchnia rezerwatw przyrody pozostaa na tym samym poziomie.Tabela 3. Obszary prawnie chronione na terenie powiatu wielickiego w latach 1999-2003. Rodzaj Powierzchnia obszarw prawnie chronionych ogem w ha Powierzchnia rezerwatw przyrody w ha Liczba pomnikw przyrody 1999 137,6 57,5 66rdo: GUS

2000 138,6

2001 138,6

2002 219,6

2003 219,6

58,566

58,566

58,5110

58,5110

Puszcza Niepoomicka zajmuje teren, pooony w widach Wisy i Raby (od jej strony zachodniej). Skada si z oddzielnych skupisk, niegdy stanowicych jedn cao. Gwny kompleks (okoo 96 km) rozciga si midzy Niepoomicami, a Baczkowem i Mikluszowicami nad Rab. Najduszy fragment Puszczy - z zachodu na wschd rozciga si na dugoci okoo 17 km, a przecitna szeroko tego obszaru wynosi okoo 5,5 km, nie przekracza jednak 8 km. Na pnocy znajduj si, oddzielone od najwikszego kompleksu niezalesionymi mokradami, jeszcze trzy uroczyska Puszczy: Las Grobla, zwany te Lasem Ispina (okoo 14 km), Grobelczyk (okoo 3 km) i Koo (okoo 2 km). czna powierzchnia Puszczy Niepoomickiej wynosi okoo 115 km, w tym blisko 110 km powierzchni lenej, co stawia j na 7 miejscu wrd lasw nizinnych w Polsce. Jest to jednak zaledwie tylko niewielki fragment pierwotnej Puszczy, ktra cigna si od okolicy Grzegrzek pod Krakowem, po istniejc do dzi Puszcz Sandomiersk. Pod wzgldem siedliskowym Puszcza Niepoomicka skada si z dwch znacznie rnicych si od siebie kompleksw lenych: kompleks wikszy tworzy waciwa Puszcza, poona na poudniu, midzy rzek Drwink, a lini kolejow Krakw - Bochnia. W jej obrbie wystpuj wszystkie typy borw (mieszany, sosnowy - wiey i suchy, bagienny - koo Baczkowa), olesw oraz maych poaci lasu liciastego. Ponad 80% caego terenu zajmuj Lite bory sosnowe, z bardzo ma domieszk brzozy pochodzenia naturalnego oraz dbu i olchy czarnej; kompleks mniejszy obejmuje obszary pooone na pnoc od Drwinki, nad Wis. Jest to kompleks liciasty, czciowo rozwinity na osuszonych starorzeczach. Wystpuj tu gatunki takie jak: db, olcha, grab, brzoza, sosna, z niewielk domieszk: lipy, jesionu, wizu, topoli i wierka. Na torfowisku Boto znajduje si najdalej na poudniowy zachd w Polsce wysunite stanowisko brzozy niskiej. Do najciekawszych spord wielu tu wystpujcych rolin________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


17

__________________________________________________________________________________________

bagiennych

naley

zaliczy:

modrzewic

zwyczajn,

urawin

botn,

weniank

pochwiowat oraz czciowo chronione bagno zwyczajne. Rosn tam rwnie ciekawe gatunki grskie, jak na przykad: przywrotnik prawie nagi, gsiwka Hallera, przetacznik grski czy olcha szara. Liczba gatunkw ptakw w Puszczy siga okoo 175. S pord nich m.in.: orlik - krzykliwy i grubodzioby, botniaki - zboowy i popielaty, pustueczka, kobuz, bocian czarny. Do zanikajcych w skali europejskiej gatunkw ptakw, majcych swoj ostoj lgow w Puszczy, nale jeszcze: brodziec samotny, sowa botna, puszczyk uralski, remiz, czapla czerwona, rybow, lepowron, dudek. Spord duych ssakw na terenie Puszczy Niepoomickiej spotka mona sarny, jelenie oraz dziki, natomiast w Poszynie istnieje izolowany od otoczenia Orodek Hodowli ubrw.Mapa 4. Puszcza Niepoomicka.

rdo: Program Ochrony rodowiska dla Powiatu Wielickiego, wrzesie 2004. ________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


18

__________________________________________________________________________________________

Puszcza Niepoomicka, ze wzgldu na obszary ochrony wystpujcych tam ptakw, zostaa objta systemem NATURA 2000. Na jej obszarze yje co najmniej 14 gatunkw ptakw z zacznika I do Dyrektywy Ptasiej, a take jeden gatunek z Polskiej Czerwonej Ksigi (PCK) muchowka biaoszyjna. Rezerwaty na terenie powiatu wielickiego Rezerwat KOO Utworzony zosta na podstawie Zarzdzenia Ministra Lenictwa i Przemysu Drzewnego z dnia 21 kwietnia 1962 r. Pooony jest w rodkowej czci kompleksu Koo" i zajmuje powierzchni 3,49 ha. Utworzono go w celu zachowania fragmentu naturalnych gradowych lasw ze starodrzewem grabowo-dbowo-lipowym. Podoe w rezerwacie stanowi utwory aluwialne, z ktrych wytworzone s gleby typu mad, kwalifikowane te jako gleby brunatne. Naturalne stosunki wodne s czciowo zakcone przez wykonane prace melioracyjne. Siedliskowy typ lasu okrelono tu jako las wilgotny. Zbiorowiskiem rolinnym wystpujcym w rezerwacie jest natomiast podzesp grdu niskiego. Gatunkiem panujcym z kolei w drzewostanach jest lipa drobnolistna, a towarzysz jej dby i grab. Podszyt stanowi grab, db, kruszyna, dere, trzemielina. Drzewostany rezerwatu maj przecitny wiek 100-120 lat, aczkolwiek pojedynczo wystpuj take dby i graby 200-letnie. Pod wzgldem faunistycznym rezerwat wraz z caym kompleksem Koo stanowi wany teren dla ptakw odbywajcych cigi sezonowe wzdu Wisy. Znajduj si tu due kolonie lgowe kwiczoa Turdus pilaris. Rezerwat chronicy przyrod oderwanego, wyspowo pooonego kompleksu Puszczy Niepoomickiej ma nie tylko due znaczenie dla funkcjonowania fizjocenozy tych obszarw, ale rwnie posiada due znaczenie naukowe i dydaktyczne. W ustaleniach Planu Ochrony Rezerwatu na lata 1999-2018 rezerwat zosta sklasyfikowany jako rezerwat leny obejmujcy naturalne fitocenozy. Wedug gwnego przedmiotu ochrony jest to obszar typu biocenotycznego oraz podtypu biocenoz naturalnych i pnaturalnych. Wedug gwnego typu rodowiska rezerwat naley do typu lasw i borw, podtypu lasw nizinnych. Przedmiotem ochrony w obrbie rezerwatu jest naturalny ekosystem leny bdcy pozostaoci dawnej Puszczy Niepoomickiej. Z kolei do celw ochrony zaliczy naley ochron spontanicznych, naturalnych procesw rozwojowych lasu, odtworzenie jego puszczaskiego charakteru, zachowanie naturalnych warunkw siedliskowych oraz bogatej,________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


19

__________________________________________________________________________________________

rnorodnej flory i fauny typowej dla puszczaskich starodrzeww lenych. Jako form ochrony ustalono ochron rezerwatow z kontrol drzewostanw raz na 5 lat. Rezerwat GIBIEL Utworzony zosta Zarzdzeniem Ministra Lenictwa i Przemysu Drzewnego z dnia 21 padziernika 1961 r. Celem powstania rezerwatu bya ochrona zachowanych fragmentw dawnej Puszczy Niepoomickiej o bogatych biocenozach wilgotnego rodowiska. Rezerwat pooony jest w pnocnej czci gwnego uroczyska Puszczy. Powierzchnia rezerwatu wynosi 29,89 ha. Przyroda na tym obszarze jest bogata i zrnicowana, a podoe geologiczne stanowi osady czwartorzdowe iy, gliny i piaski. Z nich wytworzyy si rwnie mady czarnoziemne, gleby gruntowo-glejowe oraz brunatne bielicowane. Wyrniono tu dwa typy siedliskowe lasu: las wilgotny i las mieszany wilgotny. Zbiorowiska rolinne s zrnicowane, przy czym powierzchniowo dominuj tu zbiorowiska przejciowe midzy gami i grdem niskim oraz midzy grdami i borem mieszanym, co jest najprawdopodobniej skutkiem zmienionych w stosunku do pierwotnych warunkw siedliskowych. Ponadto w rezerwacie wystpuj zespoy gw. Gatunkami panujcymi w drzewostanach s db, sosna i olcha. Ponadto wystpuj grab, db szypukowy i brzoza. Wiek drzewostanw jest zrnicowany. Gwne pitro tworz drzewa 120-250-letnie, sabo zaznaczajce si drugie pitro tworz drzewa 50-100-letnie. Biocenozy rezerwatu wraz z obszarami otaczajcymi stanowi bogat ostoj fauny. Notowana jest tu wysoka koncentracja zwierzyny powej, dzikw, ptakw wrblowatych oraz lgi puszczyka uralskiego, bociana czarnego i orlika krzykliwego. Rezerwat jest cennym obiektem dla bada naukowych fitosocjologicznych, faunistycznych, a take bada i dydaktyki sucej praktyce lenej. W planie na okres 1999-2018 rezerwat zosta zakwalifikowany jako rezerwat leny obejmujcy naturalne fitocenozy. Wedug przedmiotu ochrony jest to rezerwat fitocenotyczny, podtyp zbiorowisk lenych. Wedug gwnego typu rodowiska jest to typ lasw i borw, podtyp lasw nizinnych. W dokumencie wskazana zostaa konieczno ogranicze zabiegw w lasach otaczajcych rezerwat powodujcych odsonicie ciany lasw rezerwatu, wprowadzono take ochron zachowawcz pod warunkiem kontroli drzewostanw, co 5 lat. Udostpnianie rezerwatu przewidziano gwnie do celw naukowych i dydaktycznych.



20

__________________________________________________________________________________________

Rezerwat GROTY KRYSZTAOWE Na terenie Kopalni Soli Wieliczka utworzono rezerwat przyrody "Groty Krysztaowe". Rezerwat ten jest pooony w pnocno wschodniej czci Kopalni na gbokoci 70-114 m pod powierzchni terenu miasta. Zarzdc rezerwatu jest Kopalnia Soli Wieliczka. Przedmiotem ochrony s naturalne pustki podziemne o cianach obrosych krysztaami halitu wraz z otoczeniem stanowicym fragment skomplikowanej budowy geologicznej mioceskiego zoa. W skad rezerwatu wchodz Grota Krysztaowa Dolna i Grota Krysztaowa Grna wraz z otulinami o cznej powierzchni 1,04 ha. Inne formy ochrony przyrody Zestawienie pomnikw przyrody istniejcych na terenie powiatu wielickiego przedstawia ponisza tabela:Tabela 4. Wykaz pomnikw przyrody na terenie powiatu wielickiego ustanowionych decyzj Wojewody Maopolskiego. Obiekt Db szypukowy Db szypukowy Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Db szypukowy Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Gaz narzutowy Gaz narzutowy Db szypukowy Jesion wyniosy Db szypukowy Stanowisko brzozy niskiej Db szypukowy Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Nr rejestru 2/1 * 6/1 6/2 6/3 6/4 6/5 6/6 6/7 6/8 6/9 6/10 6/11 6/13 6/14 6/15 6/16 6/17 11/1 11/2 11/3 11/4 20/1 20/2 20/3 20/4 20/5 Miejscowo Biskupice Biskupice Gdw Gdw Cichawa Cichawa Cichawa Cichawa Cichawa Cichawa Cichawa Cichawa Cichawa Zagrzany Szczytniki Szczytniki Pierzchw Pierzchw Grodkowice Grodkowice Kaj Szarw Wola Batorska Wola Batorska Wola Batorska Wola Batorska Wola Batorska Lokalizacja Koo szkoy Bodzanw 273 Obok kocioa Posesja nr 1 Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Na trawniku przed dworem Przy kapliczce Przy kapliczce Przy pomniku Dbrowskiego Koo szkoy W zadrzewieniu parkowym W zadrzewieniu parkowym Kaj, lenictwo Hysna obok rezerwatu Gibiel Szarw, Puszcza Niepoomicka "Wielkie Boto" Obok cmentarza wojennego Obok leniczwki "Sitowiec" Obok leniczwki "Sitowiec" Obok leniczwki "Sitowiec" Obok leniczwki "Sitowiec"



21

__________________________________________________________________________________________

Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Wiz szypukowy Jawor Db szypukowy Lipa szerokolistna Lipa szerokolistna Lipa drobnolistna Gaz narzutowy Lipa drobnolistna Lipa drobnolistna Grusza dzika Buk zwyczajny Db szypukowy Klon polny Lipa drobnolistna Wierzba biaa zwisajca Tulipanowiec amerykaski Surmia wielkokwiatowa Tulipanowiec amerykaski Buk Wiz Db szypukowy Buk czerwonolistny Db szypukowy Grujecznik japoski Miorzb Cyprysik groszkowy Db szypukowy Magnolia drzewiasta Db szypukowy Lipa drobnolistna Db szypukowy Buk zwyczajny Jesion Wiz szypukowy Zadrzewienie w formie maego drzewostanu. 45 dbw, 1 buk pospolity, 7 lip drobnolistnych, 1 grab pospolity, 7 jesionw wyniosych Db szypukowy

20/6 20/7 20/8 20/9 35/1 35/2 35/3 35/4 35/5 35/6 35/7 35/8 35/9 35/10 35/11 35/12 35/14 35/15 35/16 35/17 35/18 35/19 35/20 35/21 35/22 35/24 35/25 35/26 35/27 35/28 35/29 35/30 35/31 35/32 35/33 35/34

Wola Batorska Wola Batorska Niepoomice Niepoomice Gorzkw Grajw Grajw Janowice Raciborsko Siercza Siercza Siercza Siercza Siercza Siercza Siercza Wieliczka Krzyszkowice Wieliczka Wieliczka Wieliczka Wieliczka Wieliczka ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice ledziejowice

Obok leniczwki "Sitowiec" Obok leniczwki "Sitowiec" Obok kocioa Obok kocioa Czarnociny obok drogi Kocowy przystanek PKS Centrum wsi obok krzya Przy domu drewnianym Obok kocioa Przy domu nr 91 Przy domu nr 91 Park W zadrzewieniu parkowym Obok klasztoru Na dziedzicu klasztoru W zadrzewieniu parkowym Koo szkoy Zamkowa 3 Zamkowa 3 Zamkowa 3 Park miejski Park miejski Park Park Park Park Park Park Park Park Park Park Park Park Park Park

35/35

ledziejowice

Przy parku dworskim

35/36

Wieliczka

Klasztor Franciszkanw

rdo: Program Ochrony rodowiska dla Powiatu Wielickiego, wrzesie 2004. * w trakcie wyjaniania: w Rozporzdzeniu Wojewody omykowo umieszczono w gminie Wieliczka pod numerem 35/37

Wedug danych Urzdu Statystycznego w Krakowie na terenie powiatu wielickiego do koca 2001 roku byo 66 pomnikw przyrody, a w 2002 roku ich ilo wzrosa do 110.________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


22

__________________________________________________________________________________________

Stanowiska dokumentacyjne Rozporzdzeniem nr 10 Wojewody Krakowskiego z dnia 16 czerwca 1997 r. za stanowiska dokumentacyjne uznano odsonicia geologiczne zlokalizowane w ociosach podziemnych wyrobisk Kopalni Soli Wieliczka. Nale do nich: Trasa turystyczna i jej bliskie otoczenie: od 35.A/1 do 35.A/6 osady zoa bryowego i pokadowego; Trasy dojciowe do grot krysztaowych i ich otoczenie: od 35.B/1 do 35.B/30; Podziemna ekspozycja Muzeum up Krakowskich: od 35.C/1 do 35.C/4. Uytki ekologiczne Rozporzdzeniem nr 33 Wojewody Krakowskiego z dnia 24 listopada 1998 r. utworzono uytek ekologiczny Las Krzyszkowicki (numer rejestru 35/1) - teren o powierzchni 33,95 ha obejmujcy oddzia 24 Nadlenictwa Mylenice, w skad ktrego wchodzi pododdzia a o powierzchni 3,41 ha, oderwany od pozostaej czci oddziau, oraz pododdziay b - 16,88 ha, c - 7,41 ha, d - 2, 09 ha, f - 3,39 ha i g - 0,68 ha; pooony w gminie Wieliczka przy poudniowej granicy Krakowa, na poudnie od osiedla Rzska. Stanowi on wasno Skarbu Pastwa w zarzdzie Lasw Pastwowych, Nadlenictwo Mylenice. Teren uytku w czci wschodniej, na cznej dugoci ok. 550 m. graniczy z lasami prywatnymi oraz stanowicymi wasno gminy Wieliczka. Granice te nie s widoczne w terenie, gdy brak jest wyranego oznakowania na drzewach. Po stronie zachodniej granica z lasami prywatnymi liczy ok. 100 m i przebiega potokiem, natomiast po stronie poudniowej teren uytku graniczy z gruntami rolnymi i zabudow wiejsk, a od pnocy z kami i nieuytkami, w wikszoci przeznaczonymi pod budow autostradowej obwodnicy Krakowa. Granice s ustabilizowane granicznikami. Zamknity orodek hodowli ubra o charakterze zachowawczym Jest to 56-hektarowy teren ogrodzony betonowym potem o d. 3,5 km. Na obszarze tym yje przecitnie okoo 30 ubrw. Hoduje si tu zwierzta wycznie linii biaowiesko kaukaskiej, o dugoci 2,5 - 3,5 m wysokoci w kbie 1,8 2 m, wadze do 1 tony. Las w orodku jest w zasadzie pozbawiony podszytu, otwarty i przewietlony.



23

__________________________________________________________________________________________

2.3. Stan obiektw dziedzictwa historycznego i kulturowego

2.3.1. Zabytki Powiat wielicki posiada wiele walorw krajobrazowo-turystycznych. Magnesem

turystycznym regionu jest Kopalnia Soli w Wieliczce, ktr odwiedza rocznie do 800 tys. turystw. Walory turystyczne powiatu uzupeniaj Niepoomice z renesansowym zamkiem nazywanym Maym Wawelem, ktry jako dawna siedziba krlewska jest dzi miejscem licznych kongresw, biesiad staropolskich i koncertw. Dziki planowanej budowie autostrady A4 powiat wielicki uzyska znakomite poczenie z aglomeracj krakowsk i poprawi swoj dostpno komunikacyjn, co moe wpyn na zwikszenie ruchu turystycznego w powiecie. Do najwaniejszych zabytkw wystpujcych na terenie powiatu wielickiego nale: Miasto i Gmina Wieliczka: Kopalnia Soli, ktra jest jednym z najstarszych zakadw grniczych Europy. Jest to jeden z najbardziej znanych obiektw turystycznych na wiecie. W 1978 roku zostaa wpisana przez UNESCO na Pierwsz List wiatowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego, a w 1994 roku uznano j za Pomnik Historii Narodowej. Zwiedzajc 2 kilometrow podziemn tras turystyczn mona zobaczy oryginalne kaplice wykute i wyrzebione w soli, komory poeksploatacyjne i podziemne jeziorka solankowe. Cyklicznie organizowane s w Kopalni Podziemne Midzynarodowe Targi Mineraw, Skamieniaoci i Biuterii (w lipcu) oraz Podziemne Midzynarodowe Targi Atrakcji Turystycznych (w padzierniku). Kolejnym cennym zabytkiem powiatu wielickiego jest Zamek upny - Muzeum up Krakowskich w Wieliczce, bdcy dawn siedzib zarzdcw up Krakowskich. Zbudowany na przeomie XII i XIII wieku, wielokrotnie przebudowywany, w czasie wojny uleg zniszczeniu. Po zrekonstruowaniu znalaza w nim miejsce cz ekspozycji Muzeum up Krakowskich. Warty zobaczenia jest rwnie Koci parafialny pw. w. Klemensa w Wieliczce, ktry ssiaduje z Zamkiem upnym. Wielicka fara klasycystyczna pochodzi z XIX w., a niektre fragmenty datuje si na XII i XIV w. Do jej prezbiterium przylega barokowa kaplica



24

__________________________________________________________________________________________

Morsztynw powstaa w 1693 roku, a wolnostojce dzwonnice ufundowa pod koniec XVII wieku krl Jan III Sobieski. Innym zabytkiem Miasta i Gminy Wieliczka jest Koci p.w. w. Franciszka z Asyu i klasztor oo. Franciszkanw-Reformatw w Wieliczce - pierwsza murowana witynia maopolskiej prowincji Reformatw, wybudowana w I poowie XVII wieku. W kociele mieci si Sanktuarium Matki Boskiej askawej Ksinej Wieliczki oraz Sugi Boego Brata Alojzego Kosiby, zwizanego przez cz swojego ycia z Klasztorem. Kolejnym zabytkowym budynkiem jaki mona odnale w gminie Wieliczka jest Kociek p.w. w. Sebastiana w Wieliczce - modrzewiowy kociek zbudowany w 1582 roku, ktrego konsekracja nastpia w 1598 r. i dokonana zostaa przez kardynaa Jerzego Radziwia. Wntrze kocika zdobi unikatowe witrae krakowskiej firmy eleskiego wg projektu Stanisawa Matejki oraz polichromia wykonana przez Wodzimierza Tetmajera w 1906 roku. Interesujcymi miejscami s take Paac Konopkw z XVIII w. oraz dawna synagoga w Wieliczce wzniesiona w poowie XVIII w., zdewastowana w latach 1939-45. Po wojnie suya jako magazyn i dopiero w 1980 r. przesza remont zabezpieczajcy. Do dzi zachoway si elementy zdobie. Miasto i Gmina Niepoomice: Zamek krlewski - zbudowany w poowie XIV wieku przez krla Kazimierza Wielkiego peni funkcje zamku warownego, suc take do wypraw myliwskich do pobliskiej Puszczy Niepoomickiej. Po przebudowie w stylu renesansowym, wybudowaniu krugankw i balkonw zamek sta si "drugim Wawelem". Zasug krlowej Bony byy ogrody woskie usytuowane przy poudniowym skrzydle. Obecnie w zabytkowych wntrzach tworzony jest zesp muzealny: Muzeum Niepoomic, Przyrodnicze, Historyczne i Sztuki Nowoczesnej. W skrzydle reprezentacyjnym dziaa Centrum Konferencyjno-Kongresowe poczone z Komnat Koncertowo-Bankietow (tzw. Sal Akustyczn), a obecnie take powstaje stylowy hotel dla 80 goci. Na zamku ma swoj siedzib Miejsko-Gminne Centrum Kultury. Do gwnych atrakcji Zamku zaliczy mona pokazy rycerskie, biesiady staropolskie, wieczory myliwskie, coroczn Oglnopolsk Wystaw Kwiatw w dniach 1-3 maja, imprezy organizowane w ramach Dni Niepoomic na przeomie maja i czerwca oraz bale sylwestrowe i karnawaowe. Koci p.w. Dziesiciu Tysicy Mczennikw - ufundowany przez Kazimierza Wielkiego, zbudowany zosta w latach 1350 - 1358 r. i konsekrowany w 1358 r. W cigu wiekw ulega kilkakrotnym przebudowom. Z pierwszej budowli zachoway si w caoci (cznie ze________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


25

__________________________________________________________________________________________

sklepieniami) - prezbiterium i tak zwana "stara zakrystia" (przy pnocnej cianie prezbiterium). Za wyjtkowej w skali Polski wartoci, uwaa si przede wszystkim freski z prezbiterium i "starej zakrystii". W kaplicy ogrjcowej umieszczono cenne dzieo gotyckiej sztuki sakralnej - posg Chrystusa Ukrzyowanego. Na uwag zasuguj rwnie dwie kaplice: kaplica Branickich - dzieo Santi Gucciego, wybudowana w 1596 r. oraz kaplica pod wezwaniem w. Karola Boromeusza, wybudowana w 1640 r. Do ciekawych obiektw Miasta i Gminy Niepoomice zaliczy mona take: Ratusz z 1902 r. - wybudowany wg projektu J. Sas-Zubrzyckiego, w ktrym obecnie mieci si urzd wadz miejskich i gminnych. Rynek o maomiasteczkowej zabudowie z zabytkow pyt i domami wok niego z przeomu XVIII i XIX wieku, na ktrym znajduje si rwnie kamienna figura Matki Boskiej z 1799 r. Kaplica cmentarna i mogiy powstacw z 1863 r., cmentarz ydowski oraz klasztor sistr Benedyktynek w Stanitkach - jeden z najwczeniejszych wczesnogotyckich kociow typu halowego w Polsce. Gminy Kaj i Gdw: Dwr eleskich z 1902 r. i Mauzoleum eleskich w Brzeziu; Drewniane chaty - Kaj cznie ze swoimi przysikami bywa nazywany skansenem wiejskiego budownictwa drewnianego; w Kaju znajduje si ponad 100 takich budynkw w tym co najmniej 30 uznanych za zabytkowe; Koci parafialny p.w. Narodzenia NMP z XIV, XVIII i XIX w. w Gdowie; Modrzewiowy dwr z XVII/XVIII w. w Woli Zrczyckiej; Modrzewiowy dwr rodziny Habichtw w Gdowie, pocztek XIX w.; Dwr i zabudowania dworskie w Zagrzanach z przeomu XIX/XX w.; Dwr w Wiatowicach z II po. XVIII w.; Dwr w Niegowici z roku 1913-1915 w stylu francuskiego baroku; Dwr w Cichawie, z XIX w.; Zesp paacowy z XIX w. w Bilczycach; Dwr Lipowskich w Hucisku; Kopiec w Krakuszowicach o wysokoci 10 m; Kopiec w Pierzchowie ku czci J.H. Dbrowskiego; Kurhany wczesnoredniowieczne w Wiatowicach.



26

__________________________________________________________________________________________

Gmina Biskupice: Koci parafialny p.w. w. Marcina - pierwotny koci biskupicki stan w 1223 r. Nike lady gotyku mona odnale w pniejszej barokowej wityni, ozdobionej wie wzorowan na wiey Kocioa Mariackiego. W 1914 roku zniszczony obiekt zosta odbudowany, a z najstarszego wyposaenia zachowa si kamienny portal. Natomiast otarze, chrzcielnica i stalle pochodz z XVII i XVIII w. Koci p.w. Piotra i Pawa w Bodzanowie XVIII-wieczny drewniany koci wyposaony w cenne obrazy z XVII w. by przebudowywany i remontowany w latach: 1870, 1910, 1923, a w 1910 r. od zachodu dobudowano krucht. Niska wiea, nakryta daszkiem o ksztacie piramidy, wbudowana jest w korpus kocioa. Rokokowe otarze - gwny i dwa boczne oraz boczny pnobarokowy, pochodz z trzeciej wierci XVIII w. Koci Znalezienia Krzya witego - pierwotny, drewniany koci z XIII w. Obecna murowana witynia stanowi dobry przykad zapnionego prowincjonalnego gotyku. W rodku panuje wystrj gotycko-renesansowo-barokowy (otarze, chrzcielnica, stalle, epitafia). W kaplicy znajduje si pnorenesansowy nagrobek rodu Lubomirskich. Ciekawostk jest take schowek na monstrancj w zakrystii, umieszczony w pniu starego dbu, ktry obmurowano podczas budowy w 1586 r. Dwr Klasyczny w azanach - (I poowa XIX w.) z portykiem o dwch rzdach kolumn, zdobi od frontu dwa okna w stylu neogotyckim. Do zabytkowego zespou nale jeszcze: oficyna, obora, spichlerz oraz park krajobrazowy ze szpalerami grabowymi i starymi lipami. Prehistoryczne cmentarzysko oraz osada z okresu kultury uyckiej (tj. mniej wicej z czasw wojny trojaskiej) odkryte w 1902 r. w Biskupicach na Wzgrzu Chemik. Dworek w Jawczycach - zbudowany w roku 1935. Jako jedyna posiado dworska, majtek nie uleg parcelacji i do lat 70-tych w dworku miecia si czteroklasowa Szkoa Podstawowa. Kurhany w Jawczycach - Jawczyce synne s z tajemniczych kurhanw z przeomu neolitu i wczesnej epoki brzu, odkrytych przez P. Galasa w 1984 r. Kurhan usypany zosta z glinki podkarpackiej. W nasypie wyrniono 3 kompleksy nawarstwie: I - humus i dar; II - glinka zwietrzaa, jednolita, barwy brunatnej; III-glinka zbita z ykami, z glinki biaawej, brunatna. Buk Amerykaski w Jawczycach - Niezwykle rzadkie 200-letnie drzewo, praktycznie w Polsce nie wystpujce. Do jego cech charakterystycznych naley nie tylko wiek i wielko ale rwnie to, e trzy razy do roku zmienia zabarwienie - od wiosennej zieleni, poprzez czerwie w okresie wakacji a do barw zotej jesieni.



27

__________________________________________________________________________________________

2.3.2. Kultura3 Na terenie powiatu wielickiego dziaaj liczne organizacje, ktre zajmuj si propagowaniem kultury. Nale do nich midzy innymi: Miasto i Gmina Wieliczka: Miejski Dom Kultury - instytucja powoana do prowadzenia, organizacji i wspierania dziaalnoci kulturalno-owiatowej w miecie i gminie Wieliczka. Powysze zadania realizuje w nastpujcych kierunkach: dziaalno merytoryczna, opieka i patronat nad grupami twrczymi i zespoami, organizacja imprez (m.in. konkursw), promocja i wymiana kulturalna, wydawnictwa. Podstaw dziaalnoci merytorycznej stanowi oferta programowa przygotowywana na otwarcie nowego roku kulturalnego. W jej zakres wchodz wszystkie zajcia stae i cykliczne prowadzone w cigu caego roku w Miejskim Domu Kultury (aerobik, akademia 5-latka, edukacja regionalna, koo plastyczne, nauka gry na instrumencie rytmika, studio recytatorskie, warsztaty poetyckie, zajcia taneczne, teatralne). W ramach Miejskiego Domu Kultury funkcjonuje kilkanacie zespow m.in.: ART KLUB, CAMERATA, CHR im. Jana Pawa II, GARA, HEJNA, LUTNIA, MIETNIWIACY, OUTSIDER, PODSTOLICE i in. Wanym animatorem ycia kulturalnego w Wieliczce jest Kopalnia Soli, ktra organizuje wiele imprez cyklicznych m.in: koncerty (Koncerty Noworoczne z udziaem np. Krakowskiej Opery oraz Reprezentacyjnej Orkiestry Dtej Kopalni Soli Wieliczka; Koncerty Reprezentacyjnej Orkiestry Dtej Kopalni Soli Wieliczka); Podziemne Midzynarodowe Targi Mineraw, Skamieniaoci i Biuterii, Dni Kingi, Wielicki Konkurs Szopek Boonarodzeniowych, Barbrka i in. Ponadto na yczenie goci Kopalni zarwno organizowane imprezy, jak rwnie zwiedzanie trasy turystycznej wzbogacone mog by o dodatkowe atrakcje takie jak: spotkania z legendarnymi postaciami /Ksina Kinga, Skarbnik/, pokaz rzebienia w soli, wystp orkiestry grniczej, ceremonia pasowania na Honorowego Gocia Kopalni poczona z wrczaniem certyfikatw.Na podstawie informacji otrzymanych z gmin powiatu wielickiego oraz stron internetowych opisywanych organizacji. ________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


28

__________________________________________________________________________________________

Miasto i Gmina Niepoomice: Centrum Kultury w Niepoomicach - w skad Centrum wchodzi 13 terenowych placwek kultury. Ich gwnym celem jest: edukacja kulturalna i wychowanie przez sztuk, upowszechnianie, rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowa kulturalnych mieszkacw, gromadzenie, dokumentowanie, tworzenie, ochrona i udostpnianie dbr kultury, popularyzacja historii Miasta i Gminy Niepoomice, realizacja projektw z dziedziny promocji Miasta i Gminy, tworzenie warunkw dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego, podtrzymywania tradycji i zwyczajw regionu oraz rkodziea ludowego, ksztatowanie wzorw aktywnego uczestnictwa w kulturze. Przykadowe imprezy organizowane przez Centrum Kultury w Niepoomicach: Koncert Chru Mariaskiego, Oglnopolski Konkurs Recytatorski, Festiwal Teatrw Dzieci i Modziey Bajdurek, Maopolski Konkurs Chrw, Oglnopolska Wystawa Ogrodnicza, Maopolski Konkurs Orkiestr Dtych im. E. Maja, Dni Niepoomic i wiele innych. Gmina Gdw: Gwnym podmioty funkcjonujcym w sferze kultury w gminie jest Gminny Orodek Kultury i Biblioteka w Gdowie: siedziba i budynek gwny z bibliotek w Gdowie, filia biblioteki w Niegowici, wietlice w soectwach: Cichawa, Nieznanowice, Pierzchw, Ksinice, Niegowi. Dziaalno Gminnego Orodka Kultury i Biblioteki w Gdowie koncentruje si na rozwoju kultury oraz pielgnowaniu dziedzictwa kulturowego. Sposb jego realizacji jest jednak uzaleniony od potrzeb i oczekiwa lokalnego spoeczestwa, do ktrego skierowana jest oferta kulturalna. Do staych przedsiwzi kulturalnych odbywajcych si na terenie gminy Gdw nale: Ludowy Kiermasz Wielkanocny, Rajd Szlakiem Papieskim, Midzynarodowy Festiwal Piosenki i Form Twrczych Osb Niepenosprawnych, Rajd Konny Szlakiem Kopcw Historycznych i Miejsc Pamici Narodowej, wito Ziemi Gdowskiej. Gmina Biskupice: W latach 2003 i 2004 zorganizowano szereg imprez o charakterze plenerowym byy to m.in.: Gminne Festyny Rodzinne (przypadaj zazwyczaj na okres wakacyjny) w miejscowociach azany i Bodzanw, podczas ktrych zagraa Orkiestra Dta Biskupice oraz zesp muzyczny________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


29

__________________________________________________________________________________________

MIDI, a w okolicznej szkole zorganizowano wystaw prac z zakresu rzebiarstwa i malarstwa prezentujc dorobek artystyczny rodzimych twrcw. Doynki Gminne przypadajce w okresie letnio/jesienny w rnych miejscowociach, s szczeglnie wane dla lokalnej spoecznoci ze wzgldu na pielgnowanie i podtrzymywanie tradycji wiecw. W Gminie Biskupice inicjowane i realizowane s konkursy w tym m.in. konkurs Cudze chwalicie swego nie znacie, czyli wakacyjne wdrwki po naszej gminie. Przewodni ide konkursu jest zainteresowanie modego pokolenia dziejami, kultur oraz walorami przyrodniczymi regionu Gminy Biskupice. W cigu ostatnich dwch lat odby si take szereg konkursw adresowanych do dzieci i modziey szkolnej. Byy to m.in.: konkursy recytatorskie, wiedzy regionalnej oraz ekologiczne. Cykliczn imprez sportow s organizowane na terenie gminy Skoki Narciarskie o zasigu powiatowym. Organizacjami wiejskimi kultywujcymi tradycje regionalne s Koa Gospody Wiejskich. Zauwaalna jest rwnie dziaalno spoeczna i kulturalna stowarzysze tj. Stowarzyszenie Na Rzecz Eko Rozwoju Wsi Trbki oraz Stowarzyszenie Mieszkacw Wsi Tomaszkowice Nasza Wie 2000. ludowych. Oprcz tradycyjnych obrzdw i programu artystycznego, przygotowanych przez modzieowy zesp regionalny odbywaj si rwnie konkursy

2.4. Turystyka i rekreacja4Powiat wielicki naley do licznie odwiedzanych terenw Maopolski. W 2003 roku powiat odwiedzio okoo 12 tys. turystw, natomiast w 2004 roku odnotowano wzrost ruchu turystycznego o 5,5 tys. turystw (17,5 tys.). Na terenie powiatu funkcjonuje Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna (WLOT), ktrej siedzib jest miasto Wieliczka, a obszarem dziaania obszar Rzeczypospolitej Polskiej. Gwne cele statutowe WLOT to: 1. Kreowanie pozytywnego i atrakcyjnego wizerunku ziemi wielickiej na krajowych i zagranicznych targach turystycznych. 2. Opracowanie programw i rozwijanie dziaa na rzecz promocji i rozwoju turystyki ziemi wielickiej, a w szczeglnoci: 4

inicjowanie i kreowanie dziaa spoecznych i gospodarczych na rzecz turystyki,

Na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS, strony internetowej powiatu wielickiego (www.wieliczka.pl) oraz Strategii Rozwoju Turystyki Miasta i Gminy Wieliczka. ________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]


30

__________________________________________________________________________________________

inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planw rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej i para-turystycznej, integracja mieszkacw ziemi wielickiej w zakresie rozwoju turystyki, koordynacja dziaa pro-turystycznych, popularyzacja i rozwijanie turystyki, stwarzanie warunkw dla powstania i promowania lokalnych produktw turystycznych.

3. Propagowanie i podejmowanie dziaa na rzecz ochrony rodowiska przyrodniczego i kulturowego. 4. Zgaszanie zmian w obowizujcych przepisach oraz opiniowanie projektw aktw prawnych i zwizanych z tym problemw. 5. Doskonalenie kadr i prowadzenie szkole w zakresie turystyki oraz bada marketingowych w zakresie turystyki i ich analizy. 6. Prowadzenie informacji turystycznej, wspieranie i ochrona ju istniejcych podmiotw brany turystycznej. 7. Wsppraca z organizacjami o podobnym profilu dziaania. Dla osignicia powyszych celw WLOT wsppracuje z organami administracji rzdowej i samorzdowej oraz podmiotami gospodarczymi dziaajcymi w zakresie turystyki na rzecz zrwnowaonego rozwoju. Wsppracuje take z osobami fizycznymi i wszelkimi podmiotami zarwno posiadajcymi jak i nie posiadajcymi osobowoci prawnej, realizujcymi cele i zadania w zakresie promocji i rozwoju gospodarczego. WLOT prowadzi akcje promocyjne w zakresie turystyki, ksztaci i doskonali kadry turystyczne, prowadzi bank szeroko pojtej informacji turystycznej, dziaa dla rozwoju infrastruktury turystycznej, uzgadnia kalendarze imprez turystycznych, prowadzi dziaalno gospodarcz dla realizacji celw statutowych oraz zajmuje si dziaalnoci centrw informacji turystycznej. Powiat wielicki posiada doskonae zasoby do rozwoju turystyki. Przez jego teren przebiega wiele szlakw turystycznych, midzy innymi: Miasto i Gmina Wieliczka: 1. Szlak "ty" turystyki pieszej i rowerowej, Wieliczka Dobczyce. Szlak prowadzcy wzniesieniami, obejmujcy liczne punkty widokowe, m. in. Chorgwica, przysiek Granie k/Dobczyc, posiada znaczne walory krajobrazowe. Z Wieliczki szlak wiedzie obok Zamku upnego, Kocioa w. Klemensa przez Rynek



31

__________________________________________________________________________________________

Grny do Kocioa w. Sebastiana i dalej przez Przymiarki, akow, Hucisko, Dziekanowice na Stary Rynek do Dobczyc. 2. Szlak rowerowy Wieliczka - Siercza - Brzeziny - Pawlikowice - Komice Mae Raciborsko - Grajw - Dobranowice - Suw - Biskupice - Tomaszkowice - Lednica Grna - Lednica Dolna - Wieliczka. Gmina Niepoomice - Puszcza Niepoomicka. Liczne cieki lene wykorzystywane s przez turystw pieszych, rowerzystw i mionikw hippiki. Dziki swym walorom przyrodniczym i historycznym Puszcza urozmaica monotoni krajobrazu Niziny Nadwilaskiej. Stanowi ponadto "zielone puca" dla Krakowa. Jest bardzo cenna turystycznie ze wzgldu na dogodn lokalizacj, rodowisko naturalne i walory krajobrazowe. Pikno Puszczy mona podziwia korzystajc z oznakowanych szlakw turystycznych: Zielony: Niepoomice - orodek "Krakowianka" - Droga Krlewska - Sitowiec (5,0 km) - Przyborw (8,3 km) - Osikwka (14,1 km) - Stanisawice (18,0 km). Niebieski: Niepoomice - orodek "Krakowianka" - Kozie Grki - Stanitki PKP (5,0 km). Czarny: Szarw PKP - Boto - Sitowiec (3,8 km). Czerwony: Kaj PKP - Boto - Sitowiec (6,5 km).

Gmina Kaj: Walory turystyczne i krajobrazowe gminy to oczywicie tereny Puszczy Niepoomickiej wraz z sieci szlakw turystycznych oraz kompleksem Wielkiego Bota - ogromnej malowniczej polany otoczonej lasem, majcej sta si w przyszoci parkiem krajobrazowym. Cennym walorem turystyczno-rekreacyjnym jest dolina rzeki Raby od lat odwiedzana przez rzesze mionikw kpieli oraz wdkarzy. Do szlakw przebiegajcych przez teren gminy zaliczaj si: 1. Szlak Lanckoroskich i eleskich - trasa biograficzna o dugoci 17 km. Typowa trasa biograficzna, dziki ktrej mona zapozna si z dziejami dwch znaczcych w historii i kulturze polskiej rodzin: Lanckoroskich z Brzezia, piastujcych wysokie godnoci i urzdy w Polsce redniowiecznej i wczesnej nowoytnej oraz eleskich, wybitnych dziaaczy i zasuonych dla kultury polskiej. Poczwszy od przysika Boto, cay obszar, przez ktry przebiega trasa, w cigu historii nalea do tych dwch rodzin i nieomal kady



32

__________________________________________________________________________________________

element dziejw wsi: Brzezia, Szarowa, Dbrowy, Grodkowic i ysoka by z nimi zwizany. W Brzeziu i Grodkowicach znajduje si wiele pamitek po rodzinie eleskich. 2. Szlak rowerowy przez Puszcz Niepoomick - dugo 16 km (okoo 14 km wiedzie przez Puszcz). Gwne znaczenie na szlaku ma Kobyla Gowa tak nazwane wzgrze, pooone w centrum Puszczy Niepoomickiej. Wzgrze jest wielk osobliwoci caego tego kompleksu lenego, stanowi bowiem jedyn w caej Puszczy Niepoomickiej, a jedn z nielicznych w ogle w okolicach Krakowa, pozostao osadw najstarszego w Polsce zlodowacenia krakowskiego. Przy trasie znajduj si inne osobliwoci przyrody jak: wiekowy "Db Batorego" w Sitowcu, rezerwat florystyczny "Dugosz Krlewski", wydma piaszczysta ysa Gra. W Gminach Gdw i Biskupice brak jest oznakowanych szlakw turystyki pieszej i rowerowej. Warty wspomnienia jest jednake rozwijajcy si obecnie ruch pielgrzymkowy majcy za cel Koci w. Karola Boromeusza w Niegowici (gmina Gdw), w ktrym w 1948 r. wikarym zosta Karol Wojtya. Bya to pierwsza parafia przyszego papiea i dla upamitnienia jego posugi w 2003 r. w Niegowici stan pomnik ksidza Wojtyy. Baza noclegowa powiatu wielickiegoTabela 5. Stan bazy noclegowej oraz jej wykorzystanie wedug powiatw podregionu krakowsko-tarnowskiego w latach 20032004. Wyszczeglnienie Miejsca noclegowe stan w dniu 31 VII 2004 r. Korzystajcy 2003 2 047,1 2004 2 305,1 Udzielone noclegi 2003 6 530,2 2004 7 081,7

w tysicach

Wojewdztwo 65 256 maopolskie Podregion krakowsko-tarnowski Powiat wielicki Powiat bocheski Powiat brzeski Powiat chrzanowski Powiat dbrowski Powiat krakowski Powiat miechowski Powiat olkuski 542 1054 405 82 50 1261 24 572

12,0 35,7 5,4 5,9 0,3 52,9 1,8 17,8

17,5 48,7 8,5 4,6 0,3 56,1 1,9 17,8

26,1 60,8 16,7 11,5 0,4 87,1 1,9 39,7

37,4 67,0 23,7 9,1 0,5 98,0 2,1 40,2



33

__________________________________________________________________________________________

Powiat owicimski Powiat proszowicki Powiat tarnowski Powiat m. Tarnw

521 133 396 685

25,3 2,9 14,0 24,2

25,9 2,7 13,2 30,3

63,4 3,9 27,5 43,4

61,0 3,3 30,7 58,1

rdo: Urzd Statystyczny w Krakowie www.stat.gov.pl/urzedy/krak/komunikaty.htm

Wedug danych Urzdu Statystycznego w Krakowie w podregionie krakowsko-tarnowskim, do ktrego naley powiat wielicki, w 112 obiektach znajduje si blisko 5,7 tys. miejsc noclegowych, z ktrych prawie poowa to miejsca w hotelach. W 2004 r. z usug turystycznych obiektw noclegowych zbiorowego zakwaterowania skorzystao 2 305,1 tys. osb. Prawie poowa turystw odwiedzajcych wojewdztwo maopolskie zatrzymaa si w hotelach. W 2004 r. hotele przyjy 1 108,2 tys. osb, czyli 48,1% ogu turystw. Orodki wczasowe wybrao 212,2 tys. osb, orodki szkoleniowo-wypoczynkowe 169,1 tys. osb, pozostae niesklasyfikowane obiekty (tj. internaty, domy studenckie, ktre w czasie niepenego wykorzystania zgodnie z ich przeznaczeniem peniy role turystycznych obiektw noclegowych) 231,7 tys. osb. W odniesieniu do sytuacji z 2003 r. liczba turystw korzystajcych z obiektw noclegowych zwikszya si o 258,0 tys. osb (o 12,6%). Wicej goci ni rok wczeniej przyjy: hotele (o 27,5%), schroniska (o 16,4%), zespoy oglnodostpnych domkw turystycznych (o 13,1%), zakady uzdrowiskowe (o 6,1%), orodki wczasowe (o 3,1%). Najwyszy przyrost liczby turystw w 2004 r. w stosunku do poprzedniego roku odnotowano w obiektach noclegowych zlokalizowanych na terenie powiatw: brzeskiego (o 57,5%), wielickiego (o 45,5%), bocheskiego (o 36,4%), Tarnowa (o 24,9%) i Krakowa (o 23,9%). Zmniejszenie liczby turystw w najwikszym stopniu dotyczyo powiatw: chrzanowskiego (o 21,5%) i wadowickiego (o 10,6%). W 2004 r. w turystycznych obiektach noclegowych zbiorowego zakwaterowania udzielono 7 081,7 tys. noclegw, czyli o 551,5 tys. noclegw wicej ni przed rokiem. Najwyszy odsetek udzielonych noclegw odnotowano w hotelach (31,7%), zakadach uzdrowiskowych (17,2%) i orodkach wczasowych (13,6%) 5. W odniesieniu do powiatu wielickiego w roku 2004 nastpi wzrost udzielonych noclegw o 43,3% w stosunku do roku poprzedniego.

Urzd Statystyczny w Krakowie. Informacje sygnalne i komunikaty. Turystyka w wojewdztwie maopolskim w 2004 r. ________________________________________________________________________________ Opracowanie: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c.,31-153 Krakw, ul. Szlak 65 biuro 1004, tel. (12) 623 77 40, fax. (12) 623 77 85,www.cds.krakow.pl; e-mail: [email protected]

5


34

__________________________________________________________________________________________

Na baz noclegow w powiecie wielickim skadaj si nastpujce obiekty6: Miasto i Gmina Wieliczka: Hotel Galicja** - 60 miejsc. Hotel Salin ** - 50 miejsc. Hotel Galant ** - 38 miejsc. Hotel Regis - 40 miejsc. Motel Na Wierzynka *** - 100 miejsc. Motel Clasic - 80 miejsc, restauracja 70 miejsc. Motelik Grsko - 55 miejsc. Pensjonat Poudnie - 20 miejsc. Pensjonat Karolinka - 30 miejsc. Kwatery prywatne, campingi: Wadysaw Bill, ul. Grsko 4 - 12 miejsc. Elle wynajem pokoi, ul. Boa Wola - 16 miejsc. TESS wynajem pokoi, ul. Brodziskiego - 10 miejsc. Graa - wynajem pokoi, ul. Pisudskiego - 12 miejsc. BB usugi hotelarskie (sezon), ul. Konopnickiej - 12 miejsc. Dom Pielgrzyma przy klasztorze o.o. Franciszkanw w Wieliczce, ul. Brata Alojzego Kosiby - 60 miejsc. Gospodarstwo agroturystyczne, Pawlikowice 257. Kemping i pole namiotowe, ul. Wierzynka - 50 miejsc. Miasto i Gmina Niepoomice: Orodek Modzieowego Obserwatorium Astronomicznego (Domki kempingowe). Motel "Pod Dbem". Willa "Ostoja". Agroturystyka: Biuro agroturystyki przy Fundacji ARS NOMINEM. Gospodarstwo agroturystyczne Grayny Bartnikowskiej. Gospodarstwa agroturystyczne: Stefana Manica i Mari Manica, Wola Batorska.

6

rdo: Starostwo Powiatowe w Wieliczce.



35

__________________________________________________________________________________________

Gmina Gdw: Pensjonat "Dwr Bella Vita" Zarczyce. Agroturystyka: Gospodarstwo agroturystyczne MA-JA Krystyna, Janusz Maek. Wynajem Pokoi Gocinnych Katarzyna Strojny. "Bocianie Gniazdo" Stanisawa Kasprzyk. Jadwiga Wawrzkowicz, Winiary 1 (sezon letni). Gospodarstwo Agroturystyczne "Amigo", Marek i Janina wiey. Folwark Wizy, Tomasz Nowak, Agnieszka Rubinowska, Marszowice. Gospodarstwo Agroturystyczne "Duszwka", Boena Dusza, Marszowice. Gospodarstwo "Wypoczynek pod Dbem", Stanisawa Skwarek, Szczytniki. Gospodarstwo agroturystyczne "U rolnika", Antonina Kociek, Szczytniki. Gospodarstwo agroturystyczne "Pod Lipami", Jzef Filipowski Czynw. Gmina Kaj: Hotel "Azalia" Brzezie Szarw 343. Na terenie powiatu wielickiego dziaaj take: Orodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy Grosik w Gdowie. Orodek Wypoczynkowy Krakowianka w Niepoomicach. Klub Jazdy Konnej "Pod ubrem" w Niepoomicach. Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sok" w Niepoomicach.

2.5. Zagospodarowanie przestrzenne2.5.1. Powierzchnia i uytkowanie terenu Powierzchnia powiatu wielickiego wedug danych GUS (stan na dzie 31.12.2003r.) wynosi 42 778 hektarw. Najwiksz jego cz zajmuje Gmina Gdw (26% powierzchni), nastpnie Miasto i Gmina Wieliczka (23% powierzchni), Miasto i Gmina Niepoomice (22% powierzchni) oraz Gmina Kaj (19% powierzchni). Najmniejsz powierzchni posiada Gmina Biskupice (10% powierzchni).



36

__________________________________________________________________________________________

Wykres 2. Udzia poszczeglnych gmin w oglnej powierzchni powiatu wielickiego (stan na 31 grudnia 2003 r.)19% 23%

26% 10%

22%

Wieliczka

Niepoomice

Biskupice

Gdw

Kaj

rdo: GUS, Bank Danych Regionalnych

W odniesieniu do struktury uytkowania gruntw powiatu wielickiego najwikszy udzia powierzchni zajmuj grunty orne - 40% oraz lasy i grunty lene - 20% powierzchni. Znaczn cz zajmuj take ki 15% - powierzchni. Nieznaczny udzia posiadaj sady i pastwiska po okoo 1% powierzchni, a brakujce 23% to grunty pozostae i nieuytki (wykres 3).Wykres 3. Uytkowanie gruntw powiatu wielickiego (stan na 20 maja 2002 r.)23% 40%

20% 1%Grunty orne ki Lasy i grunty le ne

15%

1%

Sady Pastwiska Poz ostae grunty i nie u ytki

rdo: Dane Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.

Porwnujc uytkowanie gruntw w poszczeglnych gminach powiatu wielickiego mona zauway, i w gminach wiejskich: Biskupice i Gdw a ponad 70% powierzchni stanowi uytki rolne. W Gminie Kaj struktura ta jest specyficzna, gdy 52,5% powierzchni gminy stanowi lasy i grunty lene. W gminach miejsko-wiejskich udzia uytkw rolnych jest niszy i stanowi okoo 60% powierzchni, a okoo 30% powierzchni stanowi grunty pozostae i nieuytki (tabela 6).



37

__________________________________________________________________________________________

Tabela 6. Powierzchnia w ha oraz uytkowanie gruntw w powiecie wielickim (stan na 31 grudnia 2003 r.) Wyszczeglnienie Wojewdztwo maopolskie Powiat wielicki Gmina Biskupice Gmina Gdw Gmina Kaj Miasto i Gmina Niepoomice Miasto i Gmina Wieliczka Powierzchnia oglna w ha 1 519 000 42 778 4 099 10 854 8 310 9 511 10 004 w tym Powierzchnia uytkw rolnych Lasy i grunty Grunty Razem Sady ki Pastwiska lene orne 808 253 541 531 14 382 197 552 25 156 3 069 7 885 2 616 5 674 5 912 17 397 2 298 5 989 1 900 3 345 3 865 656 174 146 26 53 257 6 236 395 1 470 620 2 185 1 566 54 788 867 202 280 70 91 224 374 914 8 020 348 1 065 4 365 1 460 782 Pozostae grunty i nieuytki 267 256 9 602 682 1 904 1 329 2 377 3 310

rdo: GUS, Bank Danych Regionalnych

Powiat wielicki w analizowanym podregionie krakowsko-tarnowskim pod wzgldem powierzchni zajmuje 8 lokat. Mniejsz od powiatu wielickiego powierzchni zajmuj: powiat chrzanowski 37 149 ha, powiat owicimski 40 603 ha oraz powiat proszowicki 41 457 ha. Natomiast pozostae powiaty tego podregionu zajmuj powierzchnie nawet trzykrotnie wiksz jak powiat wielicki np. powiat tarnowski 141 344 ha.Tabela 7. Powierzchnia powiatw w podregionie krakowsko-tarnowski (stan na 31 grudnia 2003 r.) Lokata Wyszczeglnienie Powierzchnia w ha w wojewdztwie maopolskim Wojewdztwo maopolskie 1 519 000 Podregion krakowsko-tarnowski Powiat wielicki Powiat bocheski Powiat brzeski Powiat chrzanowski Powiat dbrowski Powiat krakowski Powiat miechowski Powiat olkuski Powiat owicimski Powiat proszowicki Powiat tarnowski 42 778 63 148 59 000 37 149 52 950 122 962 67 673 62 219 40 603 41 457 141 344 8 4 6 11 7 2 3 5 10 9 1



38

__________________________________________________________________________________________

Powiat m. Tarnw

7 238

12

rdo: GUS, Bank Danych Regionalnych.

Klasyfikacja gruntw w poszczeglnych powiatach podregionu krakowsko-tarnowskiego uzaleniona jest cile od rodzaju prowadzonej gospodarki. W przewaajcej czci s to grunty rolne np.: powiat proszowski, w ktrym uytki rolne stanowi 84,1% powierzchni, czy powiat miechowski 74,7% powierzchni. Natomiast powiaty, ktrych gospodarka ma charakter przemysowy udzia uytkw rolnych jest znacznie mniejszy i zmniejsza si on na korzy gruntw pozostaych i nieuytkw (np.: w powiecie owicimskim uytki rolne stanowi 38,4% powierzchni).Tabela 8. Struktura uytkw gruntw w podregionie krakowsko-tarnowski (stan na 31 grudnia 2003 r.) Wyszczeglnienie Wojewdztwo maopolskie Powiat wielicki Powiat bocheski Powiat brzeski Powiat chrzanowski Powiat dbrowski Powiat krakowski Powiat miechowski Powiat olkuski Powiat owicimski Powiat proszowicki Powiat tarnowski Powiat m. Tarnw Powierzchnia uytkw rolnych w ha Razem Grunty orne Sady ki Lasy i grunty Pastwiska lene 54 788 374 914 Pozostae grunty i nieuytki 267 256

808 253 541 531 14 382 197 552

Podregion krakowsko-tarnowski 25 156 34 775 36 928 12 247 36 576 81 625 50 524 29 891 20 937 34 868 85 991 2 312 17 397 22 552 24 876 9 552 30 692 69 202 47 480 27 290 16 902 30 653 65 165 1 906 656 676 545 192 241 1 952 418 354 181 141 971 144 6 236 9 715 9 082 2 249 4 189 8 688 1 877 1 669 3 195 3 813 13 747 225 867 1 832 2 425 254 1 454 1 783 749 578 659 261 6 108 37 8 020 17 436 10 952 13 469 5 868 15 447 8 089 21 805 4 078 631 30 125 270 9 602 10 937 11 120 11 433 10 506 25 890 9 060 10 523 15 588 5 958 25 228 4 656

rdo: GUS, Bank Danych Regionalnych.



39

__________________________________________________________________________________________

2.6. Infrastruktura techniczna2.6.1. Sie drogowa Najwaniejsz drog na terenie wojewdztwa maopolskiego i jednoczenie powiatu wielickiego jest droga krajowa nr 4, ktra przebiega od: granicy pastwa przez Jdrzychowie - Bolesawiec - Krzywa - Wrocaw - Prdy - Nogawczyce - Gliwice - Katowice - Chrzanw - Krakw - Tarnw - Rzeszw - Jarosaw- Radymno - Korczowa do granicy pastwa. Krajowa czwrka jest gwnym szlakiem komunikacyjnym przecinajcym na p powiat wielicki dzielc go na cz pnocn i poudniow. Podzia ten jest istotny nie tylko pod wzgldem przestrzennym, ale przede wszystkim pod wzgldem spoecznym. Na skutek takiego rozgraniczenia powiatu przez drog krajow nr 4 harmonijny rozwj obu jego czci jest w znacznej mierze utrudniony. Co istotne, droga krajowa nr 4 jest rwnoczenie najbardziej obcion drog krajow w Maopolsce, poniewa czy Krakw z Bochni, oraz dalej Tarnw z Rzeszowem co powoduje dalsze problemy na paszczynie spoecznej poprzez znaczce oddziaywanie na jako ycia mieszkacw podzielonego powiatu wielickiego. redni dobowy ruch uzyskany wedug Generalnego Pomiaru Ruchu w 2000 r. to ok. 15 000 P/d, w tym ok. 10 000 samochodw osobowych i 2 500 samochodw ciarowych (obecnie ruch ten jest znacznie intensywniejszy). Droga krajowa nr 4 stanowi obwodnice miasta Wieliczki od strony pnocnej. Drug drog krajow przebiegajc przez teren powiatu wielickiego jest droga nr 75 czca si z krajow czwrk w miejscowoci Targowisko. Stanowi ona poczenie z wschodni czci miasta Krakowa, przecina wschodni, odleglejsz cz miasta Niepoomice. redni dobowy ruch z 2000 roku na tej drodze nr 75 wynosi okoo 9 500 P/d, w tym 7 500 samochodw osobowych, 1 000 dostawczych, oraz 1 000 samochodw ciarowych (obecnie ruch ten jest znacznie intensywniejszy).7

7

rdo: Zarzd Drg Powiatowych w Wieliczce.



40

___________________________

PRL pow wiel.

Documents

Transcript of PRL pow wiel.