PROCES SCALENIA GRUNTÓW NA OBSZARACH CENNYCH EKOLOGICZNIE

Małgorzata Stańczuk-Gałwiaczek

Politechnika Warszawska

Wydział Geodezji i Kartografii

Zakład Katastru i Gospodarki Nieruchomościami

NA OBSZARACH CENNYCH EKOLOGICZNIE W UJĘCIU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

XIX Konferencja Naukowa z cyklu

„Nowe tendencje w teorii i praktyce urządzania obszarów wiejskich” nt.

„Kształtowanie przestrzeni na terenach cennych ekologicznie

SZCZYTNO, 4–5 września 2014

Wprowadzenie

Rys. 1. Struktura obszarów cennych przyrodniczo,źródło: opracowanie własne

Wprowadzenie

Jak podaje Dobrzańska [2007]:„należy unikać przekształcenia się obszarów chronionych

w wyspy wśród pustyni biologicznej degradacji.”

Dobrzańska [2007]: Dobrzańska B., 2007. Planowanie strategiczne zrównoważonego rozwoju obszarówprzyrodniczo cennych. s. 60-71.Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Źródło: http://wrzutka.pl/tapety/p/602/pustynie-krajobrazy-piasek

Rozwiązania projektowe zaproponowane wprocesie scalenia gruntów powinny pozwalać naochronę przyrody i prawidłowe kształtowanieterenów przyrodniczo cennych, przy jednoczesnejrealizacji idei wielofunkcyjnego, zrównoważonegorozwoju obszarów wiejskich.

Proces scaleniowy powinien uwzględniać

ProblemProblem

Proces scaleniowy powinien uwzględniaćdziałania nakierowane na ochronę i zachowaniewalorów przyrodniczo-krajobrazowych. Aspekty tenie mogą być w projekcie scalenia traktowanefragmentarycznie.

Charakterystyka obszaru badań

Obszar scalenia obejmował:1) Obszary „Natura 2000”:1) Obszary „Natura 2000”:

- Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja Nadbużańska” (kod PLH140011, Dyrektywa Siedliskowa), zatwierdzony Decyzją KomisjiEuropejskiej z dnia 10 stycznia 2011r.,- Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Dolnego Bugu” (PLB 140001,Dyrektywa Ptasia), wyznaczony Rozporządzeniem Ministra Środowiska zdnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków.

2) Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Bugu”, utworzony Uchwałą NrXII/84/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 29 kwietnia1986 roku w celu ochrony i zachowania doliny Bugu posiadającej wysokiewalory przyrodnicze, krajobrazowe, kulturowe i wypoczynkowe.

Rys. 2. Fragment projektu scalenia obiektu “Krupice i Klekotowo”- wybrane rozwiązania projektowe, źrodło: opracowanie własne.

Alternatywne zagospodarowanie

gruntów marginalnych i nieużytków gruntowych

- Zachowanie potencjalnych użytków ekologicznych

Źródło: www.mapa.targeo.pl

- Zachowanie potencjalnych użytków ekologicznych(przekształcenie nieużytków gruntowych charakteryzujących siędużą wartością przyrodniczą w użytki ekologiczne i pozostawienie

ich bez żadnych transformacji);

- Przeznaczenie gruntów marginalnych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe (wydzielenie w ramach procesu scaleniowego nagruntach marginalnych, które nie mogą pretendować doprzekształcenia w użytki ekologiczne, terenów użytecznościpublicznej przeznaczonych dla potrzeb rekreacji).

Realizacja zalesień oraz granicy polno-leśnej

Rys. 3. Działka ewidencyjna 125/3 przeznaczona pod zalesienie, źródło: http://maps.geoportal.gov.pl

Rys. 4. Teren dolesień w ramach wyznaczonej granicy polno-leśnej,źródło: http://maps.geoportal.gov.pl

Realizacja stref buforowych i miedz śródpolnych

Rys. 5. Brak stref buforowych wzdłuż rzeki Szysia,źródło: http://maps.geoportal.gov.pl

Realizacja zadrzewień i zakrzewień śródpolnych oraz zadrzewień wzdłuż pasów drogowych

Rys. 6. Liczne zadrzewienia śródpolne,źródło: http://maps.geoportal.gov.pl

Rys. 7. Zadrzewienia wzdłuż pasów drogowych, wymagające uzupełnienia,źródło: http://maps.geoportal.gov.pl

Poprawa warunków wodnych

- Odbudowa systemu melioracji

wodnych szczegółowych

(prace związane z odbudową i konserwacją urządzeń melioracji szczegółowych, renaturyzacja rowów melioracyjnych, fitomelioracje);

Fot. Dr hab. K. Sobolewska-Mikulska, prof. PW

- Realizacja tzw. „małej retencji

wód”

(ochrona i odpowiednie utrzymanie istniejących zbiorników wodnych, wykorzystanie oczek śródpolnych).

Fot. Dr hab. K. Sobolewska-Mikulska, prof. PW

Źródło: www.wigry.win.pl

Rozwiązania projektowe przyczyniające się do ekologizacji gospodarki na obszarach cennych przyrodniczo

Źródło: www.minrol.gov.pl Źródło: www.eko.com.pl Źródło: www.optimex.flog.pl

- Wydzielenie miejsc przeznaczonych pod szlaki rowerowe ispacerowe oraz miejsca campingowe (przeznaczenie na te celeterenów wokół zbiornika wodnego znajdującego się w pobliżukompleksu leśnego);- Zachowanie w stanie niezmienionym wszelkich obiektów owartościach kulturowych (zespół dworsko-parkowy i zagroda wmiejscowości Krupice oraz 8 obiektów wpisanych do rejestruzabytków);- Wydzielenie terenów na cele produkcji żywności ekologicznejpołączone z agroturystyką, a także wydzielenie obszarówzrównoważonej produkcji rolnej.

Analiza projektu scalenia gruntów obiektu „Krupice i Klekotowo” pod kątem realizacji zaproponowanych rozwiązań o charakterze środowiskowym i krajobrazowym

Zaproponowane rozwiązanie projektoweRealizacja

rozwiązaniaUwagi

Realizacja stref buforowych i miedz śródpolnych -Alternatywne zagospodarowanie nieużytków gruntowych -Alternatywne zagospodarowanie gruntów marginalnych -

Realizacja zalesień +

Realizacja granicy rolno-leśnej +Rozwiązanie zastosowane fragmentarycznie,

Realizacja granicy rolno-leśnej + w niewystarczającym stopniu.

Zadrzewienie i zakrzewienie pasów drogowych -

Stosownym byłoby uzupełnienie istniejących zadrzewieńpasów drogowych.

Drogi ekologiczne -

Zaprojektowano nowe drogi dojazdowe do pól orazposzerzenia dróg istniejących, jednakże nie uwzględnionorealizacji dróg ekologicznych.

Realizacja zadrzewień i zakrzewień śródpolnych -

Z racji występowania licznych zadrzewień śródpolnychnie istniała konieczność ich uzupełnienia.

Realizacja tzw. "małej retencji" -Odbudowa i konserwacja istniejących urządzeń melioracji wodnych +

Zaplanowano odbudowę urządzeń melioracji wodnychszczegółowych, jednakże nie dążono do ich renaturyzacji.

Wydzielenie terenów na cele pozarolnicze (cele rekreacyjno-wypoczynkowe) -

Wnioski i podsumowanie

Zdaniem Duczkowskiej-Małysz [2000] „przykłady kierunkówprzekształceń w polityce i rozwiązaniach systemowychwspierających ideę wielofunkcyjnego rozwoju jednoznaczniewskazują na zbyt mały zakres prac wykonywanych wtradycyjnych scaleniach gruntów w Polsce.”

Jak podaje Przegon [2007] „geodeci rolni w projektachscaleniowych powinni należytą uwagę poświęcić ochronieurządzanego obszaru. Scalenia gruntów nie powodująurządzanego obszaru. Scalenia gruntów nie powodująnaruszenia dotychczasowej stabilności środowiska (…)Zabiegi te są wskazywane jako instrument służącywyrównywaniu i kompensacji strat. Przeprowadzanie ich sprzyjapoprawie środowiska przyrodniczego i często inicjuje procesykorzystne dla zasobów przyrody.”

Duczkowska-Małysz [2000]: Duczkowska-Małysz K., 2000. Europejski kontekstmodernizacji rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Strategie rozwoju obszarówwiejskich – zarządzanie projektami UE. Olsztyn: Wyd. UWM.Przegon [2007]: Przegon W., 2007. Ochrona środowiska w projektach scaleniowychgruntów. Czasopismo Techniczne, z. 7-A/2007. Kraków: Wyd. Politechniki Krakowskiej.

Bibliografia

• Bielska A., 2012. Wpływ procesu scalenia gruntów na wielofunkcyjny, zrównoważonyrozwój obszarów wiejskich. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, Nr 1/II/2012, s. 5-14. PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi.

• Dobrzańska B., 2007. Planowanie strategiczne zrównoważonego rozwoju obszarówprzyrodniczo cennych. s. 60-71.Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

• Duczkowska-Małysz K., 2000. Europejski kontekst modernizacji rolnictwa i rozwojuobszarów wiejskich. Strategie rozwoju obszarów wiejskich – zarządzanie projektami UE.Olsztyn: Wyd. UWM.

• Piontek F. red., 2002. Sektorowość i integralność kapitału ludzkiego i przyrodniczego w• Piontek F. red., 2002. Sektorowość i integralność kapitału ludzkiego i przyrodniczego wprocesie globalizacji. Kapitał ludzki w procesie globalizacji a w zrównoważonym rozwoju, s.15, Wisła: Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Wyższa Szkoła Ekonomiii Administracji w Bytomiu.

• Płotkowski L., 2008. Zalesiania gruntów rolnych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskichna lata 2007-2013. s. 116-125. Warszawa: SGGW.

• Przegon W., 2007. Ochrona środowiska w projektach scaleniowych gruntów. CzasopismoTechniczne, z. 7-A/2007. Kraków: Wyd. Politechniki Krakowskiej.

• Przegon W., 2009. Projektowanie granicy rolno-leśnej w strefie otulinowej PienińskiegoParku Narodowego na przykładzie Sromowiec Wyżnych. Architektura - Czasopismotechniczne, 2-A/2009 Z. 10 R. 106, s. 193-20. Kraków: Wyd. Politechniki Krakowskiej.

Bibliografia• Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć

mogących znacząco oddziaływać na środowisko, Dz. U. z 2010r. Nr 213, poz. 1397 z późn.zm.

• Sajnóg. N, Wójcik J., 2013. Możliwości zagospodarowania gruntów marginalnych inieużytków gruntowych w scalaniu gruntów. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich,Nr 2/II/2013, s. 155-166. PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Technicznej InfrastrukturyWsi.

• Sobolewska-Mikulska K., Pułecka A. 2007. Scalenia i wymiany gruntów w rozwojuobszarów wiejskich, s.31-34. Warszawa: Oficyna Wydawnicza PW.

• Sobolewska-Mikulska K., Wójcik J., 2012. Aspekty środowiskowe i krajobrazowe rolnictwaw opracowaniu założeń do projektu scalenia gruntów. Acta Sci. Pol. Geod. Descr. Terr.,Sobolewska-Mikulska K., Wójcik J., 2012. Aspekty środowiskowe i krajobrazowe rolnictwaw opracowaniu założeń do projektu scalenia gruntów. Acta Sci. Pol. Geod. Descr. Terr.,11(4), s. 27-38.

• Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, Dz. U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 zpóźn. zm.

• Zielińska A. red., 2005. Korzyści społeczno-ekonomiczne sieci Natura 2000. Natura 2000 wEuroregionie Nysa, v Euroregionu Nisa, s. 101-102. Jelenia Góra: Centrum SamorząduLokalnego FRDL.

• Zielińska A., 2007. Konkurencyjność obszarów przyrodniczo cennych. Przedsiębiorstwo ipaństwo — wybrane problemy konkurencyjności, s. 162-172. Szczecin, KatedraMikroekonomii Uniwersytet Szczeciński: Wydawnictwo PRINT GROUP Daniel Krzanowski.

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę