Polska 2030

1

Polska 2030

Wyzwania rozwojowe

Potrzeba porozumienia, co do tego, że przed Polską stoją wyzwania rozwojowe, wymagające ogólno-społecznego zaangażowania i

odpowiedzialności politycznej.

10 wyzwań ma charakter kluczowy.

1. STABILNY, WYSOKI WZROST GOSPODARCZY

2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA

3. WYSOKA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA ORAZ ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY

7. SOLIDARNOŚĆI KONWERGENCJA REGIONALNA

8. POPRAWA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ

9. SPRAWNE PAŃSTWO

10. WZROST KAPITAŁU SPOŁECZNEGO

4. ODPOWIEDNI POTENCJAŁ INFRASTRUKTURY

5. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNE

6. GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY I ROZWÓJ KAPITAŁU INTELEKTUALNEGO

2

Polska 2030

Polaryzacyjno-dyfuzyjny model rozwoju

DYFUZJA

LOKOMOTYWY ROZWOJU:

DŹWIGNIE SUKCESU:- metropolitalne centra rozwoju (uczelnie, usługi,

przemysł, kultura spędzania czasu wolnego),- nowoczesna infrastruktura

(odrobić zapóźnienia cywilizacyjne),- wysoka stopa inwestycji,

- rozwój kapitału intelektualnego,- wysoka aktywność zawodowa i równowaga praca-życie,

- premiowanie pracy (workfare state),- przyjazne i sprawne państwo,

- zaufanie społeczne.

KONKURENCYJNOŚĆ(nowe przewagi)

BIEGUNY ROZWOJU

POLARYZACJA

OBSZARY O NIŻSZYM POTENCJALE:DŹWIGNIE ZMIAN I DYFUZJI:

- lokalne centra rozwoju (szkoła, e-biblioteka, boisko, droga, centrum wolontariatu),

- dostępność transportowa i teleinformatyczna,- udział w inwestycjach,

- dostępność każdej ścieżki edukacyjnej,- realokacja zasobów pracy do nowych sektorów

gospodarczych,- ograniczenie nawyku życia z transferów

(od welfare do workfare),- przyjazna administracja każdego szczebla,

- tożsamość i siła więzi lokalnych, wzrost zaufania i zdolności do współpracy.

BUDOWANIE POTENCJAŁU DYFUZJI

WYRÓWNYWANIE SZANS I POTENCJAŁÓW

DYFUZJA

3

RÓWNOWAGA

Polska 2030

Model długookresowego rozwoju „Polska 2030”

Sprawne państwo

Potencjałdemograficzny

Polityka wzrostugospodarczego

Solidne fundamenty rozwoju Polski

Zrównoważonyrozwój

regionalny

Większa spójność

społeczna

Społeczny wymiar rozwoju

Rozwójkapitału społecznego

Dobrajakośćżycia

Aspiracje – roszczenia, perspektywa generacyjna,

solidarność pokoleń?

Nowoczesnainfrastruktura

Mikropolityki rozwoju

Sprawnyrynekpracy

Rozwójkapitału

intelektualnego

Bezpieczna energia,

czyste środowisko

Oś p

olar

yzac

ji

Oś dyfuzji

4

Generacja 2.0 – pokolenie aspiracji:pokonanie „luki edukacyjnej”i „luki technologicznej”

Polska 2030

Fale demograficzne w Polsce5

1950

1952

1954

1956

1958

1960

1962

1964

1966

1968

1970

1972

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

05

1015202530354045

Udział ludności w wieku poniżej 20 lat i 14 lat i poniżej w ludności ogółem

poniżej 20 lat 14 lat i poniżej

1946

1951

1953

1955

1957

1959

1961

1963

1965

1967

1969

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

0

200

400

600

800

1000

Urodzenia żywe w tys. (1946-2006)

Polska 2030

Potencjał demograficzny

Ruch naturalny i migracje, Polska 1989-2030

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wg projekcji GUS w perspektywie roku 2030 liczba osób w wieku pow. 65 lat zwiększy się do około 10 mln (2006: 7 mln), przy zmniejszającej się liczbie osób w wieku produkcyjnym.

Zmiany demograficzne to nie tylko zagrożenie – są one w dużej mierze wynikiem rozwoju cywilizacyjnego.

Potencjał polskich seniorów jako źródło impulsów rozwojowych?

6

Charakterystyka rynku pracy

2005 2030 (bez zmian wskaźnika zatrudnienia)

2030 (ze zmianami wskaźnika zatrudnienia)

Liczba pracujących (w mln)

14,3 12,7 16,4

Liczba utrzymywanych (w mln)

23,9 23,9 20,1

W tym osoby 60-65+

5,6 9,0 8,9

Pozostali 18,3 14,9 11,3

Liczba utrzymywanych na jednego pracującego

1,7 1,9 1,2

Źródło: ZUS, KRUS, obliczenia własne

Na początku XXI wieku Polska jest wciąż krajem relatywnie młodym w sensie demograficznym.

Aktualne tendencje – wydłużanie się przeciętnej długości życia oraz niska dzietność – wskazują jednak, że w najbliższych dekadach należy oczekiwać niekorzystnych zmian w strukturze wiekowej ludności.

Polska 2030

Potencjał demograficznySolidne fundamenty rozwoju Polski

Rekomendacje kierunkowe:• polityki pomagające łączyć

cykl życia i kariery zawodowej oraz tworzące warunki dla silver economy,, nakierowane na zwiększenie aktywności i zatrudnienia,

• kontynuacja reformy emerytalnej w kierunku wytyczonym przez system powszechny oraz eliminacja tych polityk, które mogą zachęcać do wcześniejszej dezaktywizacji,

• polityki mające na celu zwiększenie dzietności zgodne z procesami przemian wzorców kulturowych, dotyczących rodziny oraz uwzględniające fazy cyklu demograficznego,

• polityka zdrowotna nastawiona na eliminację nieefektywności, w tych obszarach, w których wyniki Polski są istotnie gorsze od wyników uzyskiwanych w innych państwach UE.

zmniejszenie liczby utrzymywanych przypadających na

1 pracującego z obecnych 1,7 do 1,1 – 1,2,

zwiększenie udziału wydatków systemu emerytalnego na emerytury o charakterze

aktuarialnie zbilansowanym z minimalnego obecnie poziomu do

ponad 70%,zrównanie wieku emerytalnego

kobiet i mężczyzn i wydłużenie go w perspektywie roku 2030,zwiększenie współczynnika

dzietności ogólnej do poziomu co najmniej 1,6,

zmniejszenie poziomu nadumieralności, szczególnie mężczyzn w wieku 30-59 lat,

w porównaniu ze średnią UE 27 (obecnie jest ona o 70 % wyższa).

Kosztowne społeczno-ekonomiczne skutki zmian w strukturze wiekuWykorzystanie potencjału wynikającego ze zwiększania się długości trwania życia

7

Polska 2030

Zrównoważony rozwój regionalnycztery główne priorytety: wspieranie metropolizacji, budowanie wysokiej jakości systemu edukacji, rozwój nowoczesnych technik telekomunikacyjnych i tworzenie funkcjonalnych powiązań wolniej rozwijających się terenów z liderami wzrostuW odniesieniu do obszarów o znacznym udziale rolnictwa w zatrudnieniu, niezbędna jest dodatkowo lepsza koordynacja i zmiany w politykach: rynku pracy, podatkowej, społecznej oraz rolnej. Rekomendacje kierunkowe:• budowanie wysokiej jakości

systemu edukacji, • rozwój i dostępność

nowoczesnych technik telekomunikacyjnych,

• modernizacja cywilizacyjna obszarów wiejskich,

• rewitalizacja małych miast, warunki dla rozwoju Polski lokalnej,

• tworzenie funkcjonalnych powiązań terenów rozwijających się wolniej z liderami wzrostu,

• wspieranie metropolizacji (rozwój terenów suburbialnych z równoczesnym przeciwdziałaniem rozproszeniu przestrzeni miejskiej).

osiągnięcie przez najuboższe polskie regiony 60% przeciętnego PKB na mieszkańca w krajach UE

27 (z obecnych 40%),zwiększenie odsetka mieszkańców

kraju zamieszkujących na terenach, z których dotarcie do

ośrodków wojewódzkich transportem drogowym i

kolejowym zajmuje nie więcej niż 60 minut,

do wartości zbliżonej do 100%,wzrost udziału w dochodach

wiejskich gospodarstw domowych dochodów

z pracy poza rolnictwem do 50-60%

i zmniejszenie udziału transferów społecznych,

zwiększenie współczynnika urbanizacji

do około 75% (dzisiejsze 61%),wzrost międzynarodowego znaczenia polskich miast w

europejskiej sieci metropolii.

Społeczny wymiar rozwoju

Trwała polaryzacja rozwojuEfektywne wykorzystanie szans rozwojowych wszystkich regionów

8

Polska 2030

9

Ludność w mln.Studenci w tys.

1 Warszawski 3,2 2912 Katowicki 2,8 1413 Krakowski 2,1 1854 Gdański 1,2 925 Wrocławski 1,2 1426 Łódzki 1,1 1237 Poznański 1,1 1428 Bydgoski 0,8 779 Szczeciński 0,7 6210 Lubelski 0,7 8611 Rzeszowski 0,6 5212 Białostocki 0,5 50Razem 16,0 1443

Obszary miejskie 0,2-0,5 mln osób

Źródło: Sieć regionów metropolitarnych RP wg Unii Metropolii Polskich, Paweł Adamowicz, Prezes Unii Metropolii Polskich, 7.09.09

Obszary/ regiony metropolitarne w sieci dróg i kolei ten-transport

Polska 2030

Obszary wiejskie o najgorszych wskaźnikach sytuacji społeczno-gospodarczej

10

Źródło: Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020:Regiony, miasta, obszary wiejskie, MRR 2009

Polska 2030

Jakość życia a regiony

Źródło: dzennikwschodni.pl

11

Polska 2030

Wyzwania 2030 a nowy typ przewag konkurencyjnych

Przewagi z tytułu szybkiej dyfuzji cywilizacyjnej (świat – Europa – Polska – metropolie – obszary wiejskie),

Przewagi z tytułu rozwoju kapitału intelektualnego (edukacja przez całe życie: 3 – 83 lata; wykształcenie wyższe powszechne, brokering biznesu i nauki, innowacyjność),

Przewagi z tytułu wzrostu aspiracji postmaterialnych nowych generacji (ekonomia życia codziennego – work and leisure time),

Przewagi z tytułu wzrostu kreatywności i rozwoju klas kreatywnych (nowe środowisko audio-wizualne, kultura czynnikiem wzrostu),

Przewagi z tytułu wzrostu kapitału społecznego (orientacja na rozwój – zdolność do współpracy: life wide learning, dostępność transportowa i komunikacyjna).

12

Polska 2030

Rozwój kapitału intelektualnego

Rekomendacje kierunkowe:• zapewnienie wypełniania

przez system edukacji funkcji egalitarnych (dostęp, stypendia) i elitarnych (wspieranie talentów – personalizacja i indywidualizacja nauczania),

• poprawa dostępu do wysokiej jakości edukacji wczesnej,

• zmiana statusu nauczyciela dzięki nowym metodom oceny, motywacji i rozwoju,

• unowocześnienie systemu kształcenia przez całe życie,

• zmiana zasad finansowania jednostek naukowych (konkurencyjność),

• otwarcie szkół wyższych na sektor gospodarki i współpracę międzynarodową (profesjonalne zarządzanie autonomicznymi uczelniami),

• budowa przewag konkurencyjnych firm w oparciu o kapitał intelektualny.

zwiększenie nakładów na B+R do 4% PKB rocznie (min. 2% ze

środków prywatnych),upowszechnienie korzystania z

Internetu do poziomu bliskiego 100%,

zapewnienie wszystkim dzieciom dostępu

do wczesnej edukacji,zwiększenie odsetka studentów na

kierunkach inżynieryjno-technicznych i matematyczno-

informatycznych do ok. 20%-25% w 2030,

wzrost odsetka naukowców pracujących

w sektorze prywatnym z 8% do 40%,

wzrost liczby patentów uzyskiwanych

przez obywateli polskich w Europejskim Urzędzie

Patentowym z 4 do 40 patentów na 1 mln mieszkańców,

zwiększenie odsetka polskich prac naukowych

w puli cytowań do 3% w 2030,wzrost znaczenia flagowych

polskich uczelni w rankingach międzynarodowych.

Mikropolityki rozwoju

Powiększający się dystans Polski wobec rozwiniętych gospodarek świata w obszarze kapitału intelektualnegoKapitał intelektualny jako główne źródło konkurencyjności Polski w globalnej gospodarce

13

Polska 2030

Inwestycje w edukację14

Polski system oświaty charakteryzuje anachroniczne podejście do roli nauczyciela – widzianego bardziej jako urzędnika zbiurokratyzowanego systemu niż jako „pracownik wiedzy” i współwychowawca przygotowujący młodych ludzi do uczenia się przez całe życie.

Inwestycje w kapitał ludzki najmłodszych dają największy zwrot – są najbardziej opłacalne nie tylko dla samych dzieci, ale również dla społeczeństwa. W długim okresie przekładają się na wyższy poziom dobrobytu, lepsze zdrowie, niższe wskaźniki przestępczości.

Inwestycje w edukację Wyniki ucznia na tle swojej grupy wiekowej

Polska 2030

Źródło: na podst. Mateju P. Smith M.L., Soukup P., Basl J., „ Determination of College Expectations in OECD Countries, „Czech Sociological Review”, vol 43. No. 6., (2007).

Szkoła jest w niedostatecznym stopniu wykorzystywana jako miejsce wyrównywania szans rozwojowych. Polska należy do krajów, w których kariera edukacyjna dzieci jest najsilniej związana ze statusem społeczno-ekonomicznym rodziców (na podstawie wyników PISA)

15

Edukacja: wyrównywanie szans rozwojowych

Polska 2030

16

Źródło danych: Citizenship and Education in Twenty-eight Countries; The International Association for the Evaluation of Educational Achievement 1999/2000

Oczekiwane na rynku pracy w USA umiejętności pracowników ze względu na typ zadań w okresie 1960-2000

Polska 2030

Rozwój klas kreatywnych

Rozwój klas kreatywnych (zawody informatyczne, inżynierskie, nauk o człowieku, życiu i społeczeństwie, edukacji, sztuki, rozrywki, mediów; profesjonaliści: biznesu, finansów, marketingu, sfery zdrowia, prawnicy): z 10% do 30% w USA,

Richard Florida – synergia 3T: technologie, talenty, tolerancja, Metropolitarny model rozwoju (lifestyle, uczelnie, usługi,

przemysły kulturowe, dyfuzja wewnętrzna i zewnętrzna) – węzły metropolitarne,

CDI (Indeks Kompozycji Różnorodności): Gay Index, Melting Pot Index, Bohemian Index a korelacja z High Tech Index.

17

Polska 2030

Globalny Indeks Kreatywności18

Szwecja

Japonia

Finlandia

Stany Zjednoczone

Switzerland

Dania

Islandia

Holandia

Norwegia

Niemcy

Kanada

Australia

Belgia

Izrael

Wielka Brytania

Korea Południowa

Francja

Nowa Zelandia

Austria

Irlandia

Czechy

Grecja

Hiszpania

Estonia

Rosja

Włochy

Ukraina

Słowacja

Węgry

Chorwacja

Bułgaria

Łotwa

Urugwaj

Polska

Portugalia

Chiny

Gruzja

Argentyna

Turcja

Chile

Indie

Meksyk

Brazylia

Peru

Rumunia

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9

The Global Creativity Index Duża czwórka miast pierwszego poziomu:Nowy Jork, Londyn ,Tokio, Paryż,

Inne miasta pierwszego poziomu:Chicago, Los Angeles, Frankfurt, Hong Kong, Mediolan,

Miasta drugiego poziomu:San Franciso, Sydney, Toronto, Zurich, Bruksela, Madryt, Meksyk, Sao Paulo, Moskwa, Seul,

Miasta trzeciego poziomu:Boston, Waszyngton, Dallas, Houston, Atlanta, Miami, Minneapolis, Amsterdam, Caracas, Dusseldorf, Genewa, Jakarta, Johannesburg, Melbourne, Osaka, Praga, Santiago, Taipei, Bangkok, Pekin, Montreal, Rzym, Sztokholm, Warszawa, Barcelona, Berlin, Budapeszt, Buenos Aires, Kopenhaga, Hamburg, Stambuł, Kuala Lumpur, Manila, Shanghai.

Źródło: R. Florida, The Flight of the Creative Class

Polska 2030

Rozwój kapitału społecznego

Społeczny wymiar rozwoju

Rekomendacje kierunkowe:• poprawa jakości debaty

publicznej poprzez wprowadzenie zasad nowoczesnej komunikacji między administracją a społeczeństwem,

• wzrost zdolności do współpracy – realizacja programów edukacyjnych ukierunkowanych

na wzmacnianie zdolności do współpracy,

• budowa i wzmacnianie klasy kreatywnej,

• lepsze wykorzystanie technologii cyfrowych w komunikacji i aktywizacji społecznej,

• maksymalne zwiększenie dostępu do zasobów dziedzictwa kulturowego dzięki ich pełnej digitalizacji i udostępnieniu publicznie w postaci cyfrowej,

• stymulowanie rozwoju organizacji pozarządowych (wzrost udziału w realizacji usług publicznych)i podniesienie poziomu aktywności obywatelskiej,

• wzmacnianie więzi lokalnych – kształtowanie przyjaznej ludziom przestrzeni publicznej i budowanie tożsamości lokalnej.

zwiększenie poziomu zaufania między ludźmi

do 35–40% z obecnych niespełna 12%,

podwojenie wartości indeksu aktywności obywatelskiej do 26–

30%,zwiększenie stałej frekwencji

wyborczej do poziomu powyżej 60%,

zmniejszenie odsetka obywateli nieuczestniczących w kulturze z

obecnych 60% do 30%,zwiększenie wkładu sektora

kultury w PKB do poziomu 8-10% PKB,

zmniejszenie różnic regionalnych w liczbie organizacji

pozarządowych na 10 tys. mieszkańców i osiągnięcie w

skali całego kraju poziomu ok. 20 organizacji na 10 tys.

mieszkańców.

Kapitał społeczny zorientowany na przetrwanie i adaptacjęKapitał społeczny jako kapitał rozwoju

19

Polska 2030

Kapitał przetrwania i adaptacji vs kapitał rozwojowy

Wymiar gospodarczy

Wymiar społeczny

Wymiar kulturowy

egalitaryzm, ukryta rywalizacja, bezpieczeństwo, przystosowanie, roszczeniowość, mała stabilizacja

konserwatyzm struktur społecznych, paternalizm, bierność,

nadmiar opiekuńczości, brak poszanowania prawa, afirmacja

prywatności i dystans wobec państwa

kolektywizm, oportunizm, imitacyjność, konformizm, ksenofobia, brak zaufania

do obcych

indywidualizm, krytycyzm, kreatywność,

otwartość i tolerancja

społeczeństwo zmiany, demokratyzacja, zaradność, samopomoc, uczestnictwo

obywatelskie, legalizm, lojalność obywatelska

merytokracja, zasady rywalizacji, ryzyko, innowacyjność,

odpowiedzialność, sukces

Kapitał przetrwania i adaptacji

Kapitał społeczny rozwojowy

Wymiar generacyjny

marzenia, samorealizacja, odwaga, naturalna mobilność, aspiracje, strategia radzenia sobie, nowe

wzorce konsumpcji – postmaterializm, orientacja

na przyszłość, globalizm

przystosowanie, obawy, roszczenia, narzekanie, potrzeba stabilności,

konsumpcja a potrzeby podstawowe, orientacja

na przeszłość, prowincjonalizm

20

Polska 2030

Rozwój NGOs a przestrzeńLiczba zarejestrowanych organizacji w poszczególnych województwach w 2006 r.

Liczba organizacji pozarządowych według miejsca lokalizacji

Źródło: M. Gumkowska, J. Herbst, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych – raport z badania 2006, Warszawa

21

Polska 2030

Sprawne państwo

czy

Solidne fundamenty rozwoju Polski

Rekomendacje kierunkowe:• reorganizacja instytucjonalna

i unowocześnienie zarządzania administracją,

• osiągnięcie światowego poziomu procedur legislacyjnych i eliminacja nadregulacji,

• reorganizacja sądów powszechnych ,

• rynkowo działające instytucje usług publicznych – na rzecz klienta,

• stworzenie mechanizmów efektywnej i przejrzystej debaty publicznej, z udziałem wszystkich interesariuszy na rzecz dobra wspólnego.

przezwyciężenie barier resortowych i sektorowych w

rządowym procesie decyzyjnym,pełna i przyjazna e-obsługa

obywateli,zmniejszenie obciążeń

administracyjnych dla biznesu i wzrost efektywności administracji

publicznej (m. in. rankingi BŚ),skrócenie średniego czasu postępowań sądowych do standardów w krajach o

podobnym systemie prawnym (Niemcy i Austria),

zwiększenie efektywności wydawania środków na wymiar sprawiedliwości do poziomu w

krajach o podobnym systemie prawnym, zapewnienie dostępności pomocy

prawnej dla każdego na etapie przed-

sądowym i sądowym,usługi publiczne o nastawieniu

proklienckim, powszechnie dostępne, nastawione

na właściwe cele (np. poprawę zdrowotności społeczeństwa,

efektywna edukacja, administracja sprzyjająca

rozwojowi).

Niesprawne państwo i nieprzyjazna relacja państwo – obywatel jako bariera rozwoju Państwo, które daje obywatelowi poczucie bezpieczeństwa oraz możliwość realizacji swoich praw i indywidualnych aspiracji

22

Polska 2030

23Sprawne państwo – warunkiem wzrostu kapitału społecznego

Solidne fundamenty rozwoju Polski

Ewolucja administracji publicznej („od zaświadczenia do oświadczenia”)

Polska 2030

Sprawne państwo – e-governance 24

Źródło: Government at a glance 2009, OECD

Wymagania dla procesów RIA (Rich Internet Access) używanych przez administrację centralną (2005 i 2008)

Skumulowana ilość subskrypcji na szerokopasmowy dostęp do Internetu na 100 mieszkańców (2003-2008)

% obywateli używających usług e-urzędu (2008)

Polska 2030

25

Wychodzenie z kryzysu – strategia i fundamenty rozwoju, Kalendarz polityczny i merytoryczny (projekt 2+4: 2009-2011

oraz 2012-2015) – „okno szans”: 2011/2012, Nowe przewagi konkurencyjne: gospodarka wiedzy oparta na

kreatywności, Odrobienie zaległości infrastrukturalnych, Cel: jakość życia (wielowymiarowość: od edukacji przez dietę

i pracę w harmonii z życiem „silver economy” na starość), Mądre przywództwo, Kapitał społeczny – niewykorzystana rezerwa.

Kryzys a Polska 2030

Polska 2030

Obywatel 203026

Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Centrum Informacyjne Rządu