Etyka pomiędzy teorią a praktyką

Dr Mariusz Szynkiewicz Instytut Filozofii UAM, ZFTiRC

marszyn@amu.edu.pl

Normy

• Moralne

• Obyczajowe

• Prawne

Różnice:

- Źródło

- Sankcja

- Zakres (za: M.Ś.)

Etyka (ethos)

• Dział filozofii, zajmujący się opisywaniem, uzasadnieniem i analizą określonych koncepcji dobra, cnoty lub powinności (Za M. Ś.).

• Dziedzina wiedzy dotycząca zjawiska moralności.

- e. normatywna - nauka moralności,

- e. deskryptywna – nauka o moralności,

- metaetyka

Moralność

• Zespół postaw, zachowań, reguł i poglądów przyjmowanych i respektowanych w ramach danej społeczności lub przez określoną jednostkę,

• Moralność rozpatrywana jest w kontekście kategorii dobra i zła,

• Jest zjawiskiem, „przedmiotem” badanym przez etyków.

Etyka a moralność

• Etyka, rozpatruje zjawisko moralności w rozmaitych sytuacjach i kontekstach:

- historycznym,

- społecznym/społecznościowym,

- ekonomicznym,

- etc.

• Bada pochodzenie, funkcję, ewolucję określonych zjawisk i rozmaitych systemów moralnych.

Etyka opisowa

• Zajmuje się opisem określonych systemów moralnych w rozmaitych perspektywach: - historycznej,

- etnologicznej,

- socjologicznej,

- itp.

• Ma charakter naukowy (deskryptywny) i nie zajmuje się tworzeniem systemów normatywnych.

Etyka normatywna

Szuka odpowiedzi na pytanie co jest dobre a co złe, co jest naszym obowiązkiem, czym są cnoty.

Jest uwikłana: - antropologicznie (wiedza człowieku),

- ontologicznie (ogólna teoria bytu),

- teologicznie,

- Psychologicznie,

- Socjologicznie.

Dzieli się na: - Aksjologię (nauka o wartościach),

- Deontologię (nauka o powinnościach).

Etyka normatywna II

• Tworzy sądy wartościujące,

• Może występować w postaci kodeksów etycznych, etyk zawodowych itp.,

• Określa kryteria podziału na normy akceptowalne i nieakceptowalne,

• Zdaniem niektórych uczonych, może mieć charakter nauki stosowanej (W. Ostwald),

• Stawia się jej zarzut arbitralności, a nawet nienaukowości (M. Ossowska, E. Durkheim).

(za: M.Ś., S.D)

Deontologia (jako dział etyk normatywnych)

• Nauka o powinnościach i obowiązkach,

• Wynika z zasad i obyczajów obowiązujących w danej profesji (d. lekarskie, d. urzędnicze, d. prawnicze),

• Uwzględniają moralną specyfikę danej profesji a ich bazą są przepisy normujące funkcjonowanie danego zawodu (prawo handlowe, p. medyczne, p. wojenne),

• Zasady te ustalają władze lub samorządy z. lub obyczaj.

Model W. Ostwalda

• Etyka jest z tego świata i dla tego świata (podstawy empiryczne),

• Etyka jako inżynieria życia społecznego,

• Etyka sprawdza się w warunkach empirycznych (interakcjach społecznych).

(za: W.O)

Kodeks Etyki Lekarskiej

Przyjmuję z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów nadany mi tytuł lekarza i w pełni świadomy związanych z nim obowiązków przyrzekam: • obowiązki te sumiennie spełniać; • służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu; • według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne, mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek; • nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po śmierci chorego; • strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów lekarzy odnosić się z należną im życzliwością, nie podważając zaufania do nich, jednak postępując bezstronnie i mając na względzie dobro chorych; • stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić. (78 punktów szczegółowych) Źródło: http://www.nil.org.pl/dokumenty/kodeks-etyki-lekarskiej

Metaetyka

• Nauka o etyce, • Bada charakter poznawczy, metodologiczny i

logiczny zdań formułowanych w etyce. • Czy zdania etyki mają wartość logiczną? • Czy są zdaniami informującymi? • Czy można je poddawać weryfikacji? Przykład: Magda postąpiła źle, jej zachowanie jest nieuczciwe! Magda jest obywatelką Niemiec.

Etyki szczegółowe

• bioetyka, • etyka nauki, • etyka techniki, • etyka wychowania, • etyka ekologiczna • etyka biznesu, • etyka polityki, etyka mediów, • etyka komputerowa (cyberethics), • etyki zawodowe.

Etyki ogólne a etyki szczegółowe (na przykładzie bioetyki)

• Analizuje dylematy moralne związane z rozwojem, doskonaleniem i upowszechnieniem technik i technologii z obszaru nauk biologicznych i medycznych:

• biologii,

• biotechnologii,

• inżynierii genetycznej,

• nauk rolnych,

• medycyny,

• medycyny weterynaryjnej,

• farmakologii.

Podział teorii etycznych

Teorie etyczne możemy podzielić z uwagi na trzy zasadnicze kryteria:

• Genetyczne – pochodzenie norm moralnych,

• Zakresowe – odniesienie, „obszar” obowiązywania,

• Z uwagi na ocenę zachowań podmiotów .

Dziękuję za uwagę