Zasady konstrukcji ofert taryfowych w kolejowych przewozach pasażerskich

jako przyczyna naruszenia interesów konsumentów

Dr Przemysław Kowalik

Politechnika Lubelska

Wydział Zarządzania

Katedra Metod Ilościowych w Zarządzaniu

Prawo do informacji o najtańszych połączeniach (1)

Rozporządzenie (WE) Nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23.10.2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym określa w Załączniku II:

Minimalny zakres informacji dostarczanych przez

przedsiębiorstwa kolejowe lub sprzedawców biletów

Część I: Informacje dostarczane przed podróżą (…)

Rozkłady jazdy i warunki najniższych opłat za przewóz

2

Prawo do informacji o najtańszych połączeniach (2)

Zapis o obowiązku informowania podróżnych o warunkach najniższych opłat za przewóz nie zawiera żadnych wyjątków wyłączających jego stosowanie, niezależnie od trudności natury technicznej czy też kosztów, jakie mógłby ponieść przewoźnik kolejowy lub sprzedawca biletów.

3

Realnie występujące warunki najniższych opłat za przewóz

Ze względu na konstrukcję realnie istniejących ofert taryfowych, warunki najniższych opłat za przewóz mogą w szczególności przyjąć następującą postać:1. zakup biletu w relacji dłuższej niż faktycznie

przejechana; 2. zakup wielu biletów na poszczególne fragmenty

relacji zamiast pojedynczego biletu na daną relację.Oba wyżej wymienione przypadki mają wspólną cechę: pojedynczy bilet wystawiony na daną relację nie zapewnia najtańszego wariantu przejazdu.

4

Zasady poprawnej konstrukcji taryf przewozowych

• Przypadki, gdy warunki najniższych opłat za przewóz są takie, że pojedynczy bilet wystawiony na daną relację nie zapewnia najtańszego wariantu przejazdu są zgodne z prawem. Jednakże z punktu widzenia klienta można mówić o pewnej „patologii” tak skonstruowanych taryf choćby z powodu niewygody ich stosowania.

• Można postawić tezę, iż taryfa poprawnie skonstruowana z punktu widzenia klienta powinna charakteryzować się właściwością „najtańszy przejazd na jednym bilecie wystawionym w danej relacji”. Właściwość tę można sformalizować przy pomocy dwóch zasad wyrażonych w języku matematyki.

5

Poprawnie skonstruowane taryfy –słaba rosnąca monotoniczność

Zasada słabej rosnącej monotoniczności taryfy

Dla dowolnej stacji C położonej pomiędzy stacjami A oraz B cena biletu z A do C ani z C do B nie jest większa niż cena biletu z A do B.

Zasada ten jest naruszona, jeżeli najtańszymwariantem przejazdu jest zakup biletu w relacji dłuższej niż faktycznie przejechana.

6

AC

Bc(AC) ≤ c(AB)c(CB) ≤ c(AB)

Poprawnie skonstruowane taryfy –subaddytywność

Zasada subaddytywności taryfy

Cena biletu ze stacji A do B nie jest większa niż suma cen biletów wystawionych na relacje z A do C1, z C1 do C2,…, z Cm-1 do Cm oraz z Cm do B, gdzie C1,C2….,Cm-1, Cm są dowolnymi stacjami pośrednimi (niekoniecznie wszystkimi) pomiędzy A a B.

Zasada ten jest naruszona, jeżeli najtań-szym wariantem podróży jest przejazd na podstawie dwóch lub więcej biletów wystawionych na relacje krótsze, a tworzą-ce łącznie relację, którą chce przejechać podróżny.

7

A

C1

C2

B

c(AB) ≤ c(AC1)+c(C1C2)+c(C2B)

c(AB) ≤ c(AC1)+(C1B)c(AB) ≤ c(AC2)+(C2B)

Uwagi o istniejących ofertach taryfowych (1)

• Przyczyną naruszenia słabej monotoniczności czy subaddytywności z reguły jest zarządzanie ceną, a nie niedopatrzenia w tworzeniu ofert taryfowych.

• Istnieją przypadki, gdy specjalna oferta przewoźnika dla określonej grupy relacji (np. dla relacji łączących stacje w danym województwie) jest skonstruowana poprawnie, natomiast brak subaddytywności pojawia się w relacjach, które znajdują się tylko częściowo w obszarze dostępności danej oferty a częściowo leżące poza nią.

8

Uwagi o istniejących ofertach taryfowych (2)

• Zastosowanie tańszych ofert, dostępnych w wybranych relacjach ma na celu pozyskanie pasażerów właśnie w tychże relacjach.

• Możliwości tańszego podróżowania poza wyróżnionym relacjami (najtańszy przejazd przy użyciu biletu w relacji dłuższej niż faktycznie przejechana lub przy użyciu wielu biletów na poszczególne fragmenty relacji) są niejako „efektem ubocznym” stosowanych ofert taryfowych.

9

Uwagi o istniejących ofertach taryfowych (3)

• Przewoźnicy mogą nie być zainteresowani informowaniem podróżnych o pojawiających się jako „efekt uboczny” możliwościach tańszego podróżowania w relacjach innych niż przez nich promowane.

• Niemniej jednak, poza ograniczeniami co do stacji wsiadania, zasadniczo nie ma możliwości, aby formalnie ograniczyć korzystanie z „efektów ubocznych” istniejących ofert.

10

Uwagi o istniejących ofertach taryfowych (4)

• Należy zatem przyjąć, iż „efekty uboczne” są integralnym elementem oferty przewoźników a zatem przewoźnik lub sprzedawca biletów ma obowiązek podać podróżnemu informację, jaki(e) bilet(y) należy nabyć, aby opłata za przewóz była najniższa.

• Przewoźnicy jednakże mogą stosować utrudnianie dostępu do informacji o najtańszych wariantach przejazdu.

• W przypadku najtańszych przejazdów „wielobiletowych”znalezienie najtańszego wariantu może być bardzo złożo-nym obliczeniowo zadaniem, tzw. problemem najtańszej ścieżki, wymagającym użycia stosownego oprogramowania.

11

Poprawność informacji taryfowych dostępnych w serwisach internetowych (1)

Oferty naruszające zasady słabej rosnącej monotoniczności są poprawnie obsługiwane przez systemy PKP Intercity („Bilet taniomiastowy”) oraz Koleje Śląskie (Oferta specjalna „13”), gdyż są dostępne także w relacjach krótszych niż te wyznaczone przez stacje „skrajne”.

Relacje krótsze, choć opłacalne dla pasażera nie są obsługiwane przez systemy Przewozów Regionalnych („Połączenie w dobrej cenie”) , Kolei Dolnośląskich („Dobry bilet”) oraz Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej („Łódź Bliżej Ciebie”) . W systemie informacyjnym Kolei Mazowieckich tylko niektóre oferty specjalne są obsługiwane poprawnie.

12

Poprawność informacji taryfowych dostępnych w serwisach internetowych (2)

Oferty naruszające zasadę subaddytywności nie sąobsługiwane poprawnie przez system sprzedażowy czy informacyjny któregokolwiek z przewoźników.

Zakup najtańszej „kombinacji” wielu biletów jest możliwy jedynie poprzez samodzielne zaplanowanie „podziału” relacji w najkorzystniejszy sposób przy czym sam zakup ze względu na ograniczenia serwisów internetowych nie zawsze jest możliwy przez internet.

Sprzedaż „kombinacji wielobiletowych” oferuje od 1.03.2016 niezależny sprzedawca KOLEO, jednakże oferowane przezeń „kombinacje” biletów nie zawsze są najtańsze.

13

Przykłady niedopełnienia obowiązku informowania o najtańszych przejazdach

14

Na kolejnych slajdach podane są przykłady niedopełnienia przez przewoźników obowiązków informowania o najtańszych warunkach przejazdów.

• Dane pochodzą z internetowych systemów sprzedaży wg stanu na dzień 23.05.2016 r. (za wyjątkiem ostatniego przykładu dotyczącego całego woj. lubelskiego z dnia 1.02.2014 r.).

• Wszystkie ceny odnoszą się do przejazdów jednej osoby nie korzystającej z ulg ustawowych.

Przykład 1 – brak słabej rosnącej monotoniczności (oferta relacyjna)

Przewozy Regionalne

Świdnik Miasto – Zawada 97 km

Serwis biletyregionalne.pl proponuje bilet jedynie w taryfie podstawowej w cenie 19,80 PLN.

Najtańszym wariantem jest zakup biletu w ofercie relacyjnej „Połączenie w dobrej cenie” (PwDC) Lublin – Zamość za 15 PLN.

15

Przykład 2 – brak subaddytywności (oferta relacyjna)

Łódzka Kolej Aglomeracyjna

Łask – Łowicz Główny 92 km

Serwis biletylodzkie.pl proponuje przejazd jedynie w taryfie podstawowej w cenie 19,80 PLN.

Najtańszym wariantem jest zakup 2 biletów w ofercie relacyjnej „Łódź Bliżej Ciebie” (ŁBC) za łącznie 17 PLN:

Łask – Łódź za 8 PLN, Łódź - Łowicz za 9 PLN.

16

Przykład 3 – brak subaddytywności („styk” 2 ofert oddzielnie subaddytywnych)

Przewozy Regionalne

Rejowiec – Parczew 107 km

Serwis biletyregionalne.pl proponuje bilet jedynie w taryfie podstawowej w cenie 22 PLN.

Najtańszym wariantem jest zakup 2 biletów za łącznie 19,50 PLN:

Rejowiec – Lublin Północny - taryfa podst. za 13,50 PLN, Lublin Płn. – Parczew - oferta „Bilet lubartowski” za 6 PLN.

17

Przykład 4 – brak subaddytywności („styk” 2 ofert niesubaddytywnych)

Przewozy Regionalne

Skarżysko-Kamienna - Sędziszów - Katowice 216 km

Serwis biletyregionalne.pl proponuje bilet jedynie w taryfie podstawowej w cenie 31,20 PLN.

Najtańszym wariantem jest zakup 5 (!) biletów za łącznie 25,10 PLN, w tym 2 w ofercie „Bilet świętokrzyski” Skarżysko-Kamienna - Kielce Białogon 5,50 PLN i Kielce Białogon - Sędziszów 6,20 PLN oraz 3 w ofercie „Bilet olkuski” Sędziszów - Wolbrom 4,60 PLN, Wolbrom -Bukowno Przymiarki 4,40 PLN i Bukowno Przymiarki -Katowice 4,40 PLN.

18

Przykład 5 – brak subaddytywności (częściowe wykorzystanie jednego biletu)

Przewozy Regionalne

Zakopane - Spytkowice 155 km

Serwis biletyregionalne.pl proponuje bilet jedynie w taryfie podstawowej w cenie 25,50 PLN.

Najtańszym wariantem jest zakup 2 biletów za łącznie 17 PLN:

Zakopane – Kraków oferta relacyjna „Połączenie w dobrej cenie” (PwDC) za 14 PLN , bilet wykorzystany jedynie na odcinku Zakopane – Skawina;

Skawina – Spytkowice za 3 PLN, oferta Tani bilet .19

Przykład 6 – brak subaddytywności („styk” 2 ofert oddzielnie subaddytywnych)

PKP Intercity

Lublin – Rzeszów Główny – Łańcut 217 km (pociąg TLK)

Serwis bilet.intercity.pl proponuje bilet jedynie w taryfie podstawowej w cenie 36,40 do 52 PLN (bez zniżki lub ze zniżką z oferty „Wcześniej Taniej" - 10%, 20% lub 30%).

Najtańszym wariantem jest zakup 2 biletów za łącznie 35,50 do 37,90 PLN:

Lublin – Rzeszów Gł. oferta relacyjna „Bilet taniomiatowy” za 29,90 PLN;

Rzeszów Gł. – Łańcut oferta kilometrowa „Bilet bliskomiastowy” za 5,60 do 8 PLN (w połączeniu z „Wcześniej Taniej"). 20

Przykład 7a – niepoprawna informacja o cenach biletów na pociągi Regio w woj. lubelskim

Przewozy Regionalne

Wg stanu na dzień 1.02.2014 r. zostały wykonane kompleksowe badania cen biletów dla połączeń pociągami Regio w woj. lubelskim.

Badanie dotyczyło 7875 relacji łączących 126 stacji. Poza taryfą podstawową były dostępne następujące oferty:

• 134 relacje łączące 33 stacje w ofercie relacyjnej PwDC;

• 171 relacji łączących 19 stacji w ofercie „Bilet Lubartowski”;

• dla 4 stacji w Lublinie były dostępne obie oferty.

21

Przykład 7b - niepoprawna informacja o cenach biletów na pociągi Regio w woj. lubelskim

Co do zasady, system biletyregionalne.pl nie pokazywał najniższej ceny, jeżeli oznaczałoby to zakup biletu PwDCw relacji nie obejmującej stacji w choćby jednej z miejscowości końcowych lub zakup więcej niż 1 biletu. Dotyczyło to w sumie 3000 relacji, w tym:

• 353 relacji PwDC krótszych niż zdefiniowane w ofercie;

• 1905 relacji, dla których najtańszy jest przejazd z 2 biletami;

• 727 relacji, dla których najtańszy jest przejazd z 3 biletami;

• 15 relacji, dla których najtańszy jest przejazd z 4 biletami.

22

Przykład 7c - niepoprawna informacja o cenach biletów na pociągi Regio w woj. lubelskim

Najniższy koszt przejazdu przy wykorzystaniu jednego biletu wystawionego na relację, w której faktycznie miała się odbyć podróż był osiągnięty dla 4875 relacji, w tym

• 4570 relacji w taryfie podstawowej;

• 171 relacji w ofercie „Bilet Lubartowski”;

• 134 relacji w ofercie PwDC.

Nawet jednak w tym przypadku system biletyregionalne.pl zawodził, gdyż nie informował o cenie i oczywiście także nie sprzedawał biletów PwDC, jeżeli konieczna była przesiadka.

Ten ostatni problem ten nie został dotąd w pełni rozwiązany.23

Wnioski – stan obecny

1. Udostępnienie informacji o najniższej dostępnej cenie przejazdu dla każdej relacji przy obecnie istniejących ofertach taryfowych jest możliwe.

2. Brak takiej informacji może wynikać zarówno z celowej dezinformacji, jak też błędów czy trudności technicznych.

3. Jeżeli taryfy mają zostać niezmienione, to istnieje konieczność rozszerzenia systemów informacyjno-sprzedażowych o możliwość pełnej optymalizacji cen.

4. Najniższy koszt przejazdu może oznaczać konieczność wydania wielu biletów na pojedynczy przejazd, co wydłuża czas obsługi i powiększa koszty (w przypadku stosowania biletów drukowanych).

24

Wnioski – propozycje zmian oraz ich potencjalne skutki

1. Przewoźnicy powinni stosować taryfy spełniające warunki słabej monotoniczności oraz subaddytywności czyli pozwalające na odbycie najtańszego przejazdu przy użyciu jednego biletu.

2. Korzyścią z powyższego faktu - zarówno dla przewoźników jak i podróżnych - będzie uproszczenie procesu informowania oraz procesu sprzedaży.

3. Jeżeli przewoźnicy nie będą korygować taryf ani wdrażaćłatwego dostępu do pełnej informacji o najtańszych przejazdach dla istniejących taryf, należy rozważyć wymuszenie na drodze prawnej zasad konstruowania taryf spełniających warunki z pkt.1. 25

Dziękuję za uwagę

26