GEOGRAFIA file2 Preambuła podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej...

1

Lidia Ajchsztet

GEOGRAFIA

Patriotyczna – Turystyczna - Praktyczna

Program Nauczania Geografii w Szkole Podstawowej

Program zgodny z podstawą programową z dnia 14 lutego 2017 roku

2

Preambuła podstawy

programowej kształcenia

ogólnego dla szkoły

podstawowej Kształcenie w szkole podstawowej stanowi

fundament wykształcenia. Zadaniem szko-

ły jest łagodne wprowadzenie dziecka

w świat wiedzy, przygotowanie

do wykonywania obowiązków ucznia

oraz wdrażanie do samorozwoju. Szkoła

zapewnia bezpieczne warunki

oraz przyjazną atmosferę do nauki,

uwzględniając indywidualne możliwości

i potrzeby edukacyjne ucznia.

Najważniejszym celem kształcenia

w szkole podstawowej jest dbałość

o integralny rozwój biologiczny,

poznawczy, emocjonalny, społeczny

i moralny ucznia.

Kształcenie w szkole podstawowej trwa

osiem lat i jest podzielone na dwa etapy

edukacyjne:

1) I etap edukacyjny obejmujący klasy I–

III szkoły podstawowej – edukacja

wczesnoszkolna;

2) II etap edukacyjny obejmujący klasy

IV–VIII szkoły podstawowej.

Kształcenie ogólne w szkole podstawowej

ma na celu:

1) wprowadzanie uczniów w świat

wartości, w tym ofiarności, współpracy,

solidarności, altruizmu, patriotyzmu

i szacunku dla tradycji, wskazywanie

wzorców postępowania i budowanie relacji

społecznych, sprzyjających bezpiecznemu

rozwojowi ucznia (rodzina, przyjaciele);

2) wzmacnianie poczucia tożsamości

indywidualnej, kulturowej, narodowej,

regionalnej i etnicznej;

3) formowanie u uczniów poczucia

godności własnej osoby i szacunku

dla godności innych osób;

4) rozwijanie kompetencji takich jak:

kreatywność, innowacyjność

i przedsiębiorczość;

5) rozwijanie umiejętności krytycznego

i logicznego myślenia, rozumowania, argu-

mentowania i wnioskowania;

6) ukazywanie wartości wiedzy jako

podstawy do rozwoju umiejętności;

7) rozbudzanie ciekawości poznawczej

uczniów oraz motywacji do nauki;

8) wyposażenie uczniów w taki zasób

wiadomości oraz kształtowanie takich

umiejętności, które pozwalają w sposób

bardziej dojrzały i uporządkowany

zrozumieć świat;

9) wspieranie ucznia w rozpoznawaniu

własnych predyspozycji i określaniu drogi

dalszej edukacji;

10) wszechstronny rozwój osobowy ucznia

przez pogłębianie wiedzy oraz zaspokaja-

nie i rozbudzanie jego naturalnej

ciekawości poznawczej;

11) kształtowanie postawy otwartej wobec

świata i innych ludzi, aktywności w życiu

społecznym oraz odpowiedzialności

za zbiorowość;

12) zachęcanie do zorganizowanego

i świadomego samokształcenia opartego

na umiejętności przygotowania własnego

warsztatu pracy;

13) ukierunkowanie ucznia ku wartościom.

Najważniejsze umiejętności rozwijane

w ramach kształcenia ogólnego w szkole

podstawowej to:

1) sprawne komunikowanie się w języku

polskim oraz w językach obcych

nowożytnych;

2) sprawne wykorzystywanie narzędzi

matematyki w życiu codziennym, a także

kształcenie myślenia matematycznego;

3) poszukiwanie, porządkowanie,

krytyczna analiza oraz wykorzystanie

informacji z różnych źródeł;

4) kreatywne rozwiązywanie problemów

z różnych dziedzin ze świadomym

wykorzystaniem metod i narzędzi

wywodzących się z informatyki, w tym

programowanie;

5) rozwiązywanie problemów, również

z wykorzystaniem technik mediacyjnych;

6) praca w zespole i społeczna aktywność;

7) aktywny udział w życiu kulturalnym

szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.

W procesie kształcenia ogólnego szkoła

podstawowa na każdym przedmiocie

kształtuje kompetencje językowe uczniów

3

oraz dba o wyposażenie uczniów

w wiadomości i umiejętności

umożliwiające komunikowanie się

w języku polskim w sposób poprawny

i zrozumiały.

Ważnym zadaniem szkoły jest kształcenie

w zakresie porozumiewania się w językach

obcych nowożytnych. W klasach I–VI

szkoły podstawowej uczniowie uczą się

jednego języka obcego nowożytnego,

natomiast w klasach VII i VIII – dwóch

języków obcych nowożytnych. Od klasy

VII uczniowie mogą także realizować

nauczanie dwujęzyczne, jeżeli szkoła

zorganizuje taką formę kształcenia.

Zadaniem szkoły podstawowej jest

wprowadzenie uczniów w świat literatury,

ugruntowanie ich zainteresowań

czytelniczych oraz wyposażenie

w kompetencje czytelnicze potrzebne do

krytycznego odbioru utworów literackich

i innych tekstów kultury. Szkoła

podejmuje działania mające na celu

rozbudzenie u uczniów zamiłowania do

czytania oraz działania sprzyjające

zwiększeniu aktywności czytelniczej

uczniów, kształtuje postawę dojrzałego

i odpowiedzialnego czytelnika,

przygotowanego do otwartego dialogu

z dziełem literackim. W procesie

kształcenia i wychowania wskazuje rolę

biblioteki (szkolnej, publicznej, naukowej

i in.) oraz zachęca do podejmowania

indywidualnych prób twórczych.

Wysokie kompetencje czytelnicze

wpływają na sukces uczniów w szkole,

a w późniejszym życiu pozwalają

pokonywać uczniom ograniczenia

i trudności związane z mniej sprzyjającym

środowiskiem społecznym.

Czytanie jako umiejętność rozumienia,

wykorzystywania i refleksyjnego

przetwarzania tekstów, w tym tekstów

kultury, to jedna z najważniejszych

umiejętności zdobywanych przez ucznia

w procesie kształcenia.

Dzieci, które dużo czytają, mają bogaty

zasób słownictwa, z łatwością nazywają

swoje uczucia i wchodzą w relacje

z rówieśnikami, rzadziej sprawiają kłopoty

wychowawcze, mając lepiej rozwiniętą

wyobraźnię umożliwiającą obiektywne

spojrzenie na zachowania własne i innych,

w konsekwencji lepiej radzą sobie

z obowiązkami szkolnymi, a także

funkcjonowaniem w społeczności szkolnej.

Ważne jest, aby zainteresować ucznia

czytaniem na poziomie szkoły

podstawowej. Uczeń powinien mieć

zapewniony kontakt z książką np. przez

udział w zajęciach, na których czytane są

na głos przez nauczycieli fragmenty lektur

lub udział w zajęciach prowadzonych

w bibliotece szkolnej. W ten sposób

rozwijane są kompetencje czytelnicze,

które ukształtują nawyk czytania książek

również w dorosłym życiu.

Szkoła ma stwarzać uczniom warunki do

nabywania wiedzy i umiejętności

potrzebnych do rozwiązywania problemów

z wykorzystaniem metod i technik

wywodzących się z informatyki, w tym

logicznego i algorytmicznego myślenia,

programowania, posługiwania się

aplikacjami komputerowymi,

wyszukiwania i wykorzystywania

informacji z różnych źródeł, posługiwania

się komputerem i podstawowymi

urządzeniami cyfrowymi oraz stosowania

tych umiejętności na zajęciach z różnych

przedmiotów m.in. do pracy nad tekstem,

wykonywania obliczeń, przetwarzania

informacji i jej prezentacji w różnych

postaciach.

Szkoła ma również przygotowywać ich

do dokonywania świadomych

i odpowiedzialnych wyborów w trakcie

korzystania z zasobów dostępnych

w Internecie, krytycznej analizy

informacji, bezpiecznego poruszania się

w przestrzeni cyfrowej, w tym

nawiązywania i utrzymywania opartych na

wzajemnym szacunku relacji z innymi

użytkownikami sieci.

Szkoła oraz poszczególni nauczyciele

podejmują działania mające na celu

zindywidualizowane wspomaganie

rozwoju każdego ucznia, stosownie

do jego potrzeb i możliwości.

4

Uczniom z niepełnosprawnościami, w tym

uczniom z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu lekkim, nauczanie

dostosowuje się do ich możliwości

psychofizycznych oraz tempa uczenia się.

Wybór form indywidualizacji nauczania

powinien wynikać z rozpoznania

potencjału każdego ucznia. Jeśli nauczyciel

pozwoli uczniowi na osiąganie sukcesu na

miarę jego możliwości, wówczas ma on

szansę na rozwój ogólny i edukacyjny.

Zatem nauczyciel powinien tak dobierać

zadania, aby z jednej strony nie przerastały

one możliwości ucznia (uniemożliwiały

osiągnięcie sukcesu), a z drugiej nie

powodowały obniżenia motywacji do

radzenia sobie z wyzwaniami.

Ważną rolę w kształceniu i wychowaniu

uczniów w szkole podstawowej odgrywa

edukacja zdrowotna. Zadaniem szkoły jest

kształtowanie postaw prozdrowotnych

uczniów, w tym wdrożenie ich do

zachowań higienicznych, bezpiecznych dla

zdrowia własnego i innych osób, a ponadto

ugruntowanie wiedzy z zakresu

prawidłowego odżywiania się, korzyści

płynących z aktywności fizycznej, a także

stosowania profilaktyki.

Kształcenie i wychowanie w szkole

podstawowej sprzyja rozwijaniu postaw

obywatelskich, patriotycznych

i społecznych uczniów. Zadaniem szkoły

jest wzmacnianie poczucia tożsamości

narodowej, przywiązania do historii

i tradycji narodowych, przygotowanie

i zachęcanie do podejmowania działań na

rzecz środowiska szkolnego i lokalnego, w

tym do angażowania się w wolontariat.

Szkoła dba o wychowanie dzieci

i młodzieży w duchu akceptacji i szacunku

dla drugiego człowieka, kształtuje postawę

szacunku dla środowiska przyrodniczego,

w tym upowszechnia wiedzę o zasadach

zrównoważonego rozwoju, motywuje

do działań na rzecz ochrony środowiska

oraz rozwija zainteresowanie ekologią.

Zadaniem szkoły jest przygotowanie

uczniów do wyboru kierunku kształcenia

i zawodu. Szkoła prowadzi zajęcia

z zakresu doradztwa zawodowego.

Duże znaczenie dla rozwoju młodego

człowieka oraz jego sukcesów w dorosłym

życiu ma nabywanie kompetencji

społecznych takich jak komunikacja

i współpraca w grupie,

w tym w środowiskach wirtualnych, udział

w projektach zespołowych lub indywidual-

nych oraz organizacja i zarządzanie

projektami.

Zastosowanie metody projektu, oprócz

wspierania w nabywaniu wspomnianych

wyżej kompetencji, pomaga również

rozwijać u uczniów przedsiębiorczość

i kreatywność oraz umożliwia stosowanie

w procesie kształcenia innowacyjnych

rozwiązań programowych,

organizacyjnych lub metodycznych.

Metoda projektu zakłada znaczną

samodzielność i odpowiedzialność

uczestników, co stwarza uczniom warunki

do indywidualnego kierowania procesem

uczenia się. Wspiera integrację zespołu

klasowego, w którym uczniowie, dzięki

pracy w grupie, uczą się rozwiązywania

problemów, aktywnego słuchania,

skutecznego komunikowania się, a także

wzmacniają poczucie własnej wartości.

Metoda projektu wdraża uczniów

do planowania oraz organizowania pracy,

a także dokonywania samooceny. Projekty

swoim zakresem mogą obejmować jeden

lub więcej przedmiotów. Pozwalają

na współdziałanie szkoły ze środowiskiem

lokalnym oraz na zaangażowanie rodziców

uczniów.

Projekty mogą być wykonywane

indywidualnie lub zespołowo. Uczniowie

podczas pracy nad projektami powinni

mieć zapewnioną pomoc nauczyciela –

opiekuna. Nauczyciele korzystający

z metody projektu mogą indywidualizować

techniki pracy, różnicując wymagania.

Wyboru treści podstawy programowej

kształcenia ogólnego dla szkoły

podstawowej, które będą realizowane

metodą projektu, może dokonywać

nauczyciel samodzielnie lub

w porozumieniu z uczniami.

Projekt, w zależności od potrzeb, może być

realizowany np. przez tydzień, miesiąc, se-

5

mestr lub być działaniem całorocznym.

W organizacji pracy szkoły można

uwzględnić również takie rozwiązanie,

które zakłada, że w określonym czasie

w szkole nie są prowadzone zajęcia

z podziałem na poszczególne lekcje, lecz

są one realizowane metodą projektu.

Przy realizacji projektu wskazane jest

wykorzystywanie technologii

informacyjno-komunikacyjnych.

Opis wiadomości i umiejętności zdobytych

przez ucznia w szkole podstawowej jest

przedstawiany w języku efektów uczenia

się, zgodnie z Polską Ramą Kwalifikacji1.

Obok zadań wychowawczych

i profilaktycznych nauczyciele wykonują

również działania opiekuńcze odpowiednio

do istniejących potrzeb.

Działalność wychowawcza szkoły należy

do podstawowych celów polityki

oświatowej państwa. Wychowanie

młodego pokolenia jest zadaniem rodziny

i szkoły, która w swojej działalności musi

uwzględniać wolę rodziców, ale także

i państwa, do którego obowiązków należy

stwarzanie właściwych warunków

wychowania. Zadaniem szkoły jest ukie-

runkowanie procesu wychowawczego

na wartości, które wyznaczają cele

wychowania i kryteria jego oceny.

Wychowanie ukierunkowane na wartości

zakłada przede wszystkim podmiotowe

traktowanie ucznia, a wartości skłaniają

człowieka do podejmowania odpowiednich

wyborów czy decyzji. W realizowanym

procesie dydaktyczno-wychowawczym

szkoła podejmuje działania związane

z miejscami ważnymi dla pamięci

narodowej, formami upamiętniania postaci

i wydarzeń z przeszłości, najważniejszymi

świętami narodowymi i symbolami

państwowymi.

6

Koncepcja programu

Zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego z 14 lutego 2017 roku program

zakłada umożliwienie uczniom rozumienie współczesnego świata, dostrzeganie powiązań

regionalnych i globalnych, wyjaśnienie przemian gospodarczych i społecznych

oraz rozumienie ich przyczyn i skutków. Geografia jako nauka łącząca wiedzę o środowisku

przyrodniczym z wiedzą społeczno-ekonomiczną i humanistyczną daje uczniom możliwość

wszechstronnego rozwoju i stworzyć całościowy obraz świata, Polski i najbliższego

otoczenia.

Program opiera się na trzech założeniach: kształtowaniu postaw patriotycznych,

poznawaniu świata i jego złożoności w ujęciu globalnym i regionalnym oraz nabycie

umiejętności praktycznych wykorzystywanych w życiu codziennym.

Holistyczna wiedza geograficzna stwarza dobre warunki do edukacji patriotycznej

teraźniejszej jak i w ujęciu historycznym. Sprzyja kształtowaniu postawy poczucia dumy

z bycia Polakiem, ugruntowania poczucia własnej wartości oraz tożsamości. Pozwala docenić

osiągnięcia Polaków na arenie międzynarodowej, wkład Polski i Polaków w światowe

dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe oraz światową gospodarkę. Realizacja treści

geograficznych daje możliwość przygotowania ucznia do pełnienia roli świadomego

obywatela i postawy patriotycznej w życiu codziennym poprzez zachowania proekologiczne,

dbania o rozwoju najbliższego otoczenia, podejmowaniu wyborów korzystnych

dla społeczności lokalnych oraz kraju.

Uczenie się geografii ma dać uczniom umiejętności przydatne w życiu codziennym.

Czytanie map w wersji papierowej – mapy ścienne oraz w atlasie i cyfrowej np. Google maps.

Wykonywanie obserwacji terenowych bezpośrednich i pośrednich, formułowanie wniosków,

stawianie hipotez. Dzięki zdobytej wiedzy uczeń ma zdolność rozumienia otaczającego

świata, dostrzegania powiązań regionalnych oraz globalnych. Poznanie przemian

gospodarczych i społecznych pozwala uczniom lepiej odnaleźć się we współczesnym świecie,

bardzo dynamicznie się zmieniającym.

Kształcenie edukacji regionalnej, zdobywanie wiedzy o poszczególnych regionach w skali

globalnej, krajowej oraz lokalnej - swojej „Małej Ojczyźnie” ma przygotować ucznia do roli

dobrego obserwatora otaczającej rzeczywistości i świadomego turysty, który nie tylko biernie

odbiera otoczenie, ale doszukuje się przyczyn i skutków obserwowanych zjawisk, analizuje

oglądane osobliwości, zasoby przyrodnicze i kulturowe. Ma szacunek do otaczającej

rzeczywistości, docenia wkład innych kultur i narodów, szanuje ich dorobek i odmienność.

W realizacji programu zostaną wykorzystane: technologia informacyjna i komunikacyjna

( TIK), mapy ścienne ogólnogeograficzne i tematyczne oraz atlasy, zestaw skał i minerałów,

globusy ogólnogeograficzne i indukcyjny, tellurium, pomiary w terenie, obserwacje

terenowe, zegar słoneczny, plansze poglądowe. Proponuję współprace z lokalnymi

ośrodkami: Urzędem Miasta i Gminy Szamocin, Biblioteką Publiczną, Towarzystwem

Przyjaciół Lipiej Góry i Okolic.

Program uwzględnia korelację międzyprzedmiotową:

z językiem polskim: doskonalenie umiejętności: formułowanie argumentów, wniosków,

wypowiedzi ustnych i pisemnych w tym opisu, czytanie map, tabel, rysunków,

schematów, czytanie ze zrozumieniem, poszukiwanie informacji w różnych źródłach,

wzbogacanie słownictwa, poprawność pisowni pod względem ortograficznym,

językowym, interpunkcyjnym,

z biologią: przystosowania organizmów do zmiennych warunków przyrodniczych,

rozmieszczenie organizmów na Ziemi, zagadnienia ochrony środowiska,

7

z historią: czytanie map, poszukiwanie przyczyn zjawisk geograficznych w wydarzeniach

historycznych np. Wielkie Odkrycia Geograficzne, zmiany granic po 1945 roku,

przemiany polityczne i gospodarcze po 1989 roku, analizowanie tekstów.

z matematyką: wykonywanie obliczeń z zastosowaniem skali, różnic czasu, odczytywanie

współrzędnych geograficznych,

z informatyką: korzystanie z TIK.

Cele i treści nauczania oraz sposoby osiągania celów

I. Wiedza geograficzna.

1. Opanowanie podstawowego słownictwa geograficznego w celu opisywania

oraz wyjaśniania występujących w środowisku geograficznym zjawisk i zachodzących w nim

procesów.

2. Poznanie wybranych krajobrazów Polski i świata, ich głównych cech i składników.

3. Poznanie głównych cech środowiska geograficznego Polski, własnego regionu

oraz najbliższego otoczenia – „małej ojczyzny”, a także wybranych krajów i regionów Europy

oraz świata.

4. Poznanie zróżnicowanych form działalności człowieka w środowisku, ich uwarunkowań

i konsekwencji oraz dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody.

5. Rozumienie zróżnicowania przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego

świata.

6. Identyfikowanie współzależności między elementami środowiska przyrodniczego

i społeczno-gospodarczego oraz związków i zależności w środowisku geograficznym w skali

lokalnej, regionalnej i globalnej.

7. Określanie prawidłowości w zakresie przestrzennego zróżnicowania warunków

środowiska przyrodniczego oraz życia i różnych form działalności człowieka.

8. Integrowanie wiedzy przyrodniczej z wiedzą społeczno-ekonomiczną i humanistyczną.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

1. Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie, analizowanie pozyskanych danych

i formułowanie wniosków na ich podstawie.

2. Korzystanie z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, diagramów, danych

statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu

zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

3. Interpretowanie map różnej treści.

4. Określanie związków i zależności między poszczególnymi elementami środowiska

przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego, formułowanie twierdzenia

o prawidłowościach, dokonywanie uogólnień.

5. Ocenianie zjawisk i procesów społeczno-kulturowych oraz gospodarczych zachodzących

w Polsce i w różnych regionach świata.

6. Stawianie pytań, formułowanie hipotez oraz proponowanie rozwiązań problemów

dotyczących środowiska geograficznego.

7. Podejmowanie nowych wyzwań oraz racjonalnych działań prośrodowiskowych

i społecznych.

8. Rozwijanie umiejętności percepcji przestrzeni i wyobraźni przestrzennej.

9. Podejmowanie konstruktywnej współpracy i rozwijanie umiejętności komunikowania się

z innymi.

10. Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym.

8

III. Kształtowanie postaw.

1. Rozpoznawanie swoich predyspozycji i talentów oraz rozwijanie pasji i zainteresowań

geograficznych.

2. Łączenie racjonalności naukowej z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody

oraz dziedzictwem kulturowym ludzkości.

3. Przyjmowanie postawy szacunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego

oraz rozumienie potrzeby racjonalnego w nim gospodarowania.

4. Rozwijanie w sobie poczucia tożsamości oraz wykazywanie postawy patriotycznej,

wspólnotowej i obywatelskiej.

5. Kształtowanie poczucia dumy z piękna ojczystej przyrody i dorobku narodu (różnych

obiektów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego własnego regionu i Polski, krajobrazów

Polski, walorów przyrodniczych, kulturowych, turystycznych oraz sukcesów polskich

przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej).

6. Kształtowanie pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym

otoczeniem, krajem ojczystym, a także z całą planetą Ziemią.

7. Rozwijanie zdolności percepcji najbliższego otoczenia i miejsca rozumianego

jako „oswojona” najbliższa przestrzeń, której nadaje pozytywne znaczenia.

8. Rozwijanie postawy współodpowiedzialności za stan środowiska geograficznego,

kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszłego rozwoju społeczno-kulturowego

i gospodarczego „małej ojczyzny”, własnego regionu i Polski.

9. Przełamywanie stereotypów i kształtowanie postawy szacunku, zrozumienia, akceptacji

i poszanowania innych kultur przy jednoczesnym zachowaniu poczucia wartości dziedzictwa

kulturowego własnego narodu i własnej tożsamości.

Materiał podstawy programowej został podzielony na klasy zgodnie z zaleceniami autorów

podstawy programowej. Układ treści i liczbę proponowanych godzin na realizację

przedstawia poniższa tabela.

Klasa Nazwy działów

programu

Numery

działów z

podstawy

programowej

Liczba

godzin na

realizację

Liczba godzin

na powtórzenie

wiadomości i

umiejętności

Liczba

godzin na

pomiar

osiągnięć

uczniów

piąta

I.Od Bałtyku po Tatr

szczyty

II.Przez lądy i

oceany

I, II

III, IV 28

2

2

szósta

I.Ziemia we

Wszechświecie,

orientacja na Ziemi

II. Europa nasz

kontynent

V, VI

VII, VIII 28 2 2

siódma

I.Środowisko

przyrodnicze Polski

na tle Europy

II.Polacy – jacy

jesteśmy, gdzie

IX

X

56 4 4

9

mieszkamy, jak

gospodarujemy,

dokąd wyjeżdżamy!

III.Relacje między

elementami

środowiska

geograficznego

IV.Północna

Wielkopolska,

Dolina Noteci –

Nasza Mała

Ojczyzna

XI

XII, XIII

ósma

I.Azja i Afryka –

sąsiedzi Europy

II.Dalekie lądy –

Ameryka, Australia i

Oceania, obszary

okołobiegunowe

XIV, XV

XVI, XVII,

XVIII 28 2 2

W programie uwzględniono zagadnienia wykonane metodą projektów edukacyjnych.

W każdej klasie proponuję realizacje co najmniej jednego zagadnienia metodą projektu,

w klasie siódmej co najmniej trzech zagadnień. Metodą projektu będą realizowane

zagadnienia: pomiar wysokości Słońca w różnych porach dnia i roku oraz porównanie

uzyskanych wyników, przedstawienie przyrodniczych i kulturowych walorów regionu,

„ Małej Ojczyzny”, projektowanie działań służących zachowaniu walorów środowiska

oraz poprawie warunków życia ludności.

Na początku roku szkolnego w porozumieniu z uczniami będą ustalane zagadnienie

do realizacji metodą projektu uwzględniając zainteresowania uczniów, czy aktualne

wydarzenia przyrodnicze i społeczno-gospodarcze.

Ważna jest też praca w grupie, na której będą się opierały zajęcia terenowe. Praca

grupowa będzie stosowana w przypadku wykorzystania metod: projektu, postery, meta-

planu, SWOT, mapy mentalne, ćwiczenia praktyczne, dyskusja dydaktyczna, techniki:

prawda – fałsz, pocięte zadania, porównywanie w parach.

10

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Klasa piąta

Dział I

Od Bałtyku po Tatr szczyty

I. Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy.

Uczeń:

1) stosuje legendę mapy do odczytywania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami;

2) rozpoznaje na mapie składniki krajobrazu Polski;

3) czyta treść mapy Polski;

4) czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do elementów środowiska geograficznego obserwowanych w terenie.

II. Krajobrazy Polski: wysokogórski (Tatry), wyżynny (Wyżyna Krakowsko- -Częstochowska), nizinny (Nizina Mazowiecka), pojezierny

(Pojezierze Mazurskie), nadmorski (Pobrzeże Słowińskie), wielkomiejski (Warszawa), miejsko-przemysłowy (Wyżyna Śląska), rolniczy

(Wyżyna Lubelska).

Uczeń:

1) wskazuje na mapie położenie krain geograficznych Polski;

2) przedstawia główne cechy krajobrazów Polski oraz wykazuje ich zróżnicowanie;

3) rozpoznaje krajobrazy Polski w opisach oraz na filmach i ilustracjach;

4) przedstawia podstawowe zależności między składnikami poznawanych krajobrazów;

5) opisuje zajęcia, tradycje rodzinne i zwyczaje mieszkańców wybranych krain geograficznych Polski;

6) opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Polski oraz wskazuje je na mapie;

7) przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazach powstałe w wyniku działalności człowieka;

8) dokonuje oceny krajobrazu najbliższego otoczenia szkoły pod względem jego piękna oraz ładu i estetyki zagospodarowania podczas zajęć

realizowanych w terenie oraz proponuje zmiany w jego zagospodarowaniu;

9) przyjmuje postawę szacunku wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego Polski. Tatr szczyty.

11

Jednostki

tematyczne

Zakres treści Liczba

godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy programowej

Sposoby osiągania wymagań szczegółowych

Mapa –

podstawowe źródło

informacji

geograficznej

Treść mapy, legenda, czytanie

mapy, rodzaje map, składniki

krajobrazu na mapie

2

I.1, I.2, I.3 Wskazywanie cech mapy na przykładach;

rozpoznawanie rodzajów map –analiza

porównawcza, ćwiczenia praktyczne w czytaniu

treści map ogólno geograficznych Polski,

topograficznych, turystycznych, korzystanie z

TIK

Obliczenia z

zastosowaniem

skali

Rodzaje skal, zamiana skal,

obliczenia matematyczne 3

I.2 Ćwiczenia praktyczne; rozwiązywanie zadań

problemowych tekstowych i graficznych

Krainy

geograficzne

Polski

Ukształtowanie powierzchni,

barwy na mapie, wskazywanie

nizin, wyżyn, gór, depresji,

kotlin, dolin

2

II.1 Ćwiczenia praktyczne z czytania mapy

ogólnogeograficznej Polski, wykorzystanie TIK,

gra dydaktyczna

Krajobraz

nadmorski

Pobrzeża

Słowińskiego

Cechy krajobrazu: brzeg, zatoka,

klif, plaża, wydma, mierzeja,

jezioro przybrzeżne, Słowiński

PN, gospodarka człowieka,

ochrona wydm, zmiany w

krajobrazie

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7

Rozpoznawanie elementów krajobrazu i

lokalizacja na mapie, metoda poglądowa z

wykorzystaniem TIK. Zastosowanie metody

karty dydaktycznej

Krajobraz

pojezierzy

Mazurskiego i

Wielkopolskiego

Cechy krajobrazu, wzniesienia,

liczne jeziora, największe i

najgłębsze, pochodzenie jezior,

Wigierski PN, Wielkopolski PN,

zajęcia ludności, zmiany w

2

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Zastosowanie gry

dydaktycznej

12

krajobrazie, turystyka wodna,

bezpieczeństwo nad wodą

Krajobraz nizinny

na przykładzie

Niziny

Mazowieckiej

Cechy krajobrazu, równiny,

szerokie doliny, rzeki, zajęcia i

tradycje mieszkańców, zmiany

w przyrodzie, Kampinoski PN,

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Zastosowanie techniki

porównywanie w parach

Krajobraz

wielkomiejski na

przykładzie

Warszawy

Cechy krajobrazu, funkcje

miasta, siedziba władz

państwowych i

administracyjnych,

komunikacja, walory

turystyczne, zabytki

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Zastosowanie mapy

mentalnej

Krajobraz Wyżyny

Krakowsko-

Częstochowskiej

Cechy krajobrazu krasowego:

wapienie, formy krasowe,

Ojcowski PN, Szlak Orlich

Gniazd, Jasna Góra

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Zastosowanie metody

karty dydaktycznej

Krajobraz miejsko-

przemysłowy

Wyżyny Śląskiej

Cechy krajobrazy: zakłady

przemysłowe, kopalnie węgla,

przyczyny powstania krajobrazu

przemysłowego, zmiany w

krajobrazie, zajęcia ludności,

ochrona środowiska

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Wykorzystanie metaplanu

Krajobraz rolniczy

Wyżyny

Lubelskiej

Cechy krajobrazu, urodzajne

gleby – czarnoziemy, zajęcia

ludności, uprawy, zmiany

krajobrazu

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Zastosowanie mapy

mentalnej

Krajobraz

wysokogórski Tatr

Cechy krajobrazu: żleby, turnie,

granie, stożki, doliny; zmienność

pogody i roślinności w górach,

zajęcia i tradycje ludności,

Tatrzański PN

1

II. 1, II.2, II.3, II.4, II.5,

II.6, II.7



wykorzystaniem TIK. Zastosowanie techniki

Prawda - Fałsz

13

Dział II

Przez lądy i oceany

III. Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne.

Uczeń:

1) wskazuje na globusie i mapie świata: bieguny, równik, południk zerowy i 180°, półkule, zwrotniki i koła podbiegunowe;

2) wymienia nazwy kontynentów i oceanów oraz wskazuje ich położenie na globusie i mapie świata oraz określa ich położenie względem

równika i południka zerowego;

3) wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych.

IV. Krajobrazy świata: wilgotnego lasu równikowego i lasu strefy umiarkowanej, sawanny i stepu, pustyni gorącej i lodowej, tajgi i tundry,

śródziemnomorski, wysokogórski Himalajów; strefowość a piętrowość klimatyczno-roślinna na świecie.

Uczeń:

1) wskazuje na mapie położenie poznawanych typów krajobrazów;

2) odczytuje wartość i opisuje przebieg temperatury powietrza oraz rozkład opadów atmosferycznych na podstawie klimatogramów i map

klimatycznych;

3) przedstawia główne cechy i porównuje poznawane krajobrazy świata oraz rozpoznaje je w opisach, na filmach i ilustracjach;

4) rozpoznaje rośliny i zwierzęta typowe dla poznawanych krajobrazów;

5) prezentuje niektóre przykłady budownictwa, sposobów gospodarowania, głównych zajęć mieszkańców poznawanych obszarów;

6) identyfikuje współzależności między składnikami poznawanych krajobrazów i warunkami życia człowieka;

7) ustala zależności między położeniem wybranych krajobrazów na kuli ziemskiej, warunkami klimatycznymi i głównymi cechami krajobrazów.

14

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy programowej

Sposoby osiągania wymagań szczegółowych

Siatka

geograficzna na

globusie

Południki, równoleżniki, równik,

południk 00, bieguny, półkule,

zwrotniki

1

III.1 Modelowanie linii na globusie indukcyjnym,

odczytywanie i wskazywanie na schematach oraz

globusach małoskalowych, ćwiczenia w

odczytywaniu położenia obiektów względem

równoleżników i południków

Od Arktyki po

Antarktydę

Nazwy kontynentów i oceanów,

położenie względem równika,

południka 0 0, zwrotników oraz

oceanów

1

III.2 Ćwiczenia z globusem, mapą ogólno-

geograficzną oraz z mapą konturową. Gra

dydaktyczna

Wielkie wyprawy

geograficzne

Trasy wypraw Krzysztofa

Kolumba, Ferdynanda

Magellana. Nazwy oceanów,

mórz i lądów mijanych w trakcie

tych wypraw

1

III.3 Wykreślanie trasy wypraw na mapie konturowej

w oparciu o opisy wypraw i mapę ogólno -

geograficzną.

Czym się różni las

równikowy od lasu

strefy

umiarkowanej

Roślinność i zwierzęta lasów.

Cechy klimatu równikowego i

umiarkowanego. Cechy lasu

równikowego, cechy lasu

umiarkowanego. Klimatogramy.

2

IV. 1, 2, 3, 4, 5,6 ,7 Analiza porównawcza w oparciu o tabelę.

Czytanie mapy ogólnogeograficznej. Metoda

poglądowa z wykorzystanie TIK.

Co ma wspólnego

sawanna ze

stepem?

Roślinność i zwierzęta na

sawannie i na stepie. Cechy

klimatu sawanny i stepu.

Klimatogramy. Życie i zajęcia

ludności na stepie i w sawannie.

Zależność między klimatem a

roślinnością, zwierzętami i

zajęcia mi ludności

1




15

Różnorodność

pustyń na Ziemi

Cechy pustyni gorącej i cechy

pustyni lodowej. Przyczyny

powstawania pustyń.

Przystosowania roślin i zwierząt

do życia na pustyniach.

Odgraniczenia dla życia i

działalności człowieka

1




Zmienność

krajobrazu od tajgi

do tundry

Cechy krajobrazu tajgi i tundry.

Klimatogramy. Roślinność i

zwierzęta tajgi i tundry. Warunki

życia i zajęcia ludności w tajdze

i tundrze.

1




Krajobraz

śródziemnomorski

Cechy klimatu i krajobrazu.

Roślinność i zwierzęta.

Klimatogramy. Walory

turystyczne wybrzeży Morza

Śródziemnego. Zajęcia ludności.

1

IV. 1, 2, 3, 4, 5,6 ,7 Wykorzystanie TIK. Czytanie mapy

ogólnogeograficznej. Wykonanie posterów.

Wysokogórski

krajobraz

Himalajów

Piętra roślinne w górach.

Rośliny i zwierzęta. Cechy

klimatu górskiego. Cechy

krajobrazu wysokogórskiego.

Warunki życia dla ludzi.

1

IV. 1, 2, 3, 4, 5,6 ,7 Wykorzystanie TIK. Czytanie mapy

ogólnogeograficznej. Wykonanie posterów.

Od lasów

równikowych po

pustynie lodowe

Strefy klimatyczno-roślinne na

Ziemi. Zależność roślinności od

klimatu. Wpływ szerokości

geograficznej na warunki

klimatyczne. Warunki życia i

działalności ludzi.

2

IV. 1, 2, 3, 4, 5,6 ,7 Czytanie mapy klimatycznej i krajobrazowej

świata. Wykonanie karty dydaktycznej.

16

Klasa szósta

Dział I.

Ziemia we Wszechświecie, orientacja na Ziemi

V. Ruchy Ziemi: Ziemia w Układzie Słonecznym; ruch obrotowy i obiegowy; następstwa ruchów Ziemi.

Uczeń:

1) dokonuje pomiaru wysokości Słońca w trakcie zajęć w terenie oraz porównuje wyniki uzyskane w różnych porach dnia i roku;

2) demonstruje przy użyciu modeli (np. globusa lub tellurium) ruch obrotowy Ziemi, określa jego kierunek, czas trwania, miejsca wschodu i

zachodu Słońca oraz południa słonecznego;

3) wyjaśnia związek między ruchem obrotowym a widomą wędrówką i górowaniem Słońca, istnieniem dnia i nocy, dobowym rytmem życia

człowieka i przyrody, występowaniem stref czasowych;

4) demonstruje przy użyciu modeli (np. tellurium lub globusów) ruch obiegowy Ziemi;

5) przedstawia zmiany w oświetleniu Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku;

6) wykazuje związek między ruchem obiegowym Ziemi a strefami jej oświetlenia oraz strefowym zróżnicowaniem klimatu i krajobrazów na

Ziemi.

VI. Współrzędne geograficzne: szerokość i długość geograficzna; położenie matematyczno- -geograficzne punktów i obszarów; rozciągłość

południkowa i równoleżnikowa.

Uczeń:

1) odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na globusie i na mapie;

2) na podstawie podanych współrzędnych geograficznych wskazuje położenie punktów i obszarów na mapach w różnych skalach;

3) wyznacza w terenie współrzędne dowolnych punktów (za pomocą mapy lub GPS).

17

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań szczegółowych

z podstawy programowej

Sposoby osiągania wymagań

szczegółowych

Współrzędne

geograficzne

Długość i szerokość geograficzna na

mapie i globusie 1 VI.1

Wykorzystanie TIK. Ćwiczenia w

Odczytywaniu współrzędnych i

wskazywanie obiektów na podstawie

danych współrzędnych. Obliczanie

rozciągłości równoleżnikowej i

południkowej.

Położenie

matematyczno-

geograficzne

Rozciągłość południkowa i

równoleżnikowa

1

VI.1, 2

Planujemy trasę z

mapą i GPS-em

Położenie matematyczno-geograficzne 1 VI.3 Ćwiczenia praktyczne w posługiwaniu się

GPS-em

Od galaktyki do

planety

Budowa Układu Słonecznego. Ciała

niebieskie. Miejsce Ziemi w Układzie

Słonecznym i Galaktyce.

1

Wykorzystanie prezentacji

multimedialnej. Zastosowanie gry

dydaktycznej.

Ziemia wiruje

wokół osi

Cechy ruchu obrotowego Ziemi .

Następstwa ruchu obrotowego. Dobowy

rytm życia człowieka i przyrody.

1

V.2, 3 Wykorzystanie filmu. Wykonanie mapy

mentalnej

Czy wszędzie na

Ziemi jest ten sam

czas?

Strefy czasowe na Ziemi. Proste

obliczenia różnic czasu słonecznego

1 V.2,3 Wykorzystanie TIK. Ćwiczenia w

czytaniu mapy stref czasowych.

Obliczenia różnicy czasu.

Ziemia obiega

Słońce

Cechy i następstwa ruchu obiegowego

Ziemi. Roczny rytm człowieka i

przyrody.

1

V.4 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

filmu. Wykonanie mapy mentalnej

Strefy oświetlenia

Ziemi

Nazwy stref i granice, panujące

warunki, związek z zróżnicowaniem

klimatu i krajobrazu.

1

V.5,6 Metoda poglądowa z wykorzystanie

prezentacji multimedialnych. Metoda

graficznego opisu

Cztery pory roku Położenie Ziemi względem Słońca w

pierwszych dniach kalendarzowych pór

roku. Zmiany oświetlenia Ziemi w

astronomicznych porach roku.

1

V.1,5,6 Metoda poglądowa z wykorzystanie

prezentacji multimedialnych. Metoda

graficznego opisu. Metoda projektu

18

Dział II.

Europa nasz kontynent

VII. Geografia Europy: położenie i granice kontynentu; podział polityczny Europy; główne cechy środowiska przyrodniczego Europy; zjawiska

występujące na granicach płyt litosfery; zróżnicowanie ludności oraz starzenie się społeczeństw; największe europejskie metropolie;

zróżnicowanie źródeł energii w krajach europejskich; rolnictwo, przemysł i usługi w wybranych krajach europejskich; turystyka w Europie

Południowej. Uczeń:

1) charakteryzuje położenie, przebieg granic oraz linii brzegowej Europy;

2) przedstawia podział polityczny Europy oraz rolę Unii Europejskiej w przemianach społecznych i gospodarczych kontynentu;

3) charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Europy;

4) na przykładzie Islandii określa związek między położeniem na granicy płyt litosfery a występowaniem wulkanów i trzęsień ziemi;

5) przedstawia zróżnicowanie klimatyczne Europy oraz czynniki, które o nim decydują;

6) wyjaśnia rozmieszczenie ludności oraz główne przyczyny i skutki starzenia się społeczeństw w Europie;

7) wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zróżnicowania demograficznego ludności Europy;

8) ocenia społeczno-ekonomiczne i kulturowe konsekwencje migracji na obszarze Europy;

9) określa podobieństwa i różnice między wielkimi miastami Europy: Londynem i Paryżem;

10) porównuje cechy rolnictwa Danii i Węgier;

11) wykazuje związek między cechami środowiska przyrodniczego wybranych krajów Europy a wykorzystaniem różnych źródeł energii;

12) przedstawia znaczenie nowoczesnego przemysłu i usług w gospodarce na przykładzie Francji;

13) wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury

śródziemnomorskiej;

14) przyjmuje postawę szacunku i zrozumienia innych kultur przy zachowaniu poczucia wartości dziedzictwa kulturowego własnego kraju.

VIII. Sąsiedzi Polski: przemiany przemysłu w Niemczech; dziedzictwo kulturowe Litwy i Białorusi; środowisko przyrodnicze i atrakcje

turystyczne Czech i Słowacji; problemy polityczne, społeczne i gospodarcze Ukrainy; zróżnicowanie przyrodnicze i społeczno- -gospodarcze

Rosji; relacje Polski z sąsiadami. Uczeń:

1) charakteryzuje przemiany w strukturze przemysłu w Niemczech na przykładzie Nadrenii Północnej-Westfalii;

2) projektuje trasę wycieczki po Litwie i Białorusi uwzględniającej wybrane walory środowiska przyrodniczego i kulturowego;

3) przedstawia przykłady atrakcji turystycznych i rekreacyjno-sportowych Czech i Słowacji;

4) rozumie problemy polityczne, społeczne i gospodarcze Ukrainy;

5) wykazuje zróżnicowanie środowiska przyrodniczego i charakteryzuje gospodarkę Rosji;

6) charakteryzuje relacje Polski z krajami sąsiadującymi;

7) rozumie potrzebę kształtowania dobrych relacji Polski z jej sąsiadami.

19

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Położenie

geograficzne

Europy

Półkule, położenie względem południka 00,

granice kontynentu, elementy linii

brzegowej.

1 VII.1

Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej świata i Europy.

Formułowanie wniosków.

Podział polityczny

Europy

Nazwy państw i stolic europejskich na

mapie. Sąsiedzi Polski. Przebieg granic. 1

VII.2, VIII.6,7 Ćwiczenia w czytaniu mapy politycznej

Europy. Formułowanie wniosków.

Wykorzystanie karty dydaktycznej

Rola Unii

Europejskiej

Powstanie Unii. Znaczenie Unii w

przemianach społecznych i gospodarczych

Europy.

1

VII.2 Metoda poglądowa z zastosowaniem

prezentacji multimedialnej.

Wykorzystanie strategii wyprzedzającej.

Dyskusja dydaktyczna.

Przez góry, niziny

i wyżyny Europy

Charakterystyka ukształtowania

powierzchni Europy. Nazwy głównych

krain geograficznych, rozpoznawanie na

mapie.

1

VII.3 Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej Europy.

Formułowanie wniosków.

Od gajów

oliwnych po

arktyczne wyspy

Zróżnicowanie klimatyczne Europy.

Czynniki kształtujące klimat Europy 1

VII.5 Ćwiczenia w czytaniu mapy Stref

klimatyczno-roślinnych. Metoda

problemowa

Ile nas jest, jacy

jesteśmy?

Rozmieszczenie ludności, starzenie się

społeczeństw Europy. Przyczyny i skutki

starzenia się. Zróżnicowanie

demograficzne.

1

VII.6,7,10

Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Wykonanie mapy mentalnej

Migracje w

Europie

Kierunki migracji. Rodzaje, przyczyny i

skutki migracji. 1

VII.8,10

Do Londynu, czy

do Paryża?

Podobieństwa i różnice między

metropoliami. Atrakcje turystyczne miast. 1

VII.9,10 Metoda projektu. Metoda poglądowa z

wykorzystaniem TIK

20

Rolnictwo Danii i

Węgier.

Cechy rolnictwa tych państw, różnice i

podobieństwa. Głownie kierunki rozwoju

rolnictwa na tle warunków naturalnych.

1

VII.10 Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej i Rolnictwa Europy.

Analiza porównawcza.

Skąd europejczycy

czerpią energię?

Źródła energii tradycyjne i alternatywne,

odnawialne i nieodnawialne, korzystne dla

środowiska. Wpływ cech środowiska

naturalnego na wykorzystanie źródeł

energii na przykładzie: Niemiec, Francji,

Szwecji,

1

VII.11 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Wykonanie posteru.

Islandia – kraj

wulkanów,

gejzerów i

lodowców.

Związek między położeniem na granicy

płyt litosfery a występowaniem wulkanów

i trzęsień ziemi. Wpływ warunków

naturalnych na kierunki rozwoju

gospodarki.

1

VII.4 Ćwiczenia z tekstem. Zastosowanie

techniki Zadania pocięte.

Francja – przykład

gospodarki XXI

wieku

Nowoczesny przemysł i usługi. Znaczenie

gospodarki Francji w gospodarce

światowej.

1


filmu. Zastosowanie techniki

Porównywanie w parach.

Turystyczne

bogactwo Europy

Południowej

Warunki przyrodnicze sprzyjające rozwoju

turystyki. Zasoby dziedzictwa i kultury

materialnej wybrzeży Morza

Śródziemnego. Znaczenie turystyki w

rozwoju gospodarki.

1


filmu. Zastosowanie opisu graficznego.

Od przemysłu

ciężkiego do

wysokiej

technologii

Przemiany przemysłu w Niemczech.

Nadrenia Północna – Westfalia. Rodzaje

przemysłu. Przyczyny i skutki przemian 1

VIII.1,6,7 Ćwiczenia z wykorzystaniem tekstu.

Wykorzystanie łańcuchów przyczynowo-

skutkowych.

Sentymentalne

podróże po Litwie

i Ukrainie

Walory środowiska przyrodniczego i

kulturowego Litwy i Białorusi w

kontekście historycznym i literackim. 1

VIII.2,6,7 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

filmu. Zastosowanie opisu graficznego z

wykorzystaniem wątków literackich i

historycznych.

Na wypoczynek do

południowych

Środowisko przyrodnicze i atrakcje

turystyczne Czech i Słowacji. 1

VIII.3,6,7 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

filmu. Wykonanie posteru.

21

sąsiadów

Problemy

polityczne,

społeczne i

gospodarcze

Ukrainy

Aneksja Krymu. Depopoulacja. Przyczyny

i skutki niekorzystnych zjawisk

gospodarczych i społecznych na Ukrainie. 1

VIII.4,6,7 Ćwiczenia z tekstem, formułowanie

wniosków. Dyskusja dydaktyczna.

Rosja – największy

kraj świata

Zróżnicowanie środowiska

przyrodniczego. Zasoby surowców

mineralnych. Charakterystyka gospodarki

Rosji.

1

VIII.5,6,7 Ćwiczenia z mapą ogólno geograficzną,

Bogactwa mineralnych i gospodarczą.

Formułowanie wniosków. Zastosowanie

techniki Prawda-fałsz.

Klasa siódma

Dział I.

Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę

Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; Morze Bałtyckie; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy oraz ich systemów;

główne typy gleb w Polsce; lasy w Polsce; dziedzictwo przyrodnicze Polski, surowce mineralne Polski.

Uczeń:

1) określa położenie fizycznogeograficzne i polityczne Polski, wskazuje na mapie przebieg jej granic (w tym morskich wód wewnętrznych);

2) odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na mapie Polski i Europy;

3) na podstawie podanych współrzędnych geograficznych wskazuje skrajne punkty Polski i Europy oraz wyjaśnia konsekwencje rozciągłości

południkowej i równoleżnikowej ich obszarów;

4) podaje nazwy województw i ich stolic oraz wskazuje je na mapie;

5) przedstawia wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń w Europie na ukształtowanie powierzchni Polski;

6) prezentuje główne czynniki kształtujące klimat Polski;

7) charakteryzuje elementy klimatu Polski oraz długość okresu wegetacyjnego;

8) wyjaśnia wpływ zmienności pogody w Polsce na rolnictwo, transport i turystykę;

9) charakteryzuje środowisko przyrodnicze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji jego wód;

22

10) opisuje walory przyrodnicze Wisły i Odry, charakteryzuje systemy rzeczne obu tych rzek oraz porównuje je z wybranymi systemami

rzecznymi w Europie;

11) wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny, wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz

ocenia przydatność rolniczą;

12) rozróżnia rodzaje lasów w Polsce (na podstawie filmu, ilustracji lub w terenie) oraz wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne wskaźnika

lesistości Polski;

13) wymienia formy ochrony przyrody w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe oraz podaje przykłady rezerwatów przyrody, parków

krajobrazowych i pomników przyrody występujących na obszarze własnego regionu;

14) podaje argumenty za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego;

15) wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych surowców mineralnych Polski oraz omawia ich znaczenie gospodarcze;

16) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Polski.

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Położenie

geograficzne

Polski w Europie

Cechy położenia fizycznogeograficznego i

politycznego. Granice Polski. Wody

wewnętrzne. Położenie matematyczne.

Współrzędne punktów skrajnych.

Rozciągłość południkowa i

równoleżnikowa Polski i Europy, jej

następstwa.

2 IX.1,2,3

Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną

Europy. Formułowanie wniosków.

Wykorzystanie metody Karty

dydaktycznej. Ćwiczenia w odczytywaniu

współrzędnych geograficznych i

obliczaniu rozciągłości.

Od gminy do

województwa

Jednostki podziału terytorialnego Polski.

Nazwy województw i ich stolic na mapie

konturowej.

1

IX.4 Ćwiczenia z mapą Podział

administracyjny Polski z wykorzystaniem

map konturowych. Gra dydaktyczna

Ukształtowanie

powierzchni Polski

Ruchy górotwórcze, Przebieg zlodowaceń.

Formy polodowcowe. Wpływ ruchów

górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę

2

IX. 5 Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną

Polski. Formułowanie wniosków.


23

Polski. Zróżnicowanie rzeźby Polski.

Krainy geograficzne Polski

dydaktycznej i techniki Prawda-Fałsz

Przejściowość

klimatu Polski

Czynniki kształtujące klimat Polski. Cechy

klimatu Polski. Klimatogramy.

Zróżnicowanie okresu wegetacyjnego.

Wpływ warunków klimatycznych na

gospodarkę

2

IX.6,7,8 Ćwiczenia z mapami klimatycznymi

Polski: przebieg izoterm stycznia i lipca,

Roczne sumy opadów, długość okresu

wegetacyjnego. Formułowanie wniosków.


dydaktycznej

Morze Bałtyckie –

okno na świat

Środowisko przyrodnicze Morza

Bałtyckiego. Degradacja wód morskich,

przyczyny i skutki. Znaczenie morza dla

rozwoju gospodarki

1

IX.9, 16 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

prezentacji multimedialnej. Wykonanie

mapy mentalnej.

Systemy rzeczne

Polski na tle rzek

Europy

Główne rzeki Polski: Wisła, Odra i rzeki

Przymorza. Systemy rzeczne Europy.

Walory przyrodnicze Wisły i Odry

2

IX.10, 16 Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną

Polski, formułowanie wniosków.

Zastosowanie metody Karty dydaktycznej.

Zróżnicowanie

gleb w Polsce

Główne typy gleb w Polsce. Cechy gleb,

ich rozmieszczenie i znaczenie dla

rolnictwa

1

IX.11, 16 Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną


Zastosowanie techniki Zadania pocięte.

Lasy w Polsce Rodzaje lasów. Lesistość. Rozmieszczenie

lasów. Znaczenie lasów dla gospodarki i

przyrody

1

IX.12,16 Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną



Ochrona przyrody

w Polsce

Formy ochrony przyrody. Dziedzictwo

przyrodnicze Polski. Ochrona przyrody w

Północnej Wielkopolsce

2

IX. 13,14, 16 Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną



Surowce mineralne

w Polsce

Rodzaje surowców mineralnych, ich

znaczenie dla gospodarki. Miejsca

występowania surowców znaczących dla

gospodarki

1

IX. 15, 16 Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną


Zastosowanie metody mapy mentalnej.

24

Dział II

Polacy – jacy jesteśmy, gdzie mieszkamy, jak gospodarujemy, dokąd wyjeżdżamy!

X. Społeczeństwo i gospodarka Polski na tle Europy: rozmieszczenie ludności, struktura demograficzna Polski (wiekowa, narodowościowa,

wyznaniowa, wykształcenia, zatrudnienia); migracje Polaków na tle współczesnych ruchów migracyjnych w Europie; zróżnicowanie polskich

miast; sektory gospodarki Polski; rolnictwo Polski; zmiany struktury przemysłu Polski; zróżnicowanie usług i ich rola w rozwoju gospodarki;

rozwój komunikacji; gospodarka morska; atrakcyjność turystyczna Polski.

Uczeń:

1) wyjaśnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia na obszarze Polski na podstawie map tematycznych;

2) analizuje zmiany liczby ludności Polski i Europy po 1945 r. na podstawie danych statystycznych;

3) charakteryzuje struktury płci i wieku ludności Polski na podstawie piramidy płci i wieku;

4) porównuje zmiany w przyroście naturalnym i rzeczywistym ludności w Polsce i wybranych krajach Europy;

5) formułuje hipotezy dotyczące przyczyn i skutków migracji zagranicznych w Polsce;

6) porównuje i wyjaśnia zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i wyznaniowe ludności Polski i wybranych państw europejskich;

7) wykazuje znaczenie poszczególnych sektorów gospodarki w rozwoju kraju oraz określa różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i

w wybranych państwach europejskich;

8) porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i innych krajach europejskich oraz określa jego przyczyny i skutki w Polsce;

9) analizuje poziom urbanizacji w Polsce i Europie, rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz identyfikuje przyczyny rozwoju

największych polskich miast;

10) opisuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce;

11) przedstawia przestrzenne zróżnicowanie głównych upraw i chowu zwierząt w Polsce oraz ich znaczenie gospodarcze;

12) wyjaśnia przyczyny zmian w strukturze przemysłu Polski;

13) podaje przykłady różnych rodzajów usług w Polsce oraz ocenia znaczenie transportu i łączności dla jakości życia mieszkańców i rozwoju

gospodarczego naszego kraju;

14) ocenia możliwości rozwoju gospodarki morskiej w Polsce;

15) charakteryzuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz wybrane obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i

Przyrodniczego Ludzkości położone w Polsce, dokonując refleksji nad ich wartością;

16) podaje przykłady osiągnięć Polaków w różnych dziedzinach życia społeczno- -gospodarczego oraz sukcesów polskich przedsiębiorstw na

arenie międzynarodowej;

17) jest świadomy tego, że może mieć w przyszłości wpływ na rozwój społeczno- -gospodarczy i kulturowy Polski.

25

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Kim są

mieszkańcy Polski

i gdzie mieszkają?

Rozmieszczenie ludności, gęstość

zaludnienia i przyczyny jej zróżnicowania.

Struktura narodowościowa, wiekowa,

wyznaniowa, zawodowa, płci. Piramida

wieku.

2 X. 1,2,3

Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych i piramidy wieku i płci z

wykorzystaniem TIK. Strategia

wyprzedzająca. Zastosowanie graficznego

zapisu.

Zmiany liczby

ludności Polski i

państw Europy

Liczba ludności. Przyrost naturalny, Saldo

migracji. Przyrost rzeczywisty. Zmiany

liczby ludności i ich przyczyny.

2

X. 4, 6 Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych z wykorzystaniem TIK..

Zastosowanie obliczeń matematycznych

Emigracje i

imigracje w Polsce

i w Europie

Migracje Polaków na tle współczesnych

ruchów migracyjnych w Europie. Kierunki

migracji, przyczyny i skutki.

2

X. 5,6 Ćwiczenia z tekstem. Wykonanie mapy

mentalnej.

Gdzie pracują

Polacy, a gdzie

europejczycy?

Sektory gospodarki. Struktura zatrudnienia

w Polsce i Europie. Stopa bezrobocia w

Polsce i w Europie. Przyczyny i skutki

bezrobocia .

2

X. 7,8, 17 Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych z wykorzystaniem TIK.

Wykorzystanie technik: Zadania pocięte

oraz Prawda - fałsz

Urbanizacja w

Polsce i Europie

Poziom urbanizacji w Polsce na tle krajów

europejskich. Proces rozwoju miast.

Wielkie miasta Europy i w Polsce.

Przyczyny ich rozwoju

2

X. 9 Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych oraz mapy

ogólnogeograficznej Polski i Europy.

Zastosowanie metody poglądowej z

wykorzystaniem TIK. Wykorzystanie

techniki Prawda – fałsz.

Czynniki rozwoju

rolnictwa

Czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze

ich wpływ na rozwój rolnictwa.

1

X. 10 Ćwiczenia z tekstem. Zastosowanie

techniki zadania pocięte.

Uprawa roślin i

chów zwierząt w

Polsce

Zróżnicowanie głównych upraw i chowu

zwierząt w Polsce. Ich znaczenie w

gospodarce

2

X. 11, 17 Ćwiczenia w czytaniu map

gospodarczych. Metoda poglądowa z

wykorzystanie TIK. Zastosowanie metody

26

Karty dydaktycznej.

Zmiany w polskim

przemyśle

Zmiany w strukturze przemysłu Polski,

przyczyny i skutki

1 X. 12, 17 Wykorzystanie TIK. Analiza łańcuchów

przyczynowo-skutkowych.

Usługi w Polsce Zróżnicowanie usług w Polsce i ich rola w

rozwoju gospodarki. Rozwój komunikacji.

Znaczenie transportu i łączności dla życia

mieszkańców i rozwoju gospodarki

2 X. 13, 17 Zastosowanie metody poglądowej z

wykorzystaniem prezentacji

multimedialnej. Ćwiczenia z tekstem.

Zastosowanie techniki Porównywanie w

parach i Zadania pocięte.

Gospodarka

morska w Polsce

Znaczenie gospodarki morskiej. Cechy

gospodarki morskiej Polski

1 X. 14 Zastosowanie metody poglądowej z

wykorzystaniem TIK. Wykonanie mapy

mentalnej.

Walory

turystyczne Polski

Atrakcyjność turystyczna Polski. Czynniki

rozwoju turystyki. Ocena atrakcyjności

turystycznej regionów: górskich,

nadmorskich, pojezierzy.

2 X. 15 Metod poglądowa z wykorzystaniem TIK.

Metoda projektu. Ćwiczenia z mapą

turystyczną i z tekstem. Wykonanie

posterów.

Dziedzictwo

kulturowe i

przyrodnicze

Polski

Obiekty Polski z listy Światowego

Dziedzictwa Kulturowego i

Przyrodniczego Ludzkości. Lokalizacja na

mapie. Ocena ich wartości.

1 X. 15 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Ćwiczenia z mapą konturową Polski.

Dyskusja dydaktyczna.

Z czego Polscy

powinni być

dumni?

Osiągnięcia Polaków w różnych

dziedzinach życia. Sukcesy polskich

przedsiębiorstw w świecie.

1

X.16, 17 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Wykonanie posteru.

Dział III

Relacje między elementami środowiska geograficznego

XI. Relacje między elementami środowiska geograficznego na przykładzie wybranych obszarów Polski. Wpływ: sposobu zagospodarowania

dorzecza na występowanie powodzi; warunków przyrodniczych (zasobów surowców mineralnych, wiatru, wód i usłonecznienia) i

pozaprzyrodniczych na energetykę; rozwoju dużych miast na przekształcenia strefy podmiejskiej; procesów migracyjnych na strukturę wieku i

zmiany w zaludnieniu obszarów wiejskich; przemian gospodarczych po 1989 r. na zmiany struktury zatrudnienia; transportu na rozwój

działalności gospodarczej; walorów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego na rozwój turystyki.

27

Uczeń:

1) analizuje i porównuje konsekwencje stosowania różnych metod ochrony przeciwpowodziowej oraz określa wpływ zabudowy obszarów

zalewowych i sztucznych zbiorników wodnych na występowanie i skutki powodzi na przykładzie Dolnego Śląska i Małopolski;

2) analizuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze sprzyjające lub ograniczające produkcję energii ze źródeł nieodnawialnych i odnawialnych

oraz określa ich wpływ na rozwój energetyki na przykładzie województw pomorskiego i łódzkiego;

3) identyfikuje związki między rozwojem dużych miast a zmianami w strefach podmiejskich w zakresie użytkowania i zagospodarowania terenu,

stylu zabudowy oraz struktury ludności na przykładzie obszarów metropolitalnych Warszawy i Krakowa;

4) wyjaśnia wpływ migracji na strukturę wieku i zmiany w zaludnieniu na obszarach wiejskich na przykładach wybranych gmin województw

zachodniopomorskiego i podlaskiego;

5) wykazuje wpływ przemian politycznych i gospodarczych w Polsce po 1989 r. na zmiany struktury zatrudnienia na przykładzie konurbacji

katowickiej i aglomeracji łódzkiej;

6) identyfikuje związki między przebiegiem autostrad i dróg ekspresowych a lokalizacją przedsiębiorstw przemysłowych, centrów logistycznych

i handlowych w obszarze metropolitalnym Wrocławia oraz między transportem morskim a lokalizacją inwestycji przemysłowych i usługowych

na przykładzie Trójmiasta;

7) określa wpływ walorów przyrodniczych Pobrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach.

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Ochrona

przecipowodziowa

Sposoby zagospodarowania dorzecza i ich

wpływ na występowanie powodzi. Rola

sztucznych zbiorników. Przyczyny i skutki

powodzi na przykładzie Dolnego Śląska i

Małopolski. Największe powodzie w

Polsce

1 XI. 1 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Metoda graficznego zapisu.

Skąd Polacy

czerpią energię?

Wpływ warunków przyrodniczych i

pozaprzyrodniczych na energetykę.

Czynniki sprzyjające i ograniczające

rozwój energetyki. Źródła odnawialne i

2

XI.2 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Metoda mapy mentalnej i metoda

metaplanu.

28

nieodnawialane ich wpływ na rozwój

energetyki w województwach pomorskim i

łódzkim.

Rozwój dużych

miast

Wpływ rozwoju dużych miast na

przekształcenie strefy podmiejskiej.

Użytkowanie i rodzaj zabudowy..

Struktura ludności w metropoliach

Warszawy i Krakowa.

2

XI. 3 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

TIK. Metoda graficznego zapisu. Metoda

SWOT

Migracje a

struktura

demograficzna

obszarów

wiejskich

Wpływ procesów migracyjnych na

strukturę wieku i zmiany zaludnienia

obszarów wiejskich. Zmiany

demograficzne w wybranych gminach

województw zachodniopomorskiego i

podlaskiego

2

XI. 4 Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych. Formułowanie wniosków.

Zastosowanie metody meta planu..

Co się zmieniło w

Polsce po roku

1989?

Wpływ przemian gospodarczych po 1989

roku na zmiany w strukturze zatrudnienia.

Zmiany polityczne. Gospodarka rynkowa i

nakazowo-rozdzielcza. Zmiany w

strukturze zatrudnienia w konurbacji

katowickiej i aglomeracji łódzkiej.

1

XI. 5 Ćwiczenia z tekstem. Zastosowanie

strategii wyprzedzającej. Dyskusja

dydaktyczna.

Wpływ transportu

na rozwój

gospodarki

Wpływ przebiegu autostrad i dróg

ekspresowych na lokalizację

przedsiębiorstw, centrów logistycznych i

handlowych we Wrocławiu. Wpływ

transportu morskiego na lokalizację

inwestycji przemysłowych i usługowych w

Trójmieście.

2

XI. 6 Ćwiczenia w czytaniu mapy

topograficznej i planu miasta.


techniki Zadania pocięte.

Turystyka nad

Bałtykiem i w

Karpatach

Wpływ środowiska przyrodniczego i

dziedzictwa kulturowego na rozwój

turystyki na Pobrzeżu Bałtyku i w

Karpatach

2

XI. 7 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

prezentacji multimedialnych.

Formułowanie wniosków. Wykonanie

posterów.

29

Dział IV

Północna Wielkopolska, Dolina Noteci – Nasza Mała Ojczyzna

XII. Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki;

walory turystyczne; współpraca międzynarodowa.

Uczeń:

1) wskazuje położenie swojego regionu geograficznego na mapie Polski;

2) charakteryzuje środowisko przyrodnicze regionu oraz określa jego główne cechy na podstawie map tematycznych;

3) rozpoznaje skały występujące we własnym regionie;

4) prezentuje główne cechy struktury demograficznej ludności i gospodarki regionu na podstawie wyszukanych danych statystycznych i map

tematycznych;

5) przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu, wystawy fotograficznej) przyrodnicze i kulturowe walory

regionu;

6) projektuje trasę wycieczki krajoznawczej po własnym regionie na podstawie wyszukanych źródeł informacji oraz w miarę możliwości

przeprowadza ją w terenie;

7) wykazuje zależności między elementami środowiska geograficznego na podstawie obserwacji terenowych przeprowadzonych w wybranym

miejscu własnego regionu;

8) dyskutuje na temat form współpracy między własnym regionem a partnerskimi regionami zagranicznymi.

XIII. „Mała ojczyzna”: obszar, środowisko geograficzne, atrakcyjność, tożsamość.

Uczeń:

1) określa obszar utożsamiany z własną „małą ojczyzną” jako symboliczną przestrzenią w wymiarze lokalnym (np. gmina–miasto, wieś,

dzielnica dużego miasta lub układ lokalny o nieokreślonych granicach administracyjnych);

2) rozpoznaje w terenie główne obiekty charakterystyczne i decydujące o atrakcyjności „małej ojczyzny”;

3) przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu, wystawy fotograficznej) atrakcyjność „małej ojczyzny” jako

miejsca zamieszkania i działalności gospodarczej na podstawie informacji wyszukanych w różnych źródłach;

4) projektuje na podstawie własnych obserwacji terenowych, działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego

(przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności;

5) identyfikuje się z „małą ojczyzną” i czuje się współodpowiedzialny za kształtowanie ładu przestrzennego i jej rozwój.

30

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Warunki naturalne

Północnej

Wielkopolski

Położenie geograficzne. Dominujące cechy

środowiska geograficznego. Powszechne

skały, roślinność, zwierzęta. Zależności

między elementami środowiska

geograficznego.

1 XII. 1,2,3, 7

Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej oraz map

tematycznych. Formułowanie wniosków.

Wykorzystanie metody poglądowej z

zastosowaniem prezentacji

multimedialnych. Zastosowanie techniki

Prawda-fałsz

Dolina środkowej

Noteci

Położenie, cechy środowiska, zasoby

naturalne doliny. Osobliwości Doliny

Noteci. Atrakcyjność regionu.

1

XIII. 1,2,5

Mieszkańcy

Północnej

Wielkopolski

Dominujące cechy struktury

demograficznej. Przyrost naturalny,

migracje, struktura wieku i płci. Miasta.

1 XII. 4, Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych. Zastosowanie metody

graficznego zapisu.

Gospodarka

Północnej

Wielkopolski

Dominujące cechy gospodarki: rolnictwo,

przemysł, zasoby leśne, łąki nadnoteckie.

Znaczenie Noteci.

1

XII. 4, XIII. 5 Ćwiczenia w czytaniu danych

statystycznych i map tematycznych.


metody graficznego zapisu.

Zasoby Gminy

Szamocin i ich

ochrona

Atrakcyjność gminy. Współpraca

międzynarodowa z Gminą Partnerską.

1

XII. 8, XIII. 4,5

Obserwacje terenowe. Metoda poglądowa.

Dyskusja dydaktyczna. Metoda projektu

Co zmieniłbym w

mojej gminie

Działania zachowawcze. Propozycje zmian

w celu polepszenia warunków życia w

kontekście ochrony zasobów gminy.

1

XIII. 4,5

Walory Mojej

Małej Ojczyzny

Przyrodnicze i kulturowe walory regionu 2 XII. 5,6, XIII. 3

31

Klasa ósma

Dział I

Azja i Afryka – sąsiedzi Europy

XIV. Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji: Azja jako kontynent kontrastów geograficznych; pacyficzny „pierścień ognia”; klimat

monsunowy w Azji Południowo- -Wschodniej; Japonia – gospodarka na tle warunków przyrodniczych i społeczno- -kulturowych; Chiny –

rozmieszczenie ludności, problemy demograficzne oraz znaczenie w gospodarce światowej; Indie krajem wielkich możliwości rozwojowych

oraz kontrastów społecznych i gospodarczych; Bliski Wschód – kultura regionu, ropa naftowa, obszar konfliktów zbrojnych.

Uczeń:

1) wykazuje na podstawie map ogólnogeograficznych i tematycznych, że Azja jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów;

2) identyfikuje związki między przebiegiem granic płyt litosfery a występowaniem rowów tektonicznych, wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami

oraz na ich podstawie formułuje twierdzenia o zaobserwowanych prawidłowościach w ich rozmieszczeniu;

3) dyskutuje na temat sposobów zapobiegania tragicznym skutkom trzęsień ziemi i tsunami;

4) wykazuje związek między cechami klimatu monsunowego a rytmem upraw i „kulturą ryżu” w Azji Południowo-Wschodniej;

5) ocenia znaczenie warunków przyrodniczych i czynników społeczno- -kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii;

6) korzystając z mapy, wyjaśnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia na obszarze Chin;

7) przedstawia kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz ocenia ich znaczenie w gospodarce światowej;

8) określa możliwości rozwoju gospodarczego Indii oraz przedstawia kontrasty społeczne w tym kraju;

9) charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod względem cech kulturowych oraz zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego;

10) wskazuje na mapie miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie, identyfikuje ich główne przyczyny i skutki;

11) wykazuje postawy ciekawości i poszanowania innych kultur i religii.

XV. Wybrane problemy i regiony geograficzne Afryki: położenie Afryki i jego wpływ na cyrkulację powietrza i rozmieszczenie opadów

atmosferycznych; strefowość klimatyczno-roślinno-glebowa; warunki gospodarowania człowieka w strefie Sahelu – problem zachowania

równowagi ekologicznej; rozwój turystyki w Kenii; rolnictwo żarowo-odłogowe i nowoczesne plantacje w Afryce Zachodniej; przyczyny

niedożywienia w Etiopii; tradycyjna i nowoczesna gospodarka w Afryce.

Uczeń:

1) opisuje i wyjaśnia cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej, wykazując jej związek z rozmieszczeniem opadów;

2) wyjaśnia na podstawie map tematycznych istnienie strefowości klimatyczno- -roślinno-glebowej w Afryce;

3) wyjaśnia związki między warunkami przyrodniczymi a możliwościami gospodarowania w strefie Sahelu oraz przyczyny procesu

pustynnienia;

4) określa związki między walorami przyrodniczymi i kulturowymi a rozwojem turystyki na przykładzie Kenii;

32

5) przedstawia cechy i ocenia skutki stosowania rolnictwa żarowo-odłogowego i plantacyjnego w Afryce Zachodniej;

6) identyfikuje na podstawie tekstów źródłowych przyczyny i skutki niedożywienia ludności Afryki na przykładzie Etiopii;

7) określa rolę tradycyjnych i nowoczesnych działów gospodarki w rozwoju wybranych krajów Afryki;

8) przełamuje stereotypy w postrzeganiu Afryki.

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Azja – kontynent

kontrastów

Położenie geograficzne Azji. Dominujące

cechy środowiska przyrodniczego. Rodzaje

kontrastów geograficznych.

1 XIV. 1

Ćwiczenia z mapą ogólnogeograficzną

Azji. Zastosowanie techniki


Ognisty Pierścień

Pacyfiku

Płytowa budowa litosfery. Wpływ granic

płyt litosfery na występowanie rowów

tektonicznych, wulkanów, trzęsień ziem i

tsunami. Rozmieszczenie wulkanów i

obszarów sejsmicznych. Sposoby

zapobiegania skutkom trzęsień ziemi i

tsunami.

1 XIV. 2, 3 Ćwiczenia z tekstem i z mapą Tektonika

płyt litosfery. Formułowanie wniosków.


W rytmie monsunu Cechy klimatu monsunowego. Wpływ

klimatu na rytm upraw ryżu. Kultura ryżu

w Azji Południowo-Wschodniej

1 XIV. 4, 11 Ćwiczenia w czytaniu klimatogramu,

formułowanie wniosków. Zastosowanie

metody zapisu graficznego.

Kwitnąca

gospodarka Japonii

Położenie Japonii. Warunki przyrodnicze i

społeczno-kulturalne Japonii , ich wpływ

na gospodarkę. Znaczenie Japonii w

gospodarce światowej.

1 XIV. 5, 11 Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej i tematycznych Azji.


techniki zadań pociętych.

Chiny –

najludniejsze

państwo świata

Położenie geograficzne Chin. Przyczyny i

skutki zróżnicowania gęstości zaludnienia

w Chinach, problemy demograficzne.

1 XIV. 6,7, 11 Ćwiczenia w czytaniu mapy



33

Kierunki rozwoju gospodarczego Chin i

rola kraju w gospodarce światowej.

techniki zadań pociętych.

Indyjskie kontrasty Wielkie możliwości rozwojowe Indii.

Kontrasty społeczne i gospodarcze kraju.



Wykorzystanie metody karty

dydaktycznej.

Czarne bogactwo

Bliskiego

Wschodu

Kultura regionu. Znaczenie ropy naftowej

dla rozwoju regionu. Cechy gospodarki.



Wykonanie mapy mentalnej

Konflikty zbrojne

na Bliskim

Wschodzie

Rodzaje konfliktów zbrojnych i miejsca

występowania. Przyczyny i skutki

konfliktów.



Zastosowanie metody zapisu graficznego.

Położenie Afryki

po obu stronach

równika

Cechy położenia geograficznego i jego

skutki. Międzyzwrotnikowa cyrkulacja

powietrza. Pasaty. Wpływ na

rozmieszczenie opadów.

1 XV. 1 Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej. Formułowanie

wniosków. Zastosowanie metody zapisu

graficznego.

Symetryczne

rozmieszczenie

stref klimatyczno-

roślinnych w

Afryce

Strefowe rozmieszczenie stref

klimatyczno-roślinnych i glebowych w

Afryce jako skutek położenia

geograficznego Afryki.

1 XV. 2 Ćwiczenia w czytaniu mapy klimatycznej

i stref roślinnych. Formułowanie

wniosków. Zastosowanie techniki


Strefa Sahelu Warunki gospodarowania w strefie Sahelu.

Problemy zachowania równowagi

ekologicznej. Przyczyny i skutki

pustynnienia.

1 XV. 3 Ćwiczenia w czytaniu mapy

ogólnogeograficznej. Zastosowanie

metody metaplanu.

Bezkrwawe safari

w Kenii

Rozwój turystyki w Kenii. Walory

przyrodnicze i kulturowe Kenii, ich wpływ

na rozwój turystyki

1 XV. 4, 8 Metod poglądowa z wykorzystaniem

filmu. Wykonanie posteru.

Od rolnictwa

prymitywnego do

plantacyjnego w

Afryce Zachodniej

Cechy rolnictwa żarowo-odłogowego i

nowoczesnego plantacyjnego. Skutki

stosowania tego typu rolnictwa

1 XV. 5, 8 Ćwiczenia z prezentacją multimedialną,

formułowanie wniosków. Technika

SWOT

34

Niedożywienie w

Etiopii

Przyczyny i skutki niedożywienia ludności

Etiopii. Pomoc charytatywna

1 XV. 6, 8 Wykorzystanie TIK, zastosowanie


dydaktyczna.

Gospodarka

Republiki

Południowej

Afryki

Rola tradycyjnych i nowoczesnych

działów gospodarki w rozwoju RPA.

Zasoby surowców mineralnych.

1 XV. 7, 8 Ćwiczenia z mapą i tekstem,

formułowanie wniosków.

Dział II

Dalekie lądy – Ameryka, Australia i Oceania, obszary okołobiegunowe

XVI. Wybrane problemy i regiony geograficzne Ameryki Północnej i Południowej: rozciągłość południkowa i ukształtowanie powierzchni;

północna granica upraw i lasów w Kanadzie; cyklony i powodzie w Ameryce Północnej; problemy zagospodarowania Amazonii; sytuacja

rdzennej ludności; slumsy w wielkich miastach; megalopolis; Dolina Krzemowa jako przykład technopolii; znaczenie gospodarcze Stanów

Zjednoczonych w świecie.

Uczeń:

1) ustala prawidłowości w ukształtowaniu powierzchni Ameryki Północnej i Południowej na podstawie map tematycznych;

2) wykazuje zależności między ukształtowaniem powierzchni, cyrkulacją powietrza, odległością od morza, prądami morskimi a przebiegiem

północnej granicy upraw i lasów w Kanadzie;

3) identyfikuje skutki występowania tornad i cyklonów tropikalnych w Ameryce Północnej;

4) identyfikuje konflikt interesów między gospodarczym wykorzystaniem Amazonii a ekologicznymi skutkami jej wylesiania;

5) ocenia sytuację rdzennej ludności oraz wyjaśnia przyczyny zanikania kultur pierwotnych na przykładzie Ameryki Północnej lub Południowej;

6) określa cechy megalopolis w Ameryce Północnej oraz wyjaśnia przyczyny powstawania slumsów w wielkich miastach na przykładzie

Ameryki Południowej;

7) na przykładzie Doliny Krzemowej wyjaśnia przyczyny rozwoju technopolii oraz jej znaczenie w rozwoju gospodarki opartej na wiedzy;

8) korzystając z danych statystycznych, określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej;

9) wyjaśnia przyczyny i ocenia zjawisko marnowania się ogromnych ilości pożywienia na przykładzie Stanów Zjednoczonych.

XVII. Wybrane problemy i regiony geograficzne Australii i Oceanii: środowisko przyrodnicze; rozmieszczenie ludności i gospodarka.

Uczeń:

1) przedstawia specyfikę środowiska przyrodniczego Australii i Oceanii;

2) identyfikuje prawidłowości w rozmieszczeniu ludności i główne cechy gospodarki Australii na tle warunków przyrodniczych.

35

XVIII. Geografia obszarów okołobiegunowych: środowisko przyrodnicze; badania naukowe; polscy badacze.

Uczeń: 1) charakteryzuje położenie i środowisko przyrodnicze Antarktydy oraz wyjaśnia konieczność zachowania jej statusu określonego

Traktatem Antarktycznym;

2) przedstawia cele badań aktualnie prowadzonych w Arktyce i Antarktyce oraz prezentuje osiągnięcia polskich badaczy obszarów

okołobiegunowych;

3) opisuje warunki życia w polarnej stacji badawczej.

Jednostki

tematyczne


godzin

Numery treści

szczegółowych –

wymagań

szczegółowych z

podstawy

programowej


szczegółowych

Pasowy układ

rzeźby w Ameryce

Regiony geograficzne Ameryk.

Rozciągłość południkowa. Układ wielkich

krain geograficznych

1 XVI.1 Ćwiczenia z mapą, formułowanie

wniosków. Karta dydaktyczna.

Pola pszenicy i

lasy tajgi w

Kanadzie

Czynniki kształtujące klimat w Ameryce

Północnej. Układ stref klimatyczno-

roślinnych w Ameryce Północnej. Warunki

upraw pszenicy i jej zasięg w Kanadzie.

Południowa granica tajgi.

1 XVI. 2 Ćwiczenia z mapą, formułowanie

wniosków. Karta dydaktyczna.

Żywioły w

Ameryce

Północnej

Cyklony i powodzie w Ameryce

Północnej. Przyczyny i skutki żywiołów.

1 XVI. 3 Analiza tekstu. Metoda problemowa.

Wylesianie

Amazonii

Problemy zagospodarowania Amazonii.

Przyczyny i skutki wycinania lasów

równikowych. Sytuacja rdzennej ludności

Ameryki Południowej.

1 XVI. 4,5 Wykonanie mapy mentalnej, Dyskusja

dydaktyczna.

Wielkie miasta

Ameryk

Cechy megalopolis w USA. Przyczyny

powstawania slumsów w miastach

Ameryki Południowej. Problemy wielkich

miast.

1 XVI. 6 Ćwiczenia z mapą i prezentacją

multimedialną. Opis porównujący.

36

Dolina Krzemowa

– przykład

technopolii

Przyczyny powstawania technopolii.

Znaczenie technopolii w rozwoju

gospodarki wykorzystującej dorobek

naukowy

1 XVI. 7 Wykonanie mapy mentalnej

Stany Zjednoczone

– potęga

gospodarcza świata

Znaczenie USA w gospodarce światowej.

Wskaźniki rozwoju gospodarczego kraju.

Nadprodukcja żywności. Przyczyny i

skutki marnowania żywności.

1 XVI. 8.9 Praca z danymi statystycznymi.

Formułowanie argumentów. Dyskusja

dydaktyczna.

Osobliwości

Australii i Oceanii

Specyfika środowiska przyrodniczego i

regiony geograficzne Australii i Oceanii.

1 XVII. 1 Wykorzystanie prezentacji. Praca z mapą.

Stworzenie posteru.

Ludność i

gospodarka

Australii

Przyczyny i prawidłowości w

rozmieszczenia ludności w Australii.

Główne cechy gospodarki i wpływ

warunków przyrodniczych.

1 XVII. 2 Praca z mapą. Technika zadania pocięte

Do kogo należy

Antarktyda?

Położenie geograficzne kontynentu. Status

prawny Antarktydy określony Traktatem

Antarktycznym. Konieczność zachowania

tego traktatu.

1 XVIII. 1 Wykorzystanie TIK, zastosowanie


dydaktyczna.

Osobliwości

środowiska

Antarktydy

Środowisko przyrodnicze kontynentu,

wpływ położenia geograficznego. Cechy

klimatu, dni i noc polarne.

1 XVIII. 1 Wykorzystanie prezentacji. Czytanie

klimatogramu. Technika prawda-fałsz

Badania naukowe

obszarów

okołobiegunowych

Cele badań naukowych w Arktyce i na

Antarktydzie. Rola polskich badaczy,

polskie stacje badawcze.

1 XVIII. 2, 3 Wykorzystanie TIK, zastosowanie

strategii wyprzedzającej.. Pokaz, praca z

mapą.

Życie na stacji

Spitsbergen

Warunki życia w polarnej stacji badawczej 1 XVIII. 2, 3 Metoda poglądowa z wykorzystaniem

filmu lub tekstu. Opis wyjaśniający

37

Metody i techniki stosowane na lekcji w celu osiągnięcia zamierzonych celów kształcenia i

wychowania.

Zastosowane metody i techniki będą zależeć przede wszystkim od możliwości

intelektualnych i emocjonalnych uczniów, ich doświadczeń, zainteresowania,

zdyscyplinowania, warunków pogodowych w przypadku zajęć terenowych, rodzaju

kształtowanych umiejętności, dostępnej bazy dydaktycznej, możliwości współpracy z

instytucjami lokalnymi oraz regionalnymi.

Metody podające: pogadanka, opowiadanie, opis, objaśnienie, wyjaśnienie.

Metody problemowe, głównie aktywizujące: gry dydaktyczne, metody graficznego

opisu – mapy mentalne, postery, metaplanu; dyskusje dydaktyczne: burza mózgów;

praca z rysunkami, schematami, tekstami geograficznymi, źródłowymi,

podręcznikiem, danymi statystycznymi; techniki animacji: prawda-fałsz, jedno

odpada, zadanie pocięte, porównywanie w parach; metoda karty dydaktycznej,

SWOT.

Eksponujące: film, prezentacja multimedialna, ekspozycja, pokaz połączony z

przeżywaniem.

Praktyczne: pokaz, ćwiczenia przedmiotowe, metoda projektów, metody badawcze:

obserwacje, pomiary.

Dostosowanie wymagań dla uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną.

Polega na modyfikacji metod i form pracy z uczniem zdolnym oraz uczniem mający trudności

w uczeniu się.

Sposoby pracy z uczniem zdolnym

Proponowanie literatury geograficznej, sprawdzonych źródeł internetowych, programów

telewizyjnych. Przygotowywanie dla klasy lub szkoły okolicznościowych wydarzeń

geograficznych, zadawanie dodatkowych zadań problemowych o podwyższonym stopniu

trudności, wyzwalających kreatywność uczniów, proponowanie udziału w projektach

edukacyjnych oraz konkursach szkolnych i pozaszkolnych.

Sposoby pracy z uczniem mającym trudności w uczeniu się.

Dostosowanie wymagań i indywidualizacja procesu dydaktycznego musi zostać poprzedzona

wnikliwą analizą zaleceń poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dostosowanie możliwe jest

poprzez: dostosowanie kryteriów sprawdzania wiedzy, dobranie odpowiednich metod i

technik, zmian organizacyjnych pracy z uczniem, wydłużenie czasu pracy np. na

sprawdzianie, wykonanie ćwiczenia, dostosowanie arkusza pracy klasowej do możliwości

ucznia, stosowanie indywidualnych konsultacji.

38

Opis założonych osiągnięć ucznia

Klasa piąta

Wiedza geograficzna

Uczeń zna, rozumie:

pojęcia: treść mapy, legenda, nazwy kontynentów i oceanów oraz ich

lokalizację na globusie i mapie,

rodzaje map: ogólno geograficzna,

krajobrazowa, turystyczna,

nazwy obiektów geograficznych na

trasach pierwszych wypraw

geograficznych oraz nazwiska wielkich

odkrywców,

cechy krajobrazów wysokogórskiego,

wyżynnego, nizinnego, pojezierzy,

nadmorskiego, wielkomiejskiego,

miejsko-przemysłowego, rolniczego,

przebieg tras pierwszych wypraw

geograficznych,

lokalizację wymienionych krajobrazów

na mapie i związanych z nimi krain i

obiektów geograficznych,

nazwy i lokalizację wybranych

krajobrazów świata: wilgotnego lasu

równikowego, lasu strefy umiarkowanej,

sawanny, stepu, pustyni gorącej, pustyni

lodowej, tajgi, tundry, śródziemnomorski,

wysokogórski Himalajów,

zależności miedzy składnikami

poznanych krajobrazów,

nazwy stref klimatycznych od

równikowej do okołobiegunowej,

zajęcia, tradycje i zwyczaje mieszkańców

wybranych krain geograficznych,

cechy wymienionych krajobrazów:

ukształtowanie powierzchni, warunki

klimatyczne, fauna i flora, zasoby wodne,

nazwy najważniejszych obiektów

dziedzictwa przyrodniczego i

kulturowego Polski oraz ich lokalizację

na mapach,

nazwy Pieter roślinno-klimatycznych w

górach,

pozytywne i negatywne zmiany w

krajobrazach powstałe w wyniku

działalności człowieka,

pojęcia: średnia temperatura roczna,

roczna amplituda, roczna suma opadów,

pojęcia: bieguny, równik, równoleżniki,

południk 00 i 180

0, półkule, południki,

równoleżniki, zwrotniki, koła

podbiegunowe,

przykłady budownictwa, sposoby

gospodarowania, rodzaje zajęć mieszkańców

poznanych krajobrazów,

Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce

Uczeń potrafi:

odczytywać informację z mapy

drukowanej i cyfrowej korzystając z

legendy,

ocenić krajobraz najbliższego otoczenia

szkoły w oparciu obserwacje terenowe,

wykonywać obliczenia z

wykorzystaniem skali mapy,

zaproponować zmiany w

zagospodarowaniu najbliższego otoczenia,

czytać treść mapy Polski oraz treść mapy wskazać na globusie, mapie i schemacie

39

i planu otoczenia szkoły w kontekście

obserwacji terenowych,

południki, równoleżniki, równik, bieguny,

zwrotniki, koła podbiegunowe, półkule,

wskazać na mapie położenie krain

geograficznych Polski,

rozpoznać na mapie kontynenty i oceany,

opisać ich położenie względem równika i

południka zerowego,

wskazać różnice między poznanymi

krajobrazami,

wskazać na mapie przebieg i opisać trasy

pierwszych wypraw geograficznych,

rozpoznać krajobrazy Polski na

podstawie opisu, filmu i ilustracji,

wskazać na mapie poznane krajobrazy i

krainy geograficzne, w których występują,

rozpoznać zależności między

składnikami poznanych krajobrazów,

odczytywać dane z klimatogramów i map

klimatycznych,

opisać zajęcia, tradycje rodzinne i

zwyczaje mieszkańców wybranych krain

geograficznych,

porównać cechy poznanych krajobrazów i

rozpoznać je na podstawie opisu, zdjęcia,

filmu,

opisać najważniejsze obiekty dziedzictwa

przyrodniczego i kulturowego Polski i

wskazać na mapie,

rozpoznać rośliny, zwierzęta,

budownictwo, sposób gospodarowania,

zajęcia mieszkańców charakterystyczne

dla poznanych krajobrazów,

powiązać pozytywne i negatywne zmiany

krajobrazie z formami działalności

człowieka,

identyfikować zależności między

składnikami krajobrazów i warunkami

życia ludzi,

ustalić zależności między położeniem

wybranych krajobrazów świata,

warunkami klimatycznymi i głównymi

cechami,

Kształtowanie postaw

Uczeń:

rozpoznaje swoje predyspozycje i talenty oraz rozwija pasje i zainteresowania

geograficzne,

przyjmuje postawę szacunku wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego Polski,

łączy wiedze naukową z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz

dziedzictwem kulturowym ludzkości,

rozwija w sobie poczucie tożsamości oraz wykazuje postawy patriotyczne, wspólnotowe i

obywatelskie,

ma poczucie dumy z piękna ojczystej przyrody i dorobku narodu,

ma świadomość pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym


rozwija zdolności percepcji najbliższego otoczenia i miejsca rozumianego jako

„oswojona” najbliższa przestrzeń, której nadaje pozytywne znaczenia,

rozwija postawy współodpowiedzialności za stan środowiska geograficznego,

kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszłego rozwoju społeczno-kulturowego i

gospodarczego „małej ojczyzny”, własnego regionu i Polski.

przełamuje stereotypy i przyjmuje postawy szacunku, zrozumienia, akceptacji i

poszanowania innych kultur przy jednoczesnym zachowaniu poczucia wartości

dziedzictwa kulturowego własnego narodu i własnej tożsamości

40

Klasa szósta

Wiedza geograficzna

Uczeń zna i rozumie:

nazwy planet Układu Słonecznego oraz

rodzaje ciał niebieskich widocznych na

sklepieniu niebieskim w dzień i nocy,

pojęcia migracja, emigracja, imigracja,

saldo migracji,

cechy i skutki ruchu obrotowego i

obiegowego Ziemi,

skutki i przyczyny migracji,

nazwy współrzędnych geograficznych, osobliwości Londynu i Paryża,

cechy położenia geograficznego Europy, warunki naturalne oraz cechy rolnictwa

Danii i Węgier,

nazwy elementów granic i linii

brzegowej Europy,

źródła energii z podziałem na odnawialne i

nieodnawialne, tradycyjne i alternatywne,

zna nazwy państw i stolic europejskich,

ze szczególnym zwróceniem uwagi na

sąsiadów Polski,

znaczenie przemysłu i usług dla

gospodarki,

podstawowe zadania i ideę UE, czynniki rozwoju turystyki oraz zasoby

turystyczne krajobrazu

śródziemnomorskiego,

cechy ukształtowania powierzchni

Europy,

przebieg granic Polski oraz nazwy i

lokalizację sąsiadów Polski,

płytową budowę litosfery, rodzaje przemian w przemyśle Niemiec , w

Nadrenii Północnej-Westfalii,

czynniki kształtujące klimat Europy, walory środowiska przyrodniczego i

kulturowego Litwy I Białorusi,

nazwy stref klimatycznych , w których

położona jest Europa,

atrakcje turystyczne Czech i Słowacji,

czynniki wpływające na rozmieszczenie

ludności, rozumie funkcjonowanie

procesów demograficznych , np. proces

starzenia się społeczeństwa,

rozumie problemy polityczne, społeczne i

gospodarcze Ukrainy,

nazwy ras ludzkich, religii, grup

językowych oraz przykłady narodów

zamieszkujących Europę,

cechy środowiska przyrodniczego Rosji,

zasoby surowców mineralnych, znaczenie

Syberii, cechy gospodarki Rosji.

relacje Polski z sąsiadami,


Uczeń potrafi:

dokonać pomiaru wysokości Słońca w

różnych porach roku oraz sformułować

wnioski,

określić role UE w przemianach

społecznych i gospodarczych Europy,

zademonstrować przy użyciu modeli ruch

obiegowy i obrotowy Ziemi,

wykazać związek miedzy położeniem na

granicy płyt litosfery a występowaniem

wulkanów i trzęsień ziemi na przykładzie

Islandii,

41

odczytywać informacje z mapy Stref

czasowych,

opisać problemy demograficzne Europy z

uwzględnieniem przyczyn i skutków,

obliczyć różnice czasu słonecznego, dokonać analizy porównawczej Londynu i

Paryża,

opisać zmiany w oświetleniu Ziemi w

pierwszych dniach astronomicznych pór

roku,

porównać rolnictwa Danii i Węgier,

rozpoznać związek miedzy ruchem

obiegowym Ziemi a strefami oświetlenia

oraz strefami klimatycznymi i

krajobrazowymi na Ziemi,

wykazać związek między cechami

środowiska przyrodniczego a

wykorzystaniem różnych źródeł energii,

odczytać długość i szerokość

geograficzną punktów na globusie i

mapie,

przedstawić znaczenie nowoczesnego

przemysłu i usług w gospodarce na

przykładzie Francji,

wskazać położenie punktów i obszarów

na podstawie współrzędnych

geograficznych,

opisać wpływ warunków przyrodniczych i

zasobów dziedzictwa kulturowego na

rozwój turystyki na przykładzie Europy

Południowej,

posłużyć się mapa i GPS-em do

wyznaczenia współrzędnych

geograficznych,

przedstawić przemiany w przemyśle

Niemiec w formie łańcuch przyczynowo-

skutkowego,

opisać położenie, granice, linie brzegową,

ukształtowanie powierzchni oraz strefy

klimatyczne Europy,

zaprojektować trasę wycieczki po Litwie i

Białorusi,

rozpoznać na mapie konturowej państwa

i stolice europejskie,

scharakteryzować zróżnicowanie

środowiska przyrodniczego oraz

gospodarki Rosji

opisać przebieg granic z sąsiadami Polski

oraz relacje naszego kraju z sąsiadami,


Uczeń:


geograficzne,

przyjmuje postawę szacunku i zrozumienia innych kultur przy zachowaniu poczucia

wartości dziedzictwa kulturowego własnego kraju,

rozumie potrzebę kształcenia dobrych relacji Polski z jej sąsiadami,

łączy wiedze naukową z refleksją nad [pięknem i harmonią świata przyrody oraz



obywatelskie,





rozwija postawy współodpowiedzialności za stan środowiska geograficznego,

kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszłego rozwoju społeczno-kulturowego i

42

gospodarczego „małej ojczyzny”, własnego regionu i Polski.




Klasa siódma

Wiedza geograficzna


cechy położenie fizycznogeograficznego,

politycznego, przebieg granic Polski,

osiągnięcia Polaków w różnych

dziedzinach życia,

nazwy skrajnych punktów Polski i Europy, metody ochrony przeciwpowodziowej,

konsekwencje rozciągłości południkowej i

równoleżnikowej Polski i Europy,

przyczyny i skutki powodzi na

przykładzie Dolnego Śląska i

Małopolski,

nazwy województw i ich stoli oraz

lokalizację na mapie,

warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze

wpływające na produkcję energii na

przykładzie województw pomorskiego i

łódzkiego,

dominujące czynniki, które ukształtowały

powierzchnie Polski,

rodzaje źródeł energii i ich klasyfikację,

czynniki kształtujące klimat Polski oraz

cechy klimatu i długość okresu

wegetacyjnego,

związki między rozwojem dużych miast

a zmianami w strefach podmiejskich,

cechy środowiska przyrodniczego Morza

Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji

wód,

rodzaj wpływu migracji na strukturę

wieku i zmiany w zaludnieniu,

korzyści z położenia nad morzem, rodzaj przemian politycznych i

gospodarczych w Polsce po 1989 roku,

walory przyrodnicze i cechy systemów

Wisły i Odry,

rodzaj związków między przebiegiem

autostrad i dróg ekspresowych a

rozwojem gospodarczym sąsiednich

regionów na przykładzie Wrocławia,

cechy systemów rzecznych Europy:

Wołgi, Renu, Dunaju,

rodzaj związków między transportem

morskim a rozwojem gospodarczym

Trójmiasta,

cechy gleb brunatnej, bielicowej,

czarnoziemu, mady i rędziny oraz ich

lokalizację na mapie Polski,

walory turystyczne Pobrzeża Bałtyku

oraz dziedzictwa kulturowego

Małopolski,

rodzaje lasów w Polsce, cechy położenia, środowiska

przyrodniczego, rodzaje skał Północnej

Wielkopolski I Dolin Środkowej Noteci,

nazwy form ochrony przyrody i nazwy

parków narodowych w Polsce,

cechy struktury demograficznej i

gospodarki Północnej Wielkopolski i

Dolin Środkowej Noteci,

nazwy parku krajobrazowego , rezerwatu i

pomników przyrody w Północnej

Wielkopolsce,

formy współpracy między Gminą

Szamocin a Gminą Partnerską w

Niemczech,

43

argumenty przemawiające za

zachowaniem walorów dziedzictwa

przyrodniczego,

atrakcje i osobliwości Północnej

Wielkopolski i Dolin Środkowej Noteci

,Gminy Szamocin,

nazwy głównych surowców mineralnych

w Polsce oraz ich lokalizację na mapie,

rodzaje działań służące zachowaniu

walorów najbliższego otoczenia oraz

rodzaje poprawy warunków życia

lokalnej społeczności,

pojęcia: przyrost naturalny, przyrost

rzeczywisty, migracje, emigracja,

imigracja, urbanizacja, stopa bezrobocia,

warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze

rozwoju rolnictwa w Polsce,

nazwy religii, narodowości, grup

etnicznych występujących w Polsce,

miejsca występowania głównych upraw i

obszary chowu zwierząt,

znaczenie sektorów gospodarki w rozwoju

kraju,

znaczenie gospodarcze upraw i chowu

zwierząt,

przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce, przyczyny i rodzaj zmian w polskim

przemyśle,

nazwy 6 największych miast Polski oraz

ich lokalizację na mapie,

rodzaje usług i ich znaczenie dla rozwoju

kraju,

przyczyny rozwoju największych miast, walory turystyczne Polski oraz nazwy

obiektów z Listy Światowego

dziedzictwa Kulturowego i

Przyrodniczego Ludzkości,


Uczeń potrafi:

opisać położenie fizycznogeograficzne,

polityczne oraz wskazać na mapie granice

Polski,

ocenić walory turystyczne Polski

odczytać współrzędne geograficzne

punktów skrajnych Polski i Europy,

analizować i porównywać konsekwencje

stosowania różnych metod ochrony

przeciwpowodziowej,

obliczyć rozciągłość południkową i

równoleżnikową oraz wyjaśnić jej skutki,

analizować wpływ warunków

przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na

rozwój energetyki w kontekście

pozytywnych i negatywnych zjawisk,

rozpoznać na mapie konturowej

województwa i ich stolice,

identyfikować związki między rozwojem

dużych miast a zmianami stref

podmiejskich na przykładzie obszarów

metropolitalnych Warszawy i Krakowa,

wyjaśnić wpływ ruchów górotwórczych i

zlodowaceń na ukształtowanie

powierzchni Polski,

wyjaśnić wpływ migracji na strukturę

wieku i zmiany w zaludnieniu na

obszarach wiejskich,

opisać warunki klimatyczne Polski z

uwzględnieniem okresu wegetacyjnego i

wpływ na rolnictwo, transport i turystykę,

wykazać wpływ przemian politycznych i

gospodarczych w Polsce po 1989 roku na

zmiany struktury zatrudnienia w

konurbacji Śląskiej i aglomeracji łódzkiej,

opisać środowisko przyrodnicze Morza

Bałtyckiego,

identyfikować związki między

przebiegiem autostrad i dróg

44

ekspresowych na lokalizację

przedsiębiorstw przemysłowych, centrów

logistycznych i handlowych w obszarze

metropolitalnym Wrocławia,

opisać walory przyrodnicze Wisły i Odry

oraz ich systemy rzeczne, porównać je z

wybranymi systemami rzecznymi

Europy: Wołgi, Renu i Dunaju,

wykazać związki w Trójmieście między

transportem morskim a lokalizacją

inwestycji przemysłowych i usługowych,

rozpoznać na podstawie opisu i schematu

profilu glebowego gleby: brunatną,

bielicową i czarnoziem, mady , rędziny,

wykazać wpływa walorów

przyrodniczych i dziedzictwa

kulturowego na rozwój turystyki

Pobrzeża Bałtyku i Małopolski,

wskazać na mapie obszary występowania

tych gleb i ocenić ich przydatność

rolniczą,

rozpoznać na mapie konturowej

Wielkopolskę, Dolinę Noteci, powiat

Chodzieski, gminę Szamocin, okoliczne

wsie,

rozróżnić rodzaje lasów na podstawie

opisu, filmu, ilustracji i w terenie,

opisać środowisko przyrodnicze

Północnej Wielkopolski i Dolina

Środkowej Noteci na podstawie map

tematycznych,

wyjaśnić zróżnicowanie lesistości Polski, rozpoznać skały najbliższej okolicy,

rozpoznać na mapie konturowej miejsca

występowania parków narodowych w

Polsce,

formułować wnioski dotyczące struktury

demograficznej Północnej Wielkopolski i

gminy Szamocin na podstawie danych

statystycznych i map tematycznych,

rozpoznać na mapie konturowej miejsca

występowania głównych surowców

Polski i ocenia ich znaczenie dla

gospodarki,

przedstawić w dowolnej formie np.

prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu

lub wystawy fotograficznej przyrodnicze

i kulturowe walory regionu i gminy

Szamocin.

czytać dane statystyczne i na ich

podstawie wyjaśnia zróżnicowanie

gęstości zaludnienia na obszarze Polski,

zaprojektować trasę wycieczki

krajoznawczej po Północnej

Wielkopolsce w oparciu o różne źródła

informacji,

czytać dane statystyczne i analizować

zmiany ludności Polski i Europy po 1945

roku,

prowadzić obserwacje terenowe i

wykazać zależności między elementami

środowiska geograficznego oraz

zaplanować działania służące zachowaniu

walorów środowiska geograficznego i

poprawie warunków życia mieszkańców,

formułować wnioski na podstawie analizy

piramidy płci i wieku,

dyskutować na temat współpracy gminy

Szamocin z gminą partnerską w

Niemczech,

porównać zmiany w przyroście

naturalnym i rzeczywistym ludności w

Polsce i w wybranych krajach

europejskich,

wskazać na mapie przestrzenne

zróżnicowanie głównych upraw i chowu

zwierząt w Polsce,

formułować hipotezy dotyczące przyczyn

i skutków migracji zagranicznych w

opisać znaczenie upraw i chowu zwierząt

dla gospodarki,

45

Polsce,

porównać i wyjaśnić zróżnicowanie

narodowościowe, etniczne i wyznaniowe

ludności Polski i wybranych państw

Europy,

tworzyć łańcuchy przyczynowo-skutkowe

dotyczące przemian gospodarczych,

określić różnice w strukturze zatrudnienia

ludności Polski i w wybranych państwach

europejskich,

ocenić znaczenie transportu i łączności

dla życia ludzi i rozwoju gospodarki,

porównać na podstawie danych

statystycznych wielkość bezrobocia w

Polsce i wybranych krajach europejskich

w kontekście przyczyn i skutków,

ocenić możliwości rozwoju gospodarki

morskiej w Polsce,

analizować procesy urbanizacyjne w

Polsce i Europie,


Uczeń:


geograficzne,

określa obszar utożsamiany z własną „ Małą Ojczyzną” jak symboliczną przestrzenią w

wymiarze lokalnym,

identyfikuje się z „Małą Ojczyzną” i czuje się współodpowiedzialny za kształtowanie ładu

przestrzennego i jej rozwoju,

jest świadomy tego, że może mieć w przyszłości wpływ na rozwój społeczno-kulturowy

Polski,

przyjmuje postawę szacunku i zrozumienia innych kultur przy zachowaniu poczucia

wartości dziedzictwa kulturowego własnego kraju,

rozwija w sobie poczucie tożsamości oraz wykazuje postawy patriotyczne , wspólnotowe i

obywatelskie,

ma poczucie dumy z piękna ojczystej przyrody i dorobku narodu ( różnych obiektów

dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego własnego regionu i Polski, krajobrazów Polski,

walorów przyrodniczych , kulturowych, turystycznych oraz sukcesów polskich

przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej,

przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Polski,

rozumie potrzebę kształcenia dobrych relacji Polski z jej sąsiadami,

łączy wiedze naukową z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz



obywatelskie,








46

Klasa ósma

Wiedza geograficzna


cechy położenia i ukształtowania

powierzchni Azji,

cechy środowiska geograficznego

Sahelu,

kontrasty geograficzne Azji, m.in.

klimatyczne, wysokościowe, gospodarcze,

przyczyny pustynnienia Sahelu,

pojęcia: rów tektoniczny, tsunami, Ognisty

Pierścień Pacyfiku

walory przyrodnicze i kulturowe Kenii,

skutki trzęsień ziemi, wybuchów

wulkanów i tsunami,

cechy i skutki rolnictwa żarowo-

odłogowego w Afryce Zachodniej

cechy klimatu monsunowego, cechy i skutki stosowania rolnictwa

plantacyjnego w Afryce Zachodniej,

warunki przyrodnicze i czynniki społeczno-

kulturalne Japonii,

cechy położenia i ukształtowania

powierzchni Ameryk,

kierunki rozwoju Chin, czynniki , które wpłynęły na przebieg

północnej granicy upraw i lasów w

Kanadzie,

kontrasty społeczne Indii i możliwości

rozwoju tego kraju,

skutki tornad i cyklonów tropikalnych w

Ameryce Północnej,

cechy kulturowe oraz zasoby naturalne

krajów Bliskiego Wschodu,

przyczyny i skutki wylesiania

Amazonii,

typy konfliktów zbrojnych na Bliskim

Wschodzie,

przyczyny zanikania prymitywnych

kultur w Ameryce Południowej,

przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych, pojęcie megalopolis,

cechy położenia Afryki przyczyny i skutki powstawania

slumsów w wielkich miastach Ameryki

Południowej,

uwarunkowania cyrkulacji powietrza w

strefie międzyzwrotnikowej,

pojęcie technopolii oraz przyczyny

powstawania technopolii i ich znaczenie

dla gospodarki,

cechy położenia, specyfikę środowiska

przyrodniczego oraz nazwy regionów

Australii i Oceanii,

Przyczyny nadprodukcji żywności i jej

marnowania na przykładzie USA

warunki przyrodnicze Australii, cele badan Antarktydy i Arktyki oraz

osiągnięcia polskich badaczy,

cechy gospodarki Australii, warunki życia na polarnej stacji

badawczej

cechy położenia i środowiska

geograficznego Antarktydy,

różnice między Arktyką a Antarktydą,


Uczeń potrafi:

czytać mapy ogólnogeograficzne i

tematyczne,

na podstawie tekstów źródłowych

identyfikować przyczyny i skutki

47

niedożywienia ludności Afryki na

przykładzie Etiopii,

na podstawie mapy wykazać, że Azja jest

kontynentem kontrastów geograficznych,

określić rolę tradycyjnych i

nowoczesnych działów gospodarki w

rozwoju RPA,

identyfikować związki między

przebiegiem granic płyt litosfery w

występowaniem rowów tektonicznych,

wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami,

ustalić prawidłowości w ukształtowaniu

powierzchni Ameryk na podstawie map

tematycznych,

formułować prawidłowości geograficzne, wykazać zależność między czynnikami

przyrodniczymi a przebiegiem północnej

granicy upraw i lasów Kanady,

dyskutować na temat zapobiegania

tragicznym skutkom trzęsień ziemi i

tsunami,

identyfikować konflikt interesów między

gospodarczym wykorzystaniem Amazonii

a ekologicznymi skutkami jej wylesienia,

wykazuje wpływ klimatu monsunowego

na „kulturę ryżu”,

ocenić sytuację rdzennej ludności

Ameryki Południowej,

ocenić wpływ warunków przyrodniczych

i czynników społeczno-kulturowych na

nowoczesną gospodarkę Japonii,

korzystać z danych statystycznych i na

ich podstawie określa rolę Stanów

Zjednoczonych w gospodarce światowej,

na podstawie mapy wyjaśnić

zróżnicowanie gęstości zaludnienia na

obszarze Chin,

opisać wpływ rozwoju technopolii na

rozwój gospodarki opartej na wiedzy

ocenić znaczenie Chin w gospodarce

światowej,

opisać problem globalny marnotrawienia

żywności na przykładzie USA,

ocenić możliwości rozwoju

gospodarczego Indii,

przedstawić specyfikę środowiska

przyrodniczego Australii i Oceanii,

opisać osobliwości państwa Bliskiego

Wschodu,

identyfikować prawidłowości w

rozmieszczeniu ludności,

wskazać na mapie miejsca konfliktów

zbrojnych na Bliskim Wschodzie,

wykazać związek miedzy głównymi

cechami gospodarki a środowiskiem

przyrodniczym,

identyfikować przyczyny i skutki

konfliktów zbrojnych na Bliskim

Wschodzie,

charakteryzować położenie i środowisko

przyrodnicze Antarktydy na podstawie

map tematycznych,

wykazać wpływ położenia Afryki na

symetryczne ułożenie stref klimatyczno-

roślinnych w Afryce,

argumentować konieczność zachowania

obecnego statusu Antarktydy,

opisać i wyjaśnić cyrkulację powietrza

międzyzwrotnikową i jej wpływ na

rozmieszczenie opadów,

opisać warunki życia na polarnej stacji

badawczej,

wyjaśnić związek między warunkami

przyrodniczymi a możliwościami

gospodarowania w strefie Sahelu,

ocenić skutki stosowania rolnictwa żarowo-

odłogowego i plantacyjnego w Afryce

Zachodniej,

wykazać wpływ walorów przyrodniczych

i kulturowych na rozwój turystyki w

Kenii,

48


Uczeń:


geograficzne,

przyjmuje postawę ciekawości, szacunku i zrozumienia innych kultur przy zachowaniu

poczucia wartości dziedzictwa kulturowego własnego kraju,

przełamuje stereotypy w postrzeganiu Afryki,

łączy wiedzę naukową z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz



obywatelskie,






Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć

uczniów

Ogólne kryteria oceny:

Opanowanie wiadomości i umiejętności ucznia oraz prezentowane postawy ucznia będą

oceniane punktowo i przeliczane na oceny szkolne zgodnie z zaleceniami zapisanymi

w statucie szkoły. Poza tym ocenie będzie podlegać: zwartość rzeczowa wypowiedzi ustnej

i pisemnej, bogactwo terminologii geograficznej, poprawność językowa, staranność i estetyka

wykonania oraz systematyczność i kompletność pracy, samodzielność wykonania,

prawidłowość i sposób uzasadnienia, zaangażowanie w pracę, dokładność wykonania

poleceń, instrukcji, obserwacji, przygotowanie do zajęć, zorganizowanie stanowiska pracy,

sposób prezentacji pracy, dociekliwość w stawaniu pytań, poszukiwaniu odpowiedzi,

wykazywanie się kreatywnością, proponowanie własnych pomysłów, rozwiązań problemów,

zaangażowanie w prace w grupie, współodpowiedzialność za prace grupy i jej efekty,

poszanowanie innych osób, religii, tradycji, kultur, środowiska geograficznego.

Metody sprawdzania osiągnięć.

Prace klasowe ( sprawdziany, testy), kartkówki, wypowiedzi uczniów ustne i pisemne,

aktywność ucznia na lekcji indywidualna i w pracy grupowej, prace ucznia indywidualne i

grupowe, wykonane ćwiczenia, pomiary, dokumentacja ucznia, zeszyt uczniowski.

49

Ewaluacja programu

Ocena programu będzie przebiegała od początku tj. od rozpoczęcia realizacji programu, czyli

1 września 2017 roku i będzie trwać co roku przez 4 lata. Trudność w realizacji programu

wynika z tego, że nie jest wdrażany od klasy piątej tylko od klasy siódmej. Na podstawie

programu zostaną sformułowane wymagania edukacyjne na poszczególne oceny szkolne,

przedmiotowy system oceniania oraz roczne plan nauczania geografii w poszczególnych

klasach, zaczynając od klasy siódmej. Już te działania pozwolą na pierwsze wnioski o jakości

programu. W czasie cyklu kształcenia ocenie będzie podlegała skuteczność programu w

osiąganiu założonych celów w oparciu o 5 pytań: Czy program ma właściwie ułożone i

zaprezentowane treści nauczania, zgodnie ze stanem wiedzy geograficznej?, Czy program

jest odpowiedni dla uczniów szkoły podstawowej, a układ treści i proponowanych osiągnięć

odpowiedni dla poszczególnych klas oraz którzy uczniowie najbardziej korzystają na jego

realizacji?, Czy program jest odpowiedni do specyfiki szkoły, jej bazy dydaktycznej, potrzeb

społeczności szkolnej?, W jakim stopniu program motywuje uczniów do pracy, zwiększa ich

zainteresowanie nauką, optymalizuje proces dydaktyczny? Dodatkowo zostaną pozyskane

informacje o programie od uczniów i rodziców w formie badan ankietowych. Na koniec

każdego roku będą mogły, w zależności od potrzeb, być wprowadzane modyfikacje. Po

czterech latach zostanie sformułowana odpowiedź na ostanie pytanie: Czy program ma być

dalej realizowany, modyfikowany, czy odrzucony?

Bibliografia

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego

dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu

umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia,

kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia

ogólnego dla szkoły policealnej.

Wójcicka M., Wybrane metody i techniki aktywizujące, Warszawa 2005

Niemierko B. Ocenianie szkolne bez tajemnic, Warszawa 2002

Przyroda w 4 odsłonach. Wdrożenie innowacyjnych programów nauczania w gimnazjach,

praca zbiorowa, Poznań 2015

Program nauczania w rzeczywistości szkolnej. Tworzenie – wybór – ewaluacja, ORE,

Warszawa

GEOGRAFIA file2 Preambuła podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej...

Documents

Transcript of GEOGRAFIA file2 Preambuła podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej...