PRAWO - wpk.uksw.edu.pl · PRAWO KANONICZNE KWARTALNIK IUS CANONICUM FOLIA TRIMESTRIA studiis...

ROK LII 20093-4

WydawnictwoUniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Warszawa 2009

PRAWOKANONICZNE

KWARTALNIKPRAWNO-HISTORYCZNY

Prawo Kanoniczne_52_3-4.indd 1 28-10-2009 09:03:58

ROK LIII 1-2 2010

Warszawa 2010

prawokanoniczne53.indd 1 2010-06-07 10:41:03

PRAWO KANONICZNEKWARTALNIK

IUS CANONICUMFOLIA TRIMESTRIA

studiis canonico-historicis dedicata

Zaoyciel i pierwszy redaktor naczelny

Redaktor naczelnyks. Jzef Wroceski SCJ

Zastpca redaktora naczelnegos. Boena Szewczul WNO

Sekretarz Redakcjiks. Marek Stokosa SCJ

Rada Naukowa:ks. M. Fka, ks. T. Gakowski CP, ks. W. Gralski, ks. J. Grlikowski,

ks. J. Kaowski MIC, ks. W. Kiwior OCD, ks. G. Leszczyski,ks. R. Sobaski, ks. H. Stawniak SDB, J. Zabocki

Za pozwoleniem Kurii Metropolitalnej Warszawskiej

Pozycja dofinansowanaze rodkw Komitetu Bada Naukowych

ISSN-0551-911X

Zgoszenia prenumeraty przyjmuje Wydawnictwo UKSWul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa, tel./fax 22 561 89 23

Adres redakcji: ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawae-mail: [email protected]

www.wydawnictwo.uksw.edu.pl

Druk i oprawa:OFICYNA WYDAWNICZO-POLIGRAFICZNA ADAM

02-729 Warszawa, ul. Rolna 191/193, tel. 022-843-37-23, 022-843-08-79; tel./fax 022-843-20-52

e-mail: [email protected] http://www.oficyna-adam.com.pl

ks. Marian Alfons Myrcha


Dnia 18 padziernika 2009 roku niespodziewanie odszed od nas na zawsze nasz Kolega

p. Prof. dr hab. TOMASZ DYBOWSKI By wieloletnim (60 lat) profesorem Wydziau Prawa i Administracji

UW, a take profesorem (37 lat) Wydziau Prawa Kanonicznego ATK, a nastpnie od 1999 r. UKSW w Warszawie, gdzie zajmowa stanowisko pro-fesora zwyczajnego i kierownika Katedry Prawa Cywilnego.

Z zamiowaniem i powiceniem oddawa si pracy naukowej i dydak-tycznej. Wyksztaci kilkuset magistrw i kilkunastu doktorw prawa. By promotorem licznych prac magisterskich z prawa porwnawczego: pra-wa kanonicznego i polskiego prawa cywilnego. Wystpowa jako recenzent w przewodach doktorskich, habilitacyjnych i w postpowaniu o nadanie tytuu profesora nauk prawnych. Pozostawi po sobie wybitne prace naukowe z za-kresu prawa wasnoci i jego ochrony, odpowiedzialnoci odszkodowawczej i instytucji prawa rodzinnego. Nie wszystkie zamierzenia zdy zrealizowa. To, czego jednak dokona, zapewnia Mu trwae miejsce w cywilistyce polskiej, jako wybitnemu znawcy prawa cywilnego.

Angaowa si w prace dla dobra dwch Uczelni. Peni odpowiedzialne funkcje w pastwie i spoeczestwie. W 1991 r. zosta wybrany przez Sejm na sdziego Trybunau Konstytucyjnego. Urzd ten sprawowa do 1997 roku. W latach 1992-1993 peni obowizki Prezesa tego Trybunau. By czonkiem licznych komitetw i komisji rzdowych. Jako ekspert by zapraszany do prac w komisjach sejmowych i senackich. Wiele si powici dla pracy w Fundacji Uniwersytetu Warszawskiego, w Komitecie budowy biblioteki uniwersyteckiej na Powilu, a take w Komitecie budowy pomnika Prymasa Tysiclecia. Od samego pocztku by te czonkiem Solidarnoci. Za ogrom cikiej pracy by kilkakrotnie nagradzany wysokimi odznaczeniami pastwowymi.

Ostatni posug modlitwy i pamici, licznie zgromadzeni pracownicy Wydziau Prawa Kanonicznego UKSW i Wydziau Prawa i Administracji UW, oddali p. Profesorowi Tomaszowi Dybowskiemu w dniu 27 padziernika 2009 r. w kociele pw. Wszystkich witych w Warszawie. Homili pogrzebow wy-gosi Dziekan Wydziau Prawa Kanonicznego UKSW.

Dzikujemy Panu Profesorowi, e by wrd nas. By dobrym czowiekiem i koleg, pokornym uczonym i wymagajcym profesorem. Ufamy, e Pan Zmartwychwstay da Mu udzia w uczcie Swojego Krlestwa.

Wydzia Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie



KS. JZEF WROCENSKI SCJ

PrOf. Dr hAB. TOMASZ DYBOWSKI (1923-2009)

Tomasz Dybowski urodzi si dnia 29 grudnia 1923 roku w Bia-ymstoku. Szko podstawow ukoczy w rodzinnym miecie. wiadectwo dojrzaoci zdoby na tajnych kompletach w 1944 roku. T. Dybowski ju w modym wieku odkry w sobie wielk fascynacj nauk, zwaszcza prawem i tej pasji powici cae swoje ycie. Owa fascynacja prawem wyrazia si w odbyciu w latach 1945-1949 stu-diw prawniczych. Pierwszy rok tych studiw odby w Uniwersytecie Jagielloskim w Krakowie, za kolejne lata w Uniwersytecie War-szawskim. Po ukoczeniu studiw w 1949 roku zosta zatrudniony w tyme Uniwersytecie na Wydziale Prawa na stanowisku asystenta. W roku 1960 uzyska stopie doktora nauk prawnych na podstawie pracy pt. Wasno wd. Praca z racji walorw naukowych zostaa opublikowana drukiem. Po uzyskaniu stopnia doktora zosta zatrud-niony na stanowisku adiunkta. W roku 1969 uzyska stopie doktora habilitowanego na podstawie monografii zatytuowanej Rei vindica-tio actio negatoria i w niedugim czasie (1970 r.) otrzyma stano-wisko docenta. W roku 1980 uzyska tytu profesora nadzwyczajnego nauk prawnych, a nastpnie w 1993 roku tytu profesora zwyczajne-go Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1974 roku zosta mianowany kierownikiem Katedry Prawa Cywil-nego. W latach za 1985-1990 by dyrektorem Instytutu Prawa Cy-wilne go. Po przejciu na emerytur w 1994 roku zosta na tyme Wydziale zatrudniony w wymiarze etatu. W sumie w Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Prawa i Administracji przepracowa 60 lat.

W roku 1972 Profesor T. Dybowski podj prac w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, a nastpnie w Uniwersytecie Kardynaa Stefana Wyszyskiego na Wydziale Prawa Kanonicznego, w Katedrze Prawa Cywilnego, najpierw na podstawie umowy zlece-nia, nastpnie od roku 1983 w wymiarze poowy etatu, a od roku 1992 na podstawie umowy o prac w wymiarze penego etatu. Podczas kilku ostatnich lat Wydzia Prawa Kanonicznego UKSW by dla Profesora podstawowym miejscem pracy w rozumieniu ustawy i by wliczony


do minimalnej liczby osb, od ktrej zaley posiadanie uprawnie do nadawania stopni naukowych. Profesor T. Dybowski prowadzi nie tyl-ko zajcia dydaktyczne, ale take prac badawcz z zakresu cywilisty-ki, majcej duy zwizek z kanonistyk. Jego zatrudnienie przyczynio si do podniesienia na wysoki poziom cywilistyki na Wydziale Prawa Kanonicznego. W ATK, a nastpnie UKSW przepracowa 37 lat, do koca prowadzc wykady i seminarium naukowe.

Wspomniana wyej fascynacja prawem znalaza swj wyraz w Jego publikacjach. Twrczo naukowa p. Profesora obejmuje wybitne prace, w tym kilka monografii, szereg studiw, artykuw i glos, z za-kresu prawa wasnoci i jego ochrony, odpowiedzialnoci odszkodo-wawczej i instytucji prawa rodzinnego. Niektre z monografii zostay nagrodzone. Jedna z nich nagrod Pastwa i Prawa, druga nagrod Ministra Edukacji Narodowej. Z tego te powodu jest on zaliczany do najwybitniejszych polskich prawnikw cywilistw. W nauce nie szu-ka kompromisw, ani te nie uprawia nauki dla nauki, ale jak sam twierdzi nauka, a zwaszcza prawo, ma peni rol suebn wzgldem spoeczestwa, std te wanym aspektem pracy naukowej musi by jej poyteczno dla innych. W dyskusjach np. nad otwarciem nowych przewodw doktorskich zawsze stawia elazne pytanie, gdzie ley problem naukowy i co za poytek dla spoeczestwa przyniesie nowa rozprawa doktorska.

Drug pasj yciow Profesora bya dydaktyka. Pod kierunkiem Profesora powstao wiele prac doktorskich i kilkaset prac magister-skich. Niektrzy z wypromowanych doktorw s obecnie ju profe-sorami i peni odpowiedzialne funkcje na uczelniach, w strukturach pastwa i w spoeczestwie. Wystpowa jako recenzent w przewo-dach doktorskich, habilitacyjnych i w postpowaniu o nadanie ty-tuu profesora, a take by recenzentem w postpowaniu o nadanie tytuu doktora honoris causa panu Nowakowi-Jezioraskiemu przez Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prowadzi wykady nie tylko na dwch uniwersytetach w Polsce, ale take, jako visiting profe-sor w uczelniach zagranicznych, m.in. na Uniwersytecie w Madrycie. Uczestniczy te, wygaszajc referaty, w wielu naukowych konferen-cjach w kraju i poza jego granicami, m.in. na Uniwersytetach w Bonn, Rzymie, Paryu i Moskwie. Da si pozna jako zdyscyplinowany i wysoce utalentowany dydaktyk, autentycznie zainteresowany wyni-kami swojej pracy. Bardzo wysoko byy oceniane prace magisterskie

[2]6 P. PROF. TOMASZ DYBOWSKI


i doktorskie pisane pod Jego kierunkiem. Wiele z nich byo nagradza-nych i publikowanych. Osignicia dydaktyczne potwierdzone zostay dwukrotnym uznaniem Go w plebiscycie studentw najlepszym wy-kadowc roku.

Zdolnoci i pracowito p. Profesora zapewniy mu nie tylko ka-rier naukow, ale te uzdatniay Go do speniania odpowiedzialnych funkcji w Uczelniach, w pastwie i spoeczestwie. Po przeomo-wym 1989 roku zosta wybrany przez Sejm na sdziego Trybunau Konstytucyjnego. Funkcj t peni do roku 1997, za w latach 1992-1993 sprawowa take obowizki Prezesa Trybunau Konstytucyjnego. Wysokim uznaniem cieszya si dziaalno Prof. T. Dybowskiego jako Sdziego, std te jest uwaany jako wsptwrca polskiego Trybunau Konstytucyjnego. By czonkiem licznych komitetw i komisji rzdo-wych. W cigu dwch kadencji by czonkiem Komitetu Nauk Prawnych PAN. Przez jedn kadencj by czonkiem Komisji Legislacyjnej przy Premierze oraz czonkiem Rady ds. Przemian Ustrojowych rwnie przy Premierze. Od wielu lat by czonkiem Komisji Reformy Prawa Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwoci, a take jej Prezydium. By te czonkiem wielu komitetw redakcyjnych czasopism naukowych, m.in. Komitetu Studiw Cywilistycznych i Komitetu Redakcyjnego Przegldu Sdowego. Wymienione czasopisma nale do czoowych pism prawniczych w Polsce. Od samego pocztku tj. od roku 1980 by te czonkiem Solidarnoci. Jako ekspert by czsto zapraszany do pra-cy w komisjach sejmowych i senackich.

Kolejnym zaangaowaniem, p. Profesora, ktremu powici wiele si, odznaczajc si wielk aktywnoci, bya praca w wielu funda-cjach i komitetach spoecznych podejmujcych rne szlachetne za-mierzenia i dziaania. Olbrzymie zasugi pooy jako wsptwrca idei utworzenia Fundacji Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 1988 by jej dugoletnim przewodniczcym. Dziki Jego ogromnemu auto-rytetowi udao si skupi wok Fundacji ludzi aktywnych, ktrych dziaalno przynosia wielkie korzyci Uniwersytetowi. Kierowa dziaalnoci Fundacji, majcej na celu szczeglnie rozwj kadry na-ukowej i bada naukowych, dopyw nowoczesnej aparatury, ksiek i czasopism. Ponadto dziki staraniom i osobistemu zaangaowaniu Prof. T. Dybowskiego uzyskano teren i wybudowano gmach biblioteki uniwersyteckiej na Powilu, a wyej wspomniana Fundacja bya inwe-storem budowy. Profesor, bdc czonkiem komitetu budowy, nadzo-

[3] 7P. PROF. TOMASZ DYBOWSKI


rowa konkurs na projekt architektoniczny kompleksu biblioteki oraz przetargu na wybr generalnego wykonawcy budowy. Podejmowa te inne inicjatywy, m.in. by czonkiem komitetu budowy pomnika Prymasa Tysiclecia kard. Stefana Wyszyskiego w Warszawie przy Krakowskim Przedmieciu oraz komitetu budowy szpitala kardiolo-gicznego w Warszawie. Te i inne osignicia wiadcz o Jego wielkim zaangaowaniu w prace naukowo-dydaktyczne i organizacyjne uczel-ni. Przecitny czowiek podoaby obowizkom jednego, moe dwch zaangaowa. Profesor chcia by przydatny i poyteczny a na tylu polach pracy. Za ogrom cikiej pracy by kilkakrotnie nagradzany wysokimi odznaczeniami pastwowymi. Profesor T. Dybowski udo-wodni, e jego rzetelna praca naukowa i dydaktyczna oraz osignicia organizacyjne s pikn kontynuacj najlepszych tradycji uniwersy-teckich oraz rozsawiaj nauk polsk w kraju i poza jego granicami.

[4]8 P. PROF. TOMASZ DYBOWSKI


Prawo Kanoniczne53 (2010) nr 1-2

MIEJSCE POChODZENIA DZIECKA W KANONICZNYM POrZDKU PrAWNYM

Tre: Wstp. 1. Prawny charakter miejsca pochodzenia dziecka. 2. Przepisy za-warte w Kodeksie z 1917 r. 3. Ratio legis kan. 101 1-2 KPK. 4. Przepisy zawarte w Kodeksie z 1983 r. 4.1. Sytuacja zwyczajna (kan. 101 1 KPK). 4.2. Sytuacja nadzwyczajna (kan. 101 2 KPK). Zakoczenie.

WstpW pierwszej Ksidze Kodeksu z 1983 r. zatytuowanej Normy ogl-

ne zostao skodyfikowanych szereg dyspozycji odnoszcych si do po-zycji osoby fizycznej w systemie (kann. 96-112 KPK).W tym obszarze znalazy si rwnie ustalenia dotyczce miejsca zamieszkania dziec-ka (kan. 101 1-2 KPK). Problematyka zwizana z t kategori stanie si zasadniczym przedmiotem zainteresowania w tym opracowaniu.

1. Prawny charakter miejsca pochodzenia dzieckaKanonici zastanawiajc si nad pojciem miejsce pochodzenia

dziecka funkcjonujcym w kan. 101 1-2 KPK zwracaj uwag, i termin ten jest typowym terminem prawnym. Nawizujc do tego wt-ku R. Sobaski stwierdzi Miejsce pochodzenia to pojcie prawne majce jako kryterium oglne wskaza pewien punkt odniesienia bardziej stabilny, ni miejsce urodzenia1. Podobnie J. Garca Martn skonstatowa, i miejsce pochodzenia dziecka nie jest tym, w ktrym ono narodzio si, lecz tym, w ktrym powinno si ono narodzi we-dug prawa2. Innymi sowy, w kanonicznym porzdku prawnym miej-

1 Por. R. S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, w: J. Krukowski, R. So-baski, Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 1, Pozna 2003, s. 171.

2 Por. J. G a r c a M a r t n, Le norme generali del Codex Iuris Canonici, Roma 1999, s. 352. Autor ten stwierdzi: In senso giuridico, luogo di origine di una perso-na, del figlio o anche del neofita, per principio, non quello dove si nato, ma quel-

KS. GINTER DZIERON Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie

r O Z P r A W Y I A r T Y K U Y


10 KS. G. DZIERON

sce to jest okrelone przez prawo3. Na marginesie naley doda, i po raz pierwszy takie ujcie w sposb wyrany pojawio si w Konstytucji Speculatores, opublikowanej przez papiea Innocentego XII w dniu 4.11.1694 r.4.

Wracajc do przerwanego wtku naley podkreli, i nie w kadym przypadku miejsce pochodzenia dziecka musi by tosame z miejscem urodzenia. Takie zrnicowanie terminologiczne wystpuje te w obo-wizujcym Kodeksie. Dla przykadu, o miejscu urodzenia traktuje m.in. w kan. 877 1 KPK; o miejscu pochodzenia, jak ju wiadomo, mwi Ustawodawca w kan. 101 1-2 KPK5.

Wprowadzenie przez Prawodawc kategorii miejsce pochodzenia wynika przede wszystkim z faktu, i dziecko z chwil narodzenia jest zalene od swoich rodzicw. Z natury rzeczy, otrzymuje ono zatem nie tylko fizyczne pochodzenie, lecz rwnie pochodzenie prawne6. Zazwyczaj miejsce urodzenia oraz miejsce pochodzenia dziecka s zbiene. W wielu wypadkach tak jednak nie jest. Taki stan faktyczny moe wynika z rnych czynnikw. W tym kontekcie w literaturze przytacza si warunki sanitarne, podre itp.7.

Trafnie zauway J. Garca Martn, i jurydyczna kategoria miejsca pochodzenia jest cile zwizana z kondycj prawn osb, ktre nie s odpowiedzialne za podejmowane akty w porzdku kanonicznym, a take nie wykonuj one swoich uprawnie osobicie, lecz przez swoich rodzicw lub opiekunw. Zastanawiajc si nastpnie nad roz-wizaniami systemowymi kanonista ten uwydatni cis wspzale-no zachodzc pomidzy dyspozycj kan. 101 KPK oraz kan. 98

lo dove doveva nascere secondo diritto; F. P o t o t s c h n i g, Rechtspersnlichkeit rechtserhebliches Geschehen, w: Hanbuch des katolischen Kirchenrecht, pod red. J. Listl, H. Mller, H. Schmitz, Regensburg 1983, s. 117.

3 G a r c a M a r t n, dz. cyt., s. 353.4 Por. I n n o c e n t i u s XII, Constitutio Speculatores - 4.11.1694, CIC Fontes,

t. 1, s. 504. 5 Por. H. P r e e, Allgemeine Normen, w: Mnsterischer Kommentar zum Codex

Iuris Canonici, t. 1, Essen 1985, ad 101, n. 2.6 Por. M. W a l s e r, Die Bedeutung des Wohsitzes in kanonischen Recht; eine

Untersuchung zu cc. 100-107 CIC, St. Ottilien 1993, s. 117: Weil das Kind zum Zeitpunkt der Geburt vllig von seinen Eltern abhngt, erhlt es von ihnen nur die physische Abstammung, sondern auch den rechtlichen Herkunftsort.

7 G a r c a M a r t n, dz. cyt., s. 353.

[2]


11MIEJSCE POCHODZENIA DZIECKA

2 KPK, ujmujcym kwesti uprawnie osoby maoletniej w kano-nicznym porzdku prawnym8.

2. Przepisy zawarte w Kodeksie z 1917 r.W Kodeksie z 1917 r. zasadnicze reguy dotyczce miejsca pocho-

dzenia dziecka zostay ujte w kan. 90 1-2 KPK. Ot w paragrafie pierwszym tej regulacji Ustawodawca stanowi, i miejscem pocho-dzenia dziecka, w tym rwnie neofity, jest miejsce w ktrym ojciec dziecka w chwili jego urodzenia posiada stae miejsce zamieszka-nia lub w wypadku jego braku tymczasowe miejsce zamieszkania; w przypadku dzieci nielubnych lub pogrobowych o pochodzeniu de-cydowao miejsce zamieszkania matki.

Z kolei w paragrafie drugim tego kanonu zostay zawarte ustalenia co do miejsca pochodzenia dzieci tuaczy, a take dzieci podrzuco-nych, tzw. podrzutkw. W myl tej regulacji, miejscem pochodzenia tych pierwszych byo miejsce urodzenia; miejscem za pochodzenia dzieci podrzuconych byo miejsce ich znalezienia.

Kanonici analizujcy rozwizania systemowe tej kodyfikacji traf-nie zauwaaj, i ta kategoria prawna funkcjonujca w wczesnym prawie osobowym znajdowaa znikom aplikacj w innych obszarach Kodeksu z 1917 r.9.

Ot jurydyczne pojcie miejsce pochodzenia znalazo si jedynie w dwch normach, jakimi byy: kann. 544 2, 956 KPK. Zgodnie z kan. 544 2 KPK, kandydaci do zakonw mskich byli m.in. zo-bowizani do przedstawienia wiadectwa informacyjnego (littere te-stimoniales) wydanego przez ordynariusza miejsca pochodzenia10. Z kolei w kan. 956 KPK postanowiono, i biskupem waciwym do udzielenia wice duchowiestwu wieckiemu jest biskup diecezji, w ktrej kandydat posiada zamieszkanie oraz pochodzenie, bd te jedynie zamieszkanie bez pochodzenia11.

8 Tame.9 Por. A. F u e n m a y o r, Comentario al can.101, w: Comentario exegtico al

Cdigo de Derecho Cannico, pod red. A. Marzoa, J. Miras, R. Rodrguez-Ocaa, t. 1, Pamplona 1996, s. 731.

10 Por. F. B c z k o w i c z, F. B a r o n, W. S t a w i n o g a, Prawo kanonicz-ne, t. 1, Opole 1958, s. 680.

11 Por. F. B c z k o w i c z, F. B a r o n, W. S t a w i n o g a, Prawo kanonicz-ne, t. 2, Opole 1958, s. 81.

[3]


12 KS. G. DZIERON

3. Ratio legis kan. 101 1-2 KPKW obowizujcym Kodeksie kwestia miejsca pochodzenia dziecka

zostaa skodyfikowana wycznie w kan. 101 1-2 KPK. Przy czym naley zauway, i podczas prac nad rewizj Kodeksu z 1917 r. po-stulowano zniesienie regulacji dotyczcych tej kwestii. Ostatecznie jednak zmieniono te zamiary twierdzc, i w nowym zbiorze powin-na znale si regulacja ujmujca spraw miejsca pochodzenia dziec-ka, poniewa w nowej kodyfikacji zamierzano rwnie pozostawi kategorie tymczasowego miejsca zamieszkania oraz prawne pojcie podrnego12. Ponadto utrzymywano, i termin miejsce pochodzenia stanie si rwnie uyteczny w przypadku precyzacji innych poj, takich jak: ordynariusz wasny, czy te proboszcz wasny13.

We wspczesnej doktrynie opinie kanonistw co do zasadno-ci kodyfikacji tej kategorii s podzielone. Wedug W. Aymansa oraz K. Mrsdrofa, kanon znajdujcy si w Kodeksie Jana Pawa II z 1983 r. jest bez wikszego znaczenia. W przekonaniu tych niemieckich kano-nistw, wiadczy m.in. o tym fakt uchylenia przez Prawodawc kann. 544 2, 956 KPK z 1917 r. Twierdz oni, i w tym wypadku bardziej sensownym byoby przejcie zasad z prawa cywilnego co do miejsca pochodzenia osoby, a take powizanie tej jurydycznej kategorii z fak-tem udzielenia chrztu, gdy jak trafnie zauwaaj, osoba w porzdku kanonicznym nabywa osobowo nie przez naturalne narodzenie, lecz poprzez przyjcia chrztu14.

Wikszo natomiast kanonistw stoi na stanowisku, i istniej pewne racje sugerujce utrzymanie dyspozycji co do miejsca pocho-dzenia dziecka. Wedug A. Fuenmayora, zasady zawarte w kan. 101 1-2 KPK mog by przydatne zarwno w pozakodeksowym prawie

12 Por. Communicationes 12 (1980), s. 65. Szerzej na ten temat zob. G a r c a M a r t n, dz. cyt., s. 352.

13 Communicationes 6 (1974), s. 95. Zob. take G a r c a M a r t n, dz. cyt., s. 353.

14 Por. W. A y m a n s, K. M r s d r o f, Kanonisches Recht, t. 1, Padeborn Mnchen Wien Zrich 1991, s. 303-304. Czytamy tutaj: Das ganze Regelung ber den Herkunftsort hat keinen besonderen Wert. Schon nach dem Recht des CIC/1917 hat es nur zwei Bezugsstellen in Gesetzbuch gegeben (cann. 544, 956). Die enspre-chenden Bezugnahmen sind in CIC/1983 entfallen. Da das kanonische Personsein nich durch naturrliche Abstammung, sondern den Empfang der Taufe begrndet wird, wre es sinnvoller, gewesen, die Geburtsort nach weltichen Recht bestimmt sein zulassen und allenfalls den Herkunfsort von der Taufe her zu definiren.

[4]



powszechnym, jak i w prawie partykularnym. Hipotetycznie bowiem, w rozwizaniach legislacyjnych nie mona wykluczy ustale zwiza-nych z miejscem pochodzenia osoby. Ten hiszpaski kanonista twier-dzi, i w statutach, fundacjach, testamentach mog znale si klauzule w ktrych pochodzenie wiernego z danego terenu moe by ujte jako warunek wymagany do wanoci aktu15. Nawizujc do tego wtku L. Sabbarese skonstatowa, i w prawie partykularnym takie dyspozy-cje mog by zwizane np. z nominacj biskupw autochtonw16.

Wydaje si, i wystpujca we wspczesnej doktrynie rozbieno opinii w przedmiocie sensownoci funkcjonowania w obowizujcej kodyfikacji kategorii miejsca pochodzenia dziecka jest zupenie zasad-na. W nowym Kodeksie bowiem dyspozycje ujte w kan. 101 1-2 KPK jedynie porednio znajduj aplikacj w 857 2 KPK. Ot w ka-nonie tym zostay zawarte dwie zasady, mianowicie: 1) regua, zgodnie z ktr dorosy powinien przyj chrzest we wasnym kociele para-fialnym17; 2) dyspozycja, w myl ktrej dziecko winno by ochrzczo-ne w kociele parafialnym jego rodzicw. Komentujc ten przepis M. Walser stwierdzi, i koci parafialny rodzicw jest miejscem pochodzenia dziecka, poniewa istnieje cisy zwizek pomidzy za-mieszkaniem rodzicw a miejscem pochodzenia ich potomstwa18.

4. Przepisy zawarte w Kodeksie z 1983 r.Jak ju zasygnalizowano, w Kodeksie Jana Pawa II z 1983 r. znala-

za si wycznie jedna regulacja dotyczca miejsca pochodzenia dziec-ka. Ot w kan. 101 1-2 KPK Ustawodawca postanowi: Miejscem pochodzenia dziecka, take neofity, jest to, w ktrym rodzice w chwili jego urodzenia posiadali stae miejsce zamieszkania w jego braku tymczasowe; lub matka, jeeli rodzice nie mieli tego samego staego lub tymczasowego zamieszkania ( 1).

15 F u e n m a y o r, Comentario al can.101, dz. cyt., s. 733.16 Por. L. S a b b a r e s e, Girovaghi, migranti, forestieri e naviganti nella legisla-

zione ecclesiastica, Roma 2006, s. 41.17 P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 8.18 W a l s e r, dz. cyt., s. 121: Ein Kind in der eigenem Pfarkirche seiner Eltern ge-

tatuft werden. Die eigene Pfarkirche seiner Eltern ist die Kirche des Herkunftortes des Kindes, weil der Wohsitz der Eltern der Herkunftsort des Kindes ist.

[5]


14 KS. G. DZIERON

Jeeli chodzi o dziecko tuaczy, to miejscem pochodzenia jest samo miejsce narodzenia; jeli za o porzucone, to miejsce w ktrym zostao znalezione ( 2).

Z treci przytoczonego kanonu wynika, i Prawodawca ustosunko-wa si w nim do dwch sytuacji, tzn. sytuacji zwyczajnej (kan. 101 1 KPK) oraz sytuacji nadzwyczajnej (kan. 101 2 KPK).

4.1. Sytuacja zwyczajna (kan. 101 1 KPK)Z brzmienia kan. 101 1 KPK wynika, i o miejscu pochodzenia

dziecka, w tym take neofity, decyduje w gwnej mierze miejsce za-mieszkania jego rodzicw.

Poddajc szczegowej analizie tre dyspozycji tej normy najpierw naleaoby wyjani kluczowe terminy normatywne tego kanonu, mia-nowicie: pojcia dziecko oraz neofita.

W doktrynie w zasadzie nie wystpuj trudnoci zwizane z desy-gnatem pojcia dziecko. Naley je bowiem rozumie zgodnie z zao-eniami zawartymi w kan. 97 2 KPK. Idzie zatem o osob, ktra nie ukoczya sidmego roku ycia. Wrd kanonistw jednak powstaj wtpliwoci co do znaczenia terminu neofita, poniewa ustalenia za-warte w kan. 101 1 KPK dotycz take dorosych, ktrzy wyszli z wieku dziecistwa, przyjmujc chrzest. W tym kontekcie autorzy zastanawiaj si wic, czy w tym wypadku wiek dorosy naley poj-mowa wedug kan. 97 1 KPK, czy te wedug kan. 852 1 KPK w ktrym postanowiono, e przepisy zawarte w kanonach o chrzcie dorosych naley aplikowa do wszystkich, ktrzy po wyjciu z wie-ku dziecistwa osignli uywanie rozumu. Zgodnie z utrwalon tra-dycj kanonistyczn, w tym przypadku idzie o osoby penoletnie19. Kanonici opowiadajcy si za takim sposobem interpretacji wskazu-j, i taka wykadnia pojawia si ju w ustawie De synodo dioecesano opublikowanej przez papiea Benedykta XIV20.

Naley jednoczenie doda, i komentatorzy kan. 101 1 KPK za-stanawiaj si take nad znaczeniem terminu rodzice. W zasadzie s oni zgodni co do tego, i w tym wypadku idzie o rodzicw natural-nych, niezalenie od tego czy yj oni w wanym prawnie maestwie,

19 P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 4; S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, dz. cyt., s. 171.

20 Por. G. M i c h i e l s, Principia generalia de personis in Ecclesia, Parisiis Tornaci Romae 1955, s. 96.

[6]



czy te w zwizku nielegalnym, jakim jest na przykad konkubinat21. Obecnie wic, nie bierze si pod uwag faktu, czy dziecko to pocho-dzi z legalnego zwizku, czy te jest ono dzieckiem nielubnym22. Przypomnijmy, zasady zawarte w Kodeksie z 1917 r. uwydatniay zrnicowanie zachodzce pomidzy dziemi zrodzonymi z legalne-go maestwa oraz dziemi urodzonymi z nielegalnego zwizku. Co wicej, w tej kodyfikacji Prawodawca odnis si take do sprawy po-grobowcw, to znaczy, dzieci urodzonych po mierci rodzicw23.

Wracajc do przerwanego wtku naley stwierdzi, i z treci kan. 101 1 KPK take wynika, i na prawn pozycj dziecka nie ma wpy-wu adopcja, dokonana nawet przed jego chrztem24. Za takim ujciem przemawia fakt, i punktem odniesienia w tej regulacji jest urodzenie naturalne dziecka, nie za narodzenie prawne25.

We wspczesnej kanonistyce rozwaa si rwnie problem statusu dziecka, w przypadku gdyby rodzice byli niekatolikami. Ot jest rze-cz wiadom, i nie podlegaj oni jurysdykcji Prawodawcy kocielne-go (kan. 11 KPK). Wedug komentatorw, w tym wypadku o miejscu jego pochodzenia decydowayby rozwizania przyjte w systemie pra-wa cywilnego26. Zdaniem R. Sobaskiego, ustaleniami funkcjonuj-cymi w prawie cywilnym naleaoby take posikowa si w sytuacji, gdy rodzice yliby na terytorium nieobjtym jurysdykcj kocieln27.

M. Walser w swej monografii Die Bedeutung des Wohsitzes in kano-nischen Recht; eine Untersuchung zu cc. 100-107 CIC podda analizie jeszcze jeden osobliwy przypadek, nie ujty w Kodeksie. Ot wskaza on, i nie mona wykluczy specyficznych uwarunkowa majcych

21 S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, dz. cyt., s. 171.22 F u e n m a y o r, Comentario al can. 101, dz. cyt., s. 732; S o b a s k i,

Komentarz do kan. 101 KPK, dz. cyt., s. 171.23 Por. F. U r r u t i a, De normis generalibus. Adnotaiones in Codicem: Liber I,

Romae 1983, s. 63.24 A y m a n s, M r s d r o f, dz. cyt., s. 303; P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 5. Autor

ten stwierdzi: Wird ein Kind adoptiert, so hat dies auf die Bestimmung des kir-chenrechtlichen Herkunftsortes keinen Einflu, gleichgltig, ob das Kind unmittel-bar nach der Geburt und noch vor der Taufe oder nach der Taufe adoptiert worden; S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, dz. cyt., s. 171.

25 W a l s e r, dz. cyt., s. 118.26 P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 5; S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, dz.

cyt., s. 171.27 S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, dz. cyt., s. 171.

[7]


16 KS. G. DZIERON

miejsce na misjach, e w jakim kraju nie istniaby obowizek mel-dunkowy. W konsekwencji wic, mogoby doj do sytuacji, w kt-rej ochrzczony dorosy nie wiedziaby gdzie mieszkali jego rodzice w chwili jego urodzenia. W doktrynie przedkodeksowej utrzymywano, i w tym wypadku miejscem pochodzenia wiernego byoby miejsce jego chrztu. Doktryna w tej materii jednak ewoluowaa. Std te obecnie za G. Michielsem przyjmuje si, e tym miejscem jest miejsce pierwszego pobytu rodzicw, jeli co do tego faktu istniaaby moralna pewno28.

Naley jednoczenie doda, i w analizowanej regulacji Ustawodawca zaj te stanowisko wzgldem jednej szczeglnej hipotezy, mianowi-cie, sytuacji, w ktrej rodzice nie mieliby wsplnego zarwno staego, jak i tymczasowego miejsca zamieszkania. Ot w takim przypadku o pochodzeniu dziecka decyduje miejsce zamieszkania matki. Zdaniem M. Walsera, t regu mona byoby rwnie aplikowa do sytuacji, w ktrej dziecko narodzioby si po mierci ojca29.

Majc wci na uwadze przytoczon prawn hipotez, w ktrej o pochodzeniu potomstwa decyduje miejsce zamieszkania matki, na-leaoby jeszcze zastanowi si nad statusem dziecka narodzonego z matki niezamnej. Ewentualno taka nie zostaa ujta w analizo-wanym kan. 101 1 KPK. Std te spotykamy si z typow luk praw-n. Ot t kwesti rozway J. Garca Martn w swym Komentarzu. Twierdzi on, i w takim przypadku naleaoby nawiza do dyspozycji kan. 877 2 KPK, regulujcego spraw zapisu dziecka ochrzczonego w ksidze chrztu30. Biorc pod uwag tre tej normy, w jego przeko-naniu, naleaoby wic rozrni pomidzy dwiema ewentualnocia-mi, tzn. 1) przypadkiem, gdy fakt macierzystwa jest publicznie znany, bd te matka prosi o uznanie tego faktu na pimie lub w obecnoci dwch wiadkw oraz 2) sytuacj, w ktrej fakt ten jest nieznany.

W pierwszym wypadku o miejscu pochodzenia dziecka decydo-waoby miejsce zamieszkania matki; w drugim natomiast naleaoby dziecko potraktowa jak dziecko porzucone, oceniajc jego status we-dug kryteriw przyjtych w kan. 101 2 KPK.

28 M i c h i e l s, dz. cyt., s. 106; W a l s e r, dz. cyt., s. 118.29 W a l s e r, dz. cyt., s. 119.30 G a r c a M a r t n, dz. cyt., s. 353-354.

[8]



W literaturze kanonistycznej w kontekcie zamysu nad kan. 101 1 KPK niektrzy autorzy rozpatrzyli jeszcze jeden szczeglny przypa-dek zwizany z ingerencj medyczn w proces narodzin dziecka.

Ot poddaje si analizie spraw ciy kobiety, tzw. surogatki, w organizm ktrej wszczepiono zarodek, ktrego naturalnymi rodzi-cami s inne osoby. Nietrudno zatem zauway, i w takich okolicz-nociach pojawia si rozbieno pomidzy matk biologiczn oraz matk fizjologiczn. Wedug H. Preea, w tym wypadku o miejscu pochodzenia dziecka decydowaoby miejsce zamieszkania matki fizjologicznej31.

Kontynuujc ten wywd naleaoby podj jeszcze jeden wtek zwizany z moliwoci posiadania przez osob w systemie wicej miejsc zamieszkania32. W nastpstwie czego, dziecko moe rwnie posiada kilka miejsc pochodzenia33. Na marginesie naley doda, i odosobniony pogld w tej materii wygosi G. Michiels . W jego prze-konaniu, z natury rzeczy, dziecko w kanonicznym porzdku prawnym powinno posiada wycznie jedno miejsce pochodzenia. Popierajc t tez powoa si on na doktryn przedkodeksow w tej materii powsta po promulgacji Konstytucji papiea Innocentego XII Speculatores34.

Konkludujc ten passus naley stwierdzi, i w Kodeksie z 1983 r. przyjto odmienne kryteria zwizane z ustaleniem miejsca pochodze-nia dziecka w porwnaniu do tych, ktre funkcjonoway w poprzedniej kodyfikacji (kan. 90 1 KPK z 1917 r.). Obecnie bowiem generalnym punktem odniesienia jest miejsce zamieszkania rodzicw; pod rzda-mi jednak Kodeksu pio benedyktyskiego, kryteriami zasadniczymi byy miejsca zamieszkania ojca, bd matki.

4.2. Sytuacja nadzwyczajna (kan. 101 2 KPK)Wiadomo ju, i Prawodawca w kan. 101 2 KPK odnis si do

przypadkw szczeglnych, mianowicie, do sytuacji dziecka tuaczy oraz sytuacji dziecka porzuconego.

Ot w pierwszym wypadku idzie o dziecko, ktrego rodzice nie posiadaliby ani staego, ani tymczasowego miejsca zamieszkania

31 P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 7.32 Por. M. D e l g a d o G a l i n d o, El domicilio cannico, Pamplona 2006,

s. 76-82.33 P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 2.34 M i c h i e l s, dz. cyt., s. 99.

[9]


18 KS. G. DZIERON

(kan. 100 KPK)35. Nawizujc do tego wtku J. Garca Martn trafnie zauway, i w takim pooeniu sytuacja prawna dziecka jest cile zwizana z sytuacj rodzicw36. W myl bowiem kan. 101 2 KPK, w takich okolicznociach miejscem pochodzenia dziecka jest miejsce jego narodzenia.

M. Walser w swym komentarzu do kan. 101 2 KPK rozway jesz-cze dwie szczegowe hipotezy, mianowicie, 1) sytuacj w ktrej mat-ka posiadaaby kanoniczne zamieszkanie, nie posiadaby go natomiast ojciec; 2) sytuacj odwrotn, tzn. wypadek w ktrym zamieszkanie miaby ojciec, nie miaaby go natomiast matka.

W jego przekonaniu, w pierwszej hipotezie naleaoby aplikowa regu ujt w kan. 101 2 KPK. W tym przypadku zatem miejscem pochodzenia dziecka byoby miejsce zamieszkania matki; w dru-giej hipotezie za naleaoby odwoa si do zasady skodyfikowanej w kan. 101 2 KPK. Tak wic, pochodzenie dziecka byoby cile zwizane z miejscem jego narodzenia37.

Ponadto, z treci kan. 101 2 KPK wynika, i odmienne kryteria przyjto w odniesieniu do dziecka porzuconego, a wic takiego, ktre-go rodzice s nieznani. W tym wypadku ustalenia zawarte w kan. 101 2 KPK s koherentne z tymi, ktre zostay skodyfikowane w kan. 90 2 KPK z 1917 r. Ot o pochodzeniu dziecka porzuconego decyduje miejsce jego znalezienia.

W doktrynie podkrela si, i taka zasada obowizywaoby dop-ty, dopki miejsce zamieszkania rodzicw (rodzica) byoby niezna-ne. Zdaniem kanonistw, jeli w pniejszym czasie staoby si ono znane, to wtedy naleaaby w zalenoci od zaistniaych okolicznoci aplikowa jedn z regu ujtych w kan. 101 1-2 KPK38. W tym kon-tekcie M. Walser trafnie zauway, e w takiej sytuacji fikcja prawna musi ustpi na rzecz zaistniaego stanu faktycznego39.

35 Szerzej na ten temat zob. S a b b a r e s e, dz. cyt., s. 39-41.36 G a r c a M a r t n, dz. cyt., s. 354. 37 W a l s e r, dz. cyt., s. 118.38 P r e e, dz. cyt., ad 101, n. 6; S o b a s k i, Komentarz do kan. 101 KPK, dz.

cyt., s. 171; M i c h i e l s, dz. cyt., s. 105: Si tamen postea parentes innotescant, co-haerenter doctrinae [] unanimiter tenent Codicis commentatores, quod filius inven-tus jam haberi nequit tamquam expositus, ideoque locus ejus originis determinandus est juxta regulas antea indicatas.

39 W a l s e r, dz. cyt., s. 119.

[10]



ZakoczenieZ przeprowadzonych analiz wynika, i funkcjonujca w systemie

kanonicznym kategoria miejsce pochodzenie dziecka posiada charakter prawny. Opiera si ona fikcji prawnej. O pochodzeniu bowiem osoby zasadniczo nie decyduje miejsce jej urodzenia, lecz miejsce zamiesz-kania rodzicw (rodzica), bd te miejsce znalezienia dziecka.

Naley zarazem podkreli, i znaczenie regu skodyfikowanych w kan. 101 1-2 KPK jest coraz to mniejsze. Obecnie bowiem dyspo-zycja zawarta w tej regulacji nie znajduje adnego wyranego odnie-sienia w innych obszarach Kodeksu. Albowiem w nowym zbiorze nie znalazy miejsca ustalenia zawarte w kann. 544 2, 956 KPK z 1917 r., gdy zostay one uchylone.

Z dokumentacji prac nad rewizj Kodeksu z 1917 r. jednak wynika, i postanowiono utrzyma te reguy ze wzgldu na moliwo ich apli-kacji w prawie pozakodeksowych lub prawie partykularnym.

Childs place of origin in the canonical order

In the presented article, the author not only presented the interpretation of canon 101 1-2 CIC but also discussed the issue of childs place of origin in a wider context showing also the legal arguments of this norm.

According to the presented research, in the canonical system, the category childs place of origin has a legal character. It is based on legal fiction since it is ones place of birth that determines ones origin but the place of living of ones parents (or parent) on the place where a child was found.

The author believes that in the current legal order, the rules codified in canon 101 1-2 CIC are becoming less and less significant because nowadays the instruction included in this regulation has no clear reference to order areas of the Code. This results from the fact that in the new version of the Code, there are no rules included in 1917s canon 544 2, 956 CIC which were rescinded.

On the basis of the documentation of the revision of the 1917s Code, the author also demonstrated that it was eventually decided that the abovementioned regulations should be maintained because of the possibility of their application in inter extra Code or particular law.

[11]


NakademWydawnictwa Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

w Warszawie

ukazaa si ksika

Boena Listkowska, Artur Andrzejuk (red.)

GertrudA MieszkwnA i jej ModLitwy

Ksika stanowi pokosie sympozjum naukowegoz okazji 900. rocznicy mierci autorki.

Dystrybucj prowadzi:Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Warszawa, ul. Dewajtis 5, tel. (22) 561-89-23; fax (22) 561-89-11oraz Ksigarnia dwjka

Warszawa, ul. Wycickiego 1/3, bud. 23, p. 015, tel. (22) 569-68-68e.mail: [email protected]




NOWE hOrYZONTY MISJI AD GENTES NOrMY PrAWA KANONICZNEGO

Tre: Wstp. 1. Aktualno misji ad gentes. 2. Nowe zjawiska spoeczne. 2.1. Urbanizacja. 2.2. Migracja. 3. Misyjne obszary kulturowe. 3.1. rodki spoeczne-go przekazu. 3.2. Inne obszary kulturowe i areopagi misyjne. Zakoczenie.

WstpTemat dziaalnoci misyjnej ad gentes jest szeroko podejmowany

w dokumentach Urzdu Nauczycielskiego Kocioa; zagadnienie to regulowane jest take normami prawa kanonicznego. Tradycyjnie, pojcie dziaalnoci misyjnej czono z okrelonymi obszarami geo-graficznymi. I wydaje si, e takie rozumienie misji dokonujcej si w Afryce, Azji, czy np. Amazonii jest cigle aktualne.

Jednake we wspczesnym zglobalizowanym wiecie nastpuj liczne i intensywne zmiany. Nale do nich m.in. procesy urbanizacyj-ne i intensywna migracja ludzi, w tym niechrzecijan, do krajw tra-dycyjnie chrzecijaskich. Naley te zauway dynamiczne zmiany kulturowe, w tym zwaszcza rozwj rodkw spoecznego przekazu.

Dlatego dziaalno misyjna nie zaniedbujc tradycyjnej posugi musi otwiera si na nowe horyzonty apostolstwa. Kwestia ta wyma-ga nowych bada, take na gruncie prawa kanonicznego. Celem ba-dawczym niniejszego opracowania bdzie zatem studium Magisterium Kocioa i norm prawnych na temat ewangelizacji, w odniesieniu do przestrzeni nowych horyzontw misyjnych. W pierwszym punkcie przybliona zostanie kwestia aktualnoci misji ad gentes. Kolejne dwa punkty odnios posug Kocioa ju cile do nowych przestrzeni dziaalnoci misyjnej.

KS. ARKADIUSZ DOMASZK SDBUniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie

NakademWydawnictwa Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

w Warszawie

ukazaa si ksika

Boena Listkowska, Artur Andrzejuk (red.)

GertrudA MieszkwnA i jej ModLitwy

Ksika stanowi pokosie sympozjum naukowegoz okazji 900. rocznicy mierci autorki.

Dystrybucj prowadzi:Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Warszawa, ul. Dewajtis 5, tel. (22) 561-89-23; fax (22) 561-89-11oraz Ksigarnia dwjka

Warszawa, ul. Wycickiego 1/3, bud. 23, p. 015, tel. (22) 569-68-68e.mail: [email protected]



22 KS. A. DOMASZK

1. Aktualno misji ad gentesPosuga misyjna Kocioa zwraca si gwnie ku ewangelizacji osb

niewierzcych. W historii przyjo si nazywa niektre obszary te-renami misyjnymi, zwaszcza tam, gdzie ma miejsce ewangelizacja caych narodw. Dziaalno ta wynika z natury Kocioa, ktry jest misyjny, co wzmiankowa m.in. Sobr Watykaski II w dekrecie Ad gentes1. Definicj misji mona przytoczy za tym samym dokumen-tem soborowym: Szczeglne inicjatywy, poprzez ktre posani przez Koci gosiciele Ewangelii, idc na wiat, wykonuj zadanie przepo-wiadania Ewangelii i wszczepienia samego Kocioa w te narody lub grupy, ktre jeszcze nie wierz w Chrystusa, nazywa si powszech-nie misjami2. Celem tej posugi jest ewangelizowanie i zaszcze-pianie Kocioa pord ludw albo grup, wrd ktrych nie jest on jeszcze zakorzeniony, oraz dalej: w ten sposb niech z zasiewu so-wa Boego wzrasta dostatecznie wiele zakadanych na caym wiecie rodzimych Kociow partykularnych, obdarzonych wasnymi siami i dojrzaoci3.

Myl Kocioa o koniecznoci posugi misyjnej w wieku dwudzie-stym nie dla wszystkich bya oczywista. Dlatego papie Jan Pawe II podj temat aktualnoci tej posugi w encyklice Redemptoris missio4. Misja Kocioa jeszcze si nie wypenia, a nawet, stwierdzi papie we wprowadzeniu do wymienionej encykliki, e misja Kocioa do-piero si rozpoczyna i e w tej subie musimy zaangaowa wszystkie nasze siy5. Misje wymagaj nowego zaangaowania: nasze czasy,

1 Pielgrzymujcy Koci z natury swojej jest misyjny, poniewa bierze pocz-tek z misji Syna i misji Ducha witego, zgodnie z zamysem Boga Ojca, Dekret o dziaalnoci misyjnej Kocioa Ad gentes (dalej Ad gentes), 07.12.1965 r., w: Sobr Watykaski II, Konstytucje, Dekrety, Deklaracje, tekst polski, Pozna 2002, s. 433-471, nr 2. Por. S. K a s p r z a k, Misyjno Kocioa powszechnego w aspekcie histo-rycznym i prawnym definicja misji Ad gentes, Roczniki Nauk Prawnych 10 (2000) z. 2, s. 171-203.

2 Ad gentes, nr 6.3 Tame. O Magisterium Kocioa w XX wieku na temat misji, por. W. K l u j,

Okrelenie dziaalnoci misyjnej w Redemptoris missio, Collectanea Theologica 71 (2001), nr 2, s. 157-160.

4 Por. J a n P a w e II, Encyklika o staej aktualnoci posania misyjnego Redemptoris missio, 07.12.1990, Pozna 1991.

5 Tame, nr 1.

[2]


23NOWE HORYZONTY MISJI AD GENTES

w ktrych ludzko jest w fazie przemian i poszukiwa, wymagaj oywienia dziaalnoci misyjnej Kocioa6.

Ze wzgldu na rne okolicznoci i miejsca, w ktrych dokonuje si ewangelizacja, rozrnia si trzy zasadnicze sytuacje. Pierwsz z nich jest tradycyjnie rozumiana misja ad gentes, czyli posuga wrd ludw, gdzie Ewangelia nie jest znana lub wsplnoty kocielne nie s jeszcze ugruntowane. Po drugie, zauwaa si wsplnoty yjce arliw wiar wraz z uksztatowanymi strukturami eklezjalnymi. W trzeciej grupie naley umieci te Kocioy partykularne (kraje tradycyjnie chrze-cijaskie), w ktrych wielu chrzecijan utracio ju wiar; w takiej sytuacji istnieje potrzeba prowadzenia ponownej ewangelizacji lub re-ewangelizacji7.

Chocia trudno wytycza cise granice pomidzy zwyczajn opiek duszpastersk nad wiernymi, now ewangelizacj i specyficzn dzia-alnoci misyjn, to jednak naley pamita o posaniu Kocioa do wszystkich narodw, a po krace ziemi8. Zatem, wci aktualna misja ad gentes zwraca si gwnie do niechrzecijan. Uwzgldniajc wiel-ki szacunek dla wyznawcw innych religii, Koci prowadzi do pe-ni spotkania z Bogiem oraz ma obowizek gosi im ordzie Jezusa Chrystusa9.

6 Tame, nr 30. Mwienie, e cay Koci jest misyjny, nie wyklucza istnienia specyficznej misji ad gentes, tak jak mwienie, e wszyscy katolicy winni by misjo-narzami, nie wyklucza, a nawet wymaga, by istnieli misjonarze ad gentes na cae y-cie, majcy specyficzne powoanie., tame, nr 32.

7 Por. tame, nr 33.8 Por. tame, nr 34. Istniej rne wspzalenoci midzy tymi zrnicowanymi

formami misyjnoci: Kocioy o chrzecijastwie dawnej daty, zmagajc si z dra-matycznym zadaniem nowej ewangelizacji, coraz lepiej rozumiej, e nie mog by misyjne wzgldem niechrzecijan innych krajw i kontynentw, jeli nie zatroszcz si powanie o niechrzecijan we wasnym domu: misyjno ad intra jest wiarygod-nym znakiem i bodcem dla misyjnoci ad extra, i odwrotnie., por. tame. O rozr-nieniach, m.in. terminologicznych, pomidzy zwykym duszpasterstwem, ponown ewangelizacj a typow dziaalnoci misyjn, por. F. J a b o s k i, Recepcja idei misyjnej w Polsce po Soborze Watykaskim II, Krakw 2003, s. 33-37; W. K l u j, Okrelenie dziaalnoci misyjnej, s. 164-166.

9 Por. P a w e VI, Adhortacja apostolska o ewangelizacji w wiecie wspcze-snym Evangelii nutiandi, 08.12.1975, AAS 68 (1976) s. 5-76, nr 53; tum. polskie, por. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/adhortacje/evangelii_nuntiandi.html (data dostpu: 06.07.2009).

[3]


24 KS. A. DOMASZK

Przedstawion wyej, niezmienn myl nauczania kocielnego ze-stawi mona z danymi statystycznymi. W 2007 r. do Kocioa ka-tolickiego naleao 1.147 milionw wiernych, co stanowio 17,3% populacji caego globu ziemskiego10. Ju te liczby pokazuj, e mi-sja ad gentes jest wci aktualna, skoro 5/6 ludzkoci nie naley do Kocioa katolickiego. Nawet, gdy dodamy liczby chrzecijan ortodok-syjnych i ewangelikw, to przekroczymy dwa miliardy, co daje razem okoo 1/3 populacji, ktra wyznaje wiar chrzecijask. Tym samym, 2/3 ludzkoci nie spotkao Chrystusa. Rwnie w tym kontekcie de-mograficznym, pozostaje aktualnym kryterium geograficzne, wedug ktrego mwi si o misyjnoci ad gentes, zwaszcza w Azji, ale take na obszarach Afryki, Ameryki aciskiej i Oceanii11.

Zblianie si Kocioa do przeomu wiekw byo kolejn okazj do potwierdzenia jego misyjnego charakteru. Przygotowanie Jubileuszu Roku 2000 zapowiada List Jana Pawa II Tertio Millennio Adveniente. Znalazo si tam sformuowanie, e Koci take w przyszoci pozo-stanie Kocioem misyjnym12. Goszenie prawdy cile czy si z jej kontekstem chrystocentrycznym. Dlatego w przebiegu przygotowa ju-bileuszowych osobny dokument wskazywa na Jezusa Chrystusa, jako podstawow tre nauczania misyjnego13. Podsumowanie jubileuszu dokonane w Licie Novo millennio ineunte rwnie podkrelao, e nowe tysiclecie rozpoczyna si w wietle Chrystusa. Dialog midzy-religijny nie moe opiera si na obojtnoci religijnej, a chrzecijanie maj obowizek dawania wiadectwa o nadziei. Nie powinnimy si obawia, e moe uwacza tosamoci kogo innego to, co w rzeczy-wistoci jest radosnym zwiastowaniem daru, ktry przeznaczony jest dla wszystkich i ktry trzeba wszystkim proponowa, okazujc jak naj-wikszy szacunek wolnoci kadego: daru objawienia Boga-Mioci,

10 Informacj t podaje Annuario Pontificio 2009, por. http://www.piotrskarga.pl/ps,3150,2,0,1,I,informacje.html (data dostpu: 09.07.2009).

11 Por. Redemptoris missio, nr 37; W. K l u j, Okrelenie dziaalnoci misyjnej, s. 167-169.

12 J a n Pa w e II, List apostolski Tertio millennio adveniente, 10.11.1994, LOsservatore Romano 12 (1994), s. 4-22, nr 57.

13 Por. Papieski Komitet Obchodw Wielkiego Jubileuszu roku 2000, Jezus Chrys-tus jedyny Zbawiciel wiata, wczoraj, dzi i na wieki, Katowice 1996, s. 151-154.

[4]



ktry tak (...) umiowa wiat, e Syna swego Jednorodzonego da (J 3, 16)14.

Konieczno i aktualno misji ad gentes potwierdza take Bene-dykt XVI, m.in. w ordziu na wiatowy Dzie Misyjny z roku 2008. Posta w. Pawa apostoa uczy, e tak jak i on, tak i wspczeni chrzecijanie s wezwani, by odpowiada na wspczesne ludzkie pro-blemy, a dzielenie si wiar jest dzieleniem si otrzyman od Boga mioci15.

Myl teologiczna Kocioa zyskaa swj ksztat prawny w Kodeksie z 1983 r. Poniewa cay Koci jest ze swej natury misyjny, a dzieo ewangelizacji winno by uznane za fundamentalny obowizek Ludu Boego, std wszyscy wierni, wiadomi swojej odpowiedzialnoci, winni wnosi swj udzia w dzieo misyjne16. W nawizaniu do sobo-rowego dekretu o misjach, Kodeks okrela te cel dziaalnoci misyj-nej: Dziaalno misyjna we waciwym tego sowa znaczeniu, dziki ktrej zaszczepia si Koci w narodach i wsplnotach, w ktrych jeszcze si nie zakorzeni, jest prowadzona przez Koci, zwaszcza poprzez wysyanie zwiastunw Ewangelii, dopki nowe Kocioy nie zostan w peni ukonstytuowane, a wic wyposaone we wasne siy i wystarczajce pomoce, dziki czemu bd mogy same prowadzi dzieo ewangelizacji17. Waniejsze zagadnienia misji ad gentes ujmu-j kanony 781-792, tj. tytu drugi w trzeciej ksidze Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.

W uzupenieniu do wspczesnych problemw zwizanych z zagad-nieniem ewangelizacji zauway trzeba Not doktrynaln Kongregacji Nauki Wiary z 2007 r.18 Dokument pogbia rozumienie terminu ewan-gelizacja oraz odnosi problem do antropologii, eklezjologii i ekumenii.

14 J a n P a w e II, List apostolski Novo millennio ineunte, 06.01.2001, Pozna 2001, nr 56.

15 Por. B e n e d y k t XVI, Ordzie na wiatowy Dzie Misyjny, 14.10.2008, http://www.episkopat.pl/?a=dokumentyKEP&doc=20081014_0 (data dostpu: 07.07.2009).

16 Codex Iuris Canonici, auctoritate Joannis Pauli PP. promulgatus, Kodeks Prawa Kanonicznego. Przekad polski zatwierdzony przez Konferencj Episkopatu, Pozna 1984 (dalej KPK 1983), kan. 781.

17 Tame, kan. 786.18 Por. K o n g r e g a c j a N a u k i W i a r y, Nota doktrynalna na temat

pewnych aspektw ewangelizacji, 03.12.2007, http://www.opoka.org.pl/bibliote-ka/W/WR/kongregacje/kdwiary/nota_ewangelizacja_03122007.html (data dostpu: 07.07.2009).

[5]


26 KS. A. DOMASZK

Tzw. poprawno polityczna i rne teorie relatywistyczne zagra-aj misyjnemu przepowiadaniu Kocioa. Jednake chrzecijanie, choby w oparciu o prawo do wolnoci religijnej, maj prawo gosi Chrystusa19. Koci i jego wierni nie mog zrezygnowa z ewangeli-zacji, skoro mio Chrystusa przynagla nas (2 Kor 5,14)20.

2. Nowe zjawiska spoeczneTradycyjne rozrnienia stosowane w Kociele naley skonfronto-

wa z nowymi zjawiskami spoecznymi, ktre posiadaj take swj kontekst misyjny. Stoimy dzi wobec sytuacji religijnej znacznie zrnicowanej i zmiennej: narody s w fazie przemian; rzeczywistoci spoeczne i religijne, ktre niegdy byy jasne i okrelone, dzi prze-obraaj si w sytuacje zoone. Wystarczy pomyle o niektrych zja-wiskach, takich jak urbanizacja, masowe migracje, przemieszczanie si uchodcw, dechrystianizacja krajw od dawna chrzecijaskich, zaznaczajcy si wpyw Ewangelii i wartoci ewangelicznych w kra-jach o znacznej wikszoci niechrzecijaskiej, ale te, mnoenie si mesjanizmw i sekt religijnych.21 Spord wymienionych zjawisk warto przyjrze si szczeglnie dwm z nich: urbanizacji i migracji.

2.1. UrbanizacjaDynamiczne przeksztacenia spoeczne oddziaywaj na dotych-

czasowe rozumienie misyjnoci Kocioa. Nale do nich procesy urbanizacyjne, zwaszcza w krajach o duym przyrocie demogra-ficznym. Do najwikszych miast wiata zalicza si: Szanghaj (Chiny) 14.6 mln, Bombaj (Indie) 12.7 mln, Karaczi (Pakistan) 11.6 mln, Buenos Aires (Argentyna) 11.6 mln, Delhi (Indie) 10.9 mln, Manila (Filipiny) 10.4 mln, Moskwa (Rosja) 10.4 mln, Seul (Korea Poudniowa) 10.3 mln, Sao Paulo (Brazylia) 10.0 mln, Stambu (Turcja) 9.8 mln, Lagos (Nigeria) 8.8 mln, Meksyk (Meksyk) 8.7 mln, Dakarta (Indonezja) 8.5 mln, Tokio (Japonia) 8.3 mln, Nowy Jork (Stany Zjednoczone) 8.1 mln, Kinszasa (Demokratyczna Republika Konga) 7.8 mln, Lima (Peru) 7.7 mln, Kair (Egipt) 7.7

19 Por. tame, nr 10.20 O rnego rodzaju trudnociach, wewntrzkocielnych i zewntrznych, dla misji

ad gentes, por. Redemptoris missio, nr 35-36.21 Tame, nr 32.

[6]



mln, Pekin (Chiny) 7.5 mln, Londyn (Wielka Brytania) 7.4 mln.22 Wida, e z wymienionych 20 miast wikszo znajduje si w krajach niechrzecijaskich oraz ekonomicznie uboszych.

Oprcz typowych miast, z najczciej wytyczonymi granicami, istniej take aglomeracje, czyli zespoy miejskie. Najwiksz jest Tokio liczce 33,4 mln mieszkacw23. Olbrzymie s te aglomera-cje Meksyku (ponad 20 mln, moliwe 25 mln), Nowego Jorku (21,1 mln w 2000 r.) oraz Rio de Janeiro (9,6 mln w 2000 r.).24 Oznacza to, e znaczna cz mieszkacw okrelonego kraju skupiona jest w jednej czy kilku aglomeracjach. Pastwo Meksyk liczy ok. 110 mln obywateli, wic prawie co czwarty Meksykanin mieszka w stoecznym megapolis. Zoone struktury miejskie wywouj szereg problemw ludzkich, pord ktrych jest take bieda i anonimowo25.

Ten stan rzeczy wpywa na nowe rozumienie zada misyjnych Kocioa. W czasach nowoytnych dziaalno misyjn prowadzono przede wszystkim w regionach odosobnionych, dalekich od orodkw cywilizowanych i niedostpnych z powodu trudnoci komunikacyj-nych, jzykowych, klimatycznych. Dzi obraz misji ad gentes by moe ulega zmianie: miejscami uprzywilejowanymi winny by wielkie miasta, gdzie powstaj nowe zwyczaje i wzorce yciowe, nowe formy kultury i wzajemnych odniesie, ktre wywieraj wpyw na ludno. Prawd jest, e musi mie na uwadze grupy ludzi najbardziej marginalnych i odizolowanych, ale prawd jest rwnie, e nie mona ewangelizowa poszczeglnych osb i maych grup, za-niedbujc orodki, w ktrych rodzi si, mona powiedzie, nowa ludz-ko i nowe wzorce rozwoju. Przyszo modych narodw rozstrzyga si w miastach26.

Uprzywilejowanymi miejscami dziaalnoci misyjnej Kocioa win-ny by zatem due miasta i aglomeracje. Nie tylko ze wzgldu na kon-

22 Por. http://przewodnik.noclegownia.pl/najwieksze-miasta-swiata-53.html (data dostpu: 07.07.2009).

23 Por. tame.24 Por. http://portalwiedzy.onet.pl/25976,,,,aglomeracja,haslo.html (data dostpu:

07.07.2009). Najwikszym polskim miastem jest Warszawa z liczb ludnoci 1709 tys. wg stanu na 2008 r., por. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_lud-nosc_stan_struktura_31_12_2008.pdf (data dostpu: 07.07.2009).

25 Por. Redemptoris missio, nr 37.26 Tame, nr 37. Por. W. K l u j, Okrelenie dziaalnoci misyjnej, s. 170.

[7]


28 KS. A. DOMASZK

centracj ludzi w okrelonym punkcie geograficznym. Waniejszym czynnikiem jest odmienny styl ycia mieszkacw, inny od tradycyj-nych relacji, np. w rodowiskach wiejskich. Jak zauway Jan Pawe II, wielkie miasta s miejscami, w ktrych rodz si nowe wzorce, nowe odniesienia spoeczne. Pord tych olbrzymich spoecznoci, ludzi o rnym pochodzeniu i przeszoci, wizy rodzinne, przyjacielskie i ssiedzkie s sabsze lub nie wystpuj, a spjno spoeczna jest utrzymywana dziki formalnym mechanizmom kontroli spoecznej27. Zamieszkanie w miecie wyzwala spod kontroli tzw. grup pierwotnych (wiejskich). Osabieniu silnych spoecznych wizw emocjonalnych towarzyszy wiksze wspzawodnictwo.

Wok centrw miejskich rozwijaj si strefy zewntrzne. Suburbia s widoczne przede wszystkim w metropoliach (aglomeracjach). W krajach bogatych centralne dzielnice ulegaj degradacji i bdc za-mieszkae przez ubogie warstwy spoeczne kumuluj bied, patologie spoeczne, przestpczo, rozpad rodzin, wandalizm, alkoholizm i nar-komani28. Inaczej wyglda sprawa w krajach uboszych. Poszukiwanie pracy i poprawienie swoich warunkw yciowych przyciga do miast. Skutkuje to take tym, e wok centralnych i bogatszych kwartaw wyrastaj dzielnice ndzy, w ktrych wystpuj wymienione wyej problemy spoeczne.

Slumsy29 krajw rozwijajcych si (np. favelas w Brazylii) rzdz si swoimi prawami, ktre z prawem danego kraju zwykle nie maj wiele wsplnego30. ycie na krawdzi, bezdomno, czsta przemoc,

27 Por. J. W g l e s k i, Urbanizacja, w: Encyklopedia socjologii, t. 4, Warszawa 2002, s. 275-276.

28 Por. tame, s. 280.29 Slumsy, dzielnice wielkich miast o bardzo niskim standardzie ycia, skadajce

si z prowizorycznych budowli i ruder, zamieszkane przez biedot, czsto poszukuj-cych pracy przybyszw z biednych terenw wiejskich. Gsto zaludnione tereny slum-sw, pozbawione kanalizacji i silnie zamiecone s czsto siedliskiem epidemicznych chorb, a take przestpczoci. Slumsy wystpuj w wielu krajach, zwaszcza w wiel-kich miastach latynoamerykaskich (), http://portalwiedzy.onet.pl/56877,,,,slum-sy,haslo.html (data dostpu: 08.07.2009). Naley doda, e termin slumsy stosuje si take do dzielnic biedy znajdujcych si na obrzeach wielu miast w wysoko rozwi-nitych krajach, wystpuj take w Polsce.

30 Por. M. K u l a, Favelas. Dzielnice ndzy w Brazylii, http://www.interklasa.pl/portal/index/web?webURL=/portal/dokumenty/nr2plik023/index.html (data dostpu: 08.07.2009).

[8]



walki gangw narkotykowych, walki policji z przestpcami stanowi codzienno dzielnic ndzy31. Z drugiej strony jest to wiat ycia wie-lu ludzi podobnych do siebie w swojej biedzie32. Polska sytuacja jest inna. Chocia trzeba mwi o biednych dzielnicach i budowanych w socrealizmie blokach tzw. wielkiej pyty, czy starych niedoin-westowanych miejskich kamienicach, w ktrych wystpuje wikszy poziom przestpczoci i patologii spoecznych oraz osabienie wizi spoecznych33. To jednak nie mona porwnywa tej sytuacji ze slum-sami krajw rozwijajcych si, np. w Ameryce Poudniowej.

Nie zagbiajc si w szczegowe zagadnienia architektoniczne czy socjologiczne, naley zauway biedne skupiska miejskie, jako prze-strze dla oddziaywania misyjnego. Koci, a wic i wierni s wezwani do goszenia Dobrej Nowiny w kadym czasie i miejscu. Wyzwaniem nie jest tylko bieda, w odpowiedzi na ktr Koci podejmuje szereg poczyna charytatywnych. Dziaania apostolskie zmierzy si winny z rnymi patologiami spoecznymi34. Odpowiedzi jest take tworze-nie rnorakich grup apostolskich, podstawowych grup wiernych, by nastpnie zbudowa struktury kocielne. Budowanie wsplnot czy mieszkacw ubogich dzielnic z Kocioem, otwiera drogi ich ewan-gelizacji, ale rwnie tworzy nowe wizi spoeczne.

Wspczesnym przykadem ewangelizacji, ktra narodzia si w eu-ropejskich slumsach (wok Madrytu) jest Droga Neokatechumenalna35. Kanoniczne potwierdzenie Statutu, czyli fundamentalnego aktu, kt-ry okrela prawny wymiar Drogi Neokatechumenalnej przynis rok

31 Por. Favele brazylijskie dzielnice ndzy, http://www.rmf.fm/fakty/?id=95670 (data dostpu: 08.07.2009).

32 Por. S. B a s z c z y n a, Brazylijskie favele, http://www.swiatpodrozy.pl/a.php?id=1103 (data dostpu: 08.07.2009).

33 Por. Biedabloki, http://www.wprost.pl/ar/1703/Biedabloki/ (data dostpu: 08.07.2009).

34 O rnorakich problemach mieszkacw brazylijskich dzielnic ndzy, por. M. S z c z e p a s k i, Nakarmi godnego, http://www.mowiepopolsku.com/con-tent/view/6334/77/ (data dostpu: 08.07.2009).

35 Por. N. B u d z y s k a, Nowa ewangelizacja, http://www.opoka.org.pl/biblio-teka/Z/ZM/pk200833-neo.html (data dostpu: 08.07.2009). Tak wygldaa pierw-sza wsplnota: zodzieje, prostytutki, przestpcy, byli winiowie, analfabeci. Tam, w barakach Palomeras Altas, zosta odkryty trjng, na ktrym opiera si Droga Neokatechumenalna: Sowo, Liturgia, Wsplnota., tame.

[9]


30 KS. A. DOMASZK

200836. Poszukiwania ewangelizacyjne, w tym i misyjne, rnych ru-chw i stowarzysze wiernych take odkrywaj nowe przestrzenie. Przykadowo, Stowarzyszenie Pro-misja Przymierze Katolikw na rzecz Ewangelizacji i Misji, ktre wyroso na gruncie jednej z toru-skich wsplnot Ruchu wiato-ycie, zaangaowao si w ewange-lizacj w Uan Bator stolicy Mongolii (na ok. milion mieszkacw, 600.000 mieszka w slumsach)37. Istniejce w dzielnicach biedy struk-tury kocielne oraz misjonarze tam pracujcy potrzebuj wsparcia. Dotyczy to wsparcia materialnego, modlitewnego, organizacyjnego itd. Zaangaowanie chrzecijan i struktur kocielnych w ewangeliza-cj ukaza moe pikno Kocioa powszechnego, ktry jest jednym ciaem.

2.2. MigracjaDla dziaalnoci misyjnej Kocioa wanym stao si take zjawi-

sko migracji. Encyklika Redemptoris missio wyranie wskazuje t sy-tuacj, jako przestrze ewangelizacyjn. Pord wielkich przemian wspczesnego wiata migracje wytworzyy nowe zjawisko: niechrze-cijanie bardzo licznie przybywaj do krajw o chrzecijastwie daw-nej daty, stwarzajc nowe okazje do kontaktw i wymiany kulturalnej, pobudzajc Koci do przyjcia ich, do dialogu, pomocy i, jednym sowem, do braterstwa. Wrd przemieszczajcych si osb, uchod-cy zajmuj miejsce ze wszech miar szczeglne i zasuguj na najwy-sz uwag. Jest ich w wiecie wiele milionw i ich liczba nieustannie wzrasta; wyszli oni z warunkw ucisku politycznego i nieludzkiej n-dzy, godu i suszy w wymiarach katastroficznych. Koci winien ich wcign w krg swej troski apostolskiej38.

Termin migracja posiada dwa zasadnicze znaczenia: emigracja i imigracja. Pierwszy z nich charakteryzuje si opuszczeniem rodzin-

36 Droga Neokatechumenalna. Statut, 13.06.2008, Lublin 2008; tekst dokumentu jest te dostpny w Internecie, por. http://www.camminoneocatecumenale.it/pl/statu-ti1.asp (data dostpu: 27.10.2008).

37 Por. S. I y k - D e k o w s k a, Ewangelizacja Mongolii, http://www.kongre-sruchow.pl/ewangelizacja/modules/artykuly/article.php?articleid=713 (data dostpu: 08.07.2009).

38 Redemptoris missio, nr 37. Przegld dokumentw Kocioa na temat duszpaster-stwa migrantw, por. V. de P a o l i s, La cura pastorale dei migranti nella Chiesa. Una rassegna dei principali documenti, Quaderni di Diritto Ecclesiale 21 (2008) z. 1, s. 11-28.

[10]



nego kraju, wychodstwo ekonomiczne lub polityczne39. Drugi termin oznacza przyjazd do obcego kraju w celu osiedlenia si tam na sta-e40. Do gwnych przyczyn migracji nale bieda kraju pochodzenia migranta41, wojny, przeladowania polityczne czy etniczne. Powoduje to przemieszczanie si uchodcw do krajw zamoniejszych gospo-darczo lub ustabilizowanych politycznie. Napyw imigrantw moe by przyczyn problemw gospodarczych, spoecznych i politycz-nych, dlatego pastwa reguluj zasady staego pobytu. Ustawy imi-gracyjne mog rnicowa przybyszw, w zalenoci od politycznych czy ekonomicznych interesw pastwa przyjmujcego, wskazywa na preferowane kraje, zawody, poziom wyksztacenia, okrela limi-ty pozytywnie rozpatrzonych wnioskw w okresie roku42. Migruj chrzecijanie i niechrzecijanie, co ma swoje znaczenie w okreleniu zada ewangelizacyjnych Kociow partykularnych, dokd dociera migracja.

Kontekst misyjny, wydaje si, e bardziej odnosi si do imigran-tw czy uchodcw, ktrzy przybywaj do krajw chrzecijaskich. Oszacowanie ich liczby jest trudnym zadaniem. Najczciej imigran-ci docieraj, np. do krajw Unii Europejskiej, nielegalnie, dlatego statystyki s zawodne. Przypuszczalne dane sugeruj liczb 5-8 mln ludzi mieszkajcych na terenie Europy bez uregulowanej sytuacji prawnej43.

39 Por. Emigracja, http://portalwiedzy.onet.pl/26948,,,,emigracja,haslo.html (data dostpu: 09.07.2009); F. T i m m e r m a n s, Uchodcy, w: Misjologia. Kontekst ekumeniczny, May sownik, red. J. Bria, P. Chanson, J. Gadille, M. Spindler, tum. A. Kury, Warszawa 2007, s. 395-399. O wychodstwie modych ludzi, problemach z tym zwizanych oraz pracy salezjanw w tej przestrzeni, por. A. J a b o s k a, Modzi uchodcy nowe wyzwania, w: Misyjny charyzmat Ksidza Bosko. Wybrane materiay z obchodw Jubileuszu 25-lecia Salezjaskiego Orodka Misyjnego w Warszawie, Warszawa 2007, s. 139-148.

40 Por. Imigracja, http://portalwiedzy.onet.pl/88982,,,,imigracja,haslo.html (data dostpu: 09.07.2009).

41 Wreszcie wspomnie mona sytuacje ndzy, czsto nie do zniesienia, ktre wy-twarzaj si w licznych krajach i znajduj si wielokrotnie u rde masowych zjawisk migracyjnych., Redemptoris missio, nr 37.

42 Imigracja, http://portalwiedzy.onet.pl/88982,,,,imigracja,haslo.html. Por. B e n e -d y k t XVI, Encyklika Caritas in veritate, 29.06.2009, Krakw 2009, nr 62.

43 Por. K. I g l i c k a, Nielegalna imigracja w Europie. Problemy, dane, techni-ki oraz wczeniejsze prby stworzenia porwnawczej bazy danych lub szacunkowych danych (wprowadzenie do projektu clandestino), http://www.csm.org.pl/images/

[11]


32 KS. A. DOMASZK

Polska przestaje by krajem tranzytowym do krajw Zachodniej Europy, staje si krajem docelowym i atrakcyjnym ekonomicznie. Polski Gwny Urzd Statystyczny przeprowadzi w 2008 r. badania zasobw imigracyjnych w Polsce44. Badania objy m.in. osoby prze-bywajce w obiektach zbiorowego zakwaterowania. Najwiksz grup stanowi imigranci z Ukrainy, Biaorusi i Chin; najczstsz przyczyn ich przyjazdu bya nauka, a dla 1/3 praca zarobkowa45. Rzeczywiste liczby imigrantw w Polsce trudne s do oszacowania. Oprcz Ukraicw, Biaorusinw i Niemcw, spoecznoci narodowociow wyrniajc si sw mas s Wietnamczycy. Dane Gwnego Urzdu Statystycznego nie obejmuj rzeczywistej ich liczby. By moe jest ich w Polsce 20-40 ty.46

Niezalenie od swoich przyczyn, migracje ludzkie s wyzwaniem dla Kocioa, ktry kadej spoecznoci winien gosi Chrystusa i Krlestwo Boe47. Jest to na pierwszym miejscu zadaniem pasterzy Kocioa, o czym rwnie stanowi prawo kanoniczne. Wypeniajc swoj pastersk posug, biskup diecezjalny winien si troszczy o wszystkich wiernych powierzonych jego pieczy, bez wzgldu na ich wiek, pozycj czy narodowo, zarwno o staych mieszkacw, jak i o tych, ktrzy czasowo przebywaj na jego terytorium, okazujc apostolsk trosk take wobec tych, ktrzy z racji warunkw swego ycia nie mog wystarczajco korzysta ze zwyczajnej formy paste-rzowania oraz wobec niepraktykujcych. () Do braci nie bdcych w penej wsplnocie z Kocioem katolickim niech si odnosi yczliwie i z mioci, popierajc take ekumenizm, zgodny z myl Kocioa. Powinien uwaa za powierzonych sobie w Panu nieochrzczonych, aeby i im zajaniaa mio Chrystusa, ktrej wiadkiem biskup wi-

rte/File/Program%20Migracje/Porownanie_danych%20%20%20.pdf (data dostpu: 09.07.2009). Moliwa roczna liczba ludzi przemycanych do Unii Europejskiej wynosi ok. 400 tys. (dla roku 1999), por. tame.

44 Por. G w n y U r z d S t a t y s t y c z n y, Informacja o badaniach za-sobw imigracyjnych w Polsce w 2008 r., http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_infor_o_badan_zasob_imigr_pl_w_2008.pdf (data dostpu: 09.07.2009).

45 Por. tame.46 Por. Wietnamczycy w Polsce, http://pl.wikipedia.org/wiki/Wietnamczycy_w_

Polsce (data dostpu: 09.07.2009). O duszpasterstwie wrd Wietnamczykw miesz-kajcych w Polsce, por. E. O s i e c k i, Misje u progu naszych domw, w: Ecclesia In Asia. Wybrane problemy Kocioa, red. J. Raski, Warszawa 2004, s. 177-179.

47 Por. Redemptoris missio, nr 37.

[12]



nien by wzgldem wszystkich48. Apostolska troska biskupw i ka-panw (zwaszcza proboszczw) wymaga goszenia sowa Boego wszystkim, wic take imigrantom: Duszpasterze, zwaszcza biskupi i proboszczowie, powinni troszczy si, aby byo goszone sowo Boe rwnie tym, ktrzy ze wzgldu na warunki ycia nie mog dostatecz-nie korzysta z oglnej i zwyczajnej opieki pasterskiej albo s jej ca-kowicie pozbawieni. Maj te zadba o to, by ewangeliczne ordzie docierao do niewierzcych mieszkajcych na danym terytorium, po-niewa rwnie ich, tak samo jak wiernych, trzeba obj duszpaster-stwem49. Przydatnym narzdziem ewangelizacji jest katechumenat, jako droga stopniowego poznania wiary50. Prawo powszechne poleca okrelone zadania misyjne do realizacji w kadej diecezji: popieranie powoa misyjnych, wyznaczenie kapana (koordynatora) od spraw misyjnych (m.in. Papieskich Dzie Misyjnych), organizowanie corocz-nego dnia misyjnego itd.51 Zauwaenie nowych potrzeb Kocioa pro-wadzi do podjcia dziaa misji ad gentes take w diecezjach, ktre formalnie nie znajduj si na terytoriach misyjnych.

Perspektywa misyjna jakby skraca si, gdy chrzecijanie Europy zauwa liczne spoecznoci niechrzecijan wok siebie. Europa potrzebuje wiarygodnych ewangelizatorw (). Dzi bardziej ni kie-dykolwiek konieczne jest, aby kady chrzecijanin mia wiadomo misyjn, poczwszy od biskupw, prezbiterw, diakonw, osb kon-sekrowanych, katechetw i nauczycieli religii ()52. Misyjne drogi Europy cz si z imigracj. Potrzebne s formy roztropnego przyj-mowania i gocinnoci, kultury otwartoci, wraz z uznaniem pod-

48 KPK 1983, kan. 383 1. 3-4.49 Tame, kan. 771 1-2. Proboszcz jest obowizany zatroszczy si o to, aeby

przybywajcym w parafii goszone byo nieskaone sowo Boe. () Wszelkimi sia-mi zabiega, korzystajc take z pomocy wiernych, aeby ewangeliczne ordzie dotaro rwnie do tych, ktrzy przestali praktykowa albo nie wyznaj prawdziwej wiary., tame, kan. 528 1. Przytoczone normy naley odnie tak do kontekstu wielkich miast, jak i ruchw migracyjnych.

50 Por. tame, kan. 788.51 Por. tame, kan. 791. Koordynowanie i inicjowanie dziaa misyjnych jest te

jednym z obowizkw Konferencji Episkopatu, por. tame, kan. 792.52 J a n P a w e II, Adhortacja apostolska o Jezusie Chrystusie, ktry yje

w Kociele, jako rdo nadziei dla Europy Ecclesia in Europa, 28.06.2003, Krakw 2003, nr 49.

[13]


34 KS. A. DOMASZK

stawowych praw imigrantw53. Sytuacja ta rwnie domaga si od Kocioa wypracowania odpowiednich metod opieki duszpasterskiej nad imigrantami i uchodcami54.

Wyartykuowanie i obron prawa do migracji aktywnie podej-muje Stolica Apostolska55. Wanym organem jest tu Papieska Rada Duszpasterstwa Migrantw i Podrnych56. Na obowizek duszpaster-stwa migrantw wskazuj rne dokumenty Kocioa, w tym i wymie-nionej Papieskiej Rady. Wymieni naley tu m.in. instrukcj z 2004 r. Erga migrantes caritas Christi57. Kocioy partykularne winny po-dejmowa dialog ze spoecznociami niechrzecijaskimi, z wzajem-nym uszanowaniem, nie rezygnujc ze swej tradycji chrzecijaskiej i wymaga prawa kanonicznego58. Konferencja Episkopatu Polski pod-ja temat duszpasterstwa emigracyjnego na 349 zebraniu plenarnym w 2009 r. Stosowny dokument przypomina obowizek zachowania prawa miejscowego (kanonicznego i cywilnego) przez migrantw, za-sady postpowania w sprawie formalnego wystpienia z Kocioa oraz normy dotyczce dokumentacji przedlubnej59.

53 Por. tame, nr 100-102.54 Por. tame, nr 103.55 Por. H. S t a w n i a k, Problematyka migracji ludnoci w wietle zasad i nie-

ktrych dziaa Stolicy Apostolskiej, Seminare 26 (2009), s. 143-157; W. N e c e l, Prawno-duszpasterskie dyspozycje instrukcji Erga Migrantes Caritas Christi, Prawo Kanoniczne 52 (2009) nr 3-4, s. 51-68.

56 Por. J a n P a w e II, Konstytucja apostolska o Kurii Rzymskiej Pastor Bonus, 28.06.1988, art. 149-151, w: Ustrj hierarchiczny Kocioa. Wybr rde, red. W. Kacprzyk, M. Sitarz, Lublin 2006, s. 251.

57 Por. P a p i e s k a R a d a D u s z p a s t e r s t w a M i g r a n t w i P o d r n y c h, Instrukcja Erga migrantes caritas Christi, 03.05.2004, AAS 96 (2004), s. 762-822.

58 Por. tame, nr 59-64. Zauwaenie imigrantw w polskiej rzeczywistoci, por. II Polski Synod Plenarny (1991-1999), Pozna 2001, s. 132. 139. Statuty Archidiecezji Warszawskiej zauwaaj obecno cudzoziemcw w tej diecezji: polecaj stworzy warunki do wypenienia praktyk religijnych (jeli s wiernymi Kocioa katolickie-go) oraz obj ich parafialn dziaalnoci charytatywn, por. IV Synod Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 2003, statut 452-453. W innym miejscu Synod dopuszcza odpowiedni dialog midzyreligijny, por. tame, statut 471. Por. te R. C o r o n e l l i, La cura pastorale dei migranti nella Chiesa particolare, Quaderni di Diritto Ecclesiale 21 (2008) z. 1, s. 29-59; M. M i n g a r d i, La cura pastorale dei fedeli orientali nel-le circoscrizioni latine, tame, s. 60-78.

59 Por. K o n f e r e n c j a E p i s k o p a t u P o l s k i, Wyjanienia dotycz-ce niektrych kwestii zwizanych z duszpasterstwem emigracyjnym, 07.10.2009, http://

[14]



3. Misyjne obszary kulturowe

3.1. rodki spoecznego przekazuWspczesne nowe krgi misji ad gentes obejmuj rwnie obszary

kulturowe. Do waniejszych nale rodki spoecznego przekazu. Na kontekst misyjny w odniesieniu do mediw wskaza Jan Pawe II w en-cyklice Redemptoris missio. Pierwszym areopagiem wspczesnym jest wiat rodkw przekazu, ktry jednoczy ludzko i czyni z niej, jak to si okrela, wiatow wiosk. rodki spoecznego przekazu osign-y takie znaczenie, e dla wielu s gwnym narzdziem informacyj-nym i formacyjnym, przewodnikiem i natchnieniem w zachowaniach indywidualnych, rodzinnych, spoecznych. Przede wszystkim, nowe pokolenia wzrastaj w wiecie uwarunkowanym przez mass-media60.

Temat rodkw spoecznego przekazu by wielokrotnie podejmowa-ny w nauczaniu Kocioa. Wymieni naley zwaszcza: dekret Soboru Watykaskiego II Inter mirifica61, instrukcje z 1971 r. Communio et progressio62 oraz z 1992 r. Aetatis novae63, a take liczne wypowie-dzi papieskie, w tym i coroczne ordzia na wiatowy Dzie rodkw Spoecznego Przekazu.

Koci aktywnie wykorzystuje media w celu szerzeniu ordzia chrzecijaskiego, co oznacza posiadanie wasnych mediw lub emi-towanie programw w mediach publicznych (pastwowych i prywat-nych). Jednake nie zawsze pasterze wczaj media w caoksztat programw duszpasterskich. Oddziaywanie za pomoc mediw nie moe by odosobnion inicjatyw jednostek, czy maych grup64.

Tymczasem problem jest gbszy. Chodzi o to, aby nie tylko zwie-lokrotni przepowiadanie za porednictwem mass-mediw (zwikszy

www.archidiecezja.warszawa.pl/homepage/?a=3502 (data dostpu: 07.11.2009).60 Redemptoris missio, nr 37.61 Por. Dekret Soboru Watykaskiego II o rodkach spoecznego przekazu Inter mi-

rifica, 04.12.1963, w: Sobr Watykaski II, Konstytucje Dekrety Deklaracje, Pozna 2002, s. 87-95.

62 Por. P a p i e s k a K o m i s j a ds. r o d k w S p o e c z n e g o P r z e k a z u, Instrukcja duszpasterska o rodkach spoecznego przekazu Communio et progressio, 23.05.1971, AAS 63 (1971), s. 593-656.

63 Por. P a p i e s k a R a d a ds. r o d k w S p o e c z n e g o P r z e k a z u, Instrukcja duszpasterska o przekazie spoecznym Aetatis novae, 22.02.1992, LOsservatore Romano 6 (1992), s. 50-49.

64 Por. Redemptoris missio, nr 37.

[15]


36 KS. A. DOMASZK

ilo programw, czy nakadw prasowych, redakcji, posiadanych sta-cji nadawczych, drukarni itd.). Cho t drog niechrzecijanie rw-nie mog wstpnie zapozna si z Dobr Nowin Jezusa Chrystusa. Naley ewangelizowa sam wspczesn kultur. Nie wystarcza za-tem uywa ich do szerzenia ordzia chrzecijaskiego i Magisterium Kocioa, ale trzeba wczy samo ordzie w t now kultur, stworzo-n przez nowoczesne rodki przekazu. Jest to problem zoony, gdy kultura ta rodzi si bardziej jeszcze anieli z przekazywanych treci, z samego faktu, e istniej nowe sposoby przekazu z nowymi jzyka-mi, nowymi technikami, nowymi postawami psychologicznymi65.

Dzi jeszcze bardziej aktualne s sowa papiea Pawa VI, e dra-matem naszych czasw jest rozdwik midzy Ewangeli a kultur66. I cho Ewangelia nie utosamia si z jak okrelon kultur, to istnieje obowizek ewangelizacji ludzkich kultur67. Dotyczy to take dziedziny rodkw przekazu. Koci przyjmuje pozytywne i otwarte stanowisko wobec mediw, ale jednoczenie krytycznie je ocenia oraz ich wpyw na kultur; wskazuje przy tym na kryteria etyczne i moralne wypywajce z wartoci ludzkich i chrzecijaskich68. Sytuacja z ateskiego areopagu, gdzie w. Pawe aposto gosi Ewangeli, powtarza si we wspczesnym wiecie. Zaistniay nowe przestrzenie, w tym i kultura, na ktrych nale-y sia ewangeliczne ziarno. Im bardziej Zachd odrywa si od swych chrzecijaskich korzeni, tym bardziej staje si terenem misyjnym, w znaczeniu wielorakich areopagw69. Zadanie ewangelizacji kultury i inkulturacji Ewangelii nakazuje take adhortacja Ecclesia in Europa70.

Tematyk rodkw przekazu zauwaa prawo kanoniczne. Tytu czwarty w ksidze trzeciej Kodeksu z 1983 r. jest w caoci powi-cony tej dziedzinie, ukazujc m.in., e pasterze Kocioa powinni po-sugiwa si rodkami przekazu71. Wsplnie, w ramach Konferencji

65 Tame, nr 37.66 Por. Evangelii nutiandi, nr 20.67 Por. tame. O wykorzystaniu mediw, jako wspczesnej nowej ambony do

goszenia Ewangelii, por. tame, nr 45. Por. te wypowied przewodniczcego Papieskiej Rady ds. kultury: P. P a u p a r d, Ewangelizacja we wspczesnym wie-cie, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/rady_pontyfikalne/r_kultury/plenar-ne_13032004.html (data dostpu: 14.07.2009).

68 Por. Aetatis novae, nr 12.69 Tertio millennio adveniente, nr 57.70 Por. Ecclesia in Europa, nr 58-60.71 Por. KPK 1983, kan. 822 1.

[16]



Episkopatu, mog stanowi normy na temat udziau duchownych i osb zakonnych w programach radiowych i telewizyjnych72. I cho normy kodeksowe podejmuj gwnie problematyk ochrony myli kociel-nej w publikacjach ksikowych, to jednak znajduje si te odniesie-nie do tego, aby media napeni Ewangeli. Pasterze ci maj poucza wiernych, e spoczywa na nich obowizek podejmowania wsppracy zmierzajcej do tego, by uycie rodkw spoecznego przekazu prze-poi duchem ludzkim i chrzecijaskim73.

W praktyce, na ewangelizacj mediw wpywa formacja duszpaste-rzy (duchowa, doktrynalna i praktyczna), zwaszcza tych, ktrzy bd pracowa w przestrzeni mass-mediw74. Drugim wanym punktem jest duszpasterstwo osb pracujcych w mediach75. Uyteczna jest ponadto wymiana informacji na temat metod dziaania w przestrzeni medialnej, pomidzy rnymi Kocioami partykularnymi76. Wskazane jest tak-e oddolne wypracowanie przez katolikw kodeksw deontologicz-nych dla tych, ktrzy pracuj w rodkach przekazu77.

3.2. Inne obszary kulturowe i areopagi misyjneNauczanie Kocioa pokazuje, e istniej take inne przestrzenie,

ktre wymagaj misyjnego podejcia. Trzeba ponadto przypomnie bardzo rozlegy areopag kultury, prac badawczych, stosunkw mi-dzynarodowych, ktre uatwiaj dialog i sprzyjaj powstawaniu no-wych planw yciowych. Naley uwanie ledzi i angaowa si w te wspczesne wymagania. Ludzie zdaj sobie spraw, e s jakoby eglarzami na morzu ycia i s powoani do coraz wikszej jednoci i solidarnoci: rozwizania problemw yciowych naley rozwaa, dyskutowa, dowiadcza przy wspudziale wszystkich. Oto dlacze-go midzynarodowe organizacje i kongresy okazuj si waniejsze w licznych dziedzinach ycia ludzkiego, od kultury do polityki, od go-

72 Por. tame, kan. 831 2.73 Tame, kan. 822 2.74 Por. Aetatis novae, nr 18. Por. te A. D o m a s z k, Formacja alumnw wy-

szych seminariw duchownych do korzystania ze rodkw spoecznego przekazu w mi-sji Kocioa, Prawo Kanoniczne 3-4 (2008), s. 91-106.

75 Por. Aetatis novae, nr 19.76 Por. Ecclesia in Europa, nr 63.77 Por. tame, nr 63; P a p i e s k a R a d a ds. r o d k w S p o e c z -

n e g o P r z e k a z u, Etyka w rodkach spoecznego przekazu, 04.06.2000, LOsservatore Romano 4 (2001), s. 48-58.

[17]


38 KS. A. DOMASZK

spodarki do bada naukowych. Chrzecijanie, ktrych ycie i praca przebiega w tym wymiarze midzynarodowym, winni zawsze pami-ta o obowizku dawania wiadectwa Ewangelii78.

Do kolejnych areopagw wspczesnego wiata, a wic miejsc misyj-nej dziaalnoci Kocioa, doda mona: zaangaowanie na rzecz pokoju, rozwoju i wyzwolenia ludw, praw czowieka i narodw, praw mniejszo-ci, dziaanie na rzecz kobiety i dziecka, problemy modziey, ochrona wiata stworzonego79. Mimo powszechnego konsumizmu i materiali-zmu, paradoksalnie, z drugiej strony ujawniaj si ludzkie poszukiwania sensu istnienia, potrzeba ycia wewntrznego, pragnienie duchowej kon-centracji i modlitwy. Jest to swoisty nawrt do religii80. Koci, ktry prowadzi do spotkania z Bogiem, do modlitwy i odkrycia siebie w Bogu, winien podj ewangelizacj take i na tym szczeglnym areopagu81.

Kademu z wymienionych nowych horyzontw misyjnych mona by powici oddzielne opracowania naukowe. W tych nowych per-spektywach Koci odkrywa, e wszdzie tam naley zanie wiato Ewangelii. Mimo trudnoci, ewangelizacja pozostaje priorytetowym poleceniem Chrystusa82. Dzi nowe ludy, ktre nie znaj Pana, albo znaj Go sabo, tak i nie potrafi rozpozna w Nim Zbawiciela, s dalekie, nie tyle pod wzgldem geograficznym, ile kulturowym. Nie morza czy wielkie odlegoci s dzi przeszkodami, ktre musz po-konywa gosiciele Ewangelii, lecz granice, ktre na wskutek bdnej bd powierzchownej koncepcji Boga i czowieka powstaj midzy wiar i wiedz czowieka, wiar i nowoczesn nauk, wiar i zaanga-owaniem na rzecz sprawiedliwoci83.

Goszenie Dobrej Nowiny jest prawem i obowizkiem wszystkich katolikw: Wszyscy wierni maj obowizek i prawo wsppracy

78 Redemptoris missio, nr 37.79 Por. tame.80 Por. tame, nr 38.81 Por. P a p i e s k a R a d a ds. K u l t u r y, Dokument zebrania plenarnego

Dov il tuo Dio? La fede cristiana di fronte alla sfida dellindifferenza religiosa, 11-13.03.2004, http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/cultr/documents/rc_pc_cultr_doc_20040313_where-is-your-god_it.html (data dostpu: 14.07.2009).

82 Por. B e n e d y k t XVI, Ordzie na wiatowy Dzie Misyjny, 14.10.2008.83 Tene, Przemwienie do 35-tej Kongregacji Generalnej Towarzystwa Jezu sowego,

21.02.2008, http://www.jezuici.pl/wb//pages/posts/przemF3wienie-ojca-A6wiEAte-go-benedykta-xvibrdo-35-tej-kongregacji-generalnej-towarzystwa-jezusowegobr-rzym-21-luty-2008230.php (data dostpu: 16.07.2009).

[18]



w tym, aby Boe przepowiadanie zbawienia rozszerzao si coraz bar-dziej na wszystkich ludzi kadego czasu i caego wiata84. Nie do wszystkich przestrzeni mog dotrze pasterze Kocioa, zatem s to miejsca wymagajce szczeglnej aktywnoci osb wieckich85.

ZakoczenieMisja Kocioa skierowana do niewierzcych nie skoczya si.

Cigle trwa. Aktualno misji ad gentes pynie choby z faktu, e ok. 4 miliardw ludzi nie uwierzyo w Chrystusa. Rwnie szereg doku-mentw Magisterium Kocioa z ostatnich dziesicioleci potwierdza potrzeb kontynuowania dziaalnoci misyjnej, z uwzgldnieniem tra-dycyjnego wyrniania krajw, czy terenw misyjnych.

Jednoczenie, przeksztacenia wspczesnego wiata znaczco wpywaj na rwnolegy inny obraz misji ad gentes. Spoeczestwa podlegajc rnorakim procesom spoecznym, kulturowym, demogra-ficznym, ekonomicznym i politycznym odchodz od wczeniej ustabi-lizowanych sytuacji, jakby wszystko byo w ruchu. Procesy rozwoju wielkich miast i aglomeracji oraz migracje ludzi stanowi nowe wy-zwanie dla Kocioa i jego posugi ewangelizacyjnej. S to nowe hory-zonty misji ad gentes. Do tych nowych przestrzeni misyjnych naley take wiat rodkw spoecznego przekazu oraz inne kulturowe are-opagi wspczesnego wiata.

Misyjna dziaalno Kocioa (ad gentes) jest od dawna obecna w prawie powszechnym (np. Kodeks Prawa Powszechnego z 1983 r. oraz liczne instrukcje na ten temat) i partykularnym. Natomiast za-gadnienie nowych horyzontw misyjnych, wskazane w dokumentach Magisterium kocielnego, prawo kanoniczne reguluje tylko po czci. Aktualny Kodeks oglnie poleca duszpasterzom trosk o wszystkich

84 KPK 1983, kan. 211.85 wieccy, ktrzy na rwni ze wszystkimi wiernymi przez chrzest i bierzmowa-

nie s przeznaczeni przez Boga do apostolstwa, maj oglny obowizek i zarazem prawo wsppracowa czy to indywidualnie, czy te zrzeszeni w stowarzyszeniach aeby Boe przepowiadanie zbawienia byo poznane przez wszystkich ludzi na caym wiecie i przez nich przyjte. Ten obowizek spoczywa na nich w sposb szczeglny w tych okolicznociach, w ktrych tylko przez nich ludzie mog usysze Ewangeli i pozna Chrystusa. Kady, zgodnie z wasn pozycj, jest take szczeglnie zobowi-zany przepaja i udoskonala duchem ewangelicznym porzdek doczesny, dajc w ten sposb w dokonywaniu tych spraw i w wykonywaniu wieckich funkcji szczeglne wiadectwo Chrystusowi., tame, kan. 225 1-2.

[19]


40 KS. A. DOMASZK

ludzi. Zatem wspczesne dziaania duszpasterskie musz odpowia-da na nowe wyzwania (wielkie miasta i migracja), na obecno nie-chrzecijan w krajach tradycyjnie chrzecijaskich. Jednym z pl tej dziaalnoci jest te wykorzystanie przez Koci rodkw prze-kazu spoecznego w ewangelizacji. Znajduje to swj wyraz rwnie w prawie kanonicznym. Mniej jest jednak zauwaalna myl (na grun-cie norm prawnych) o wnoszeniu Ewangelii w samo rodowisko me-diw, czy inne przestrzenie kulturowe.

Podsumowujc, nowe horyzonty misyjne mona odnie do wyda-rzenia z ycia w. Pawa apostoa, ktry we nie zobaczy woajce-go Macedoczyka: Przepraw si do Macedonii i pom nam! (Dz 16, 9) Do nowych zada misyjnych mona zastosowa rwnie sowa Benedykta XVI: Rzesza tych, ktrzy czekaj na ordzie Ewangelii, ktrzy spragnieni s nadziei i mioci, jest dzi niezliczona86.

New horizons of the mission Ad gentes norms of the canon law

The mission of Church directed to non- believers didnt finish. It still lasts. The mission ad gentes is topical, because 4 million people hadnt believed in Jesus Christ. Also series of Magisterium of the Church documents from the last decades affirm the need to continue missionary work, including traditional distinguishing countries or missionary areas.

At the same time the change of the modern world significantly influence on other parallel picture of the mission ad gentes. The processes of developing large cities and agglomerations as well as migrations of people constitute new challenge to Church and its Gospel ministry. These are new horizons of the mission ad gentes. Also the world of social mass media and other cultural areopaguses of the modern world belong to those new missionary spaces.

The missionary work of Church (ad gentes) is present for a long time in common law (e.g. The Code of Canon Law 1983 and numerous instructions about above mentioned) and in particular law. Whereas the issue considering new missionary horizons, pointed out in Magisterium of the Church documents, is only partly regulated by the canon law. Pastoral activities have to respond to new challenges (large cities and the migration) as well as to presence of non- Christians in traditionally Christian countries.

The Church uses social mass media in evangelization. It finds it response additionally in the canon law. The idea (on a legal ground) of introducing the Gospel into the media environment or other cultural spaces is less noticeable.

86 B e n e d y k t XVI, Ordzie na wiatowy Dzie Misyjny, 14.10.2008.

[20]



WIEDZA PSYChOLOGICZNA W fOrMACJI KANDYDATW DO KAPASTWA

Tre: Wstp. 1. Przesanki i prace nad dokumentem. 2. Motywy wydania do-kumentu. 3. Odpowiedzialno za rozpoznanie powoania. 4. Udzia ekspertw w procesie formacyjnym kandydatw do kapastwa. 5. Warunki korzystania z po-mocy ekspertw. Zakoczenie.

WstpKongregacja Edukacji Katolickiej wydaa w dniu 29 czerwca 2008 r.,

zaaprobowany wczeniej przez Benedykta XVI w dniu 13 czerwca 2008 r., dokument zatytuowany Directoriae respicientes usum compe-tentiarum psychologicarum in admittendis et formandis candidatis ad sacerdotium1. Obszerny tytu dokumentu wskazuje na tematyk, ktrej bdzie powicony, a mianowicie zastosowaniu kompetentnej wiedzy z zakresu psychologii w procesie formacji i przy dopuszczeniu kan-dydatw do przyjcia sakramentu wice w stopniu kapana. Dugi okres opracowywania omawianego dokumentu sprawia wraenie, e tematyka, ktrej jest on powicony jest delikatna i wymagajca od-powiedniego przygotowania. Ostateczna jego wersja jest wynikiem wsppracy interdyscyplinarnej, w ktrej teologiczna wiedza o czo-wieku, w aspekcie jego powoania do spenienia funkcji kapaskich w ramach Ludu Boego, korzysta z analiz i wynikw psychologii, po-zwalajcej zgbi i zrozumie naturalne wymiary ludzkiego ycia. Skoro aska buduje na naturze, a powoanie do stanu kapaskiego jest ask, naley wic, oceniajc i rozpoznajc autentyczno powoania i moliwoci jego wypenienia w przyszoci, pozna natur, ktra jest fundamentem, na ktrym aska buduje. Ku temu suy rwnie wiedza z zakresu psychologii.

1 Communicationes 40 (2008) 2, ss. 322-335 (dalej cytuj: Dyrektywy).

O. TOMASZ GAKOWSKI CPUniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie


42 O. T. GAKOWSKI

1. Przesanki i prace nad dokumentemPrezentacja dokumentu miaa miejsce w Watykanie 30 czerwca

2008 r. Podczas niej sekretarz Kongregacji arcybiskup J.-L. Brugus przedstawi przesanki oraz drog, jak dokument przeszed zanim zo-staa opracowana jego ostateczna wersja2. Arcybiskup w swoim wy-stpieniu stwierdza, e tematyka podejmowana w dokumencie siga sytuacji, ktra pojawia si w formacji do kapastwa w wiecie anglo-saskim w latach siedemdziesitych dwudziestego wieku. W tym okresie zaczto wykorzystywa wiedz i metody psychologii do rozpoznania kapaskiego powoania (luso delle competenze psichologiche nel processo del discernimento vocazionale). Sformuowanie uyte przez sekretarza jest jednoznaczne i sugerujce, e wiedza psychologiczna nie bya stosowana celem poznania sposobu dziaania osoby powoa-nej w aspekcie psychiki i jej wpyww na ksztatowanie sposobu ycia, lecz suya do rozpoznania samego powoania. Mona wic domnie-mywa, e taka wiedza moga mie decyzyjny wpyw na rozpoznanie samego powoania, nie koniecznie wsppracujc z innymi elemen-tami wpyw

PRAWO - wpk.uksw.edu.pl · PRAWO KANONICZNE KWARTALNIK IUS CANONICUM FOLIA TRIMESTRIA studiis...

Documents

Transcript of PRAWO - wpk.uksw.edu.pl · PRAWO KANONICZNE KWARTALNIK IUS CANONICUM FOLIA TRIMESTRIA studiis...