Prawo pierwotne i wtórne WEPrawo pierwotne i wtórne WE

dr Edyta Martinidr Edyta Martini

Prawo pierwotne i wtórne WEPrawo pierwotne i wtórne WEPodstawą wszelkich działań Unii Europejskiej, w tym także wspólnotowego procesu Podstawą wszelkich działań Unii Europejskiej, w tym także wspólnotowego procesu legislacyjnego, są aktualnie Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, a więc legislacyjnego, są aktualnie Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, a więc Traktat o Ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, Traktat EURATOM i Traktat o Unii Traktat o Ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, Traktat EURATOM i Traktat o Unii Europejskiej w kształcie nadanym im przez wszystkie dokumenty zmieniające, Europejskiej w kształcie nadanym im przez wszystkie dokumenty zmieniające, modyfikujące i rozszerzające pierwotne Traktaty (a więc Jednolity Akt Europejski, modyfikujące i rozszerzające pierwotne Traktaty (a więc Jednolity Akt Europejski, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Amsterdamski czy Traktat Nicejski). Dokumenty Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Amsterdamski czy Traktat Nicejski). Dokumenty te, należące do kategorii te, należące do kategorii aktów prawa pierwotnegoaktów prawa pierwotnego Wspólnot, stanowią podstawę Wspólnot, stanowią podstawę traktatową do uchwalania przez instytucje europejskie, w ramach funkcjonującego traktatową do uchwalania przez instytucje europejskie, w ramach funkcjonującego systemu decyzyjnego, systemu decyzyjnego, aktów prawa pochodnegoaktów prawa pochodnego, służących realizacji celów , służących realizacji celów Wspólnot i Unii Europejskiej, określonych Traktami. Odbywa się to zgodnie z Wspólnot i Unii Europejskiej, określonych Traktami. Odbywa się to zgodnie z kompetencjami przyznanymi przez Traktaty poszczególnym instytucjom, zgodnie z kompetencjami przyznanymi przez Traktaty poszczególnym instytucjom, zgodnie z podstawowymi zasadami rządzącymi Unią, w tym z zasadą szczerej współpracy i podstawowymi zasadami rządzącymi Unią, w tym z zasadą szczerej współpracy i równowagi instytucjonalnej , w drodze procedur określonych traktatami. Szczegółowe równowagi instytucjonalnej , w drodze procedur określonych traktatami. Szczegółowe zasady współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami regulowane są także w zasady współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami regulowane są także w ramach wewnętrznych regulaminów poszczególnych instytucji, a także porozumień ramach wewnętrznych regulaminów poszczególnych instytucji, a także porozumień międzyinstytucjonalnych pomiędzy uczestnikami procesu decyzyjnego Unii międzyinstytucjonalnych pomiędzy uczestnikami procesu decyzyjnego Unii Europejskiej. Europejskiej.

Prawo wtórnePrawo wtórne

Terminem Terminem prawo wtórneprawo wtórne, bądź , bądź prawo prawo pochodnepochodne określa się akty prawne wydawane określa się akty prawne wydawane przez instytucje wspólnotowe na podstawie przez instytucje wspólnotowe na podstawie kompetencji przyznanych im przez traktaty w kompetencji przyznanych im przez traktaty w ramach poszczególnych filarów Unii ramach poszczególnych filarów Unii Europejskiej. Ze względu na zróżnicowany Europejskiej. Ze względu na zróżnicowany charakter współpracy w trzech filarach Unii charakter współpracy w trzech filarach Unii Europejskiej przyjmowane w ich ramach akty Europejskiej przyjmowane w ich ramach akty prawne są odmienne, przyjmowane są one prawne są odmienne, przyjmowane są one także w ramach odmiennych procedur także w ramach odmiennych procedur

Prawo wtórnePrawo wtórne

Aktualnie też, obowiązujące uregulowania w Aktualnie też, obowiązujące uregulowania w ramach filaru I nie wprowadzają rozgraniczenia ramach filaru I nie wprowadzają rozgraniczenia między kategoriami aktów prawotwórczych i między kategoriami aktów prawotwórczych i wykonawczych, a w szczególności rozporządzeń wykonawczych, a w szczególności rozporządzeń wydawanych zarówno jako akty prawodawcze wydawanych zarówno jako akty prawodawcze Rady lub Rady i Parlamentu Europejskiego, jak i Rady lub Rady i Parlamentu Europejskiego, jak i jako akty wykonawcze Komisji Europejskiej . W jako akty wykonawcze Komisji Europejskiej . W związku z powyższym, projekt Traktatu związku z powyższym, projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy w ustanawiającego Konstytucję dla Europy w artykułach I 33-39, określających charakter artykułach I 33-39, określających charakter aktów ustawodawczych UE, wprowadza aktów ustawodawczych UE, wprowadza rozróżnienie pomiędzy aktami ustawodawczymi i rozróżnienie pomiędzy aktami ustawodawczymi i wykonawczymi. wykonawczymi.

Prawo wtórnePrawo wtórne

Instrumenty prawne w I filarze Unii Instrumenty prawne w I filarze Unii EuropejskiejEuropejskiej

W ramach pierwszego filaru UE stosowane W ramach pierwszego filaru UE stosowane są następujące rodzaje instrumentów są następujące rodzaje instrumentów prawnych: prawnych: rozporządzenia rozporządzenia dyrektywy dyrektywy decyzje decyzje zalecenia (rekomendacje) i opinie zalecenia (rekomendacje) i opinie

Prawo wtórnePrawo wtórneRozporządzeniaRozporządzenia są aktami o zastosowaniu powszechnym i bezwyjątkowym, są są aktami o zastosowaniu powszechnym i bezwyjątkowym, są wiążące w całości i w całości automatycznie stają się częścią krajowych systemów wiążące w całości i w całości automatycznie stają się częścią krajowych systemów prawnych państw członkowskich. Rozporządzenia adresowane są nie tylko do prawnych państw członkowskich. Rozporządzenia adresowane są nie tylko do państw członkowskich, ale także do osób fizycznych i prawnych. Ponieważ nie państw członkowskich, ale także do osób fizycznych i prawnych. Ponieważ nie istnieje możliwość stosowania selektywnego, bądź niepełnego stosowania przez istnieje możliwość stosowania selektywnego, bądź niepełnego stosowania przez państwa członkowskie uregulowań zawartych w rozporządzeniu, ograniczając skutki państwa członkowskie uregulowań zawartych w rozporządzeniu, ograniczając skutki przepisów wspólnotowych, nawet jeśli dane państwo głosowało przeciw uchwaleniu przepisów wspólnotowych, nawet jeśli dane państwo głosowało przeciw uchwaleniu tegoż aktu lub też uważa je za sprzeczne z interesem narodowym , rozporządzenie tegoż aktu lub też uważa je za sprzeczne z interesem narodowym , rozporządzenie jest aktem prawnym wkraczającym w sposób natychmiastowy i bezpośredni w jest aktem prawnym wkraczającym w sposób natychmiastowy i bezpośredni w wewnętrzne porządki prawne państw członkowskich. Będąc aktami o charakterze wewnętrzne porządki prawne państw członkowskich. Będąc aktami o charakterze ponadnarodowym i znajdującymi bezpośrednie zastosowanie w porządkach ponadnarodowym i znajdującymi bezpośrednie zastosowanie w porządkach prawnych państw członkowskich, rozporządzenia wykluczają też podejmowanie prawnych państw członkowskich, rozporządzenia wykluczają też podejmowanie przez państwa członkowskie jakichkolwiek krajowych środków prawnych, które przez państwa członkowskie jakichkolwiek krajowych środków prawnych, które mogłyby w jakiś sposób ograniczać bezpośrednią skuteczność rozporządzeń, jak mogłyby w jakiś sposób ograniczać bezpośrednią skuteczność rozporządzeń, jak również wpływać na charakter i skutki prawne rozporządzenia , jakkolwiek nie również wpływać na charakter i skutki prawne rozporządzenia , jakkolwiek nie wyklucza to prawa - w przypadku, gdy w systemie krajowym istnieje taka konieczność wyklucza to prawa - w przypadku, gdy w systemie krajowym istnieje taka konieczność - wydania przez państwo członkowskie aktów wykonawczych. Rozporządzenia służą - wydania przez państwo członkowskie aktów wykonawczych. Rozporządzenia służą ujednolicaniuujednolicaniu (unifikacji) rozwiązań prawnych państw członkowskich. Znajdują (unifikacji) rozwiązań prawnych państw członkowskich. Znajdują najczęściej zastosowanie w takich dziedzinach jak: wspólna polityka rolna, wspólna najczęściej zastosowanie w takich dziedzinach jak: wspólna polityka rolna, wspólna polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa, prawo konkurencji. polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa, prawo konkurencji. Rozporządzenia mogą mieć charakter zarówno aktów ustawodawczych, jak i Rozporządzenia mogą mieć charakter zarówno aktów ustawodawczych, jak i wykonawczych. wykonawczych.

Prawo wtórnePrawo wtórneDyrektywyDyrektywy są wiążące dla państw członkowskich co do skutku określonego są wiążące dla państw członkowskich co do skutku określonego w dyrektywie, pozostawiając wybór środków i sposobów niezbędnych dla w dyrektywie, pozostawiając wybór środków i sposobów niezbędnych dla realizacji celów określonych dyrektywą w gestii państw członkowskich. realizacji celów określonych dyrektywą w gestii państw członkowskich. Adresatami są zazwyczaj wszystkie państwa członkowskie, choć dyrektywy Adresatami są zazwyczaj wszystkie państwa członkowskie, choć dyrektywy mogą być także skierowane do poszczególnych krajów . Dyrektywa w mogą być także skierowane do poszczególnych krajów . Dyrektywa w wewnętrznym porządku krajowym nie wywołuje skutku bezpośredniego, wewnętrznym porządku krajowym nie wywołuje skutku bezpośredniego, dlatego też wymaga implementacji przy pomocy krajowych instrumentów dlatego też wymaga implementacji przy pomocy krajowych instrumentów prawnych. W odróżnieniu od rozporządzeń, które mają na celu ujednolicanie prawnych. W odróżnieniu od rozporządzeń, które mają na celu ujednolicanie prawa państw członkowskich, dyrektywy służą prawa państw członkowskich, dyrektywy służą zbliżaniuzbliżaniu (harmonizacji) (harmonizacji) ustawodawstw krajowych. Nie istnieje obowiązek dosłownej transpozycji ustawodawstw krajowych. Nie istnieje obowiązek dosłownej transpozycji postanowień dyrektywy, jednakże odnośne przepisy prawa krajowego postanowień dyrektywy, jednakże odnośne przepisy prawa krajowego muszą prowadzić do realizacji celów określonych w dyrektywie. Tak więc, muszą prowadzić do realizacji celów określonych w dyrektywie. Tak więc, pozostawiając państwom członkowskim swobodę doboru najwłaściwszych pozostawiając państwom członkowskim swobodę doboru najwłaściwszych krajowych środków prawnych w celu implementacji dyrektywy wymagane krajowych środków prawnych w celu implementacji dyrektywy wymagane jest spełnienie - przy pomocy przepisów krajowych - warunków określonych jest spełnienie - przy pomocy przepisów krajowych - warunków określonych dyrektywą terminowo i skutecznie. Zaletą dyrektyw jest ich elastyczność (co dyrektywą terminowo i skutecznie. Zaletą dyrektyw jest ich elastyczność (co do sposobu ich realizacji), dzięki czemu możliwe jest wprowadzanie do sposobu ich realizacji), dzięki czemu możliwe jest wprowadzanie zbliżonych uregulowań prawnych bez zbytniej poważnej ingerencji w często zbliżonych uregulowań prawnych bez zbytniej poważnej ingerencji w często znacznie odmienne systemy i tradycje prawne poszczególnych państw znacznie odmienne systemy i tradycje prawne poszczególnych państw członkowskich. członkowskich.

Prawo wtórnePrawo wtórne

DecyzjeDecyzje - mają moc wiążącą w stosunku - mają moc wiążącą w stosunku do określonych w treści decyzji do określonych w treści decyzji adresatów , ale adresowane mogą być adresatów , ale adresowane mogą być również do wszystkich państw również do wszystkich państw członkowskich. Niekiedy może być także członkowskich. Niekiedy może być także konieczne, aby dla wykonania decyzji konieczne, aby dla wykonania decyzji stosowane były krajowe reguły stosowane były krajowe reguły proceduralne proceduralne

Prawo wtórnePrawo wtórne

Zalecenia i opinieZalecenia i opinie - nie mają charakteru wiążącego i są - nie mają charakteru wiążącego i są wyrazem opinii instytucji europejskich o pożądanym wyrazem opinii instytucji europejskich o pożądanym kierunku zmian w przepisach prawnych państw kierunku zmian w przepisach prawnych państw członkowskich w określonych dziedzinach. Warto jednak członkowskich w określonych dziedzinach. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż brak mocy wiążącej zaleceń i zwrócić uwagę na fakt, iż brak mocy wiążącej zaleceń i opinii nie stanowi o braku użyteczności. Stanowią one opinii nie stanowi o braku użyteczności. Stanowią one bowiem wyraz opinii instytucji wspólnotowych o kierunku bowiem wyraz opinii instytucji wspólnotowych o kierunku pożądanych zmian prawnych w państwach pożądanych zmian prawnych w państwach członkowskich i mogą stanowić zapowiedź przyjęcia aktu członkowskich i mogą stanowić zapowiedź przyjęcia aktu prawnego o charakterze wiążącym np. w formie prawnego o charakterze wiążącym np. w formie rozporządzenia. Omawiane akty prawne z reguły dają rozporządzenia. Omawiane akty prawne z reguły dają państwom członkowskim dodatkowy czas na państwom członkowskim dodatkowy czas na przygotowanie systemu krajowego do wprowadzenia w przygotowanie systemu krajowego do wprowadzenia w terminie późniejszym regulacji wiążących w postaci terminie późniejszym regulacji wiążących w postaci dyrektywy.dyrektywy.