PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

mgr Arkadiusz ŁukaszówZakład Prawa AdministracyjnegoUniwersytet Wrocławski

KLASYFIKACJA FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Wśród podstawowych form działania administracji publicznej należy wymienid:

akty administracyjne

akty normatywne

formy działao faktycznych

umowy

AKTY ADMINISTRACYJNE

Akt administracyjny jest konstrukcją prawną obejmującą taką postad działania organu administracji publicznej, przy pomocy której organ ten w oparciu o wyraźne przepisy ustawy i dokonane ustalenia stanu faktycznego, władczo i jednostronnie rozstrzyga o prawach i obowiązkach konkretnego adresata.

AKTY ADMINISTRACYJNEdefinicja

Akt administracyjny jest to sformalizowany(podjęty w wyniku postępowania) objaw woliorganu administrującego podjęty na podstawieprawa i w granicach przysługujących temuorganowi kompetencji, skierowany dozindywidualizowanego adresata, w konkretnejsprawie, wywołujący skutki prawne w sferzeprawa administracyjnego, a niekiedy również wsferze innych działów prawa.

KLASYFIKACJA AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH

• Deklaratoryjne• Konstytutywne • Zewnętrzne • Wewnętrzne• Związane• Swobodne• Za zgodą adresata• Bez zgody adresata• Rodzące bezpośrednie skutki cywilnoprawne• Wywołujące pośrednio skutki cywilnoprawne

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

Przez uznanie administracyjne rozumie siętakie uregulowanie kompetencji organuadministracji, że organ ten może rozstrzygnądsprawę w różny sposób przy tym samymstanie faktycznym i każde rozstrzygnięciesprawy jest legalne. Kryterium wartościowaniadopuszczalnych rozstrzygnięd to: dobropubliczne, interes społeczny oraz interesindywidualny.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

Obecnie, w odróżnieniu od okresumiędzywojennego, akty administracyjnewydawane w ramach uznaniaadministracyjnego są poddane kontrolisądowej na równi z aktami tzw. związanymi.Kontrola sądu administracyjnego jestograniczona do zagadnieo legalności –zgodności z prawem decyzji, nie obejmuje zaśkwestii jej zasadności i celowości.

Warunki prawidłowego aktu administracyjnego

a) Musi byd wydany zgodnie z prawem materialnym, co oznacza, że prawo musi wyraźnie zezwalad na rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach określonych podmiotów w drodze aktu administracyjnego

b) Musi byd wydany zgodnie z prawem ustrojowym, co oznacza, że musi byd wydany przez organ administracji publicznej kompetentny zarówno rzeczowo jak i miejscowo

c) Musi byd wydany zgodnie z prawem procesowym, czyli w odpowiednim trybie, określającym zarówno sposób jego podejmowania jak i sposób kontroli

d) Musi byd wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej, przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego

Wadliwe akty administracyjne

NIEWAŻNE AKTY ADMINISTRACYJNE

Nieważnymi najogólniej rzecz biorąc są akty administracyjne:

I. Które zostały wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewłaściwe,

II. Które zawierają oczywistą wadę procesową (wydane zostały bez podstawy prawnej lub w sprawie już rozstrzygniętej innym aktem administracyjnym, lub zostały skierowane do niewłaściwego adresata),

III. Które są skierowane do osiągnięcia efektu prawniczo lub faktycznie niemożliwego do osiągnięcia

Nieakty

Są to czynności podejmowane:

• Przez organy oczywiście niewłaściwe

• Z pominięciem wszelkiej procedury

Przykład: wydanie prawa jazdy przez instruktora nauki jazdy

Formy aktów administracyjnych

• Decyzje bez szczególnej nazwy

Decyzją jest akt administracyjny stanowiącyjednostronne ustalenie organu administracjipublicznej o wiążących dla jednostki (i organu)konsekwencjach normy prawa administracyjnego.

W prawie administracyjnym materialnym możemy wskazad następujące przykłady tej formy aktu administracyjnego:- decyzja o zmianie nazwiska małoletniego dziecka, art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 17.10.2008r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. z 2008r., nr 220, poz.1414 ze zm.) Decyzja ta wydawana jest przez kierownika właściwego urzędu stanu cywilnego

- decyzja w sprawach świadczeo pomocy społecznej art. 106 ustawy z dnia 12.03.2004r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 163)

Niekiedy, dla czynności przyznających uprawnienia (odmowyprzyznania uprawnienia) lub nakładających obowiązek(odmowy zwolnienia z obowiązku), ustawodawca przyjmujeokreślenia inne niż decyzja. Mogą to byd uchwały organówkolegialnych, orzeczenia, nakazy, zarządzenia lub inne:

- Uchwała rady wydziału szkoły wyższej o nadaniu stopnianaukowego (art. 15 ustawy z dnia 14.03.2003r., o stopniachnaukowych, tytule naukowym oraz o stopniach i tytule wzakresie sztuki - Dz.U. z 2014r., poz. 1852 – tekst jednolity)

- - uchwała Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów oprzedstawieniu kandydata do tytułu profesora (art. 28 ust.2 powyższej ustawy)

Formę decyzji przyjmują także niektóreczynności organu administracji publicznej,ustalające o wiążących dla jednostki (i organu)konsekwencjach normy prawaadministracyjnego np. :

- Rezerwacja częstotliwości lub zasobóworbitalnych (art. 114 ust. 4 ustawy z dnia16.07.2004r. Prawo telekomunikacyjne - Dz.U.z 2014r., poz. 243 ze zm.)

Decyzja jest aktem administracyjnymwywierającym trwałe skutki w sferze prawaadministracyjnego. Przekształca bowieminteres prawny lub obowiązek prawnyjednostki w jej prawo nabyte lub niezbywalnelub obowiązek prawny. Weryfikacja decyzji mana celu wyeliminowanie z obrotu prawnegodecyzji wadliwych przez ich kasację lubreformację.

Formy aktów administracyjnych

• Decyzje o szczególnej nazwie

Zezwolenie jest formą aktu administracyjnegoustalającego uprawnienia w sferze prawaadministracyjnego lub wyrażającego zgodę nadokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynnościdopuszczonej normami prawa administracyjnego.

W polskim prawie administracyjnymustawodawca często wskazuje expressis verbis tęformę aktu administracyjnego:

- Zezwolenie na wykonywanie działalnościubezpieczeniowej (art. 6 ustawy z dnia22.05.2003r., o działalności ubezpieczeniowej -Dz.U. z 2013r., poz. 950 ze zm.)

- Zezwolenie na nabycie nieruchomości przezcudzoziemca (art. 1 ustawy z dnia 24.03.1920r., onabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców -t.j. Dz.U. z 2014r., poz.1380)

Niekiedy ustawodawca przyjmuje dla tejformy aktu administracyjnego inne określenianp.: pozwolenie, zgoda, karta:

- Pozwolenie na utworzenie uczelniniepaostwowej

- Pozwolenie na kierowanie tramwajem

- Pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektubudowlanego

Zezwolenia wydawane są na czas oznaczonylub nieoznaczony. Zezwolenia na działalnośd,dla której określono szczególne warunki jejwykonywania mogą byd cofnięte w przypadkunieprzestrzegania tych warunków przez osobękorzystającą ze zezwolenia.

KONCESJE

Koncesja jest aktem administracyjnym, któryosobie fizycznej lub prawnej nadajeuprawnienia do wykonywania określonejdziałalności, najczęściej produkcyjnej lubusługowej.

Obecnie w polskim ustawodawstwie administracyjnym uzyskania koncesjiwymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

• Poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin zezłóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowaniaodpadów w górotworze, w tym podziemnych wyrobiskach górniczych,

• Wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją orazwyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

• Wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji iobrotu paliwami i energią,

• Ochrony osób i mienia,• Transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,• Budowy i eksploatacji albo wyłączenie eksploatacji autostrad płatnych oraz

dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradachpłatnych,

• Zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych,• Rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych

Koncesja może byd udzielona na czasoznaczony lub nieoznaczony. Wykonywaniedziałalności objętej koncesją podlega kontroliorganu koncesyjnego, który jest uprawnionydo cofnięcia koncesji w ściśle określonychprzypadkach np. gdy koncesjonariusz naruszawarunki koncesji. Koncesjonariusz nie możepowierzyd wykonania koncesji innej osobie.

LICENCJE

Licencja jest aktem administracyjnymustalającym uprawnienia do wykonywaniaokreślonej działalności lub pracy zarobkowej,gdy wykonywanie takiej działalności związanejest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.

Licencja łączy w sobie element nabyciauprawnienia do wykonywania określonejdziałalności oraz element zezwolenia na tędziałalnośd. Przykładami licencji są:

- Licencje lotnicze

- Licencje przewodnickie

- Licencje połowowe

- Licencje sportowe

Licencja może byd udzielona na czasoznaczony lub nieoznaczony. Wykonywaniedziałalności objętej licencją podlega kontroli.Organ, który wydał licencję uprawniony jestdo cofnięcia licencji w ściśle określonychprawem przypadkach np. gdy nie sąprzestrzegane warunki określone w akcielicencji lub też, gdy posiadacz licencji utraciłuprawnienia do prowadzenia działalnościobjętej licencją.

AKTY NORMATYWNE ADMINISTRACJI

Podstawę prawną wewnętrznych aktównormatywnych administracji stanowią:

A. Przepisy kompetencyjne zawarte KonstytucjiRP

B. Przepisy kompetencyjne zawarte w ustawach

C. Przepisy kompetencyjne zawarte w innychaktach normatywnych (np. instrukcja wydanana podstawie przepisów kompetencyjnychzawartych w zarządzeniu)

W odniesieniu do rozporządzeo wydanych przez organyadministracji publicznej stosuje się następujące zasady:

i. Upoważnienie do wydania rozporządzenia zawarte wskonkretyzowanej podstawie prawnej nie może bydoparte na domniemaniu kompetencji

ii. Niedopuszczalne jest przekazywanie kompetencji dowydania rozporządzenia innym organom niż te, którewyraźnie określono w ustawie

iii. Niedopuszczalna jest regulacja prawnawprowadzająca wsteczne działanie prawa

Jeśli idzie o akty normatywne wydawane przezorgany gminy, powiatów i ich związków,województw oraz akty normatywneterenowych organów administracji rządowejstanowiące przepisy prawa miejscowego,kontrolę zgodności z prawem tych aktów,sprawuje sąd administracyjny.

FORMY DZIAŁAO FAKTYCZNYCH

Formy działao faktycznych w stosowaniu prawa

• Ustalenie przez organ administracyjny niektórych sytuacji faktycznych

• Tworzenie sytuacji faktycznych

• Przeprowadzanie ocen przez organ administracyjny

• Dokonywanie wyboru przez organ administracyjny

• Tworzenie kryteriów oceniania i wyboru

• Projektowanie wariatów działao

• Tworzenie norm organizacyjnych

• Podejmowanie decyzji organizacyjnych

FORMY DZIAŁAO FAKTYCZNYCH

Inne formy działao faktycznych

Wśród działao faktycznych podejmowanych poza postępowaniem administracyjnym wymienid należy:

- Działania faktyczne zmierzające do nawiązania współpracy z obywatelem

- Działania informacyjne administracji

- Działania faktyczne o charakterze materialno –technicznym

UMOWY

Można wyróżnid dwa typy umów kwalifikowanych jako forma działania administracji:

Umowy cywilnoprawne ( czyli umowy regulowane przepisami prawa cywilnego)

Umowy administracyjne (czyli umowy regulowane przepisami prawa administracyjnego)

UMOWY cywilnoprawne

Forma umowy cywilnoprawnej stosowana jest w administracji publicznej z reguły dla wykonywania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem (Skarbu Paostwa lub samorządowym). Przykładem umów cywilnoprawnych są:

- Umowy sprzedaży

- Umowy dzierżawy

- Umowy najmu

- Umowy o dostawę

UMOWY publicznoprawne

Zawieranie umów publicznoprawnych związane jestnajczęściej ze wspólnym wykonywaniem zadao lub teżprzekazaniem albo powierzeniem wykonywania zadao zzakresu administracji publicznej

Przykładem umów publicznoprawnych są:- Związki komunalne- Porozumienia komunalne- Porozumienia o wykonywanie zadao z zakresu

administracji rządowej- Kontrakty wojewódzkie- Umowy administracyjne między studentem a uczelnią