Nr 4 (148)

KwIECIE 2010

NR INDEKSU 342513 ISSN 1429 589X

MIESICZNIK

czymy si w blu z rodzinami i bliskimi ofiar katastrofy pod Smoleskiem Zarzd Federacji ZPEP

W numerze:www.fzpep.com.pl/MiesiecznikPracodawca.html Wydawca Federacja Zwizkw Pracodawcw Energetyki Polskiej Zarzd Prezes Zbigniew Sapiski Wiceprezesi Roman Pionkowski, Henryk Tymowski Czonkowie Jerzy Orowski, Jerzy Mrz, Marian Strumio, Jan Stopka Biuro Zarzdu Dyrektor Jerzy Ciepluch Adres: 30-415 Krakw, ul. Wadowicka 14 IV p., pok. 521, 522 tel. 012 269 42 43; fax 012 269 42 45 e-mail: biuro@fzpep.com.pl www.fzpep.com.pl Redakcja Redaktor naczelny Rafa lusarczyk Dziennikarze Iwona Hagas, Dariusz Wojtala Sekretariat Ewa Witkowska Adres redakcji 30-415 Krakw, ul. Wadowicka 14 IV p., pok. 510 tel./fax 012 269 42 47 e-mail: redakcja@fzpep.com.pl Przygotowanie i druk: Pasa Sp. z o.o. 30-363 Krakw, ul. Rydlwka 24 tel. 012 260 20 00, fax 012 260 20 01 e-mail: druk@pasaz.com Redakcja nie zwraca materiaw nie zamwionych oraz zastrzega sobie prawo do dokonywania skrtw i redakcyjnego opracowania tekstw. Za tre ogosze i reklam redakcja nie odpowiada. Kdzierzyn zeroemisyjny strona 3 WKdzierzynie Kolu powstanie pierwsza na wiecie elektrownia poligeneracyjna. Projekt jest wspln odpowiedzi Zakadw Azotowych Kdzierzyn SA iPoudniowego Koncernu Energetycznego SA na wyzwania unijnej polityki klimatyczno-energetycznej wzakresie bezemisyjnych technologii energetycznych oraz nowych rde gazu syntezowego dla brany chemicznej. Wpyw elektrowni jdrowej na otoczenie strona 5 Pozyskiwaniu energii wrozmaitych jej formach od zarania dziejw towarzyszy okrelone ryzyko awszystkie technologie, wczajc najbardziej konwencjonalne, maj swoje zalety iwady. Jednake wbrew wielu utartym opiniom energetyka jdrowa stanowi niewielkie zagroenie dla czowieka irodowiska naturalnego. Moc megawatw z wiatru strona 8 Wostatnich dwch latach energetyka wiatrowa odnotowaa ponad 50-procentowy przyrost zainstalowanych mocy. Obecnie liczba wnioskw oprzyczenia jest dwukrotnie wysza ni rok temu. Szanse izagroenia rozwoju tej gazi energetyki przyblia dr Bartosz Soliski, ekspert Laboratorium Monitoringu Energii Wiatrowej AGH. Wze rdo rozwiza dla energetyki strona 10 Wsplnota wiedzy iinnowacji KIC InnoEnergy czca uczelnie ifirmy, to nowy pomys na prowadzenie bada naukowych iwdraanie ich wynikw wEuropie. Krakowska AGH spenia rol jednostki koordynujcej wpolskiej czci struktury, czyli wwle wiedzy iinnowacji CC PolandPlus, ktry ma zajmowa si czystymi technologiami wglowymi. Nowa biomasa strona 12 Nowe rozporzdzenie Ministerstwa Gospodarki zgodnie z ktrym niespeniajce wymogw jakoci ziarna zb, wpisano na list produktw uznanych za energetyczne zasoby odnawialne, cieszy rolnikw oraz elektrownie. Jednoczenie tej decyzji towarzysz dylematy etyczne igosy sprzeciwu. Gaz z kamieni strona 13 WPolsce mog znajdowa si niekonwencjonalne zoa gazu ziemnego, ktre wystarcz nawet na 100200 lat. Jeli potwierdz to badania, wydobycie ruszy za 1012 lat. Hibernujesz zyskujesz! strona 15 Najnowsza internetowa kampania edukacyjna Vattenfall Poland ma na celu uwiadomienie uytkownikom sieci, e usypiajc swj komputer, mog nie tylko oszczdza energi, ale ichroni rodowisko naturalne. Pamitam. Prezes czasu restrukturyzacji strona 16 Zdzisaw Ptak zZakadu Energetycznego Pock SA przeprowadzi firm przez trudny okres zmian organizacyjnych, jednoczenie kierujc modernizacj przedsibiorstwa. Wspania karier przerwaa tragiczna mier wwypadku samochodowym. Narty z energi strona 18 20 marca br. na stoku Ski Areny Szrenica wSzklarskiej Porbie odbyy si mistrzostwa brany energetycznej wnarciarstwie alpejskim TAURON SKI & FUN. Biznes po polsku. CSR. O co chodzi? strona 20 Kampanie spoeczne, wolontariat pracowniczy, przeznaczanie czci zyskw ze sprzeday swoich produktw na okrelone cele spoeczne, sponsorowanie wydarze kulturalnych, dziaania na rzecz ochrony rodowiska - to wane przejawy spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, ktra iwnaszym kraju stopniowo zyskuje na znaczeniu.

Ponadto:Kontry i wersje Wieci z sektora Biblioteka menedera Prawo. Urlopy zwizane z urodzeniem dziecka Z ycia KPP 5 minut dla zdrowia Katalog Pracodawcy. Zakad Obsugi Energetyki Sp. z o.o., Zgierz Krzywka strona 7 strona 14 strona 22 strona 24 strona 25 strona 26 strona 27 strona 28

Okadka: Paac Prezydencki, Warszawa, fot.: Tomasz Gzell, PAP.

2

PRACODAWCA

kwiecie 2010

TROWNIA POLIGENERACYJNA z usuwaniem CO2

w globalnym programie Odpowiedzialno i Troska. Z kolei PKE SA jest drugim pod wzgldem wielkoci producentem energii w Polsce: ponad 14 procent udziau w krajowej mocy elektrycznej (4,9 GWe) i ponad 16 procent udziau w produkcji ciepa na rynku lokalnym (2,4 GWt). W 2007 roku obie te spki podjy wsplWKdzierzynie Kolu powstanie pierwsza na wiecie elektrownia poligenerane dziaania, ktrych gwnym celem jest recyjna. Projekt jest wspln odpowiedzi Zakadw Azotowych Kdzierzyn SA alizacja Projektu Kdzierzyn elektrowni poligeneracyjnej z usuwaniem CO2. i Poudniowego Koncernu Energetycznego SA na wyzwania unijnej polityki kliCao podzielono na kilka etapw. Od matyczno-energetycznej wzakresie bezemisyjnych technologii energetycz2007 roku prowadzono prace koncepcyjnych oraz nowych rde gazu syntezowego dla brany chemicznej. ne i projektowe. Wstpne studium wykonalnoci powstao w lutym 2009 roku, raport Elektrownia bdzie miaa 309 MW mocy Chemia energetyczna p a r t n e r z y p r o j e k t u przejciowy, opracowany przez Foster Wheelektrycznej i 137 MW mocy cieplnej. RoczPartnerami proekologicznego i niepo- eler, gotowy by w padzierniku. Natomiast nie wyprodukuje 1,55 mld Nm3 gazu. W ci- wtarzalnego na wiatow skal projektu w grudniu zakoczono studium wykonalnogu roku nowoczesna instalacja wychwyci s Zakady Azotowe Kdzierzyn SA oraz ci w zakresie skadowania i transportu CO2. 3 360 000 Mg CO2, co ograniczy jego emi- Poudniowy Koncern Energetyczny SA. Na potrzeby projektu powsta te swoisty ransj o 92 procent. Zuycie paliwa: 2,09 mln ZAK SA to jeden z najwikszych produ- king wyspecyfikowanych miejsc skadowania ton wgla rocznie. Cay projekt zajmie po- centw i eksporterw chemicznych w Pol- dwutlenku wgla (struktur i formacji geolowierzchni okoo 1 ha (bez skadowiska w- sce i Europie. Ponadto liczcy si w regionie gicznych). Znalazy si wrd nich zoa gazu gla). Dodajmy, e w tzw. obszarze ZAK SA opolskim podmiot gospodarczy oraz firma ziemnego Zacze-Wiewierz, zoa wd solano powierzchni 600 ha, gdzie zaplanowano zaangaowana ekologicznie uczestniczy kowych Kliczkw oraz Skoczw. nowy obiekt, ulokowanych jest obecnie okoo 40 firm. Kdzierzynie-Kolu nowoczesnej W Kdzierzynie Kolu zastosowana bWytworzona moc: 309 MWe; 125 MWt j (demonstracyjnego kompleksu gasifidzie technologia IGCC (integrated liwiajcej jednoczesn produkcj cation combined cycle blok gazowo-paro, ciepa i ze zintegrowanym zgazowaniem paliwa). wy gazu syntezowego oraz Produkcja Syn-Gazu: 1,42 mld Nm3/rok w procesie wytwrczym dwutlen- biorc Samo IGCC, czyli najkrcej rzecz esu skojarzonej produkcji usunicie CO2, nie konwersja CO do CO2 i energii Wychwycone CO2: 3 100 000 Mg/rok spenia wymogw wychwytywania ukcj gazu syntezowego umoli-i magazynowania dwutlenku wgla CCS skanikw wykorzystania energiipo spaleniu gazw emisyjnoci, w turbinie, na Czas to pienidz emisji CO2: Ograniczenie 92% h wskanikw zawierajcych CO przy jej wylocie, przedsiwzicia, ci ekonomicznejmamy spaliny zawierajce CO2. Po sekwestracji CO . naoya Polsk poprzez u kosztw planowanej w Kdzierzynie modyfikacji, Unia Europejska paliwaogromne zobowizania, nato oznacza1,9 Pakiet Klimatyczny. Nasz kraj 2 Zuycie (wgiel + biomasa): potrzeb 0,21 mln ton/rok + zmodernizowania prawie musia a wic w elektrowni poligeneracyjnej lub ina- bdzie systemudrastycznie zmniejszy emisj CO2 a jest, by projekt demonstracyjny ZAK-PKE caego energetycznego. Dlatego tak wane 2015 roku by mona byo rozpocz komercyjn upowszechniania czej w kompleksie Poudniowy dzie wsplnie przezenergo-karbochemicznym, zosta zakoczony dozgazowaniai wgla i produkcji syntetycznych paliw.faz wczeniej zostanie na turbin podawany Kdzierzyn a po jego w Polsce technologii zgazowania, tym wiksza szansa na unikniciemld Im kar finansowych bdzie wodr, Nakady inwestycyjne: 5,1 olbrzymich z wdroona technologia . i Zakady Azotowe spaleniu na jej wylocie otrzymamy N2 i H2O. i moliwo zyskw z komercjalizacji przedsiwzicia. Przekadajc rzecz ca z polskiego na naMapa wstpnych lokalizacji miejsc podziemnego sze, wybudowana zostanie nowoczesna elekskadowania CO2 (CCS) dla Elektrowni Poligeneracyjnej. Czas trwania Nr Etap Rozpoczcie Zakoczenie trownia produkujca energi w technologii (miesice) zgazowania wgla. Studium wykonalnoci/projekt podstawowy 2009-01-01 2009-10-30 10 1 Supsk Gdynia u s: Cz CO2 powstajcego w tym proceKoszalin Projekty wykonawcze, dokumentacja na potrzeby dostaw Gdask 2009-10-01 2011-02-28 17 2 odukcyjnych w zakresie energii sie bdzie wykorzystywana do produkcji meOlsztyn Negocjacje i pozyskanie rodkw finansowych 2010-03-01 2011-02-28 12 PKE S.A. i ZAK S.A. wodoru, a w przyszo3 tanolu, mocznika, w oparciu Szczecin Grudzidz gloweci rwnie paliw syntetycznych. Pozostay 2010-11-01 2014-12-31 Biaystok 50 Budowa Cz technologiczna 4 Bydgoszcz au wytwrczego by wychwytywany i maToru dwutlenek wgla ma Zakadw Odbir i rozruch 2014-05-01 2014-12-31 8 4.1 Gorzw Wielkopolski S.A. na bazie produkowanego zekilometra gazynowany na gbokoci ponad Wocawek P ock Pozna 2013-01-01 2015-12-31 36 Budowa transport i skadowanie CO2 5 w naturalnych dla produkcji zu syntezowego podziemnych zbiornikach na Warszawa terenie Jury KrakowskoCzstochowskiej. 2015-05-01 2015-12-31 8 Zielona Gra Odbir i rozruch 5.1 ca chemicznego oraz wodoru d Kalisz chemicznego, a w przyszoci Radom ze paliwo Lublin Legnica Wrocaw 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 emisji CO2 do atmosfery przy Kielce Czstochowa Wabrzych Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 dach inwestycyjnych i kosztach Opole PRACODAWCA kwiecie 2010 3 1 Kdzierzyn-Kole

Nowe technologie

rojekt Kdzierzyn

Kdzierzyn zeroemisyjny

Harmonogram

Q4

racyjnego i referencyjnego

2

Katowice

Tarnw

Rzeszw

Zuycie paliwa (wgiel + biomasa): 1,9 + 0,21 mln ton/rok

Nakady inwestycyjne: Nakady inwestycyjne:Mapa wstpnych lokalizacji miejsc podziemnego skadowania CO2 (CCS) dla Elektrowni Poligeneracyjnej. Mapa wstpnych lokalizacji miejsc podziemnego skadowania CO2 (CCS) dla Elektrowni Poligeneracyjnej.Supsk Koszalin Gdynia

5,1 mld z 5,1 mld z

Unijne pienidze

Supsk Gdask Gdynia Koszalin Gdask

OlsztynOlsztyn

SzczecinSzczecin

GrudzidzGrudzidz

Bydgoszcz Toru Bydgoszcz Gorzw Wielkopolski Toru Wocawek Gorzw Wielkopolski P ock Pozna Wocawek P ock Pozna Zielona GraZielona GraKalisz Kalisz

BiaystokBiaystok

WarszawaWarszawa

dd

Legnica

RadomRadom

Wrocaw Legnica Wrocaw WabrzychWabrzych Opole

LublinLublin

Czstochowa

KielceKielce

Czstochowa

Objanienia:Objanienia: utwory dolnej kredy utworyutwory dolnej kredy dolnej jury

Kdzierzyn-Kole Opole Katowice Kdzierzyn-Kole Katowice Bielsko-BiaaBielsko-Biaa

Tarnw

RzeszwRzeszw

Tarnw

utwory dolnej jury utwory dolnego triasu utwory dolnego triasu potencjalnie dogodne miejsca dla CCS potencjalnie dogodne miejsca dla CCS

00

200 km 200 km

8% WGIEL KAMIENNY WGIEL KAMIENNY 1,90 mln Mg/rok 1,90 mln Mg/rok BIOMASA BIOMASA 0,21 mln Mg/rok 0,21 mln Mg/rok

8%

23% 23% 100% 100%

260 000 260 000 Mg CO2/rok Mg CO2/rok

69% 69%

770 000 770 000 Mg CO2/rok Mg CO /rok (metanol) 2 (metanol)

Analizy dowodz, e wychwytywanie CO2 jest znacznie tasze w przypadku blokw energetycznych opartych na zgazowaniu wgla ni w przypadku klasycznych kotw wglowych. Wanie na zastosowanie technologii CCS projekt mgby uzyska unijne wsparcie. Elektrownia, ktra ma powsta w Kdzierzynie, bdzie kosztowa prawie 6 miliardw z. Ma by instalacj demonstracyjn, z ktrej dowiadcze bd korzysta inne firmy. Jeli technologie si sprawdz, bdzie mona sprzeda je innym na wolnym rynku. Unia Europejska ma zamiar wesprze finansowo 10 do 12 tego typu supernowoczesnych projektw. Na ten cel w unijnym budecie przeznaczono ok. 10 miliardw euro. Inicjatorzy budowy w Kdzierzynie licz, e z tej kwoty uda si im pozyska okoo ptora miliarda. Finansowanie ze strony UE poprzez EU CCS Demonstration Programme jest niezbdne, ale musi uzyska wsparcie krajowe. Dlatego te koniecznym jest podjcie dziaa uruchamiajcych pilotaowe zataczanie CO2 w skali przemysowej, potrzebnych do zdobycia wiarygodnych danych rdowych w celu opracowania i wprowadzenia w ycie regulacji prawnych. Przydaoby si te przeprowadzenie kampanii spoecznej na rzecz zataczania i magazynowania CO2.

Cakowita emisja Cakowita emisja 8% -8% - 10% (biomasa) = -2% 10% (biomasa) = -2%

92% 92%2 330330 000 2 000 Mg CO2/rok /rok Mg CO2

e MWe 9

Poczenie technologii zgazowania wgla, IGCC i CCS oraz Poczenie technologii zgazowania wgla, IGCC i CCS oraz moliwo wprowadzenia do procesu biomasy w iloci do do 10% moliwo wprowadzenia do procesu biomasy w iloci 10% pozwoli uzyska ujemny wskanik emisji COCO2 pozwoli uzyska ujemny wskanik emisji 2

Na ten rok zaplanowano wybr doradcy procesu dostawcy licencji na wze zgazowania wgla i dostawcy turbiny wodorowej oraz ocen techniczn dostpnych technologii zgazowania wgla i turbiny wodorowej, rekomendacj wyboru, do dalszych negocjacji, dwch oferentw licencji oraz dwch dostawcw turbin wodorowych. Rwnie w 2010 roku bd mie miejsce negocjacje technicznych i komercyjnych warunkw umowy licencyjnej, podpisanie umowy wstpnej z licencjodawc,

Najblisza przyszo

negocjacje warunkw dostawy turbiny wodorowej i podpisanie umowy wstpnej z dostawc turbiny oraz wybr wykonawcy dokumentacji FEED (front end engineering design). Mniej wicej w tym samym czasie powinna zapa decyzja unijna o zakwalifikowaniu projektu jako demo na tzw. krtkiej licie. W przyszym roku zostanie opracowana dokumentacja FEED oraz zapewniony sposb finansowania inwestycji. Oczekiwana jest rwnie decyzja UE o przyznaniu statusu projektu demo.

Projekt Kdzierzyn jest wic rozwizaniem nowatorskim, wicym energetyk z przemysem chemicznym, zmniejszajcym ich uciliwo dla rodowiska i dziki taszej energii oszczdzajcym nasze pienidze. Z jednej strony testuje technologie niezbdne dla odbudowy mocy w energetyce, gwarantujc najniszy koszt wytworzenia energii elektrycznej z uwzgldnieniem opat za emisj CO2. Z drugiej jest dla przemysu chemicznego paliwow alternatyw. Powstajcy w nowej elektrowni gaz syntezowy moe niemal w caoci zastpi w Zakadach Azotowych Kdzierzyn wykorzystywany do tej pory gaz ziemny. opr. Dariusz WojtalaW tekcie wykorzystaem materiay przygotowane przez Eugeniusza Sutora z ZAK SA oraz Janusza Tchrza z PKE SA.

warto!

4

PRACODAWCA

kwiecie 2010

wpyw elektrowni jdrowej na otoczeniePozyskiwaniu energii wrozmaitych jej formach od zarania dziejw towarzyszy okrelone ryzyko. Poczwszy od groby poaru przy spalaniu drewna dla pozyskania energii cieplnej, poprzez wielkie katastrofy na zaporach wodnych, liczne tragedie m.in. wkopalniach wgla, awarie przy wydobyciu itransporcie paliw pynnych, skutki nadmiernych toksycznych emisji gazw spalinowych, akoczc na tym, co wydarzyo si welektrowni jdrowej wCzarnobylu.Wszystkie technologie pozyskiwania energii, wczajc najbardziej konwencjonalne, maj swoje zalety i wady. Rwnie energetyka jdrowa nie odbiega od tej reguy. Ludzie boj si energii jdrowej z powodu groby promieniowania jonizujcego, jak ona ze sob niesie. Zapomina si jednak o tym, e kady czowiek w codziennym yciu jest naraony na dziaanie takiego promieniowania. Wzrost poziomu promieniowania powodowany przez normaln prac elektrowni jdrowej jest duo mniejszy ni to naturalne tj. promieniowanie z gleby, kosmosu, spoywanych pokarmw itp., ktre towarzyszy nam przez cae ycie. Wbrew wielu utartym opiniom energetyka jdrowa stanowi niewielkie zagroenie dla czowieka, a take rodowiska naturalnego. Operujc np. tzw. znormalizowanym wskanikiem wypadkw miertelnych na wytworzony 1 gigawatorok (GWrok) energii elektrycznej w penym cyklu paliwowym, ktry (wg Uranium Information Centre) wynosi odpowiednio: 0,80 dla elektrowni wodnych, 0,32 dla elektrowni wglowych, 0,09 dla elektrowni gazowych i 0,01 dla elektrowni jdrowych. Mona zauway, i energetyka jdrowa jest obecnie najbezpieczniejsz technologi wytwarzania energii elektrycznej. Ponadto naley pamita, e okrelony wpyw na rodowisko naturalne czowieka wywieraj nie tylko same czynne elektrownie jdrowe, ale tzw. peny cykl paliwowy obejmujcy rwnie kopalnictwo rud uranu, ich przerbk, wzbogacanie, produkcj paliwa jdrowego, jego wypalanie w reaktorach energetycznych, skadowanie przejciowe, przetwarzanie, transport i skadowanie ostateczne paliwa wypalonego oraz od-

padw promieniotwrczych jak rwnie kocow likwidacj wyczonej z eksploatacji elektrowni jdrowej.

Zgromadzona aktywno substancji promieniotwrczych wskutek rozszczepienia jder uranu podczas pracy reaktora jdrowego jest ogromna. O ile np. aktywno waciwa naturalnego uranu wynosi 2,5104 Bq/g1 (std wiee paliwo jdrowe jest zupenie bezpieczne, mona je bra np. do rki), o tyle aktywno waciwa jego produktw rozszczepienia wynosi a 3,71014 Bq/g, czyli jest ponad 10 miliardw razy wiksza. Po rocznej pracy typowego reaktora wodnego, przy wypaleniu paliwa rwnym 30 000 MWd/t powstaje w paliwie okoo 3,2 procent rnych produktw rozszczepienia (tab. 1) oraz okoo 0,9 procent plutonu i 0,1 procent innych aktynowcw (z aktynem wcznie). Ponadto wystpuj take promieniotwrcze produkty aktywacji. Te

Zagroenia podczas normalnej pracy reaktora jdrowego

TABELA 1. Skad izotopowy wypalonego paliwa po roku pracy reaktora jdrowego. Produkty rozszczepienia Nuklid Liczba masowa [g/t uranu] [%] Krypton 83, 84, 85, 86 350,5 1,1 Rubid 85, 87 315,2 0,99 Stront 88, 90 836 2,64 Itr 89 440 1,39 Cyrkon 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96 3398,6 10,72 Molibden 95, 96, 97, 98, 100 3148,5 9,93 Technet 99 770 2,43 Ruten 100, 101, 102, 103, 104, 106 1967,3 6,2 Pallad 104, 105, 106, 107, 108, 110 1083,2 3,42 Tellur 125, 126, 130 500,7 1,58 Jod 127, 129, 131 239,8 0,76 Ksenon 128, 130, 131, 132, 134, 136 4899,8 15,45 Cez 133, 134, 135, 137 2465 7,78 Bar 134, 136, 137, 138 1278 4,03 Lantan 139 1160 3,66 Cer 140, 142, 144 2393 7,55 Prazeodym 141 1100 3,47 Neodym 142, 143, 144, 145, 148, 150 3137,2 9,9 Samar 147, 148, 149, 150, 151, 152 749 2,36 Pozostae 1467,1 4,63 Suma 31700 1001

Bq bekerel jednostka aktywnoci w ukadzie SI; 1Bq = 1 rozpad/s; pozaukadowa jednostka to curie, 1Ci = 3,71010 Bq

kwiecie 2010

PRACODAWCA

5

ostatnie powstaj w wyniku oddziaywania neutronw z wod chodzc, materiaami koszulek, rdzenia i zbiornika oraz gazami rozpuszczonymi w wodzie chodzcej. Wikszo substancji promieniotwrczych powstaje w paliwie i materiaach reaktorowych.

Rys.2.Test z1988 roku, podczas ktrego samolot wojskowy F-4 Phantom uderzy zprdkoci 215 m/s wcian betonow ogruboci 3,66 m imitujc kopu bezpieczestwa reaktora jdrowego. Samolot by wypeniony wod, anie paliwem. Wynik testu wykaza, i 96 procent wydzielonej energii kinetycznej zostao zuyte na uszkodzenie samego samolotu, podczas gdy tylko 4 procent na uszkodzenie konstrukcji betonu maksymalna penetracja wgb betonu wynosia zaledwie 60 mm (dziki uprzejmoci Sandia National Laboratories).

Rys.1.Poszczeglne elementy zabezpieczenia przed wydostaniem si produktw promieniotwrczych zelektrowni jdrowej: 1 materia paliwowy, 2 koszulka elementu paliwowego, 3 ukad cinieniowy, 4 ukad kondensacji pary, 5 i6 obudowy bezpieczestwa (wewntrzna izewntrzna)

Przedostawanie si produktw promieniotwrczych do otoczenia podczas normalnej pracy reaktora jest niemoliwe ze wzgldu na kolejne bariery (rys. 1), ktrymi s: bariera 1 sam materia paliwowy, gwnie w postaci ceramicznych elementw UO2, odporny na wysokie temperatury (temperatura w czasie pracy dochodzi do 2000oC) stanowi barier dla produktw staych; charakteryzuje si odpornoci na wysokie temperatury (jego temperatura topnienia przed napromieniowaniem wynosi 2800oC, a po napromieniowaniu 2600oC) i wysok zdolnoci zatrzymywania produktw rozszczepienia w ziarnach UO2; w czasie normalnej pracy z UO2 wydostaje si mniej ni 1 procent produktw

Bariery

rozszczepienia; dopiero po stopieniu UO2 z paliwa wydzielaj si gazy szlachetne (okoo 100 procent), pierwiastki lotne w wysokich temperaturach (gwnie jod, cez, tellur okoo 80 procent) oraz stae produkty w postaci aerozoli; bariera 2 koszulka elementu paliwowego wykonana ze specjalnego stopu. Materia na koszulk musi by odporny na korozj, atwy do obrbki, mie moliwie may przekrj czynny na pochanianie neutronw. Koszulka elementu paliwowego, chronica przed zetkniciem wody z paliwem, powinna spenia dwie podstawowe funkcje: umoliwia odprowadzenie ciepa wytwarzanego w paliwie

do wody chodzcej oraz uniemoliwi wydostanie si produktw rozszczepienia na zewntrz; produkty te powinny zosta w szczelinie midzy paliwem a koszulk bariera 3 ukad cinieniowy obiegu pierwotnego (PWR)2 lub obiegu wytwarzania pary (BWR)3; barier s cianki odporne na pene cinienie panujce w reaktorze, wykonane ze stali nierdzewnej i wielokrotnie kontrolowane podczas montau i pniej w czasie eksploatacji; bariera 4 ukad dla kondensacji pary, umoliwiajcy redukcj cinienia; bariera 5 i 6 obudowa bezpieczestwa caego reaktora wraz z obiegiem pierwotnym; stanowi j wewntrzny szczelny paszcz stalowy (5), o gruboci 3050 mm (projektowany na nadcinienie do 0,5 MPa) oraz zewntrzny budynek betonowy (6) z betonu wstpnie spronego o gruboci 12 m; bariera ta spenia dwie podstawowe funkcje: ochrony reaktora i innych urzdze przed oddziaywaniami zewntrznymi (np. uderzeniem przez spadajcy samolot) rys. 22

Rys.3.Budynek bezpieczestwa elektrowni jdrowej wksztacie kopuy

3

PWR Pressurized Water Reactor reaktor wodny cinieniowy. BWR Boiling Water Reactor reaktor wodny wrzcy.

6

PRACODAWCA

kwiecie 2010

oraz niedopuszczania do niekontrolowanego uwalniania substancji promieniotwrczych do otoczenia w warunkach awaryjnych. Budynki bezpieczestwa wykonuje si zwykle w ksztacie kuli, walca lub walca z pkolist kopu (rys. 3). Elektrownia jdrowa podczas normalnej eksploatacji wywiera wpyw na rodowisko naturalne poprzez: wydzielanie produktw promieniotwrczych do atmosfery; wydzielanie produktw promieniotwrczych do wd zrzutowych; wydzielanie staych odpadw promieniotwrczych, wymagajcych bezpiecznego ich skadowania; wydzielanie ciepa odpadowego, podobnie jak w kadej elektrowni cieplnej.

wpyw na rodowisko naturalne

Wzrost poziomu promieniowania powodowany przez normaln prac elektrowni jdrowej jest duo mniejszy ni to naturalne tj. promieniowanie z gleby, kosmosu, spoywanych pokarmw itp., ktre towarzyszy nam przez cae ycie.Wszystkie odpady promieniotwrcze gazowe, cieke oraz stae podlegaj ju na terenie elektrowni specjalnym procesom przetwarzania. Wymaga to znacznego rozbudowania cyklu technologicznego jak i wielu dodatkowych obiektw, ktrych nie ma np. w elektrowni konwencjonalnej. Wydobywajce si z reaktora lotne substancje promieniotwrcze (wskutek rzeczywistych nieszczelnoci) s wychwytywane poprzez system filtrw. Cz substancji promieniotwrczych przedostaje si do otoczenia poprzez wysoki komin w sposb cile kontrolowany. S to przede wszystkim substancje lotne, ktre trudno wychwy-

ci i zwiza chemicznie, np. gazy szlachetne: izotopy ksenonu i kryptonu. Ich ilo i rodzaj zaley od rodzaju reaktora jdrowego; np. w reaktorach moderowanych i chodzonych wod (PWR i BWR) promieniotwrcze skaenie pochodzi gwnie od trytu (H-3), natomiast w reaktorach chodzonych gazem CO2 oprcz trytu, wytwarzane s znaczne iloci promieniotwrczego wgla C-14 oraz argonu Ar-41. Oszacowano, i normalnie pracujca elektrownia jdrowa o mocy 1000 MWe wprowadza rocznie do atmosfery nie wicej ni 5,9105 GBq gazw szlachetnych (Kr85 i Xe-133) i 5,6 GBq jodu I-131. Aby zrozumie znaczenie tych liczb, warto poda nastpujc informacj. Zakadajc maksymalnie dopuszczalne stenia tych nuklidw promieniotwrczych w atmosferze, potrzebna do ich rozcieczenia objto powietrza wynosi 5,51010 m3. Dla porwnania - by doprowadzi do dopuszczalnego poziomu stenie dwutlenku siarki wydzielanej w gazach odlotowych z elektrowni wglowej (bez instalacji odsiarczania spalin) takiej samej mocy, naley uy 4,31015 m3 powietrza, a wic prawie 100 000 razy wicej. W czasie eksploatacji elektrowni jdrowej powstaj odpady cieke (cieki promieniotwrcze), gwnie w wyniku upustw, zrzutw i przeciekw (dopuszczalnych) z obiegu chodzenia rdzenia reaktora. Odpady stae to przede wszystkim wypalone paliwo jdrowe a take zuyte jonity (wkady filtrw jonitowych) o znacznej aktywnoci, odpady stae palne (szmaty, papier, elementy drewniane i in.) i niepalne (elementy wyposaenia elektrowni np. zuyte kanay i prty sterujce, narzdzia skaone i in.). dr in. Grzegorz Jezierski Politechnika Opolska Bibliografia Materiay informacyjne Uranium Information Centre Wot Notes Scottish Nuclear, East Kilbride, 1996 r. Radiation, Doses, Effects, Risk United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation, 1985 r. Les centrales nucleaires dans le monde, CEA, Saclay, 2002 r.

Kontry i wersje

Wybory w ciemno?Znw nie odnieone! To wszystko banda (tu pada nazwisko szefa pewnej partii politycznej) zoci si pewnego dnia starszy mczyzna, gdy brn przez nieg zalegajcy na alejkach miejskiego parku. Przystanam na chwil i zwrciam mu uwag, e za odnieanie miejskich parkw na pewno nie odpowiada rzd. Mczyzna chtnie podj temat, ale za nic w wiecie nie da si przekona. nieg na szczcie ju staja, ale problem maej wiedzy spoeczestwa na temat kompetencji organw wadzy wykonawczej pozosta. Problem tym bardziej aktualny, e nawet teraz gdy zbliaj si wybory prezydenckie zarwno politycy jak i media zdaj si go nie dostrzega. Przy kadej nadarzajcej si okazji partie polityczne zachwalaj wasnych kandydatw na urzd prezydencki, sami kandydaci duo mwi o swoich planach, a media co rusz publikuj rankingi popularnoci. Informacji o tym, co najwaniejsze tzn. jakie kompetencje bdzie mia przyszy prezydent i co bdzie naleao do jego zada jest jak na lekarstwo. Co ciekawe, gdy wrzuci si ten problem, czyli kompetencje prezydenta RP, w najpopularniejsz wyszukiwark www.google.pl jako pierwszy pojawia si link do strony www.bryk.pl, czyli portalu przeznaczonego dla uczniw, ktrzy ze wzgldu na mody wiek w zdecydowanej wikszoci nie maj praw wyborczych. Poniewa w tym roku czekaj nas nie tylko wybory prezydenckie, ale i wybory samorzdowe, postanowiam te sprawdzi, jak ma si sprawa zwizana z dostpnoci wiedzy na temat uprawnie wadz samorzdowych. Na szczcie to zagadnienie przynajmniej z perspektywy internetu wyglda znacznie lepiej. Znale mona m.in. godn polecenia stron www.maszglos.pl, na ktrej, poza informacjami o uprawnieniach samorzdw, znajduje si haso: Masz gos, masz wybr. Haso ma wprawdzie zachci do wiadomego udziau w wyborach samorzdowych, ale by moe zainspiruje te i politykw, i media do tego, by nie omija szerokim ukiem problemu braku wiedzy spoeczestwa na temat kompetencji wadz wykonawczych i w kocu zaj si tym problemem, by wybory nie byy dokonywane w ciemno. Elbieta Bukowiec

kwiecie 2010

PRACODAWCA

7

Moc megawatw z wiatruWostatnich dwch latach energetyka wiatrowa odnotowaa najwikszy, spord innych rde OZE, przyrost mocy zainstalowanych. Wzrosy one a oponad 50 procent. Ito nie koniec inwestycji. Obecna liczba wnioskw oprzyczenia jest dwukrotnie wysza ni rok temu.PSE Operator wyda warunki przyczenia do sieci elektroenergetycznej dla farm wiatrowych o cznej mocy 13,7 tys. MW, rok wczeniej byo to 7 tys. MW. Takie wartoci mocy wydaj si imponujce elektrownie wiatrowe, ktre dziaaj obecnie w Polsce to zaledwie 750 MW. Trzeba te doda, e w kolejce czekaj jeszcze wnioski inwestorw planujcych instalacj farm wiatrowych o oszaamiajcej liczbie sigajcej ok. 50 tys. MW. Realizacja wiatrowych planw uczyniaby z nas potg w tej dziedzinie, o potencjale przerastajcym europejsk miar. Jak dotd jednak liderem w zakresie wytwarzania energii z wiatru s nasi zachodni ssiedzi. W Niemczech zainstalowana w farmach wiatrowych moc siga 24 tys. MW, i starcza na pokrycie siedmiu procent cakowitego zuycia energii elektrycznej. To okoo trzydzieci razy wicej mocy zainstalowanej w farmach wiatrowych ni w Polsce. Tam jednak zainteresowanie t dziedzin energetyki odnawialnej pojawio si kilka dekad wczeniej, a najwikszy boom mia miejsce w latach 90. i na pocztku XXI wieku podkrela dr Bartosz Soliski, adiunkt w katedrze Zarzdzania i Inynierii Systemw Wydziau Zarzdzania AGH i ekspert Laboratorium Monitoringu Energii Wiatrowej AGH. W Europie profesjonalna energetyka wiatrowa rozwijaa si ju od lat 80., pocztkowo najintensywniej w Danii, Holandii. Obecnie w pierwszym z tych pastw moc zainstalowana wynosi ok. 3 tys. MW, w drugim ok. 2 tys. MW. Daleko im wic do Niemiec, ktre znalazy si na europejskim wiatrowym topie. Wane czynniki, ktre zadziaay u naszych ssiadw to odpowiednie prawodawstwo, due wsparcie finansowe dla inwestycji ekologicznych, a take rozbudowany przemys zakady produkujce elektrownie wiatrowe, komponenty, wreszcie specjalici. Podobne, sprzyjajce rozwojowi mechanizmy, funkcjonuj nie tylko w obszarze energetyki wiatrowej, ale rwnie sonecznej dodaje dr Soliski. Farmy wiatrowe zajmuj te spory obszar Hiszpanii, kolejnej po Niemczech, potdze w tym zakresie, a ich moc zainstalowana wynosi ok. 17 tys. MW. Pod koniec zeszego roku gono byo o hiszpaskim sukcesie w dziedzinie energetyki wiatrowej dziki korzystnym warunkom pogodowym udao si przez pewien czas w ten sposb pokry 53 procent zapotrzebowania tego kraju na energi elektryczn. Jeszcze dalej chce i Wielka Brytania, ktra na razie nie naley do liderw pod wzgldem iloci energii wytwarzanej w farmach wiatrowych, ale planuje ogromne inwestycje. Do 2020 roku maj powsta gigantyczne elektrownie wiatrowe na morzu i u wybrzey, ktre pokryyby znaczn cz zapotrzebowania kraju na energi elektryczn. Plany, by energia z wiatru zasilaa w decydujcym stopniu system elektroenergetyczny s dosy ryzykowne. Po pierwsze przy niskich prdkociach wiatru konieczne jest uzupenianie energii w systemie elektroenergetycznym z wykorzystaniem mocy zastpczych (tzw. rezerwowych), aby pokry zapotrzebowanie. Po drugie przy duej prdkoci wiatru wikszo elektrowni pracuje z moc znamionow, jednak wzrost prdkoci wiatru (powyej 20, 25 metrw/sekund), moe spowodowa, e elektrownia zostanie automatycznie wyczona ze wzgldw bezpieczestwa. Gdy wic bdzie wiao zbyt mocno, wszystkie elektrownie przestan pracowa, co w sytuacji, gdy jest to gwneBartosz Soliski

rdo energii w danym momencie, moe spowodowa black-out zaznacza Bartosz Soliski. Pomorze, zachodnia cz Polski wzdu granicy z Niemcami i fragmenty poudniowego obszaru kraju to miejsca, gdzie warunki dla energii z wiatru s najlepsze. Dzi inwestorzy dobrze ju znaj wiatrow map Polski i raczej trafnie wybieraj obszary pod inwestycje. Wci jednak zdarzaj si niezbyt fortunne pomysy, np. by budowa parki wiatrowe w Maopolsce, gdzie, z wyjtkiem nielicznych okolic np. Wolbromia i Olkusza, s bardzo sabe warunki wiatrowe stwierdza dr Soliski. Spory potencja wiatrowy ma wojewdztwo podkarpackie. Niestety w tym obszarze istnieje wiele ogranicze zwizanych z programem Natura 2000, a take ze sabo rozwinit sieci energetyczn. To zreszt problemy, ktre dotycz caej Polski dodaje Bartosz Soliski. Jednak obecnie, jeli idzie o rda odnawialne, energetyka wiatrowa wydaje si by najlepszym rozwizaniem. Zwaszcza e w elektroenergetyce praktycznie nie ma rozwiza rwnie ekonomicznych i efektywnych. W lokalizacjach umiarkowanie korzystnych pod wzgldem wietrznoci, wytwarzana przez farmy wiatrowe energia jest dwukrotnie drosza od konwencjonalnej. Bardzo dobre wiatrowo obszary, jak przekonuj eksperci, zapewniaj koszty wytworzenia energii zblione do tych, uzyskiwanych w elektrowni konwencjonalnej. Pozostae rda energii odnawialnej nie wypadaj tak korzystnie. Cena prdu uzyskanego przy pomocy ogniw fotowoltaicznych jest pi razy wysza od energii z konwencjonalnej elektrowni opalanej wglem. Dosy konkurencyjne, je-

Potencja wiatru

Dogoni liderw

8

PRACODAWCA

kwiecie 2010

li idzie o cen wytworzonej energii, s biogazownie, problemem jednak w tym przypadku jest brak duego potencjau, by uzyskiwa znaczce przyrosty mocy. Kolejn moliwoci wydaje si rozwijane dosy intensywnie wspspalanie biomasy z wglem, jednak ze wzgldw technologicznych trudno przekroczy prg 510 procent biomasy w caej mieszance wglowej. Poza tym spalanie odbywa si z nisk sprawnoci, a zawilgocona biomasa niekorzystnie wpywa na konstrukcj kotw. Dodatkowo ze wzgldu na niewielki udzia upraw energetycznych, istnieje zagroenie rabunkowego eksploatowania lasw dodaje dr Soliski. Rozwizaniem nie jest te hydroenergetyka, w ktrej nie powstaj due inwestycje. Niewielkie oznaczaj natomiast mae moce, a ponadto sporo problemw zwizanych z ekologi tj. przede wszystkim kosztown budow przepawek. Jeeli chcemy mie znaczce przyrosty mocy energii z odnawialnych rde w sektorze elektroenergetyki, jestemy skazani na elektrownie wiatrowe. Dla energetyki odnawialnej to te jest dobry okres napdza j system zielonych wiadectw pochodzenia. Ten mocny system wsparcia z pewnoci przez najbliszy czas bdzie utrzymany zaznacza Bartosz Soliski. Obecnie za 1 MWh zielonej energii sprzedawca otrzymuje ok. 150 z i wiadectwo pochodzenia, ktre moe sprzeda na giedzie, gdzie osiga ono warto w granicach 250270 z. Dobra passa energetyki wiatrowej utrzyma si z pewnoci w najbliszych latach. Europejskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (EWEA European Wind Energy Association) przewiduje bardzo due przyrosty mocy z elektrowni wiatrowych w caej Europie. W ubiegym roku EWEA szacowaa, e w wyniku wdraania unijnych dyrektyw w zakresie energetyki odnawialnej moc zainstalowana farm wiatrowych powinna wzrosn z 65 tys. MW do 235265 tys. MW w 2020 roku. Rwnie w Polsce, jak ocenia EWEA, w roku 2020 bd dziaay parki wiatrowe o cznej mocy od 10,5 tys. MW do 12,5 tys. MW, wedug bardziej optymistycznego scenariusza. Takie wartoci mocy pozwoliyby na pokrycie prawie w 15 procent zuycia energii w caym systemie elektroenergetycznym. I nie jest to scenariusz niemoliwy ju teraz pojawiaj si imponujce projekty od 50150 MW, re-

Przyczeniowy tort

alizowane przez due przedsibiorstwa energetyczne. Nawet powstanie kilku pokanych parkw wiatrowych moe spowodowa znaczce przyrosty i zwikszenie mocy, a take, dziki inwestycjom, czciow popraw stanu sieci. Wczeniej o kosztach sieci nikt nie myla, teraz to coraz powaniejszy wydatek. Warunki przyczenia s jak tort kto pojawi si pierwszy dosta wikszy kawaek tj. lepsze warunki. A gorsze oznaczaj np. e inwestor musi zmodernizowa i przebudowa kilkadziesit kilometrw sieci, dobudowa dodatkowy GPZ, co generuje ogromne wydatki. Prawda jest wic taka, e elektrownie wybuduje zaledwie kilka, kilkanacie procent osb, ktre takie warunki otrzymao zaznacza Bartosz Soliski. Sporo moe tu zmieni zapis ostatniej nowelizacji Prawa energetycznego, wprowadzajcy zaliczkowy tryb wydawania warunkw przyczenia. To zwikszy szans powanych inwestorw na szybsze uzyskanie takich warunkw. Z pewnoci jednak najlepszym rozwizaniem wydaje si duy projekt kompleksowej modernizacji sieci energetycznych, ktrych fatalny stan jest powan zapor dla inwestycji. Dla duych koncernw jest to jednak bariera do pokonania. Dzi jest to dobry biznes, wic hasem polskich inwestorw jest: wszyscy budujemy elektrownie wiatrowe. Okres zwrotu kosztw budowy duego projektu, to 710 lat. A poniewa do 2020 roku warunki powinny by rwnie przyjazne, wic na razie boom trwa. Pytanie, z ktrym bd musieli zmierzy si inwestorzy brzmi: do kiedy ten system wsparcia bdzie dziaa zaznacza dr Soliski. Rozwijajcym si projektom. w tym sektorze sprzyja te fakt, i zachodni producenci elektrowni wiatrowych szukaj miejsc zbytu. Tamtejsze rynki ju si nasyciy, a uwaga koncentruje si na farmach wiatrowych offshore, o zupenie innych konstrukcjach. Polska to obecnie najprniej rozwijajcy si rynek ldowych parkw wiatrowych w Europie rodkowoWschodniej. Kilka lat temu na now elektrowni wiatrow, zamwion u producenta, trzeba byo czeka trzy lata teraz dostarcza j w cigu roku. Sektor nowych elektrowni, sprowadzanych z Danii, Niemiec, Hiszpanii jest coraz mocniejszy, uywanych obiektw wiksi przedsibiorcy niemal nie zamawiaj. Nasz bd polega na tym, e kilka lat temu nie sprowadzilimy inwestorw, nie wybudowalimy fabryk w Polsce, da-

jc ludziom miejsca pracy, a producentom oferujc w zamian rynek zbytu. Tak dziaaj wszystkie due kraje Niemcy, Hiszpania. U nas niestety produkuje si jedynie skrzyda do wirnika, s projekty, by powstaway rwnie wiee. Pozostae elementy importujemy stwierdza Bartosz Soliski. I podkrela, e w inwestycyjnym ferworze warto pamita jeszcze o jednej rzeczy. Cieszy to, e rozwijamy energetyk odnawialn i intensywnie rozbudowujemy parki wiatrowe. Nie chciabym jednak, by tych farm byo zbyt duo. Musimy mie wiadomo, e to co dzi jest jeszcze w Polsce atrakcj turystyczn, za chwil moe by zmor, przytaczajcym elementem, ktry psuje krajobraz. Musimy wic dziaa racjonalnie przekonuje. Iwona Hagas fot. Iwona Hagas fot. Bartosz Soliski

kwiecie 2010

PRACODAWCA

9

wze rdo rozwiza dla energetykiAkademicy, praktycy ze wiata techniki ibiznesmeni wpltali si wtzw. wze wiedzy iinnowacji. Do tej pory dziaali obok siebie, ateraz maj zagra wjednej druynie opienidze itechnologiczne nowoci.

Kolejnymi zagadnieniami s przechwytywanie i skadowanie dwutlenku wgla oraz nowe technologie zgazowania wgla kamiennego lub brunatnego. Perspektywicznym zagadnieniem jest tzw. nuklearna kogeneracja. Polega ona na wykorzystaniu ciepa reaktorw jdrowych nie tylko do produkcji energii elektrycznej, lecz rwnie do zasilania tym ciepem procesw przemysowych. Jednym z tematw w tym obszarze jest tzw. synergia jdrowo-wglowa, czyli wykorzystanie ciepa reaktorw jdrowych wysokotemperaturowych do chemicznej przerbki wgla. Prace w tym obszarze dotycz rwnie recyklingu CO2. Budowa tzw. reaktorw wysokotemperaturowych (HTR) ma poparcie midzynarodowych instytucji, ale tylko najwiksi entuzjaci wierz w szybki sukces komercyjny. W marcu br. na AGH goci Luis Echvarri, dyrektor generalny Agencji Energii Jdrowej (NEA) przy OECD. Powiedzia, e wysokotemperaturowe reaktory to jeden z kierunkw w ramach tzw. czwartej generacji. Specjalici Agencji popieraj rozwj takich urzdze, ale efektw biznesowych spodziewaj si za ok. 2030 lat. Efektami pracy wza wiedzy i innowacji bd nie tylko wyniki bada i prby ich komercyjnego wykorzystania. Midzynarodowa struktura to take sie orodkw, w ktrych studenci bd mogli zdobywa specjalistyczn wiedz. U nas dowiedz si wiele o wglu. We Francji poznaj energetyk jdrow. W Hiszpanii bd zapoznawa si ze sposobami wykorzystywania energii sonecznej, wiatrowej, fal i pyww morskich. Naszym celem jest wszechstronnie wyksztacony inynier informuje prof. Szmuc. Wymarzony absolwent byby nie tylko biegy w dziedzinie energetyki. Potrafiby te ocenia i podejmowa ryzyko w biznesie. Docelowo z midzynarodowych studiw energetycznych ma korzysta 20 studentw AGH rocznie. Obecnie wzy KIC InnoEnergy s w fazie organizacyjnej. Proces nie jest specjalnie efektowny, ale jak twierdz zorientowani bez tego ani rusz. Proces tworzenia struktury organizacyjnej nie

Kontynentalna edukacja

Tomasz Szmuc

Wsplnota wiedzy i innowacji KIC InnoEnergy, w ktrej znalazy si uczelnie i firmy, to nowy pomys na prowadzenie bada naukowych i wdraanie ich wynikw w Europie. Krakowska AGH spenia rol jednostki koordynujcej w polskiej czci struktury, czyli w wle wiedzy i innowacji CC PolandPlus. Dotychczas naukowcy z Europy czsto po prostu czekali na dotacje na badania. Teraz maj aktywnie szuka rde finansowania i robi to wsplnie z przedsibiorcami. Wsppraca z biznesem wymusza inne podejcie do dziaalnoci poznawczej. Trzeba bdzie zajmowa si tymi badaniami, ktre mog przynie korzyci biznesowe w akceptowalnym dla partnera komercyjnego czasie. To nowo w Europie, bo w tej czci wiata dominowaa zasada bezinteresownego poznawania stwierdza prof. dr. hab. in. Tomasz Szmuc, prorektor ds. nauki na AGH.

Jak twierdzi prof. Szmuc, w USA i w Japonii cisa wsppraca nauki i biznesu nie jest nowoci. W tamtych krajach takie postpowanie sprawdza si od dawna. Jeli rozwizania europejskie maj by innowacyjne i konkurencyjne dla amerykaskich czy dalekowschodnich, to warto zadba o cilejsze wspdziaanie orodkw badawczych i przemysu. Na uczelni technicznej, jak jest AGH, takie podejcie nie jest nowoci. W tego rodzaju szkole wyszej mamy do czynienia z naukami stosowanymi, ktrych wyniki s z reguy wdraane przez przemys mwi. Polski wze w konsorcjum KIC InnoEnergy ma zajmowa si czystymi technologiami wglowymi. Prorektor Szmuc opowiada: Jednym z tematw jest zwikszenie efektywnoci konwencjonalnych elektrowni. To bdzie wymagao interdyscyplinarnych prac nad m.in. nowymi materiaami, nowymi metodami redukcji emisji.

Razem w sprawie wgla

Konkurenci w jednej druynie

10

PRACODAWCA

kwiecie 2010

potencjalnie dogodne miejsca dla CCS

Para WP 125 MWt Syn-Gaz Usuwanie siarki i CO2 Tlenownia Konwersja CO Reaktory Zgazowania 1,42 mld Nm3/rok Spranie i skraplanie CO2 Skadowanie CO2 2,3 mln Mg/rok Energia el. 309 MWe

wiedziaa Alicja Stronciwilk, kierownik 8% Biura PR i Komunikacji Wewntrznej 23% w WGIEL KAMIENNY ZAK SA.1,90 mln Mg/rok

Wgiel Biomasa

TG

GP

Para WP

Kocio odzysknicowy

TG

GP

WZAK SA ma by wykorzystana technologia czystego wgla. Wgr wchodzi produkcja metanolu, ciepa ienergii elektrycznej.

jest prosty. Zasady organizacji musz by zgodne z przepisami rnych krajw. Trzeba okreli i uzgodni reguy transferu wasnoci intelektualnej, by pogodzi interes twrcw innowacji z koniecznoci wymiany dowiadcze. Wspomniane zasady musz by bardzo starannie przygotowane, gdy w strukturach wzw znalazy si konkurujce na co dzie firmy energetyczne. Chocia spodziewano si trudnoci, partnerzy wsppracuj. Cae przedsiwzicie ma charakter dugofalowy i przyniesie zapewne dugoterminowe korzyci podsumowuje prorektor Szmuc. W wle CC PolandPlus znalaz si m.in. Tauron. Produkcja energii w Grupie Tauron opiera si na wglu kamiennym i nie zmieni si to przez wiele lat. Wgiel ten musi by czysto spalany, dlatego podstawow korzyci dla naszej Grupy bdzie dostp do wynikw prac CC PolandPlus. Mamy nadziej, e dziki wynikom tych bada moliwe bdzie dalsze rozwijanie czystych technologii wglowych w Grupie, dziki czemu stanie si ona jeszcze bardziej konkurencyjna informuje Magdalena Rusinek z biura prasowego firmy. W tej chwili suby prasowe Tauronu nie s w stanie powiedzie, co partnerzy z wza dostan w zamian. Ale i sam program wza CC PolandPlus jest bardzo oglny zauwaa Rusinek. Wkad finansowy (w prace nad innowacjami przyp. red.) jest jedn z form, ktre bdziemy roz-

patrywa dodaje rzeczniczka. Przynaleno firmy do wza spodobaa si Krzysztofowi Jaosiskiemu, prezesowi chemicznej spki ZAK z Kdzierzyna. Mwi on o kroku naprzd

Perspektywicznym zagadnieniem jest tzw. nuklearna kogeneracja. Polega ona na wykorzystaniu ciepa reaktorw jdrowych nie tylko do produkcji energii elektrycznej, lecz rwnie do zasilania tym ciepem procesw przemysowych. Jednym z tematw w tym obszarze tzw. synergia jdrowowglowa, czyli wykorzystanie ciepa reaktorw jdrowych.i o otwartej drodze do modernizowania elektrowni i innych zakadw przemysowych. Wze CC PolandPlus ma zajmowa si tzw. czystymi technologiami wglowymi, co perfekcyjnie pokrywa si z zainteresowaniami naszej spki po-

Zawlone firmy

0,21 mln Mg/rok Stratedzy spki ZAK planuj zbudowa do 2015 roku. Zeroemisyjny Kom69% pleks Energo-Chemiczny. Instalacja bdzie sposobem na poczenie energetyki wglowej, ktra dugo jeszcze bCakowita emisja 8% - 10% w Polsce, -2% dzie podstaw(biomasa)z=metodami za2 330 0 gospodarowywania dwutlenku wgla. Mg CO2/ To interesujca propozycja w czasach, gdyPoczenie technologii zgazowania wgla, IGC midzynarodowe regulacje ograniczaj moliwo spalania paliw w tra- biomasy moliwo wprowadzenia do procesu pozwoli uzyska ujemny wskanik dycyjnych elektrowniach i wypuszcza-emisji CO2 nia spalin do atmosfery. W Kompleksie nastpowaoby zgazowanie wgla. Produkty tego procesu trafiayby do dwch nitek. Jedna byaby zwizana z wytwarzaniem energii elektrycznej przy pomocy turbin gazowej i parowej, a druga z produkcj metanolu. Wytwarzanie metanolu odbywaoby si z wykorzystaniem czci dwutlenku wgla, jaki powstawaby w Kompleksie. Reszta dwutlenku bdzie skadowana pod ziemi. W materiaach dla mediw podano, e do geologicznego depozytu trafiaoby 2,4 mln ton gazu rocznie. 0,96 mln ton to ilo, jaka byaby rocznie wykorzystywana do produkcji metanolu. Kompleks wytwarzaby nie tylko energi elektryczn i metanol, ale te ciepo. Zgazowanie wgla to nie jest jedynie alternatywa dla nieekologicznego spalania go, proces stwarza dodatkowo szans na wiksz niezaleno energetyczn kraju. Powstajcy tzw. gaz syntezowy moe z powodzeniem zastpowa w przemyle importowany gaz ziemny. W najbliszym czasie bdziemy si stara, by projektowany Kompleks uzyska oficjalny status zakadu demonstracyjnego i szans na dofinansowanie mwi Stronciwilk. Naukowcy z AGH planuj wykorzysta ciepo z reaktorw atomowych w kombinatach chemicznych, jednak obecny projekt ZAK nie zakada jak twierdzi Alicja Stronciwilk uycia techniki jdrowej. Energia w Zeroemisyjnym Kompleksie pochodziaby z wgla.

Co zbuduj chemicy? BIOMASA

100%

ukasz Grzymalski fot. Marek Gardulski/archiwum AGH rys. archiwum ZAK SA

kwiecie 2010

PRACODAWCA

11

Nowa biomasaZadowoleni s przede wszystkim rolnicy, powd do radoci maj te elektrownie zboe uznano za biomas. To skutek rozporzdzenia Ministerstwa Gospodarki, zgodnie zktrym niespeniajce wymogw jakoci ziarna zb, wpisano na list produktw uznanych za energetyczne zasoby odnawialne. Tej decyzji towarzysz rwnie wtpliwoci igosy sprzeciwu.

dotd energetyka miaa trudnoci ze spenieniem tego unijnego wymogu, czego skutkiem byy opaty zastpcze. Pomys, by zboe zaliczy do biomasy, jest nie tylko efektem czerpania wzorcw z rozwiza stosowanych w innych pastwach europejskich, ale wie si mocno z problemami polskiego rolnictwa. W 2009 roku ceny skupu zb zmalay ponad dwukrotnie w porwnaniu z rokiem wczeniejszym, a tendencja spadkowa utrzymuje si na tym rynku od lat. Zagospodarowanie najsabszej jakoci ziaren poprzez uznanie ich za biomas ma by sposobem na czciowe rozwizanie problemu rolnikw, a take na zwikszanie wolumenu zielonej energii. Pocztkowo idea, by spala zboe w elektrowniach i elektrociepowniach budzia due kontrowersje. Wiceminister Joanna Strzelec-obodziska przyznawaa, e autorzy nowego rozporzdzenia mieli dylemat etyczny. Wtpliwoci zwizane z kwestiami moralnymi mieli rwnie energetycy wyraali je m.in. szefowie koncernw GDF SUEZ oraz Vattenfall Heat Poland. Zadecydoway jednak pozytywne aspekty zwizane z zakwalifikowaniem zb do biomasy oraz doprecyzowanie jej definicji. W zwizku ze wspomnianymi zastrzeeniami natury etycznej, zgaszanymi rwnie przez Urzd Regulacji Energetyki wprowadzono zapis, zgodnie z ktrym za biomas mog zosta uznane jedynie ziarna zb nienadajce si do skupu interwencyjnego. Nie rozwiao to jednak wtpliwoci wszystkich potencjalnie zainteresowanych nowym produktem do wytwarzania zielonej energii. Vattenfall nie planuje ze wzgldw etycznych wykorzystywa zb jako paliw. Zwikszamy natomiast udzia innego rodzaju biomasy zastrzega ukasz Zimnoch, rzecznik prasowy koncernu. Obawy te z jednej strony wydaj si zrozumiae. W kraju, gdzie symbolika chleba jest znaczca, a zboe kojarzy si przede wszystkim z jego produkcj, spalanie ziarna moe by odbierane przez cz spoeczestwa z niechci, wrcz jako profanacja. Oprcz tego wany jest rwnie wymiar spoeczny cz ludzi wci yje w biedzie, a kilka procent Polakw wrcz poniej minimum socjalnego. Z drugiej strony faktem jest, i od kilku lat brana piekarnicza ma coraz wiksze problemy ze sprzeda pieczywa, na ktre zapotrzebowanie nieustannie spada. Polacy bowiem jedz coraz mniej chleba i buek,

Korzyci kontra wtpliwoci

Jak podkrelaj zwolennicy rozporzdzenia, zapis Ministerstwa przyniesie same korzyci. Zboa, ktre nie nadaj si do wykorzystania w przemyle spoywczym oraz na pasze, to wedug szacunkw 510 procent caej produkcji. Moliwo sprzedawania elektrowniom tych najsabszych, najgorszej jakoci ziaren, ma zapobiec stratom zwizanym z nadmiern poda i podreperowa rolnicze budety. A z nadwyk produkcji zb rolnicy borykaj si od kilku lat. Dla energetyki, ktra potrzebuje zielonej energii, rozszerzenie katalogu produktw uznanych za biomas, rwnie wydaje si pozytywnym rozwizaniem. Skorzysta wreszcie moe samo pastwo, na ktre przepisy unijne nakadaj zobowizania odnonie poziomu energii pozyskiwanej z OZE. Argumenty, ktre maj przemawia za rozporzdzeniem wprowadzonym przez Ministra Gospodarki Waldemara Pawlaka to ekonomia i ekologia. Jeli idzie o niewielkie iloci, zboe wydaje si ciekaw alternatyw dla paliw kopalnych. Proces spalania ptorej tony tego skadnika daje tyle energii, co jednej tony wgla kamiennego, jednoczenie emitowanych jest mniej zanieczyszcze

Zboowa alternatywa

jak np. dwutlenek wgla, nie wytwarzaj si te zwizki siarki. Ponadto ziarno jest tasze, a take atwiejsze i wygodniejsze do magazynowania. Popi zboowy moe by wykorzystywany jako nawz na pola uprawne. Sabej jakoci zboa su ju jako materia opaowy w Niemczech, Danii, Stanach Zjednoczonych oraz Skandynawii. Przykadowo w Szwecji, ktra jest liderem w wytwarzaniu energii ze rde odnawialnych, technologia spalania zb, przede wszystkim owsa, stosowana jest od lat. Specjalne urzdzenia przystosowane do tego s bardzo popularne i wykorzystywane gwnie do ogrzewania gospodarstw rolnych, w kotowniach budynkw uytecznoci publicznej, hal produkcyjnych itp. Rwnie w Polsce s ju takie rozwizania m.in. w gminie Miechw w wojewdztwie maopolskim. Wzrost zainteresowania urzdzeniami do wytwarzania energii z ziaren zb w przydomowych kotowniach obserwuj te ich producenci. W przypadku elektrowni popyt na biomas jest duy, choby ze wzgldu na konieczno osignicia wskazanego przez Uni Europejsk udziau zielonej energii w caej produkcji. W 2010 roku ma on wynie 10,4 procent, by w kolejnych latach stopniowo wzrasta. Jak

12

PRACODAWCA

kwiecie 2010

a piekarnie maj due zwroty niesprzedanego towaru. Trudno te stwierdzi, czy wykorzystywanie zb do produkcji spirytusu, zarwno przeznaczonego na cele spoywcze, jak i przemysowe, jest szlachetniejszym celem. Duy dystans do traktowania zb jako biomasy nadal jednak ma Urzd Regulacji Energetyki. Warto zwrci uwag, e dopuszczenie do niekontrolowanej moliwoci spalania zb przez sektor energetyczny moe mie negatywny wpyw na rynek ywnoci w Polsce oraz inne gazie rolnictwa, a co za tym idzie, spowodowa wzrost cen ywnoci. Zauwamy, e dopuszczenie do niekontrolowanej moliwoci spalania drewna skutkowao niedawno koniecznoci zmian prawa poprzez ograniczenie tego procederu, poniewa zaczy podupada inne gazie przemysu zwizane z wykorzystaniem tego surowca. Zaczo to take stanowi zagroenie dla uytkw lenych jako takich podkrela Agnieszka Goniewska, starszy specjalista ds. kontaktw z mediami URE. Na stanowisko Urzdu w niewielkim stopniu wpyno doprecyzowanie definicji i zakwalifikowane jako biomasy tych ziaren zb, ktre nie nadaj si do wykorzystania spoywczego. Co wane, zmiana rozporzdzenia nie uwzgldnia kwestii nadzoru nad rodzajem spalanego zboa. Brak moliwoci kontroli, jakie zboe zostao spalone przez przedsibiorstwo energetyczne (czy rzeczywicie takie, ktre nie nadawao si do zuycia na cele konsumpcyjne), otwiera pole do naduy i moe sprawi, e regulacje ograniczajce definicje biomasy jedynie do zboa niskiej jakoci bd fikcj stwierdza Agnieszka Goniewska. Podobnie jak w przypadku wikszoci nowych przepisw rwnie z rozporzdzeniem Ministerstwa Gospodarki pojawiaj si wtpliwoci, zwizane z ich przestrzeganiem. Wydaje si jednak, e tym razem korzyci przewaaj nad potencjalnymi szkodami. Jak w swojej interpelacji poselskiej podkrela Micha Stuligrosz, pose PO: (...)do spalania zb skania nas nie tylko prawo unijne, ktre nakazuje zwikszy procent energii pozyskiwanej z biomasy, ale take zalegajce i marniejce zboe. Zdrowy rozsdek nakazuje, aby produkt, ktry moe by wykorzystany ze spoecznym poytkiem, zosta w ten wanie sposb uyty, a adne stereotypy nie powinny w tym przypadku by si zaporow. Iwona Hagas fot. sxc.hu

Gaz z kamieniPolska moe mie niekonwencjonalne zoa gazu ziemnego, ktre wystarcz nawet na 100200 lat wynika zszacunkw amerykaskich firm, poinformowa wlutym br. Gwny Geolog Kraju. Wydobycie mogoby si zacz za 1012 lat, jeli badania potwierdz, e takie zasoby rzeczywicie istniej. Pierwszy odwiert ma zosta wykonany wkwietniu biecego roku. Rosncym zainteresowaniem niekonwencjonalnym gazem zaniepokojeni s Rosjanie.Przyzna te, e w naszym kraju dziaaj wszyscy wielcy gazowego wiata, np. Exxon Mobil, Chevron, Conoco Phillips, Marathon Oil Corp. Firmy amerykaskie chc szuka gazu w Polsce. Jak znajd, to podzielimy si profitami. Oni zarobi, a my bdziemy mieli zapewnione bezpieczestwo energetyczne powiedzia Jezierski. Wyjani, e do tej pory nie szukalimy takiego gazu, bo nie potrafilimy. Nie mielimy technologii, ktre pozwalaj na eksploatowanie z. Zreszt 20 lat temu Amerykanie te ich nie mieli, a dzi zoa niekonwencjonalne s gwnym rdem gazu w Stanach Zjednoczonych doda.

Henryk Jacek Jezierski

Chodzi o zoa, w ktrych gaz ziemny uwiziony jest w skaach ilastych, tzw. shale gas, albo w trudno dostpnych porach skalnych, tzw. tight gas. Eksploatacja takich z jest bardzo skomplikowana a odpowiedni technologi dysponuj dzi jedynie Amerykanie. Jak poinformowa na konferencji powiconej niekonwencjonalnym zoom gazu ziemnego Gwny Geolog Kraju, wiceminister rodowiska Henryk Jacek Jezierski, zoa niekonwencjonalne na wiecie mog by nawet dziesiciokrotnie wiksze ni udokumentowane zasoby konwencjonalne. Poszukiwanie ich nazwa gorczk zota XXI wieku. Jezierski powiedzia, e amerykaskie firmy oceniaj polskie zoa na 1,53 bln metrw szeciennych. Gdyby rzeczywicie si to potwierdzio, gazu wystarczyoby nam na 100200 lat. Jezierski poinformowa, e w cigu ostatnich dwch lat wyda 44 koncesje na poszukiwanie niekonwencjonalnych z gazu. Tereny poszukiwa obejm 12 procent powierzchni Polski, gwnie w rejonie Lubelszczyzny, Mazowsza, Pomorza i na Dolnym lsku.

wiat szuka take w Polsce

Rwnie Polskie Grnictwo Naftowe i Gazownictwo jest zainteresowane poszukiwaniem i ewentualn eksploatacj z gazu upkowego. aden gaz, ktry spenia okrelone normy, nie jest nam wstrtny, kady gaz do systemu wpucimy powiedzia wiceprezes PGNiG Waldemar Wjcik. Doda, e strategi spki, jeli chodzi o gaz upkowy, jest

Polacy te szukaj

kwiecie 2010

PRACODAWCA

13

Wieci z sektora

Umowa o przyczenie nowej elektrowni w Ostroceszuka i znale. PGNiG chce podj wspprac z firmami Lane Energy na Pomorzu, Marathon w okolicach Warszawy i Chevron w okolicach Lublina. Jestemy otwarci na kad propozycj zaznaczy Wjcik. Amerykaski gigant naftowy, firma Chevron, szuka gazu i ropy naftowej pod Zamociem. Dostaa picioletni koncesj na poszukiwania i odwierty w rejonie Zwierzyniec. Polskie zoa konwencjonalne szacuje si na ok. 98 mld metrw szeciennych, a roczne wydobycie wynosi ok. 4,1 mld metrw szeciennych. W 73 procentach jestemy uzalenieni od dostaw zewntrznych, gwnie z Rosji. Tymczasem Rosjanie s zaniepokojeni rosncym zainteresowaniem niekonwencjonalnym gazem. Jak poda rosyjski dziennik Kommiersant, Gazprom przyznaje, e wzrost wydobycia gazu z niekonwencjonalnych z w Stanach Zjednoczonych moe radykalnie zmieni cay wiatowy rynek gazowy i zagrozi takim strategicznym projektom rosyjskiego koncernu, jak zagospodarowanie gigantycznego zoa gazowego paliwa Sztokman na Morzu Barentsa. Wynika to z tego, e rynek amerykaski moe zmieni si z rynku deficytowego w samowystarczalny. W 2009 roku eksport rosyjskiego gazu zmniejszy si o 11,4 procent do 140 mld metrw szeciennych surowca. Jeeli moemy wyczyta w gazetach, jak bardzo zaskoczony jest Gazprom tym, e pojawiaj si nowe rda gazu, to nie moemy pozosta z boku i musimy przedstawi swoj ofert powiedzia Jezierski. Oprac. MM fot. arch. Ministerstwo rodowiska rdo i fot. PAP Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

Spki: ENERGA Elektrownie Ostroka iPSE Operator podpisay umow oprzyczenie do krajowej sieci przesyowej nowego bloku omocy 1000MWe. To jednoczenie pocztek wsplnych dziaa, majcych na celu zapewnienie wyprowadzenia mocy zpowstajcych elektrowni.Jest to jedna z pierwszych umw o przyczenie nowych mocy wytwrczych, ktrych uruchomienie planowane jest w polskiej energetyce po 2015 roku. W umowie ustalone zostay warunki i zasady przyczenia nowej jednostki wytwrczej do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Dla wyprowadzenia mocy z nowego bloku o mocy 1000 MWe konieczna jest rozbudowa sieci przesyowej na napiciu 400 kV. W tym celu PSE Operator zmodernizuje urzdzenia stacji elektroenergetycznej Ostroka, docelowo do napicia 110/400 kV oraz przebuduje linie energetyczne z Ostroki w kierunku Eku, Olsztyna i Stanisawowa z ich przystosowaniem do napicia 400 kV. Spka PSE Operator przystpia ju do pierwszej fazy rozbudowy sieci w pnocnowschodniej Polsce poprzez rozpoczcie budowy nowej linii 400 kV Ostroka Narew. Nastpnie rozpoczn si prace modernizacyjne Stacji Elektroenergetycznej Ostroka. W dalszej kolejnoci bdzie modernizowana linia Ostroka Olsztyn, ktra warunkuje wyprowadzenie penej mocy z nowego bloku. Prace umoliwiajce podczenie Elektrowni Ostroka C do sieci PSE Operator powinny by zakoczone w roku 2016. Powysze inwestycje s niezbdne dla zapewnienia bezpieczestwa energetycznego kraju, a zwaszcza jego pnocno-wschodniej czci. Stanowi te bardzo powany impuls gospodarczy dla rozwoju tego regionu. Dlatego inwestorzy licz na wsparcie ich dziaa ze strony lokalnej spoecznoci i samorzdw. Budowa nowego bloku o mocy 1000 MWe w elektrowni w Ostroce jest jednym z celw strategii rozwoju Grupy ENERGA na lata 20092015. W cigu roku od jej ogoszenia ENERGA zainicjowaa kilkanacie nowych inwestycji w budow rde wytwarzania, zarwno konwencjonalnych, jak i odnawialnych oraz niskoemisyjnych, o cznej mocy ponad 2200 MW. Warto rozpocztych projektw obliczona jest na ok. 15 mld z, z czego ok. 6 mld z pochonie inwestycja w Ostroce. Blok w Elektrowni Ostroka C na wgiel kamienny (2,4 tys. ton/rok) i biomas (200 tys. ton/rok) o sprawnoci powyej 45 procent produkowa bdzie blisko 7,5 tys. GWh rocznie. Dla inwestycji tej pozyskano ju wikszo gruntw, zgd rodowiskowych czy uchwa samorzdw o przystpieniu do zmian w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego. Oddanie nowej elektrowni planowane jest na 2017 rok. *** Grupa ENERGA jest jedn czterech polskich grup energetycznych. Gwnym obszarem jej dziaalnoci jest wytwarzanie, obrt, dystrybucja i przesy energii. Obsuguje 2,8 mln klientw indywidualnych oraz ponad 300 tys. firm. Grupa ENERGA to krajowy lider w sprzeday energii ze rde odnawialnych. Dziki sieci 45 wasnych elektrowni wodnych to rwnie wiodcy jej producent. Grupa ENERGA wsppracuje take z lokalnymi wytwrcami energii ze rde odnawialnych. Do jej sieci przyczone s liczne wiatraki, mae elektrownie wodne, biogazownie. Grupa odgrywa rwnie wiodc rol na krajowym rynku obrotu prawami majtkowymi do wiadectw pochodzenia ze rde odnawialnych. rdo: ENERGA SA

Rosja zaniepokojona

14

PRACODAWCA

kwiecie 2010

Nowa kampania Vattenfall

Hibernujesz zyskujesz!1 marca pod hasem PowerSaver ruszya najnowsza internetowa kampania edukacyjna Vattenfall Poland. Jej celem jest uwiadomienie uytkownikom sieci, e usypiajc swj komputer mog nie tylko oszczdza energi, ale ichroni rodowisko naturalne.

kowicie bezpieczny. Jedynym ograniczeniem moe by fakt, e aplikacja dziaa prawidowo w komputerach z Windows XP, Vista lub Windows 7. Uwaga: widget dziaa tylko wtedy, gdy komputer ma poczenie z internetem! Od razu trzeba te wybra szko, dla ktrej zamierzamy oszczdza energi. Moemy zdecydowa si na jedn z 16 placwek. O wpisaniu ich na list zadecydowao dotychczasowe wyposaenie w sprzt komputerowy i potrzeby deklarowane w tym zakresie.

Chcemy przekona ludzi z caej Polski do korzystania z trybu upienia i wsplnie zaoszczdzi w ten sposb milion godzin pracy komputerw informuje ukasz Zimnoch, rzecznik prasowy i Kierownik Dziau Komunikacji w Vattenfall Poland. W widoczny i wymierny sposb pokaemy, e jedna osoba moe mie wpyw na rodowisko, a take, e razem moemy osign jeszcze wicej! 170 tysicy kWh, czyli rwnowarto 60 tysicy zotych! Takie oszczdnoci bd moliwe, jeli do akcji przyczy si 20 tysicy internautw, ktrzy przez cay czas trwania kampanii bd hibernowa swoje komputery przez minimum 1 godzin dziennie. Za uzyskane w ten sposb pienidze jedna ze szk w Polsce zostanie wyposaona w nowoczesny sprzt multimedialny. Na potrzeby uczniw bd kupione komputery, kserokopiarki, rzutniki i inne pomoce edukacyjne. Nagrod otrzyma szkoa z wojewdztwa,

w ktrym internauci zaoszczdz najwicej energii. Kampania potrwa do 31 maja i przez cay czas bdzie mona na bieco ledzi, ilu internautw przyczyo si do akcji, ile energii zaoszczdzili razem oraz ile zaoszczdzilimy sami. To bardzo proste. Wystarczy zarejestrowa si na stronie internetowej oraz pobra odpowiedni aplikacj i zainstalowa j na swoim komputerze program bdzie zlicza czas, ktry komputer spdzi w stanie upienia. Po kadorazowym wznowieniu pracy otrzymamy komunikat informujcy o tym, jak dugo nasz sprzt by zahibernowany. Zaoszczdzone godziny rejestrowane s w specjalnej bazie, wic jeli przez przypadek odinstalujemy PowerSavera, nic nie przepadnie. Program zajmuje niewiele miejsca way zaledwie 260 kB. Dla komputera jest ca-

Jeli czsto odchodzisz od komputera i nie chcesz go wycza, by nie traci czasu na ponowne uruchomienie, marnujesz mnstwo prdu. Aby zaoszczdzi czas i energi, zacznij przecza komputer w stan hibernacji (usypiania). Kade 6 godzin hibernacji komputera to kilogram dwutlenku wgla mniej w atmosferze. Przycz si do grona PowerSaverw i pom nam zaoszczdzi milion godzin pracy komputera. Milion zaoszczdzonych godzin to: 150 tysicy kWh mniej zuytej energii, 170 tysicy ton dwutlenku wgla mniej w atmosferze.

Jak przyczy si do akcji?

Do akcji warto przyczy si choby dlatego, e oszczdnoci s naprawd due. Jeli czsto odchodzimy od komputera i nie chcemy go wycza, by nie traci czasu na ponowny rozruch systemu, co niestety z powodu wzrastajcej lawinowo zawartoci pamici naszych pecetw trwa coraz duej, marnujemy duo prdu! W dodatku szkodzimy Matce Naturze. A trudno w to uwierzy, ale kade 6 godzin hibernacji to kilogram dwutlenku wgla mniej w atmosferze! (dw)

To si opaci!

kwiecie 2010

PRACODAWCA

15

Pamitam

Prezes czasu restrukturyzacjiTym razem wnaszym cyklu powiconym pracownikom zawodowej energetyki przypominamy sylwetk Zdzisawa Ptaka zZakadu Energetycznego Pock SA (obecnie jeden zoddziaw Energa-Operator SA). Wczasie swej dugoletniej pracy zawodowej da si pozna jako osoba owybitnych zdolnociach menederskich iwietny organizator. Przeprowadzi pock firm przez trudny okres zmian organizacyjnych, jednoczenie kierujc modernizacj przedsibiorstwa. Wspania karier przerwaa tragiczna mier wwypadku samochodowym.Podczas kariery zawodowej Zdzisaw Ptak przeszed wszystkie szczeble w hierarchii Zakadu Energetycznego Pock. Prac w firmie rozpocz w lipcu 1972 roku jako staysta w subie zabezpiecze. Ju w padzierniku obj posad inyniera ds. urzdze energetycznych. Samodzielnym referentem technicznym w Wydziale Automatyki, Zabezpiecze i Telekomunikacji zosta na pocztku 1973 roku. W poowie stycznia 1976 roku by ju kierownikiem tego wydziau. Kolejny awans otrzyma w kwietniu 1982 roku od tamtej pory przez ponad 10 lat pracowa jako zastpca dyrektora ds. technicznych. W 1993 roku powoano go na czonka Zarzdu spki i jednoczenie dyrektora ds. technicznych. Niezwyke zaangaowanie w proces restrukturyzacji zakadu, a take rozlega wiedza merytoryczna i cigle doskonalone umiejtnoci menederskie wpyny na podjcie decyzji o powierzeniu mu, z dniem 10 marca 1995 roku, funkcji Prezesa Zarzdu Zakadu Energetycznego Pock SA. rze umiejtnie utrzymuje waciwe proporcje pomidzy zachowaniem centralnej kontroli i zagwarantowaniem niezalenoci poszczeglnych spek. Wprowadzona przez niego decentralizacja zarzdzania spowodowaa popraw efektywnoci dziaa w zakresie eksploatacji, remontw i modernizacji sieci elektroenergetycznych, przy jednoczesnym spadku ich awaryjnoci. Mwi si nawet, e dziki nowoczesnej formie kierowania ludmi nastpia zmiana charakteru dziaalnoci ZEP z proprodukcyjnej na promarketingow. Prezes Ptak znany by z szybkich, acz przemylanych decyzji, ktre pozwalay zarzdzanej przez niego firmie sprosta wymaganiom rynkowym. Osobicie uczestniczy w indywidualnych negocjacjach z wytwrcami na temat warunkw zakupu energii z taszych rde. To wanie Zdzisaw Ptak by jednym z pomysodawcw utworzenia, wraz z kilkoma spkami dystrybucyjnymi, Energetycznego Konsorcjum Pnocnego, w ramach ktrego prowadzi aktywne prace na rzecz przejcia zobowiza wynikajcych z kontraktu dugoterminowego na zakup energii elektrycznej, zawartego z PSE. Znacznie przyczyni si te do wyjcia firmy poza zawodow energetyk, cay czas pozostajc jednak w sferze szeroko pojtej uytecznoci publicznej. Zainicjowa wej-

cie Grupy Kapitaowej do sektorw o duej atrakcyjnoci inwestycyjnej telekomunikacji czy informatyki. Przeoyo si to bezporednio na dobre wyniki ekonomiczne spek wchodzcych w skad Grupy, a porednio na caociowy wynik ekonomiczny. Dziki jego intensywnej pracy, poprzedzajcej wprowadzenie w ycie ustawy Prawo Energetyczne, ZE Pock zdoa dobrze przygotowa si do funkcjonowania wedug nowych przepisw. Do wymogw nowego prawa dostosowano np. pakiet oprogramowania wspomagajcego zarzdzanie. Sprawne kierowanie ca Grup Kapitaow przyczynio si do zaliczenia Zakadu Energetycznego Pock do grupy omiu najnowoczeniejszych w kraju spek dystrybucyjnych, ktre decyzj Ministerstwa Skarbu w pierwszej kolejnoci miay zosta poddane procesowi prywatyzacji.

Ludzie przede wszystkim

Zmiany restrukturyzacyjne pod okiem prezesa Ptaka nie doprowadziy do zwolnie pracowniczych co udao si uzyska poprzez waciwe przemieszczanie zasobw ludzkich. Sw zdecydowan i jednoznaczn postaw proprywatyzacyjn prezes przekona do tego procesu ca zaog, ktra zacza dostrzega szans na rozwj firmy, nie za zagroenie dla wasnych interesw. Podejmujc kluczowe decyzje, Zdzisaw Ptak zawsze bra pod uwag opinie pracownikw. Mieli oni moliwo wypowiadania si w najwaniejszych dla spki kwestiach chociaby za porednictwem oglnozakadowych ankiet.

Zamiast Zakadu caa Grupa

Osobist zasug prezesa Ptaka byo utworzenie w 1996 roku Grupy Kapitaowej ZEP zoonej z 18 spek. W tym czasie da si pozna jako sprawny meneder, ktry w nowo utworzonej struktu-

Prezes zainicjowa te dziaania majce na celu popraw obsugi odbiorcw oraz pewniejsz dystrybucj energii elektrycznej. Bez wtpienia wrd najwaniejszych osigni naley wymieni uruchomienie profesjonalnych Biur Obsugi Klienta w siedzibach spek rejonowych, ktre zaczy prowadzi kompleksow obsug zarwno handlow, jak i techniczn. By take wspautorem pomysu wdroenia systemu cznoci bezprzewodowej, ktrego gwnym zadaniem stao si prowadzenie ruchu brygad pogotowia energetycznego, a take nowoczesnych sieci wiatowodowych. Osobicie zaangaowa si w proces modernizacji stacji napowietrznych SN/nn, co doprowadzio do znacznego wzrostu niezawodnoci tyche obiektw.

Firma nowoczesna

16

PRACODAWCA

kwiecie 2010

Zdzisaw Ptak

Dziki inicjowaniu nowych rozwiza z zakresu prac pod napiciem, przyczyni si do znacznego i sukcesywnego zmniejszenia strat sieciowych z poziomu 18 procent w 1992 roku do 10 procent w roku 1999. Zdzisaw Ptak by ponadto wsporganizatorem akcji uwiadamiania uczniom szk podstawowych zagroe, jakie niesie ze sob niewaciwe obchodzenie si z urzdzeniami elektrycznymi i elektroenergetycznymi. Szkoom udostpniono nieodpatnie zakupione przez firm kasety wideo z filmem edukacyjnym Niebezpieczne zabawy tamy prezentoway najczciej spotykane przypadki poraenia prdem, majce miejsce w wikszoci w wyniku lekkomylnoci i niewiadomoci dzieci. Na sercu leaa prezesowi take ochrona rodowiska naturalnego. Ju w 1997 roku Zakad Energetyczny Pock zaangaowa si w program ochrony bociana biaego. Poza prac zawodow prezes by bardzo aktywny w rnych obszarach ycia spoecz-

Pod skrzydami prezesa

no-gospodarczego. Od 1974 roku nalea do Stowarzyszenia Elektrykw Polskich. Angaowa si te w przedsiwzicia kulturalne i charytatywne w regionie. Przykadowo w 1999 roku Zakad Energetyczny by jednym ze sponsorw koncertu charytatywnego Edyty Geppert, zorganizowanego z okazji zainaugurowania dziaalnoci stowarzyszenia pomocy dzieciom niepenosprawnym i ich bliskim Silni razem oraz przeprowadzonej z tej okazji aukcji dzie sztuki. Pomaga rwnie domom dziecka, domom pomocy spoecznej, fundacjom i stowarzyszeniom oraz szkoom. Finansowo wspiera najbardziej potrzebujce osoby. W podzikowaniu za dar serca, chwalebne czyny, przyja i zrozumienie spraw kultury, sportu i turystyki w 1999 roku Zakad Energetyczny otrzyma wyrnienie i pamitkow statuetk od Prezydenta Miasta Pocka. Prezes Zdzisaw Ptak zgin 23 sierpnia 2001 roku w wypadku samochodowym pod Chylinem koo Wyszogrodu. W tym tragicz-

nym dniu odszed czowiek oddany caym sercem energetyce i przede wszystkim swojej firmie. Pozostawi po sobie wiar w lepsze jutro i motto na przyszo: marzenia s po to, aby je realizowa. Wiadomo o jego nagej mierci po prostu nami wstrzsna. Jeszcze wczoraj rano z nim rozmawialimy na temat czekajcej nas prywatyzacji. To wanie dlatego prezes jecha do Warszawy. Wieczorem wraca do Pocka wprost z Ministerstwa Skarbu. Boe, a jutro ma do nas przyjecha inwestor z Hiszpanii mwili wsppracownicy, ktrzy natychmiast pojawili si na miejscu wypadku. To niepowetowana strata dla caej energetyki powtarzali. To by wielki czowiek, ktry przeciera nowe tory dla brany. Pockiemu zakadowi by oddany od rana do nocy. Firma bya caym jego yciem Dariusz Wojtala fot. archiwum Energa-OperatorZa pomoc w przygotowaniu tekstu dzikuj Aldonie Niedzielak z Energa-Operator SA Oddzia w Pocku

***

kwiecie 2010

PRACODAWCA

17

Narty z energi20 marca br. na stoku Ski Areny Szrenica wSzklarskiej Porbie odbyy sie mistrzostwa brany energetycznej wnarciarstwie alpejskim TAURON SKI & FUN.tauron ski and funmistrzostwa brany energetycznej w narciarstwie alpejskim

pot). W imprezach uczestniczyo 6 tysicy osb. Pula nagrd wyniosa okoo 150 000 z, a podczas kadych zawodw na stoku byo rednio ponad 1000 narciarzy. W Media Cup wystartowao ponad 50 dziennikarzy. Z kolei Energy Ski Cup to projekt autorstwa legendy polskiego narciarstwa Andrzeja BachledyCurusia. Jego celem jest wyonienie grupy modych zawodnikw, ktra bdzie doskonali swoje umiejt-

ener

Zapra praco sZamy d o wnik w b udZiau ran y enewsZystkic rgety h cZnej

gety

cZna

jaZd

a

20.03.2010

Szklarska Porbarejestracja: fax 75 717 28 38 lub e-mail: biuro@sudetyit.com.pl Informacje dodatkowe pod nr telefonu 75 717 29 39 lub na www.tauronproski.pl, zakadka TAURON SKI AND FUN Rejestracja uczestnikw do 12 marca 2010 r.

www.tauronproski.pl

W zmaganiach na trasie slalomu giganta wzio udzia 85 zawodnikw reprezentujcych najwiksze spki Grupy Tauron. Na miejscu wspomagali ich gorcym dopingiem licznie przybyli kibice. Pomimo niesprzyjajcej pogody (deszcz, silny wiatr) po dwch turach zjazdw wyoniono zwycizcw w czterech kategoriach wiekowych. Kolejno triumfowali: Elbieta Podolska, Jolanta Figiel, Wojciech Kaszyca i Bernard Brzozowski. Po zawodach na uczestnikw mistrzostw czekaa nie lada atrakcja Miasteczko Taurona i przygotowane tam zabawy sprawnociowe z nagrodami oraz wsplne biesiadowanie. Wrd wszystkich zawodnikw rozlosowano rwnie 20 par nart. Poniewa impreza cieszya si duym zainteresowaniem, jej organizacj zapowiedziano rwnie w nastpnych sezonach zimowych. Mamy nadziej zainteresowa tym wydarzeniem take przedstawicieli innych grup

energetycznych mwi Daniel Iwan z Departamentu Komunikacji Rynkowej i PR Tauron Polska Energia. Mistrzostwa w Szklarskiej Porbie to cz wikszego i niespotykanego w dziejach polskiej energetyki projektu sponsoringowego TAURON PRO SKI, zoonego z 24 eventw sportowych na stokach narciarskich w caej Polsce. W jego skad wchodz: TAURON FAMILY CUP adresowane do caych rodzin, TAURON ENERGY SKI CUP dla modych zawodowcw, MEDIA CUP dla dziennikarzy i opisane wyej TAURON SKI & FUN dla pracownikw brany energetycznej. Family Cup to najwiksza w kraju impreza dla amatorw w narciarstwie alpejskim, z eliminacjami regionalnymi w caej Polsce i wielkim finaem, organizowana ju po raz pitnasty. Obejmowaa cykl 18 eventw sportowych na trasach zjazdowych w najwikszych miastach Polski i w kurortach grskich (m.in. Warszawa, Szczecin, Kielce i So-

noci narciarskie i w przyszoci zdobywa laury na arenie krajowej i midzynarodowej. (dw) fot. archiwum Tauron SA

18

PRACODAWCA

kwiecie 2010

kwiecie 2010

PRACODAWCA

19

Biznes po polsku

CSR. O co chodzi?By dobrym to dobry interes mwia Anita Roddick, twrczyni brytyjskiej marki kosmetykw i sieci sklepw The Body Shop, ktra produkcj i dystrybucj w swojej firmie opara na zasadach etycznych. Nowych produktw nie testowaa na zwierztach, a poza tym nawizaa wspprac z maymi producentami w ubogich krajach, dajc zatrudnienie zwaszcza niepracujcym kobietom. Za wspieranie akcji charytatywnych, a take za zasugi na rzecz ochrony rodowiska, krlowa brytyjska przyznaa jej w 2003 roku tytu dame. Inne podejcie wyraa amerykaski ekonomista, twrca monetaryzmu i laureat Nagrody Nobla z 1976 roku, Milton Friedman: The business of business is business. Jedynym przesaniem dziaania inwestorw jest pomnaanie zyskw. Kto ma racj? Friedman czy Roddick? Katedra Filozofii Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie razem z Krakowsk Szko Biznesu organizuje w tym roku cykl seminariw naukowych, ktre s powicone rnym aspektom spoecznej odpowiedzialnoci biznesu (CSR). Pragniemy uatwi wymian pogldw na temat rnorodnych koncepcji i strategii odpowiedzialnego biznesu oraz sposobw ich wdraania w praktyce ycia gospodarczego przeczytaam na stronie internetowej Katedry Filozofii UEK. W dniu 5 marca br. wprowadzenie do dyskusji: Odpowiedzialne inwestowanie jako narzdzie dla doskonalenia praktyk CSR wygosia Izabela Kwiatkowska, twrczyni i redaktor naczelna pierwszego w Polsce portalu internetowego na temat odpowiedzialnego inwestowania, ktra bierze udzia w pracach grupy roboczej ds. odpowiedzialnych inwestycji w Ministerstwie Gospodarki. W czasie jej wystpienia nie pado nazwisko ani Miltona Friedmana, ani Anity Roddick, ale ich podejcie do etyki biznesu jak najbardziej...

Definicje

Spoeczna odpowiedzialno biznesu, w skrcie: CSR (Corporate Social Responsibility) to koncepcja, dziki ktrej przedsibiorcy na etapie budowy strategii dziaania dobrowolnie uwzgldniaj interesy spoeczne, ochron rodowiska, a take relacje z otoczeniem. W praktyce dziaania CSR wyraa si poprzez kampanie spoeczne, wolontariat pracowniczy, przeznaczanie czci zyskw ze sprzeday swoich produktw na okrelone cele spoeczne, sponsorowanie wydarze kulturalnych, dziaania na rzecz ochrony rodowiska, tworzenie kodeksw etycznych. Spoecznie odpowiedzialne inwestowanie, w skrcie SRI (Socially Responsible Investing), nazywane te zrwnowaonym lub etycznym, dy w porwnywalnym stopniu do maksymalizacji zysku, jak te do osignicia spoecznych korzyci. Inwestorzy dziaajcy zgodnie z zasadami SRI w swoich decyzjach inwestycyjnych uwzgldniaj rwnie i to, czy firmy promuj takie zasady, jak zrwnowaony rozwj, ochrona rodowiska, ochrona praw czowieka, zasady wpisane w etyk chrzecijask, lub zasady innych religii. Niektrzy z nich (nie wszyscy) unikaj wsppracy z biznesem obejmujcym takie brane jak tytoniowa, alkoholowa, militarna, hazardowa. W ramach SRI najbardziej restrykcyjne s fundusze inwestujce w zgodzie z zasadami Koranu. Izabela Kwiatkowska najpierw skoncentrowaa si na genezie zasad SRI. Ot pierwsze wzmianki na temat inwestycji odpowiedzialnych spoecznie jak bymy je dzisiaj nazwali pojawiy si ju w XVIII wieku. Ostrzegano, aby nie kupowa wyrobw pochodzcych od wytwrcw zatrudniajcych niewolnikw

Stan na dzi

i dzieci. W czasie wojny wietnamskiej jedna z duych firm produkujcych m.in. napalm zbankrutowaa, bo nikt nie chcia kupowa jej akcji. W latach 80-tych tamtego stulecia najwicej aktyww spoecznie odpowiedzialnych znajdowao si w portfelach Kocioa, pastwowych funduszy emerytalnych i wyszych uczelni. Co dzieje si teraz? Wedug najnowszego badania przeprowadzonego przez organizacj EIRIS, a 90 procent wealth managerw zarzdzajcych majtkami najbogatszych klientw potwierdzio, e portfele tych klientw oparte o strategi odpowiedzialnego inwestowania osigny takie same lub wysze zwroty w porwnaniu z innym inwestycjami. Europejska Organizacja ds. Inwestycji Zrwnowaonych (EUROSIF) w badaniu z 2008 roku odnotowaa zwikszone zainteresowanie grupy bogatych inwestorw indywidualnych ofertami zwizanymi z rozwojem zrwnowaonym. U nas jest to nadal tematyka nowa, chocia w ub. roku na Giedzie Papierw Wartociowych w Warszawie zadebiutowa pierwszy w Europie rodkowej i Wschodniej indeks spek odpowiedzialnych spoecznie Respect Index. Za to ju wiadomo, e w 2007 roku 9 procent wszystkich aktyww finansowych byo ulokowanych zgodnie ze strategi odpowiedzialnego inwestowania SRI (te 9 procent odpowiadao 6,8 bilionom dolarw), a wedug prognoz do 2015 roku bdzie ich ju 20 procent. Due znaczenie ma wsparcie koncepcji SRI przez Komisj Europejsk i UNDP (Program Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju). Obecnie najczciej wymieniane cele spoeczne to: walka o prawa czowieka, czysta energia, zielona gospodarka, zdrowa ywno oraz walka ze zmianami klimatycznymi (co ostatnio podlega fali krytyki). Generalnie biorc: spoeczna odpowiedzialno biznesu (CSR) powinna czy ze sob i rwnoway korzyci biznesowe i spoeczne. Wtedy jest atrakcyjna dla inwestorw. Tu nasuwa si przykad firmy Unilever, ktra postanowia zainwestowa w Indiach w sie dystrybucji swoich towarw. Najpierw nawizano kontakt z trzema orodkami self help group, skupiajcymi kobiety. Te orodki dziaaj w ten sposb, e najpierw przez jaki czas z drobnych wpat urasta kapita,

20

PRACODAWCA

kwiecie 2010

dziki ktremu mona udziela niewielkich poyczek na okrelone cele. Kobiety z tych trzech orodkw takie poyczki na zakup produktw Unilevera otrzymay, jak rwnie zostay przeszkolone. Jakie byy tego dalsze rezultaty? W obszarach wiejskich zatrudniono 42 tys. kobiet. Korzyci dla nich to moliwo zarobkowania, opieka lekarska i wiele innych. A z drugiej strony patrzc firma Unilever osigna ponad 100 mln dolarw dodatkowej sprzeday. Na rynkach takich jak Indie, jak kraje afrykaskie, dziaaj firmy udzielajce mikro poyczek, nieduych, do 100 dolarw. Zazwyczaj kobietom, i to takim, ktre wedug przyjtych wszdzie kryteriw tzw. zdolnoci kredytowej nie

posiadaj. Co to jest w Polsce 100 dolarw?! Ale tam, gdzie czowiek yje za dolara dziennie, to jest spora suma. W jednej miejscowoci na przykad za te poyczone pienidze kobiety kupiy kury, potem kury zniosy jajka, z tych jajek upieczono ciasta, ktre sprzedano, interes zacz si krci i kredyty zostay spacone. Z powodu duego ryzyka koszt takiego kredytu bywa czsto bardzo wysoki, dochodzi nawet do 50 procent, co mimo wszystko i tak daje stop zwrotu nieosigaln gdzie indziej ale jednak, kiedy sysz o 50-procentowych odsetkach przy mikro kredytach, to dla mnie jest to upienie biednego! wtrca dr Tomasz Kwarciski z Katedry Filozofii UEK.

cie na zlecenie firmy Danone oraz Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Najpierw zadano pytanie, co naley rozumie pod okreleniem etyczny biznes. Ot zdaniem respondentw jest to uczciwe postpowanie w stosunku do pracownikw, kontrahentw, a take klientw (68,8 procent odpowiedzi). Tylko 11,9 procent z pojciem CSR kojarzyo realizacj podstawowych celw biznesowych (kania si Friedman!), a zbliona ilo, 11,1 procent badanych, kojarzya CSR ze spoecznym zaangaowaniem w szlachetne cele (tu kania si Roddick). Rwnie ciekawe jest porwnanie odpowiedzi na nastpne pytanie zadane uczestnikom co jest najczstszym motywem dziaania przedsibiorcw uwzgldniajcych w biznesie strategi CSR. Ot ten motyw to przede wszystkim uczciwo ludzi kierujcych firmami (39,1 procent odpowiedzi), oraz przypuszczenie, e takie postpowanie firmie si opaca (30,6 procent). A reszta? Tylko 9,5 procent uczestnikw badania czyo te motywy dziaania z oczekiwaniami spoecznymi, a 7,1 procent byo zdania, e takie wymogi stawia Unia Europejska. Zaledwie 6,2 procent odpowiedzi wskazywao na oczekiwania pracownikw jako przesank podejmowania przez wacicieli firm decyzji dziaa uwzgldniajcych co wicej ni tylko biznesowy zysk. To badanie gdyby tak dokona najbardziej oglnego podsumowania potwierdza prost myl: na nic nowe (i modne) strategie, jeli zabraknie najwaniejszego. Zwyczajnej, ludzkiej uczciwoci.

Spojrzenie filozofa i etyka

Badania na ten temat przeprowadzia Pracownia Bada Spoecznych w Sopo-

A jakie zdanie na temat odpowiedzialnego biznesu maj Polacy?

O spoecznej odpowiedzialnoci biznesu z prof. dr hab. Janin Filek z Katedry Filozofii Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie rozmawiaymy dwa lata temu (Pracodawca z grudnia 2008 roku, str. 1820, Odpowiedzialno). Teraz mwi:

Mimo podanych przykadw tematyk CSR (oraz SRI) musimy nadal traktowa jako wschodzc, w zwizku z czym nasze spojrzenie jest zawieszone midzy deklaratywnoci, a rzeczywist realizacj Dalej pani profesor zwraca uwag na to, e majc do wyboru inwestowanie w spk, ktra gwarantuje wysok rentowno lub inn, mniej dochodow, ale zaklasyfikowan jako spoecznie odpowiedzialna, inwestor bez zmruenia oka wybierze t pierwsz. Nie udmy si, e moe by inaczej. W ekonomicznej grze, jaka toczy si na wolnym rynku, firmy, ktre przynosz due zyski, zawsze bd w centrum zainteresowania. Ale podejcie realistyczne podpowiada, e jeli inwestor ma do wyboru ile tam firm o podobnym poziomie rentownoci, to niewykluczone, e spord nich wybierze te, ktre dodatkowo wykazuj si dziaaniami spoecznymi i bd respektoway zasady etyczne. Par lat temu zachodnie firmy, ktre weszy na polski rynek, zanim podpisay kontrakty z naszymi zaczy si dowiadywa, czy one posiadaj kodeksy dobrych praktyk. Wtedy jeszcze si o tym u nas niewiele mwio albo i wcale. A wic kiedy pada odpowied, e o takim kodeksie nikt nie sysza, ale na polskim rynku bya szansa na wspprac tylko z t jedn firm, kontrakty podpisywano. Ale jeli takich potencjalnych polskich kontrahentw byo kilku, a na dodatek kady oferowa produkty podobnej jakoci wybierano tego, kto deklarowa przestrzeganie dobrych praktyk w biznesie. Ze spoecznym inwestowaniem jest podobnie jak z etyk w biznesie. Istnieje moliwo, e przeniknie do praktyki jako dodatkowy element przy kalkulowaniu zysku, zwaszcza dla inwestorw, ktrzy planuj dugoterminowe inwestycje w krtkotrwaym dziaaniu, nastawionym na szybki zysk, kryteria SRI nie maj zastosowania). Mona na koniec zada pytanie z gatunku tych, co do ktrych mamy z gry wiadomo, e odpowied nie padnie, bo jeszcze jej nie znamy. Czy w horyzoncie duszym, ni jedno ludzkie ycie, etyka i odpowiedzialno w biznesie zyskaj naleny im wymiar? Elbieta Dziwisz rys. Izabela Kwiatkowska

kwiecie 2010

PRACODAWCA

21

Biblioteka menedera

Nie tylko zespMeredith Belbin Nic nie daje wikszej satysfakcji ni sukces inic nie trwa rwnie krtko; nic nie jest bardziej intrygujce ni poraka inic bardziej nie skania do refleksji.W czasie studiw na filologii klasycznej w Cambridge czsto rozmylaem nad osigniciami republikaskiego Rzymu w stuleciach poprzedzajcych narodziny Chrystusa i nad wietnoci kultury greckiej, ktrej esencj stay si Ateny, kolebka demokracji. Z poczenia osigni tych dwch kultur antycznych wyrosy trwae koncepcje prawa i organizacji, literatury i sztuki, pedagogiki i etyki medycznej; tam te narodzia si idea sportowych igrzysk olimpiady ktra pokazaa, e moliwe jest skierowanie instynktw agresji z pola bezporedniej konfrontacji na obszar pokojowej rywalizacji midzy ludmi. Potem to wszystko si rozpado. Demokracja ustpia miejsca tyranii, pokojowa wsppraca i wymiana handlowa wojnie i podbojom, dyskusja i pasja poznania przemocy i przeladowaniom. Jeli istnieje formua, ktra przez pewien okres przynosi dobre rezultaty, dlaczego pniej nastpuje regres? Ludzie wiadomie nie pozbywaj si rzeczy, ktre stanowi dla nich jak warto. A jednak w pewnym momencie pojawiaj si siy rozkadu, ktre niszcz to, co wydawao si trwae i godne kontynuacji. Czym mogyby by te siy? Lata studiw doprowadziy mnie do przekonania, e istniej dwie gwne przyczyny odpowiedzialne za t degeneracj. Pierwsz i prawdopodobnie najwaniejsz jest zmiana wielkoci. Dobre funkcjonowanie i sukces jakiej spoecznoci czsto trwa dopty, dopki jej rozmiary nie przekrocz pewnych granic. Dalszy rozrost zmienia charakter procesw, ktre w niej zachodz. Niepohamowana ekspansja niszczy zasoby naturalne i zanieczyszcza rodowisko. Warto zwrci uwag na to, jak wiele centrw kultuPrzykady przekazania przez menedera informacji na temat podanego podejcia do pracy PRACA NIEBIESKA Zapamitaj przekazane instrukcje. Sprawd, czy wszystko dziaa jak naley. Skontaktuj si ze mn, jeeli bdziesz mia jakiekolwiek wtpliwoci. Sprawd, czy wszystko jest zgodne zprocedur, ktr poznae. PRACA TA Podstaw oceny twojej pracy bd jej rezultaty. To ty podejmujesz decyzje iponosisz za nie odpowiedzialno. Musisz wyrazi jak opini. Jeeli potrafisz wskaza inne, lepsze rozwizanie tym lepiej dla nas wszystkich. PRACA ZIELONA Postaraj si oto, eby klient (partner, pacjent) by zadowolony, Pamitaj, e rwnie wane jak to, co robisz, jest to, jak to robisz. Nie ka klientom (partnerom, pacjentom) czeka. Zastanw si, czy moesz wjaki sposb pomc. PRACA POMARACZOWA To bardzo wane, by kady zwas mg podpisa si pod wspln decyzj. Nie naciskaj innych, eby si zgodzili, jeeli czujesz, e wci maj powane wtpliwoci. Pamitaj, e wszyscy dzielicie si odpowiedzialnoci. Upewnij si, e twoja rola wzespole odpowiada twoim predyspozycjom.

zostawao wcielone do Wikszego i wewntrzna rwnowaga ulegaa zachwianiu, co skutkowao zmniejszeniem produktywnoci tych kultur. Osignicie wielkich rozmiarw, ktremu nie towarzyszy gbokie zrozumienie towarzyszcych tej zmianie procesw i mechanizmw, nadwera witalno i twrcze siy maych spoecznoci i zespow, gdy poddaje je ograniczeniom i naciskom oraz dziaaniu mnstwa mechanizmw kontrolnych lub wrcz przymusu. Jest jednak jeszcze inny czynnik, ktry zagraa twrczemu zespoowi lub wietnie zorganizowanej spoecznoci. Wie si on z rozpoczciem funkcjonowania w izolacji, nieprzyjmowaniem przez ma jednostk do wiadomoci tego, e otacza j inny od niej, wielki wiat, do ktrego powinna sprbowa si dostosowa. () Jak mona rozwiza ten problem? Dowodz w tej ksice, e uwarunkowania genetyczne wypaczaj zachowania w obrbie duej grupy, a narzucany przez ni reim ogranicza zdolno do ponadprzecitnych osigni. Te waciwe grupie uwarunkowania niezwykle trudno przezwyciy. Istoty ludzkie s jednak zdolne do modyfikacji swoich zachowa pod wpywem dowiadcze i zdobytej wiedzy. () Niektre zadania mog by powierzane jedynie odpowiedzialnym osobom. Ten, kto je podejmuje, bierze na siebie pewn odpowiedzialno, Tak wic dowodzono nie ma fundamentalnej rnicy midzy zadaniem a odpowiedzialnoci za co. () Przyczyn zamieszania jest posugiwanie si w potocznym jzyku sowem odpowiedzialno w trzech rnych znaczeniach. Pierwsze z nich odwouje si do moralnego poczucia odpowiedzialnoci cechy charakteru podanej u kadego pracownika. Drugie obejmuje zakres nadzoru, a jego rozlego moe sta si kryterium, ktre pozwala na przypisanie danemu stanowisku okrelonego poziomu wynagrodzenia wedug systemu wartociowania stanowisk. Szerszy zakres oznacza zwikszenie liczby ludzi, nad ktrymi dana osoba sprawuje kontrol, lub podwyszenie wartoci rodkw finansowych bdcych do jej dyspozycji. W trzecim znaczeniu odpowiedzialno to odpowiedzialno za rezultat dotyczca zazwyczaj menederw, ktrzy maj prawo do decydowania o sposobie, w jaki zamierzaj doprowadzi do osignicia celu. ()

wielko i izolacja

Odpowiedzialno

ry staroytnego wiata stanowiy niewielkie rozmiarami miasta-pastwa, czego przykadem mog by greckie orodki pooone na wybrzeach Morza Joskiego, takie jak synny Milet, miasta redniowiecznych Woch z Wenecj na czele, hanzeatyckie miasta pooone nad Batykiem czy miasta Flandrii, w ktrych narodzio si wielu spord najsynniejszych malarzy wiata. Ich osignicia wystpoway w pewnych okresach historii. Gdy te kolebki kultury staway si czci imperiw, nastpowa schyek ich kultury, a warunki dla przedsibiorczoci, kreatywnoci i wolnoci myli si pogarszay. Mae

22

PRACODAWCA

kwiecie 2010

Do niedawna wydawao si, e jest tylko jeden sposb rozwizania tego problemu: zastpienie sw, czyli gwnego medium komunikacyjnego, jakim innym rodkiem przekazu. Zamiast sw mona posuy si barw. Przewaga koloru polega na tym, e moe on sta si przekanikiem znaczenia bez uycia elementw werbalnych. Cao podstawowej pracy na danym stanowisku moe zosta podzielona na cztery rodzaje. S wic okrelone zadania, ktre musz zosta wykonane przez okrelon osob w okrelony sposb (praca niebieska). Jest praca, ktrej wykonawca ponosi osobist odpowiedzialno zaPrzykady okrele uytych przez pracownikw wsprawozdawczoci zpracy wykraczajcej poza role podstawowe: PRACA SZARA Zabrako materiaw, wic poszedem na zakupy, eby uzupeni braki. Kiedy czekaem na spniajc si dostaw, posprztaem biuro, Pomagaem wtym czasie zmniejszy zalegoci. Spdziem troch czasu na wykonaniu pracy, ktra leaa nietknita zpowodu n