Praca zbiorowa 2012, Zespół Eksperckistatic.scholaris.pl/1/20140722_53ce775f9cfc5/program.pdf ·...

Wydanie pierwszeISBN Wydawca: DD Dobra Drukarniaul. Jastrzębia 9, 53-148 Wrocław tel. 509 913 703, [email protected]

Praca zbiorowa 2012, Zespół Ekspercki:Dorota BacławskaAgnieszka BarteckaDariusz ManJózef MusielokMarzena SławskaRudolf SłotaRoman SzatanikJerzy Wiechuła

SpIS treścI

1. prOGrAM NAUcZANIA Z FIZYKI – GIMNAZJUM (III etap edukacyjny) ....................................................... 5

1.1. podstawa programowa ...................................................................................................................................................5 1.1.1. Cele kształcenia – wymagania ogólne .................................................................................................................................5 1.1.2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe .....................................................................................................................5 1.1.3. Treści programu wybiegające poza podstawę programową .......................................................................................8

1.2. cele programu ..................................................................................................................................................................8 1.2.1. Cele ogólne ....................................................................................................................................................................................8 1.2.2. Cele kształcące, społeczne i wychowawcze .......................................................................................................................8 1.2.3. Cele światopoglądowe i metodologiczne ..........................................................................................................................8

1.3. charakterystyka ogólna programu ..............................................................................................................................9

1.4. rozkład materiału do realizacji podstawy programowej z fizyki w gimnazjum z książką Fizyka w eksperymentach ........................................................................................................................................................10 1.4.1. Ogólny przydział godzin na poszczególne działy fizyki przy 4 godzinach w cyklu nauczania .................... 10 1.4.2. Szczegółowe rozkłady materiału ......................................................................................................................................... 10

1.5. planowane osiągnięcia ucznia ....................................................................................................................................14

1.6. procedury osiągania celów ..........................................................................................................................................29

2. prOGrAM NAUcZANIA Z FIZYKI - SZKOŁA pONADGIMNAZJALNA - zakres podstawowy (IV etap edukacyjny) ........................................................................................................................................... 31

2.1. Ogólne założenia programu ........................................................................................................................................31

2.2. cele nauczania fizyki i astronomii ..............................................................................................................................31 2.2.1. Cele ogólne programu ............................................................................................................................................................ 31 2.2.2. Ogólne cele edukacyjne ......................................................................................................................................................... 31 2.2.3. Cele poznawcze kształcące, społeczne i wychowawcze ............................................................................................. 31

2.3. Ogólny rozkład materiału.............................................................................................................................................31

2.4. Szczegółowy program nauczania ...............................................................................................................................32

2.5. rozkład materiału z celami szczegółowymi .............................................................................................................33


2.7. propozycje metod oceny osiągnięć uczniów ............................................................................................................35

3. prOGrAM NAUcZANIA Z FIZYKI - SZKOŁA pONADGIMNAZJALNA – zakres rozszerzony (IV etap edukacyjny) ........................................................................................................................................... 36


3.2. cele nauczania fizyki i astronomii ..............................................................................................................................36 3.2.1. Cel strategiczny .......................................................................................................................................................................... 36 3.2.2. Ogólne cele edukacyjne ......................................................................................................................................................... 36 3.2.3. Cele poznawcze, kształcące, społeczne i wychowawcze ............................................................................................ 36






4. prOGrAM NAUcZANIA Z FIZYKI - ZASADNIcZA SZKOŁA ZAWODOWA (IV etap edukacyjny) ............ 51

4.1. podstawa programowa .................................................................................................................................................51 4.1.1. Cele kształcenia - wymagania ogólne ............................................................................................................................... 51 4.1.2. Treści nauczania - wymagania szczegółowe ................................................................................................................... 51

4.2. cele ogólne programu ..................................................................................................................................................52 4.2.1. Cele kształcące, społeczne i wychowawcze .................................................................................................................... 52 4.2.2. Cele światopoglądowe i metodologiczne ....................................................................................................................... 52

4.3. charakterystyka ogólna programu ............................................................................................................................52

4.4. rozkład materiału do realizacji podstawy programowej z fizyki i astronomii w Zasadniczej Szkole Zawodowej z książką Fizyka w eksperymentach ....................................................................................................53 4.4.1. Ogólny przydział godzin na poszczególne działy fizyki ............................................................................................. 53 4.4.2. Szczegółowe rozkłady materiału ......................................................................................................................................... 53

4.5. planowane osiągnięcia ucznia. ...................................................................................................................................54

4.6. procedury osiągania celów. .........................................................................................................................................58

5. prOGrAM ZAJĘĆ pOZALeKcYJNYcH Z prZYrODY I eKOLOGII - SZKOŁA pONADGIMNAZJALNA (IV etap edukacyjny) ........................................................................................................................................... 59


5.2. cele nauczania przyrody i ekologii .............................................................................................................................59 5.2.1. Cele ogólne programu ............................................................................................................................................................ 59 5.2.2. Ogólne cele edukacyjne ......................................................................................................................................................... 59 5.2.3. Cele poznawcze kształcące, społeczne i wychowawcze ............................................................................................. 59






5

1. PROGRAM NAUCZANIA Z FIZYKI – GIMNAZJUM (III etap edukacyjny)

1.1. podstawa programowa1.1.1. cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.

II. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.III. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą

poznanych praw i zależności fizycznych.IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym

popularno-naukowych).

1.1.2. treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Ruch prostoliniowy i siły. Uczeń:

1) posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości; 2) odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu

oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego; 3) podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych; 4) opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona; 5) odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym; 6) posługuje się pojęciem przyspieszenia w opisie ruchu prostoliniowego jednostajnie przy-

spieszonego; 7) opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona; 8) stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą; 9) posługuje się pojęciem siły ciężkości; 10) opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona; 11) wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu; 12) opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała.

II. Energia. Uczeń: 1) wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy; 2) posługuje się pojęciem pracy i mocy; 3) opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii; 4) posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej; 5) stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej; 6) analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i prze-

pływem ciepła; 7) wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą; 8) wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej; 9) opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji; 10) posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania; 11) opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji.

III. Właściwości materii. Uczeń: 1) analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów; 2) omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej; 3) posługuje się pojęciem gęstości; 4) stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy, na

podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych; 5) opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie; 6) posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego); 7) formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania; 8) analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie; 9) wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa.

6

IV. Elektryczność. Uczeń: 1) opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na

przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów; 2) opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych; 3) odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał; 4) stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego; 5) posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu

(elementarnego); 6) opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych; 7) posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego; 8) posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego; 9) posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych obwodach

elektrycznych; 10) posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego; 11) przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule, a dżule na

kilowatogodziny; 12) buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy; 13) wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna.

V. Magnetyzm. Uczeń: 1) nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych i opisuje charakter oddziaływania

między nimi; 2) opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu; 3) opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego

oddziaływania; 4) opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną; 5) opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie; 6) opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie

silnika elektrycznego prądu stałego.

VI. Ruch drgający i fale. Uczeń: 1) opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany

energii w tych ruchach; 2) posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań, wskazuje

położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgającego ciała; 3) opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przy-

padku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu; 4) posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu

fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi wielkościami; 5) opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych; 6) wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku; 7) posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki.

VII. Fale elektromagnetyczne i optyka. Uczeń: 1) porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i elek-

tromagnetycznych; 2) wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozcho-

dzenia się światła w ośrodku jednorodnym; 3) wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa

odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej; 4) opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska

i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe; 5) opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka

gęstszego optycznie i odwrotnie; 6) opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (biegną-

cych równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej;

7

7) rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone;

8) wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek w ich korygowaniu;

9) opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu; 10) opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne; 11) podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła jako

maksymalną prędkość przepływu informacji; 12) nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczer-

wone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i podaje przykłady ich zastosowania.

VIII. Wymagania przekrojowe. Uczeń: 1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przy-

rządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny; 2) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku

doświadczenia; 3) szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości oblicza-

nych wielkości fizycznych; 4) przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-);

przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba); 5) rozróżnia wielkości dane i szukane; 6) odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli; 7) rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie

wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą; 8) sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach),

a także odczytuje dane z wykresu; 9) rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie

wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną; 10) posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; 11) zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3

cyfr znaczących); 12) planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas,

długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu.

IX. Wymagania doświadczalneW trakcie nauki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie mniej niż połowa doświadczeń opisanych poniżej powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów w grupach, pozostałe doświadczenia – jako pokaz dla wszystkich, wykonany przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela.Uczeń:

1) wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki;

2) wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu;

3) dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody);

4) wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki; 5) wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej

mocy (przy założeniu braku strat); 6) demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał

naładowanych; 7) buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomość

symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz); 8) wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza; 9) wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza;

8

10) demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychy-lenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu);

11) demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania – jakościowo);

12) wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i często-tliwość drgań wahadła matematycznego;

13) wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowol-nego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego;

14) wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu.

1.1.3. treści programu wybiegające poza podstawę programowąDo programu włączono następujące treści wykraczające poza podstawę programową:

1. Wprowadza się siłę jako wielkość wektorową. 2. Omawia się zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał. 3. Wspomina się o zjawisku włoskowatości i jej znaczeniu w przyrodzie. 4. Wprowadza się pojęcie względności ruchu. 5. Wprowadza się pojęcie bezwładności. 6. Wprowadza się siłę sprężystości jako siłę, która przy rozciąganiu lub ściskaniu sprężyny dąży

do przywrócenia jej początkowych rozmiarów. 7. Wprowadza się pojęcia fali poprzecznej i podłużnej. 8. Wprowadza się pojęcie rezonansu mechanicznego i akustycznego. 9. Wprowadza się pojęcie pola magnetycznego jako przestrzeni wokół magnesu

i przewodnika z prądem. 10. Doświadczalnie demonstruje się zjawisko elektryzowania przez indukcję. 11. Doświadczalnie bada się połączenie szeregowe i równoległe odbiorników elektrycznych. 12. Doświadczalnie pokazuje się istnienie siły elektrodynamicznej. 13. Doświadczalnie pokazuje się, że zmieniające się pole magnetyczne może być źródłem prądu

elektrycznego w obwodzie. 14. Wprowadza się pojęcie zdolności skupiającej soczewki i jej jednostkę. 15. Wprowadza się zagadnienia z pogranicza fizyki, chemii i biologii nawiązujące do relacji

pomiędzy budową materii a jej właściwościami z podkreśleniem znaczenia praktycznego omawianych przykładów.

1.2. cele programu1.2.1. cele ogólne

1. Zdobycie przez ucznia wiedzy i umiejętności, które są zawarte w podstawie programowej. 2. Wszechstronny rozwój osobowy ucznia. 3. Przygotowanie ucznia do życia we współczesnym świecie.

1.2.2. cele kształcące, społeczne i wychowawcze 1. Kształtowanie umiejętności posługiwania się metodami badawczymi typowymi dla fizyki. 2. Kształtowanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną do prezentowania

własnych obserwacji, przemyśleń i eksperymentów. 3. Rozwijanie naturalnej ciekawości świata. 4. Budzenie zainteresowania związkami fizyki z innymi naukami przyrodniczymi. 5. Kształcenie umiejętności pracy w zespole. 6. Kształtowanie postawy badawczej.

1.2.3. cele światopoglądowe i metodologiczneUczeń powinien wynieść ze szkoły przekonanie o tym, że: • prawa fizyki są prawami przyrody i obowiązują we wszystkich dziedzinach życia, • prawa fizyki poznajemy metodami badawczymi, • rezultaty badań naukowych znajdują zastosowanie w życiu codziennym i technice.

9

1.3. charakterystyka ogólna programuNowa podstawa programowa dla gimnazjum zawiera mniej obowiązkowych treści nauczania niż poprzednia. Mając do realizacji mniejszy zakres treści, można pracować bez pośpiechu i więcej czasu poświęcać na powtarzanie oraz utrwalanie wiedzy, a przede wszystkim na wykonywanie doświad-czeń, których znaczenie wyraźnie wzrasta. Mówią o tym wymagania przekrojowe gdzie brak większość wymienionych tam umiejętności może być kształtowana tylko przy okazji wykonywania doświadczeń.Proponowany program jest programem innowacyjnym, który znacznie poszerza wachlarz umie-jętności sprawdzanych na egzaminie. Obejmuje on, oprócz wymagań szczegółowych opisują-cych konieczne treści, także wszystkie umiejętności wymienione w wymaganiach przekrojowych i doświadczalnych. Program ten zwiększa znaczenie eksperymentu w poznaniu praw przyrody. Zadania obliczeniowe służą głównie analizie wyników eksperymentu.Podstawa programowa z fizyki przewiduje w III etapie edukacyjnym 4 godziny w cyklu nauczania (130 godzin). Reforma edukacji zobowiązuje nauczyciela do zrealizowania całości materiału przed egzaminem zewnętrznym, więc pozostałe godziny lekcyjne program proponuje przeznaczyć na przeprowadzenie dodatkowych doświadczeń w celu powtórzenia i usystematyzowania materiału oraz poszerzenia wiedzy. Nauczyciel może zrezygnować z realizacji treści wykraczających poza podstawę programową lub z ich części.Program opracowano w taki sposób by ucząc fizyki:

• nie wymagać ścisłych definicji wielkości fizycznych, ale kłaść nacisk na ich zrozumienie i sprawne posługiwanie się nimi,

• używać wektorów tylko do ilustracji graficznej siły, • omawiane zagadnienia ilustrować za pomocą doświadczeń i pokazów, • wskazywać na wykorzystanie i zastosowanie poznanych praw fizycznych w życiu codziennym

i technice, • wykonywać doświadczenia i pomiary posługując się prostymi przedmiotami codziennego

użytku, • stwarzać możliwości wykonywania jak największej liczby doświadczeń samodzielnie przez

uczniów, • kształtować umiejętność wykonywania prostych obliczeń i szacowania, w celu analizowania

wyników pomiarów, • kształtować umiejętność graficznego przedstawiania wyników pomiarów i poprawnego

posługiwania się zależnościami wprost proporcjonalnymi.

W komentarzu do nowej podstawy programowej zaleca się, by w klasie I i II nie kształtować umie-jętności przekształcania wzorów. Ponieważ w klasie I i II uczeń wykonuje doświadczenia, z których część wymaga wyznaczenia wielkości fizycznej na podstawie przekształconego wzoru, program proponuje, aby nauczyciele przekształcali wzory wspólnie z uczniami. Z czasem coraz większa liczba uczniów będzie potrafiła wykonywać te przekształcenia samodzielnie. Poniższy program został przystosowany do różnego rodzaju modyfikacji. W pracy z uczniem zdolnym można uwzględniać wszystkie treści nadobowiązkowe. Treści te, jak i treści podstawowe znajdują się w książce Fizyka w eksperymentach we fragmentach pod hasłem: Najważniejsze pojęcia, jak i w części opisowej umieszczonej na początku każdego działu.W pracy z uczniem mającym trudności w nauce, wymagania można ograniczyć do takich, które nie przewyższają jego możliwości intelektualnych i umożliwiają realizację podstawy programowej.W pakiecie z programem przygotowano książkę Fizyka w eksperymentach oraz przykładowe scena-riusze lekcji i karty eksperymentów. Nauczyciel sam może decydować, które doświadczenia i w jakim zakresie będzie wykonywał uczeń.

10

1.4.2. Szczegółowe rozkłady materiału

1.4. rozkład materiału do realizacji podstawy programowej z fizyki w gimnazjum z książką Fizyka w eksperymentach 1.4.1. Ogólny przydział godzin na poszczególne działy fizyki przy 4 godzinach w cyklu nauczania

1. Pomiary wielkości fizycznych – 17 godzin.

Temat Liczba godzin lekcyjnych

1. Mierzenie długości, zakres i dokładność przyrządu. 12. Mierzenie temperatury i czasu, obliczanie średniej arytmetycznej wyników po-

miarów i zaokrąglanie jej do dokładności przyrządu.1

3. Wyznaczanie objętości brył o regularnym kształcie i pomiar objętości z wykorzy-staniem menzurki.

1

4. Masa ciała i jej pomiar. 15. Gęstość substancji i jej wyznaczanie. 46. Siła ciężkości, pomiar wartości siły ciężkości (ciężaru ciała). 37. Ciśnienie i jego pomiar. 28. Przeliczanie jednostek. 2 Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1

Nr godz. w cyklu nauczania Dział fizyki

Liczba godz. lekcyjnych Dział książki

1 i 2

Lekcja organizacyjna 1 –1. Pomiary wielkości fizycznych 17 IX2. Cząsteczkowa budowa ciał 10 IX3. Aerostatyka i hydrostatyka 11 X, XI4. Opisujemy ruch 12 IV5. Siły w przyrodzie 11 III,V6. Praca, moc, energia 10 XIIRazem godzin 72

3

7. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych 9 I,XII8. Drgania i fale sprężyste 8 XII9. Elektrostatyka 6 VI10. Prąd elektryczny 12 VI

Razem godzin 35

4

11. Zjawiska magnetyczne i fale elektroma-gnetyczne

9 VI, II

12. Optyka 12 II13. Zjawiska na pograniczu nauk 3 XIII 14. Zajęcia poegzaminacyjne 6 II, VII, VIII, IX

Razem godzin 30 Liczba godzin w całym cyklu nauczania 130 + 7

11

2. Cząsteczkowa budowa materii – 10 godzin.

3. Aerostatyka i hydrostatyka – 11 godzin.

4. Opisujemy ruch – 12 godzin.

5. Siły w przyrodzie –11 godzin.


1.Trzy stany skupienia ciał. 12.Różnice w budowie cząsteczkowej ciał stałych, cieczy i gazów. 23.Zmiany stanów skupienia. 24. Siły międzycząsteczkowe. 25.Rozszerzalność temperaturowa ciał. 1Powtórzenie. 1Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Od czego zależy ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku. 12. Sprawdzamy istnienie ciśnienia atmosferycznego oraz jego skutki. 13. Pomiar ciśnienia atmosferycznego. 14. Ciśnienie hydrostatyczne. 15. Siła parcia, prawo Pascala i jego wykorzystanie. 16. Siła wyporu i jej wyznaczanie. 17. Prawo Archimedesa, warunki pływania ciał. 3 Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Układ odniesienia. Sporządzanie wykresów. 12. Badanie ruchu jednostajnego prostoliniowego. 23. Szybkość ciała w ruchu jednostajnym prostoliniowym. 14. Średnia szybkość i jej wyznaczanie. Szybkość chwilowa. 25. Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony. 16. Przyspieszenie ciał w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym. Swo-

bodny spadek ciał.3

Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Wzajemne oddziaływanie ciał. III zasada dynamiki Newtona. 12. Wypadkowa sił działających na ciało. Siły równoważące się. 13. Pierwsza zasada dynamiki Newtona. Siły sprężystości. 24. Bezwładność ciał. 15. Siła oporu powietrza. Siła tarcia. 26. Druga zasada dynamiki Newtona. 2 Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1

12

6. Praca, moc, energia – 10 godzin.

7. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych – 9 godzin.

8. Drgania i fale sprężyste – 8 godzin.

9. Elektrostatyka – 6 godzin.


1. Praca mechaniczna. 12. Moc. 13. Energia potencjalna i kinetyczna. 24. Zasada zachowania energii mechanicznej. 25. Maszyny proste jako urządzenia ułatwiające wykonywanie pracy. Wyznaczanie

masy za pomocą dźwigni dwustronnej.2

Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Zmiana energii wewnętrznej przez wykonanie pracy. 12. Cieplny przepływ energii. Rola izolacji cieplnej. 13. Zjawisko konwekcji. 14. Ogrzewanie różnych ciał. Ciepło właściwe. 25. Przemiany energii podczas topnienia. Wyznaczanie temperatury topnienia

lodu. 1

6. Przemiany energii podczas parowania i skraplania. 1 Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Ruch drgający. 12. Wyznaczanie okresu i częstotliwości drgań wahadła. 13. Fala sprężysta poprzeczna i podłużna. 14. Źródła i cechy dźwięku. Badanie związku częstotliwości drgań z wysokością

dźwięku.2

5. Rezonans mechaniczny i akustyczny. 16. Ultradźwięki i infradźwięki. Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Elektryzowanie przez tarcie. Ładunek elementarny i jego wielokrotności. 12. Wzajemne oddziaływanie ciał. 13. Elektryzowanie przez indukcję. 14. Elektryzowanie przez dotyk. Uziemienie. Zasada zachowania ładunku. 1 Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1

13

10. Prąd elektryczny – 12 godzin.

11. Zjawiska magnetyczne i fale elektromagnetyczne – 9 godzin.

12. Optyka – 12 godzin.


1. Prąd elektryczny w metalach. Napięcie elektryczne. 12. Źródła napięcia. Obwód elektryczny. 13. Natężenie prądu. 1

4.Przewodniki i izolatory prądu. Budowa krystaliczna soli 15. Prawo Ohma. Opór elektryczny. 26. Doświadczalne badanie połączenia szeregowego i równoległego odbiorników. 27. Praca i moc prądu. Wyznaczanie mocy żarówki. 18. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elektrycznego. 1 Powtórzenie 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Oddziaływanie biegunów magnetycznych magnesów oraz magnesów i żelaza. Pole magnetyczne.

1

2. Badanie działania przewodnika z prądem na igłę magnetyczną. 13. Elektromagnes i jego zastosowania. 14. Zasada działania silnika prądu stałego. 15. Zmienne pole magnetyczne jako źródło prądu elektrycznego. 16. Fale elektromagnetyczne. 17. Elektryczność i magnetyzm w organizmie człowieka i w świecie zwierząt. 1 Powtórzenie 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1


1. Porównanie rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych. Maksy-malna szybkość przekazu informacji w przyrodzie.

1

2. Źródła światła. Prostoliniowe rozchodzenie się światła. 13. Odbicie światła. Obrazy w zwierciadle płaskim. 14. Zwierciadła kuliste. 15. Badanie zjawiska załamania światła. 16. Przejście światła przez pryzmat. Barwy. 17. Soczewki i ich właściwości. 18. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek. 29. Wady wzroku. Krótkowzroczność i dalekowzroczność. 1 Powtórzenie. 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności. 1

14

14. Zajęcia poegzaminacyjne - 6 godzin.

13. Zjawiska na pograniczu nauk - 3 godziny.

1.5. planowane osiągnięcia ucznia

1. Lekcja organizacyjna.

1. Pomiary wielkości fizycznych.


1. Energia Słońca – głównym paliwem zasilającym procesy zachodzące na Ziemi. Termodynamika i ekologia.

1

2. Procesy termodynamiczne zachodzące w organizmie człowieka. 1

3. Z pogranicza fizyki i chemii czyli trochę fizyki i trochę chemii. 1


1. Próbujemy znaleźć odpowiedzi między innymi na pytania: dlaczego olej niszczy glebę, po co nasiona klonu mają wypustki, dlaczego trawa jest zielona.

2

2. Pochłanianie promieniowania – przemiana w różne formy energii. 13. Rozpraszanie światła, symulacja zachodu Słońca. Miraże. 14. Związek ciśnienia z szybkością przepływu. 15. Wyznaczanie gęstości substancji za pomocą dźwigni dwustronnej. 1

Nr

lekcji

Temat Osiągnięcia ucznia

Podstawowe Uczeń:

DopełniająceUczeń:

1 Mierzenie długości, zakres i dokład-ność przyrządu.

- wymienia jednostki długości , - oblicza wartość najbardziej zbli-

żoną do rzeczywistej jako średnią arytmetyczną,

- podaje zakres i dokładność przy-rządu

- wymienia przyczyny niepewności pomiarowych,

- wyjaśnia pojęcie szacowania wartości wielkości fizycznej

2 Mierzenie temperatury i czasu, obli-czanie średniej arytmetycznej wyni-ków pomiarów i zaokrąglanie jej do dokładności przyrządu.

- mierzy temperaturę i czas dobie-rając odpowiedni zakres przy-rządu,

- wymienia rodzaje termometrów i podaje ich dokładność,

- wymienia rodzaje czasomierzy i podaje ich dokładność,

- wykonuje kilka pomiarów czasu i temperatury oraz oblicza średnią arytmetyczną,

- wie, że 0K = -2730C


- wyjaśnia pojęcie szacowania wartości wielkości fizycznej,

- przelicza stopnie Celsjusza na kelwiny i odwrotnie

3 Wyznaczanie objętości brył o regu-larnym kształcie i pomiar objętości z wykorzystaniem menzurki.

- wyznacza objętość ciała o regu-larnym kształcie,

- wyznacza objętość ciała o niere-gularnym kształcie za pomocą menzurki,

- podaje zakres i dokładność uży-wanych przyrządów



15

2. Cząsteczkowa budowa materii.

4 Masa ciała i jej pomiar. -wymienia przyrządy za pomocą których mierzy masę,

- podaje zakres i dokładność uży-wanych przyrządów,

- oblicza wartość najbardziej zbli-żoną do rzeczywistej wartości mierzonej jako średnią arytme-tyczną wyników,

- wymienia jednostki masy

- wyjaśnia co to znaczy wyzerować przyrząd,



5, 6,

7, 8

Gęstość substancji i jej wyznaczanie. - wyznacza doświadczalnie gę-stość ciała o regularnym kształcie,

- odczytuje gęstość substancji z tabeli,

- wyznacza doświadczalnie gę-stość cieczy,

- oblicza gęstość substancji ze wzoru

- przekształca wzór na gęstość i oblicza każdą z wielkości fizycz-nych ze wzoru,

- zaokrągla wynik pomiaru pośred-niego do dwóch cyfr znaczących

9, 10, 11 Siła ciężkości, pomiar wartości siły ciężkości (ciężaru ciała).

- odróżnia masę od ciężaru,- mierzy ciężar ciał za pomocą

siłomierza,- doświadczalnie wykazuje, że

ciężar ciała zależy wprost propor-cjonalnie od masy ciała,

- oblicza ciężar ciała posługując się wzorem

- przedstawia graficznie ciężar jako wektor,

- wymienia cechy wektora siły ciężkości,

- przekształca wzór na ciężar wyli-czając masę

12, 13 Ciśnienie i jego pomiar. - mierzy ciśnienie za pomocą ci-śnieniomierza lub barometru,

- podaje jednostkę ciśnienia [Pa] i jej wielokrotność,

- doświadczalnie udowadnia, że ciśnienie zależy od wartości siły nacisku i od wielkości powierzch-ni na którą działa nacisk,

- oblicza ciśnienie ze wzoru

- podaje zakres i dokładność ci-śnieniomierza,

- przekształca wzór na ciśnienie wyliczając każdą z wielkości wy-stępujących we wzorze, jeśli zna dwie pozostałe

14, 15 Przeliczanie jednostek. - przelicza wielokrotności i pod-wielokrotności (przedrostki mi-kro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-),

- przelicza jednostki czasu (sekun-da, minuta, godzina, doba )

16 Powtórzenie

17 Sprawdzian

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Trzy stany skupienia ciał. -wymienia stany skupienia, - podaje przykłady ciał występują-

cych w danym stanie skupienia,- wykazuje doświadczalnie wła-

sności mechaniczne ciał stałych cieczy i gazów,

- podaje przykłady ciał: kruchych, plastycznych i sprężystych,

- wymienia zastosowanie ciał sprę-żystych, plastycznych i kruchych

2, 3 Różnice w budowie cząsteczkowej ciał stałych, cieczy i gazów.

- opisuje doświadczenie potwier-dzające cząsteczkową budowę ciał,

- omawia cząsteczkową budowę ciał stałych, cieczy i gazów,

- podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych

- doświadczalnie szacuje średnicę cząsteczki oleju,

- podaje z ilu i jakich atomów skła-da się cząsteczka wody i cząstecz-ka dwutlenku węgla,

- objaśnia co to znaczy, że ciało ma budowę krystaliczną

16

3. Aerostatyka i hydrostatyka.

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Od czego zależy ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku.

- podaje przyczyny wywierania przez gaz ciśnienia na ścianki naczynia,

- wymienia sposoby zmieniania ciśnienia gazu w zamkniętym zbiorniku

- analizuje zachowanie się cząste-czek gazu w zbiorniku podczas zmian jego ciśnienia, temperatu-ry i objętości

2 Sprawdzamy istnienie ciśnienia at-mosferycznego oraz jego skutki.

- sprawdza doświadczalnie istnie-nie ciśnienia atmosferycznego,

- bada skutki działania ciśnienia atmosferycznego,

- opisuje zależność ciśnienia od odległości od poziomu morza, od wysokości nad poziomem morza,

- udowadnia doświadczalnie, że atmosfera wywiera ciśnienie,

- podaje przykłady wykorzystania ciśnienia atmosferycznego w życiu codziennym

3 Pomiar ciśnienia atmosferycznego. - mierzy ciśnienie atmosferyczne za pomocą barometru,

- wyznacza doświadczalnie ciśnie-nie atmosferyczne za pomocą strzykawki i zbiornika z wodą,

- analizuje niepewności pomiaro-we występujące przy pomiarze ciśnienia i omawia ich wpływ na wiarygodność pomiarów,

4, 5 Zmiany stanów skupienia. - wymienia i opisuje zmiany sta-nów skupienia,

- podaje różnicę między parą wod-ną a mgiełką unoszącą się nad gotującą się wodą,

- korzystając z tabel temperatur topnienia i wrzenia, podaje w jakim stanie skupienia może być dana substancja

- wyjaśnia przyczyny skraplania się pary wodnej zawartej w powie-trzu, na okularach lub szybach,

- podaje przykłady zależności tem-peratury wrzenia od ciśnienia,

- wykazuje doświadczalnie zmiany objętości wody podczas krzep-nięcia,

- wymienia czynniki przyspieszają-ce zjawisko parowania

6, 7 Siły międzycząsteczkowe. - doświadczalnie udowadnia ist-nienie sił międzycząsteczkowych,

- porównuje oddziaływanie mię-dzycząsteczkowe w ciałach sta-łych, cieczach z odziaływaniem międzycząsteczkowym w gazach,

- doświadczalnie wykazuje istnie-nie napięcia powierzchniowego,

- wyjaśnia wpływ detergentów na napięcie powierzchniowe

- wyjaśnia zjawisko menisku wklę-słego i wypukłego oraz zjawisko włoskowatości posługując się pojęciem sił przylegania i sił spój-ności,

- podaje wykorzystanie oddziały-wań międzycząsteczkowych w życiu codziennym

8 Rozszerzalność temperaturowa ciał. - omawia zmiany objętości ciał zachodzące podczas ich ogrze-wania i ochładzania,

- opisuje anomalną rozszerzalność temperaturową wody i jej zna-czenie dla przyrody,

- podaje przykłady wykorzystania rozszerzalności temperaturowej różnych substancji

- wyjaśnia zachowanie się bimeta-lu podczas ogrzewania,

- oblicza przyrost długości i obję-tości substancji wykorzystując informację, że przyrost ten jest wprost proporcjonalny do przy-rostu temperatury

9 Powtórzenie

10 Sprawdzian

17

4. Opisujemy ruch.

4 Ciśnienie hydrostatyczne. - bada od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne,

- bada zachowanie się cieczy w naczyniach połączonych,

- mierzy wartość ciśnienia hydro-statycznego za pomocą mano-metru,

- wymienia czynniki mające wpływ na niepewność pomiaru ciśnienia,

- oblicza ciśnienie hydrostatyczne ze wzoru,

- opisuje praktyczne skutki wystę-powania ciśnienia hydrostatycz-nego

- wyznacza ciśnienie hydrostatycz-ne na danej głębokości za pomo-cą naczyń połączonych,

- dyskutuje nad niepewnościami pomiarowymi i ich wpływie na wiarygodność pomiaru ciśnienia hydrostatycznego,

- wykorzystuje wzór na ciśnienie hydrostatyczne do rozwiazywa-nia zadań,

5 Siła parcia, prawo Pascala i jego wyko-rzystanie.

- bada zachowanie się cieczy pod wpływem działania na nią siły z zewnątrz,

- podaje przykłady wykorzystania prawa Pascala

- wyjaśnia zasadę działania prasy hydraulicznej, podnośnika hy-draulicznego i wieży ciśnień,

6 Siła wyporu i jej wyznaczanie. - wyznacza doświadczalnie war-tość siły wyporu działającej na ciało zanurzone w cieczy,

- doświadczalnie bada od czego zależy wartość siły wyporu,

- oblicza siłę wyporu jako różnicę ciężaru ciała i wskazań siłomierza, gdy ciało jest zanurzone w cieczy

- analizuje niepewności pomiaru siły wyporu,

- uzasadnia istnienie siły wyporu jako różnicy sił parcia działają-cych na dolną i górną powierzch-nię prostopadłościennego klocka zanurzonego w cieczy,

- podaje przykłady wykorzystania siły wyporu w życiu codziennym

7, 8, 9 Prawo Archimedesa, warunki pływa-nia ciał.

- doświadczalnie porównuje war-tość siły wyporu działającej na ciało z ciężarem cieczy wypartej przez to ciało,

- podaje warunek pływania ciał,- podaje warunek tonięcia ciał

- podaje wzór na wartość siły wy-poru i stosuje go do wykonywa-nia obliczeń,

- wyjaśnia dlaczego okręt nie tonie a pływa częściowo zanurzony

10 Powtórzenie

11 Sprawdzian

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Układ odniesienia. Sporządzanie wy-kresów.

- opisuje ruch ciała względem innego ciała (układu odniesienia),

- odczytuje współrzędne położenia ciała w układzie jedno- i dwuwy-miarowym,

- na podstawie znajomości współ-rzędnych położenia ciała oblicza przebytą przez ciało drogę

- podaje przykłady względności ruchu,

- dobiera najbardziej korzystny układ odniesienia do opisu zmian położenia ciała

2, 3 Badanie ruchu jednostajnego prosto-liniowego.

- doświadczalnie bada ruch jedno-stajny prostoliniowy,

- wymienia cechy charakteryzujące ruch jednostajny prostoliniowy,

- odczytuje z wykresów s(t) prze-bytą przez ciało drogę w różnych przedziałach czasu,

- na podstawie tabeli wyników pomiarów sporządza wykres s(t),

- formułuje wniosek, że droga zależy wprost proporcjonalnie do czasu,

- objaśnia dlaczego w ruchu jed-nostajnym prostoliniowym iloraz drogi do czasu jest stały

18

5. Siły w przyrodzie.

4 Szybkość ciała w ruchu jednostajnym prostoliniowym.

- znając szybkość oblicza drogę przebytą w danym czasie,

- posługuje się wzorem do oblicza-nia szybkości,

- na podstawie tabeli pomiarów sporządza wykres zależności v(t) ,

- oblicza drogę przebytą przez cia-ło jako pole pod wykresem v(t),

- zna jednostki szybkości i dokonu-je ich zamiany

- przekształca wzór na szybkość wyliczając z niego każdą wielkość gdy znane są dwie pozostałe,

5, 6 Średnia szybkość i jej wyznaczanie. Szybkość chwilowa.

- oblicza szybkość średnią ze wzoru,

- odróżnia szybkość chwilową od szybkości średniej,

- do odczytywania szybkości chwi-lowej używa szybkościomierza,

- planuje czas podróży na pod-stawie mapy i średniej szybkości pojazdu

- oblicza szybkość średnią jako iloraz całkowitej drogi i całkowi-tego czasu trwania ruchu

7 Ruch prostoliniowy jednostajnie przy-spieszony.

- na podstawie wykresu v(t) wy-kazuje, że w jednakowych prze-działach czasu ∆t są jednakowe przyrosty ∆v,

- podaje cechy ruchu jednostajnie przyspieszonego,

- jako przykład ruchu jednostajnie przyspieszonego podaje swo-bodny spadek ciał,

- sporządza wykres v(t) i s(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszo-nego,

- opisuje jakościowo ruch jedno-stajnie opóźniony

8, 9, 10 Przyspieszenie ciał w ruchu prostoli-niowym jednostajnie przyspieszonym. Swobodny spadek ciał.

- podaje jednostkę przyspieszenia, - oblicza przyspieszenie korzysta-

jąc ze wzoru, - posługuje się przyspieszeniem

ziemskim do opisu ruchu ciała spadającego swobodnie,

- podaje wartość przyspieszenia ziemskiego

- sporządza wykres a(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego,

- wyjaśnia co to znaczy, że przyspie-szenie ciała wynosi np. 10m/s2,

- rozwiązuje zadania przekształca-jąc wzór na przyspieszenie wyli-czając każdą wielkość ze wzoru

11 Powtórzenie

12 Sprawdzian

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Wzajemne oddziaływanie ciał. III zasada dynamiki Newtona.

- wymienia rodzaje oddziaływań, - podaje przykłady oddziaływań

wzajemnych, - rozpoznaje skutki oddziaływań, - doświadczalnie wykazuje, że siły

wzajemnego oddziaływania mają jednakowe wartości, ten sam kierunek, przeciwne zwroty i są przyłożone do innych ciał

- wymienia rodzaje oddziaływań bezpośrednich i na odległość,

- na przykładach opisuje wzajem-ne oddziaływanie ciał posługując się III zasadą dynamiki,

- opisuje zjawisko odrzutu posłu-gując się III zasadą dynamiki

2 Wypadkowa sił działających na ciało. Siły równoważące się.

- oblicza wartość siły wypadkowej dwóch sił składowych działają-cych wzdłuż jednej prostej,

- graficznie przedstawia siłę wy-padkową,

- oblicza i graficznie przedstawia siłę równoważącą

- podaje przykłady sił równoważą-cych się

- oblicza wartość siły wypadkowej kilku sił składowych działających wzdłuż jednej prostej i podaje jej cechy

19

3, 4 Pierwsza zasada dynamiki Newtona. Siły sprężystości.

- wymienia siły równoważące się działające na ciało będące w spoczynku,

- wskazuje siły równoważące się działające na ciało będące w ruchu jednostajnym prostolinio-wym,

- podaje przykłady występowania sił sprężystości,

- wyjaśnia wzrost siły sprężystości jej zależnością wprost proporcjo-nalną do wydłużenia

- wymienia przykłady przedstawia-jące związek między bezwładno-ścią a masą ciała,

- stosuje pierwszą zasadę dyna-miki do wyjaśnienia zachowania się ciał,

- wskazuje naturę sił działających na ciało będące w spoczynku lub w ruchu jednostajnym prostoli-niowym,

- stosuje zasady dynamiki do roz-wiązywania problemów, w któ-rych występuje siła sprężystości i ciężkości

5 Bezwładność ciał. - podaje związek między bezwład-nością ciała a jego masą,

- posługując się zasadą bezwład-ności wyjaśnia zachowanie się ciał podczas np. ruszania i hamo-wania samochodu

- w sposób doświadczalny przed-stawia związek między bezwład-nością a masą ciała,

- stosuje zasadę bezwładności do wyjaśnienia zjawisk z własnego otoczenia

6, 7 Siła oporu powietrza. Siła tarcia. - udowadnia doświadczalnie, że siła tarcia statycznego jest więk-sza od tarcia kinetycznego,

- wymienia sposoby zwiększania i zmniejszania siły tarcia,

- podaje przykłady pożytecznego i szkodliwego działania siły tarcia

- na przykładach przedstawia zależność wartości siły oporu od prędkości ciała

- mierzy siłę tarcia kinetycznego i analizuje niepewności pomiaru siły,

- wykazuje doświadczalnie, że siła tarcia zależy od rodzaju styka-jących się powierzchni i od siły nacisku, a nie zależy od wielkości stykających się powierzchni,

- rozwiązuje jakościowo problemy związane z siłą tarcia i oporem powietrza

8, 9 Druga zasada dynamiki Newtona. - wyjaśnia poruszanie się ciała ruchem jednostajnie przyspie-szonym, działaniem na nie stałej niezrównoważonej siły,

- posługuje się wzorem opisują-cym drugą zasadę dynamiki do obliczenia przyspieszenia ciała,

- posługując się drugą zasadą dy-namiki, uzasadnia dlaczego ciała spadające swobodnie poruszają się ze stałym przyspieszeniem ziemskim,

- oblicza każdą wielkość ze wzoru opisującego drugą zasadę dyna-miki,

- posługuje się wymiarem jednego niutona

10 Powtórzenie.

11 Sprawdzian

20

6. Praca, moc, energia.

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Praca mechaniczna. - podaje warunki jakie muszą być spełnione aby praca według fizyki była wykonana,

- wymienia przykłady pracy wyko-nanej w sensie fizycznym,

- oblicza pracę ze wzoru, - podaje jednostkę pracy, - oblicza pracę licząc pole pod

wykresem F(s)

- wymienia ograniczenia stosowal-ności wzoru na pracę,

- posługuje się jednostką jednego dżula,

- oblicza każdą z wielkości ze wzo-ru na pracę,

- na podstawie pomiarów sporzą-dza wykres F(s) i oblicza pracę

2 Moc. - oblicza moc urządzeń korzystając ze wzoru,

- podaje jednostkę mocy, - porównuje moc urządzeń, które

wykonały taką samą pracę, w różnym czasie,

- porównuje moc urządzeń, które wykonały różną pracę w tym samym czasie

- wyznacza doświadczalnie moc człowieka wchodzącego po scho-dach,

- oblicza każdą z wielkości ze wzo-ru na moc,

- oblicza moc z wykresu W(t), - posługuje się jednostką jednego

wata, - dokonuje przeliczeń jednostek

mocy

3, 4 Energia potencjalna i kinetyczna. - podaje przykłady „magazynowa-nia” pracy w formie energii,

- wymienia sposoby wykorzystania energii w przyrodzie,

- podaje jednostkę energii, - rozróżnia ciała posiadające ener-

gię potencjalną ciężkości, energię potencjalną sprężystości i ener-gię kinetyczną,

- oblicza korzystając ze wzoru energię potencjalną ciężkości i energię kinetyczną,

- oblicza każdą z wielkości ze wzo-ru na energię kinetyczną i ener-gię potencjalną ciężkości,

- zapisuje równaniem zmianę ener-gii mechanicznej np. na pracę,

- oblicza energię potencjalną cięż-kości względem dowolnie wybra-nego poziomu,

- sporządza wykres Ep(h) i Ek(v) dla stałej masy

5, 6 Zasada zachowania energii mecha-nicznej.

- omawia przemiany energii pod-czas swobodnego spadku ciała i rzutu pionowego do góry

- prezentuje doświadczenia na podstawie których omawia przemiany energii potencjalnej ciężkości, sprężystości i kinetycz-nej stosując zasadę zachowania energii mechanicznej,

- stosuje zasadę zachowania energii do rozwiązywania zadań rachunkowych związanych ze swobodnym spadkiem ciał i rzu-tem pionowym do góry,

7, 8 Maszyny proste jako urządzenia uła-twiające wykonywanie pracy. Wyznaczanie masy za pomocą dźwi-gni dwustronnej.

- wskazuje maszyny proste wystę-pujące w jego otoczeniu,

- podaje warunek równowagi dźwigni dwustronnej,

- wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej

- omawia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchome-go, kołowrotu i podaje dla nich warunek równowagi,

- uzasadnia dlaczego za pomocą maszyn prostych mamy zysk na sile

9 Powtórzenie.

10 Sprawdzian

21

7. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych.

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Zmiana energii wewnętrznej przez wykonanie pracy.

- wymienia składniki energii we-wnętrznej,

- rozpoznaje zmianę energii we-wnętrznej ciała po zmianie jego temperatury,

- wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek a tempe-raturą,

- podaje przykłady, w których energia wewnętrzna ciała wzrosła na skutek wykonania pracy nad ciałem

- wyjaśnia związek między przyro-stem temperatury ciała a wzro-stem jego energii wewnętrznej

2 Cieplny przepływ energii. Rola izolacji cieplnej.

- podaje przykłady, w których energia wewnętrzna ciała wzrosła na skutek dostarczenia do ciała ciepła,

- opisuje proces wymiany energii cieplnej między stykającymi się ciałami o różnych temperaturach,

- wymienia przykłady przewodni-ków i izolatorów ciepła,

- opisuje rolę izolatorów ciepła w życiu codziennym,

- wyjaśnia przepływ energii ciepl-nej w zjawisku przewodzenia w oparciu o budowę cząsteczkową ciał,

- podaje przykłady, w których energia wewnętrzna ciała wzrosła na skutek wykonania pracy nad ciałem i dostarczenia ciepła,

- formułuje pierwszą zasadę ter-modynamiki,

3 Zjawisko konwekcji. - opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji,

- buduje proste urządzenia cieplne wykorzystujące zjawisko kon-wekcji

- wyjaśnia na czym polega prze-pływ energii cieplnej w zjawisku konwekcji,

- uzasadnia dlaczego w cieczach i gazach cieplny przepływ energii odbywa się głównie przez kon-wekcję,

- podaje sposoby wykorzystania zjawiska konwekcji w życiu co-dziennym

4, 5 Ogrzewanie różnych ciał. Ciepło wła-ściwe.

- posługuje się pojęciem ciepła właściwego jako wielkości opi-sującej zdolność przewodzenia ciepła przez daną substancję,

- podaje jednostkę ciepła właści-wego,

- wyjaśnia znaczenie dla przyrody, dużej wartości ciepła właściwego wody,

- znając ciepło właściwe danej substancji, oblicza ile trzeba do-starczyć ciepła aby ogrzać jej 1kg o 10C,

- oblicza ciepło właściwe na pod-stawie wzoru

- sporządza bilans cieplny dla wody i wylicza szukaną wielkość,

- wyjaśnia, że cieplny przepływ energii może odbywać się przez przewodzenie, konwekcję i pro-mieniowanie

6 Przemiany energii podczas topnienia. Wyznaczanie temperatury topnienia lodu.

- doświadczalnie udowadnia, że zjawisko topnienia lodu zachodzi w ściśle określonej temperaturze,

- opisuje, że podczas topnienia cia-ło musi pobierać energię a jego temperatura nie ulega zmianie,

- posługuje się pojęciem ciepła topnienia obliczając ile należy dostarczyć ciepła aby stopić 1kg danej substancji,

- podaje jednostkę ciepła topnienia

- wyjaśnia dlaczego podczas top-nienia i krzepnięcia temperatura ciała nie zmienia się mimo zmia-ny jego energii wewnętrznej,

- interpretuje wykres zależności temperatury od dostarczonego ciepła dla danej masy uwzględ-niający zmiany jej stanu skupie-nia,

- oblicza każdą wielkość ze wzoru na ciepło topnienia

22

8. Drgania i fale sprężyste.

7 Przemiany energii podczas parowania i skraplania.

- podaje różnice między procesem parowania i wrzenia cieczy,

- wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy,

- posługuje się pojęciem ciepła parowania w temperaturze wrze-nia do obliczenia ilości ciepła potrzebnego do zamienienia 1kg cieczy w parę,

- podaje jednostkę ciepła paro-wania,

- odczytuje z tabeli temperaturę wrzenia i ciepło parowania dla danej cieczy

- wyjaśnia dlaczego podczas wrzenia i skraplania temperatura substancji nie zmienia się mimo zmiany jej energii wewnętrznej,

- interpretuje wykres zależności temperatury od dostarczonego ciepła dla danej masy uwzględ-niający zmiany jej stanu skupienia,

- oblicza każdą wielkość ze wzoru na ciepło parowania,

- wyjaśnia znaczenie w przyrodzie dużej wartości ciepła parowania wody

8 Powtórzenie

9 Sprawdzian

Nr lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Ruch drgający. - wskazuje w otoczeniu przykłady ciał wykonujących ruch drgający,

- do opisu ruchu drgającego po-sługuje się pojęciami: położenie równowagi, wychylenie amplitu-da, okres, częstotliwość,

- wyjaśnia dlaczego do podtrzy-mania ruchu drgającego należy dostarczać energii

- z wykresu x(t) dla drgającego ciała odczytuje amplitudę i okres drgań,

2 Wyznaczanie okresu i częstotliwościdrgań wahadła.

- doświadczalnie wyznacza okres drgań wahadła i ciężarka na sprę-żynie,

- podaje zależność między okre-sem a częstotliwością,

- podaje jednostkę częstotliwości - doświadczalnie potwierdza, że

okres drgań wahadła zależy od jego długości, a nie zależy od jego masy,

- wyjaśnia pojęcie izochronizmu, - wyjaśnia co należy zrobić aby

wyregulować zegar wahadłowy, który się spieszy lub spóźnia

- udowadnia doświadczalnie, że dla każdego ciała występuje pewna charakterystyczna często-tliwość drgań zwana drganiami własnymi i nie zależy ona od sposobu wzbudzania drgań,

- uzasadnia dlaczego ciało drga-jące porusza się na przemian ruchem przyspieszonym lub opóźnionym

3 Fala sprężysta poprzeczna i podłużna. - odróżnia ruch fali od ruchu drgającego cząsteczek biorących udział w ruchu falowym,

- demonstruje falę podłużną i po-przeczną i podaje różnice między nimi,

- posługuje się pojęciami: długość fali, szybkość rozchodzenia się fali, grzbiet i dolina fali,

- oblicza długość fali ze wzoru

- opisuje mechanizm przekazy-wania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypad-ku fal na napiętej linie,

- stosuje do obliczeń związek między długością, prędkością i częstotliwością fali,

- uzasadnia dlaczego fale po-przeczne mogą rozchodzić się w ciałach stałych, a podłużne w cieczach, gazach i ciałach stałych

23

9. Elektrostatyka.

4, 5 Źródła i cechy dźwięku. Badanie związku częstotliwości drgań z wysokością dźwięku.

- opisuje mechanizm wytwarzania dźwięków,

- uzasadnia dlaczego fala dźwię-kowa nie może rozchodzić się w próżni,

- porównuje szybkość fali dźwię-kowej w ciałach stałych, cieczach i gazach,

- wymienia od jakich wielkości fizycznych zależy głośność i wy-sokość dźwięku

- odróżnia wielkości mierzalne charakteryzujące dźwięk od roz-poznawalnych przez ucho,

- doświadczalnie wykazuje, że głośność dźwięku zależy od am-plitudy drgań struny a wysokość dźwięku od jej częstotliwości,

- szkicuje wykresy fal dźwięko-wych różniących się głośnością i różniących się wysokością

6 Rezonans mechaniczny i akustyczny. - podaje warunek jaki musi być spełniony aby zaszło zjawisko rezonansu mechanicznego i aku-stycznego

- przedstawia w sposób doświad-czalny zjawisko rezonansu me-chanicznego i akustycznego,

- podaje przykłady wykorzystania zjawiska rezonansu akustycznego i mechanicznego,

- podaje przykłady kiedy zjawisko rezonansu jest niepożądane

7 Ultradźwięki i infradźwięki. Powtó-rzenie.

- posługuje się pojęciami in-fradźwięki i ultradźwięki,

- podaje zakres częstotliwości dźwięków słyszalnych

- wskazuje zastosowanie ultra- i infradźwięków

8 Sprawdzian

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Elektryzowanie przez tarcie. Ładunek elementarny i jego wielokrotności.

- opisuje budowę atomu, - podaje jednostkę ładunku elek-

trycznego, - posługuje się pojęciem ładunku

elektrycznego jako wielokrotno-ści ładunku elektronu (elemen-tarnego),

- elektryzuje ciało przez tarcie, - wyjaśnia, że przy elektryzowaniu

ciał przez tarcie następuje prze-mieszczenie elektronów z jedne-go ciała na drugie,

- podaje przykłady elektryzowania się ciał przez tarcie w życiu co-dziennym

- doświadczalnie stwierdza stan naelektryzowania ciała,

- analizuje przepływ elektronów podczas elektryzowania ciał przez tarcie

2 Wzajemne oddziaływanie ciał. - doświadczalnie potwierdza, że ciała naelektryzowane jedno-imiennie odpychają się, a różno-imiennie przyciągają się,

- bada jakościowo siłę wzajem-nego oddziaływania ciał naelek-tryzowanych w zależności od wielkości ich ładunku jak i od odległości między nimi

- odróżnia jon od atomu, - posługuje się prawem Coulomba

do rozwiązywania problemów dotyczących siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzo-wanych

3 Elektryzowanie przez indukcję. - wymienia różnice w budowie przewodników i izolatorów,

- elektryzuje ciała przez indukcję

- wyjaśnia na czym polega elektry-zowanie ciał przez indukcję,

- rozwiązuje problemy dotyczące elektryzowania ciał przez indukcję,

- określa znak ładunku ciała przez zbliżenie go do naelektryzowane-go elektroskopu

24

10. Prąd elektryczny.

4 Elektryzowanie przez dotyk. Uziemie-nie. Zasada zachowania ładunku.

- opisuje sposób elektryzowania ciał przez dotyk,

- stosuje zasadę zachowania ła-dunku elektrycznego,

- stosuje uziemienie do zobojęt-niania przewodnika

- rozwiązuje problemy dotyczące elektryzowania ciał przez dotyk i zasady zachowania ładunku

5 Powtórzenie.

6 Sprawdzian

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Prąd elektryczny w metalach. Napię-cie elektryczne.

- opisuje przepływ prądu w prze-wodnikach, jako ruch elektronów swobodnych,

- posługuje się (intuicyjnie) poję-ciem napięcia elektrycznego,

- podaje jednostkę napięcia, - wymienia woltomierz jako przy-

rząd do pomiaru napięcia, - odróżnia umowny kierunek prą-

du od kierunku ruchu elektronów

- wymienia skutki przepływu prądu

2 Źródła napięcia. Obwód elektryczny. - wymienia źródła napięcia, - buduje prosty obwód elektryczny

i rysuje jego schemat, - podaje zakres i dokładność wol-

tomierza, - mierzy napięcie na odbiorniku

energii

- na podstawie prostego schematu buduje obwód elektryczny,

- buduje „ziemniaczaną” baterię i mierzy jakie uzyskał na niej na-pięcie

3 Natężenie prądu. - posługuje się pojęciem natężenia prądu

- oblicza natężenie prądu ze wzoru, - podaje jednostkę natężenia

prądu, - wymienia amperomierz jako

przyrząd do mierzenia natężenia prądu,

- podaje zakres i dokładność am-peromierza,

- mierzy natężenie prądu w ob-wodzie

- oblicza każdą wielkość ze wzoru na natężenie prądu,

- posługuje się jednostkami ła-dunku As, Ah, i przelicza je na kulomby,

4 Przewodniki i izolatory prądu. Budo-wa krystaliczna soli

- buduje prosty obwód i doświad-czalnie sprawdza, które substan-cje przewodzą a które nie prze-wodzą prądu,

- omawia budowę krystaliczną soli kuchennej,

- doświadczalnie potwierdza, że wodny roztwór soli kuchennej przewodzi prąd

5, 6 Prawo Ohma. Opór elektryczny. - podaje zależność natężenia prą-du od przyłożonego napięcia,

- posługuje się pojęciem oporu elektrycznego jako wielkości charakteryzującej przewodnik,

- oblicza opór przewodnika na podstawie wzoru,

- podaje jednostkę oporu, - wyznacza opór elektryczny opor-

nika za pomocą amperomierza i woltomierza

- podaje zależność oporu od jego długości i pola przekroju po-przecznego,

- oblicza opór przewodnika z wy-kresu I (U),

- wyznacza opór elektryczny ża-rówki za pomocą amperomierza i woltomierza,

- uzasadnia dlaczego opór elek-tryczny zależy od temperatury przewodnika

25

11. Zjawiska magnetyczne i fale elektromagnetyczne.

7, 8 Doświadczalne badanie połączenia szeregowego i równoległego odbior-ników.

- buduje obwód odbiorników połączonych szeregowo,

- buduje obwód odbiorników połączonych równolegle,

- mierzy natężenie prądu w dowol-nych częściach obwodu,

- mierzy napięcia na odbiornikach połączonych szeregowo lub rów-nolegle

- wyciąga wnioski dotyczące natę-żenia prądu płynącego w odbior-nikach połączonych szeregowo lub równolegle,

- wyciąga wnioski dotyczące na-pięcia na odbiornikach połączo-nych szeregowo lub równolegle,

- porównuje napięcia na odbiorni-kach z napięciem na źródle,

- oblicza opór zastępczy dla opor-ników połączonych szeregowo lub równolegle

9 Praca i moc prądu. Wyznaczanie mocy żarówki.

- posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego,

- oblicza pracę i moc prądu ze wzorów,

- podaje jednostki pracy i mocy prądu elektrycznego,

- przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i odwrotnie,

- wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą amperomierza i woltomierza a wynik pomiaru za-okrągla do trzech cyfr znaczących,

- wymienia formy energii na jakie zamieniana jest energia elek-tryczna,

- podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej

- na podstawie danych z tabliczki znamionowej urządzenia elek-trycznego, oblicza natężenie prądu i opór odbiornika,

- w sposób doświadczalny bada od czego zależy jasność świecenia żarówki i wyciąga wnioski,

10 Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elektrycznego.

- wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat energii),

- wykonuje obliczenia i wynik za-okrągla do trzech cyfr znaczących

- planuje sposób wyznaczenia cie-pła właściwego wody za pomocą czajnika elektrycznego

11 Powtórzenie

12 Sprawdzian

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Oddziaływanie biegunów magne-tycznych magnesów oraz magnesów i żelaza. Pole magnetyczne.

- nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych,

- opisuje charakter oddziaływań między biegunami magnesów,

- opisuje zachowanie się igły ma-gnetycznej w obecności magnesu,

- opisuje zasadę działania kompasu, - opisuje oddziaływanie magnesów

na żelazo i podaje przykłady wyko-rzystania tego oddziaływania,

- podaje przykłady metali, które nie oddziałują z magnesem

- wyszukuje i prezentuje infor-macje dotyczące magnetyzmu Ziemi,

- demonstruje, że każda część podzielonego magnesu staje się magnesem,

- do opisu oddziaływań magne-tycznych używa pojęcia pola magnetycznego

2 Badanie działania przewodnika z prądem na igłę magnetyczną.

- demonstruje i opisuje działanie prądu w przewodzie na igłę ma-gnetyczną,

- demonstruje zmiany kierunku wychylenia igły magnetycznej przy zmianie kierunku przepływu prądu i zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu

- wyjaśnia zachowanie się igły magnetycznej w pobliżu prze-wodnika z prądem istnieniem pola magnetycznego wokół tego przewodnika

26

12. Optyka.

3 Elektromagnes i jego zastosowania. -opisuje budowę i zasadę działania elektromagnesu,

- opisuje rolę rdzenia w elektroma-gnesie,

- podaje przykłady zastosowania elektromagnesów

- określa bieguny magnetyczne zwojnicy z prądem,

- przedstawia graficznie pole ma-gnetyczne przewodnika prostoli-niowego i zwojnicy z prądem

4 Zasada działania silnika prądu stałego. - demonstruje oddziaływanie ma-gnesów na przewodnik z prądem,

- wyjaśnia działanie silnika elek-trycznego na prąd stały wy-korzystując opis wzajemnego oddziaływania magnesów z elek-tromagnesami

- demonstruje od czego zależy kierunek i zwrot siły elektrodyna-micznej,

- opisuje zasadę działania mierni-ków elektrycznych

5 Zmieniające się pole magnetyczne jako źródło prądu elektrycznego.

- demonstruje, że poruszający się magnes jest źródłem prądu w zamkniętym obwodzie

- określa zwrot prądu indukcyjne-go w zwojnicy,

- podaje różnicę między prądem stałym a przemiennym,

- opisuje zasadę działania prądnicy

6 Fale elektromagnetyczne. - podaje wartość prędkości fali elektromagnetycznej w próżni,

- podaje przykłady fal elektroma-gnetycznych o różnej długości,

- podaje zastosowanie fal elektro-magnetycznych

- wyjaśnia pojęcie widma fal elek-tromagnetycznych,

- podaje przykłady urządzeń wy-korzystujących różne rodzaje fal elektromagnetycznych

7 Elektryczność i magnetyzm w organi-zmie człowieka i w świecie zwierząt.

- wymienia przykłady wykorzysta-nia elektryczności i magnetyzmu w świecie zwierząt

- podaje przykłady urządzeń wyko-rzystywanych w medycynie reje-strujących sygnały bioelektryczne człowieka (EKG, EEG),

- podaje przykłady wykorzystania magnetyzmu człowieka do bez-inwazyjnego badania pracy jego mózgu, serca, oka i mięśni,

- wymienia przykłady wykorzy-stania zjawisk elektrycznych i magnetycznych w technice i przemyśle

8 Powtórzenie

9 Sprawdzian.

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Porównanie rozchodzenia się fal me-chanicznych i elektromagnetycznych. Maksymalna szybkość przekazu infor-macji w przyrodzie.

- wymienia cechy wspólne i róż-nice rozchodzenia się fal mecha-nicznych i elektromagnetycznych

- wymienia właściwości promie-niowania ultrafioletowego i pod-czerwonego,

- przedstawia jaką rolę pełni war-stwa ozonowa w atmosferze i podaje cel jej ochrony

2 Źródła światła. Prostoliniowe rozcho-dzenie się światła.

- wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła,

- demonstruje prostoliniowe roz-chodzenie się światła za pomocą camera obscura

- wyjaśnia powstawanie zaćmienia Słońca i Księżyca korzystając z zasady Fermata

27

3 Odbicie światła. Obrazy w zwierciadle płaskim.

- podaje treść prawa odbicia, - wskazuje kąt padania i odbicia

światła, - opisuje zjawisko rozproszenia

światła przy odbiciu od po-wierzchni chropowatej,

- opisuje cechy obrazu otrzymane-go w zwierciadle płaskim,

- wskazuje zastosowanie zwiercia-deł płaskich

- wykreśla obraz przedmiotu otrzy-manego w zwierciadle płaskim,

- wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim wykorzystując prawo odbicia

4 Zwierciadła kuliste - opisuje zwierciadło wklęsłe i wy-pukłe posługując się pojęciem osi optycznej, ogniska, ogniskowej, promienia krzywizny,

- opisuje skupienie promieni w zwierciadle wklęsłym,

- opisuje rozproszenie promieni w zwierciadle wypukłym

- rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadło wklęsłe,

- wskazuje zastosowanie zwiercia-deł kulistych

5

Badanie zjawiska załamania światła.

- demonstruje zjawisko załamania światła,

- bada zmiany kąta załamania światła przy zmianie kąta padania

- opisuje jakościowo bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do gęstszego optycz-nie i odwrotnie,

- opisuje zjawisko wewnętrznego odbicia światła,

- podaje przykłady wykorzystania zjawiska wewnętrznego odbicia światła

6 Przejście światła przez pryzmat. Bar-wy.

- opisuje przejście światła mo-nochromatycznego (laserowego) przez pryzmat,

- wyjaśnia rozszczepienie światła białego w pryzmacie,

- opisuje światło białe jako miesza-ninę barw,

- wyjaśnia dlaczego latem nosi się jasne ubrania a zimą ciemne

- wyjaśnia pojęcie widma światła białego,

- opisuje zjawisko powstawania tęczy w przyrodzie,

- buduje układ doświadczalny i demonstruje, że światło białe jest mieszaniną barw

7 Soczewki i ich właściwości. - do opisu budowy soczewki po-sługuje się pojęciami: oś optycz-na, ognisko, ogniskowa,

- rysuje bieg promieni równole-głych do osi optycznej, przecho-dzących przez soczewkę skupia-jącą i rozpraszającą

- oblicza zdolność skupiającą so-czewki ze wzoru,

- wyznacza doświadczalnie zdol-ność skupiającą soczewki

8, 9 Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek.

- wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przed-miotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie poło-żenie soczewki i przedmiotu,

- rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewkę skupiającą i opisuje je

- rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewkę rozpraszającą i opisuje je,

- wyjaśnia zasadę działania lupy i aparatu fotograficznego

10 Wady wzroku. Krótkowzroczność i dalekowzroczność.

- wyjaśnia zasadę działania oka, wyjaśnia pojęcia krótkowzrocz-ności i dalekowzroczności,

- opisuje rolę soczewek w korygo-waniu krótkowzroczności i dale-kowzroczności

- posługuje się pojęciem odległo-ści dobrego widzenia,

- podaje znak zdolności skupiają-cej soczewek służących do korek-cji krótkowzroczności i daleko-wzroczności

11 Powtórzenie

12 Sprawdzian

28

13. Zjawiska na pograniczu nauk.

14. Zajęcia poegzaminacyjne.

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1 Energia Słońca – głównym paliwem zasilającym procesy zachodzące na Ziemi. Termodynamika i ekologia.

- wyszukuje informacji dotyczą-cych efektu cieplarnianego i je prezentuje,

- podaje przykłady alternatywnych źródeł energii

- przedstawia uproszczony sche-mat bilansu energetycznego Ziemi

- wymienia czynniki, które pro-wadzą do wadliwego działania atmosfery ziemskiej jako filtru, który reguluje strumienie energii napływającej i wypływającej z Ziemi,

- wymienia skutki wzrostu zapy-lenia oraz wzrostu emisji gazów cieplarnianych na zmiany klimatu (zlodowacenie, wzrost tempera-tury)

2 Procesy termodynamiczne zachodzą-ce w organizmie człowieka.

- wyszukuje informacje i wymie-nia procesy termodynamiczne (utlenianie, biosynteza, praca mechaniczna, praca osmotyczna) zachodzące w organizmie czło-wieka czyli silniku biologicznym i porównuje je z procesami zacho-dzącymi w maszynie cieplnej

3 Z pogranicza fizyki i chemii czyli tro-chę fizyki i trochę chemii.

- podaje w jaki sposób można skroplić gaz,

- podaje przykłady wykorzystania skroplonych gazów,

- podaje przykłady zastosowania mieszanin oziębiających

- wyjaśnia, że fizyczne zjawisko parowania cieczy zależy od ener-gii oddziaływań chemicznych pomiędzy cząsteczkami danego rodzaju cieczy,

- wyjaśnia dlaczego sprężony gaz podczas gwałtownego rozprę-żania oziębia się powołując się na analogię z wydmuchiwaniem powietrza z płuc przez wąską szczelinę ust,

- wyjaśnia, że mieszaniny oziębia-jące to sole, które podczas roz-puszczania się pochłaniają ciepło z otoczenia

Nr

lekcji


Podstawowe Uczeń:


1, 2 Próbujemy znaleźć odpowiedzi mię-dzy innymi na pytania: dlaczego olej niszczy glebę, po co nasiona klonu mają wypustki i dlaczego trawa jest zielona.

- wymienia czynniki warunkujące transport w przyrodzie (woda, wiatr),

- podaje przykłady dostosowania się roślin do czynników warun-kujących transport (odpowiedni kształt nasion),

- wymienia powody dla których woda to podstawowa substancja warunkująca życie na Ziemi,

- wyjaśnia jak powstaje dźwięk, jak jest przenoszony i jak odbierany,

- wyjaśnia, że rośliny absorbują tą część widma światła słoneczne-go, która jest im potrzebna do przetworzenia na energię che-miczną, a zbędną część widma odbijają

- wyjaśnia zjawisko zwilżania gleby posługując się zjawiskiem wło-skowatości i pojęciami sił przyle-gania oraz spójności,

- demonstruje w jaki sposób olej wpływa na włoskowatość gleby,

- omawia zjawisko osmozy jako podstawowego narzędzia przyro-dy do transportu wody na znacz-ne wysokości roślin,

- wyjaśnia w jaki sposób przyroda wykorzystuje dźwięk,

- wyjaśnia dlaczego barwa zielona jest nieprzydatna do wegetacji roślinom,

- podaje przykłady wykorzystania barw przez świat zwierząt

29

1.6. procedury osiągania celówWedług prezentowanego programu nauczanie fizyki powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego, a uczniowie powinni być aktywizowani do przeprowadzania wszech-stronnych operacji umysłowych.Praca z uczniem powinna być prowadzona różnymi metodami nauczania: podającą, proble-mową, praktyczną i eksponującą.Szczególnie przydatne będą metody:

• praca z książką jako wstęp do dyskusji lub do rozwiązania problemów,• pogadanka,• pokaz,• opis,• dyskusja np. nad wynikami obserwacji czy pomiarów,• metody sytuacyjne, problemowe,• metoda seminaryjna,• metoda projektów,• metoda praktyczna.

W zależności od treści nauczania nauczyciel powinien na każdej lekcji stosować różne metody. Różnicowanie metod nauczania aktywizuje uczniów, uatrakcyjnia zajęcia i przyczynia się do zrozumienia i trwalszego zapamiętania opracowanego materiału.Szczególną wartość w nauczaniu fizyki mają metody problemowe, które rozbudzają aktywność intelektualną uczniów oraz wyzwalają samodzielne i twórcze myślenie. Nauczyciel powinien zadbać o różnicowanie problemów dla poszczególnych grup uczniów w zależności od ich aktual-nych możliwości intelektualnych.Podstawa programowa nakłada na nauczyciela fizyki obowiązek kształtowania umiejętności:

• obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych,• planowania i wykonywania doświadczeń fizycznych,• opisu obserwowanego zjawiska językiem fizyki,• wyjaśnienia zjawiska w oparciu o wcześniej poznane prawa fizyczne,• zapisywania i analizowania wyników z uwzględnieniem niepewności pomiarowych,• sporządzania i interpretacji wykresów.

Umiejętności te należy kształtować posługując się doświadczeniem wykonywanym samodzielnie przez uczniów oraz pokazem połączonym z obserwacją. Doświadczenie powinno być przez uczniów zaplanowane, a po jego wykonaniu powinno nastąpić opracowanie i zaprezentowanie wyników.

3 Pochłanianie promieniowania – prze-miana w różne formy energii.

- doświadczalnie stwierdza, że ciała gładkie, błyszczące dobrze odbijają światło, natomiast chro-powate i czarne źle

- wymienia formy energii w jakie może być zamienione promienio-wanie,

- wyszukuje informacje dotyczące urządzeń zamieniających promie-niowanie na inne formy energii

4 Rozpraszanie światła, symulacja za-chodu Słońca. Miraże

- wyjaśnia czerwoną barwę zacho-dzącego Słońca różnym rozpra-szaniem barw w atmosferze,

- posługuje się zjawiskiem załama-nia światła do wyjaśnienia miraży

- wymienia barwy , które są naj-mocniej a które najsłabiej rozpra-szane w atmosferze i demonstru-je to doświadczalnie,

- wyjaśnia na czym polega zjawi-sko refrakcji atmosferycznej,

- wyjaśnia jak powstają miraże dolne i górne

5 Związek ciśnienia z szybkością płynu. - wyjaśnia, dlaczego szybowce się unoszą,

- demonstruje, związek ciśnienia z szybkością płynów

- wyjaśnia dlaczego wyprzedzające się samochody mogą się zderzyć, podaje prawo Bernoulliego,

- wykorzystuje związek szybkości płynów do wyjaśnienia zjawisk występujących w otoczeniu

6 Wyznaczanie gęstości substancji za pomocą dźwigni dwustronnej.

- doświadczalnie wyznacza gę-stość np. marchewki za pomocą dźwigni dwustronnej

- przeprowadza analizę niepewno-ści pomiaru gęstości

30

Ucząc fizyki staramy się wymagać od uczniów:• samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałów, służących do opracowania wybranych zagadnień z fizyki lub tematów interdyscyplinarnych,

• korzystania z literatury popularnonaukowej i zasobów Internetu,• sporządzania notatek i referatów oraz przygotowania prezentacji multimedialnych na zadany temat.

Kształcenie wielostronne postuluje stosowanie wielu urozmaiconych środków dydaktycznych. W nauczaniu fizyki, oprócz zestawu środków związanych z wykonywaniem doświadczeń, ogromną rolę odgrywa komputer, który pozwala opracowywać wyniki pomiarów i Internet, który jest głównym źródłem informacji dla uczniów.

31

2. PROGRAM NAUCZANIA Z FIZYKI - SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA - zakres podstawowy (IV etap edukacyjny)

2.1. Ogólne założenia programuDo realizacji programu wymaganych jest co najmniej 30 godzin lekcyjnych, co jest zgodne z aktualnym Ramowym Planem Nauczania w zakresie kształcenia podstawowego z fizyki i astronomii. Program obejmuje rozwinięcie wszystkich haseł zawartych w Podstawie programowej przedmiotu fizyka, IV etap edukacyjny – zakres podstawowy. Realizacja tego programu pozwala na wyjaśnienie podsta-wowych zjawisk przyrody oraz działania urządzeń, z którymi spotykamy się w życiu codziennym. Uczniowie wykonują proste eksperymenty z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku. Wraz z programem przygotowano książkę „Fizyka w eksperymentach” oraz przykładowe scenariusze lekcji.

2.2. cele nauczania fizyki i astronomii2.2.1. cele ogólne programu

1. Zapewnienie uczniom ogólnej wiedzy z fizyki i astronomii w zakresie podstawowym.2. Kształtowanie umiejętności samodzielnego postrzegania i obserwowania zjawisk przyrodniczych w otoczeniu.3. Kształtowanie charakteru ucznia.

2.2.2. Ogólne cele edukacyjne1. Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wynikająca z

niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza. 2. Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodniczymi. 3. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań

obliczeniowych.4. Przeprowadzanie prostych doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.5. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą pozna-

nych praw i zależności fizycznych.6. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów popularnonaukowych.7. Przygotowanie do krytycznego odbioru i oceny informacji, a także podejmowania dyskusji i

formułowania opinii. 8. Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki, medycyny, ekologii, jej związku z różnymi dziedzinami

działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery zawodowej. 9. Zainteresowanie fizyką, kosmologią i tajemnicami przyrody.

2.2.3. cele poznawcze kształcące, społeczne i wychowawcze 1. Kształtowanie umiejętności obserwowania zjawisk fizycznych i astronomicznych.2. Kształtowanie umiejętności opisywania obserwowanych zjawisk.3. Kształtowanie umiejętności współpracy w zespole, organizowanie pracy w zespole. 4. Kształtowanie umiejętności zaplanowanie i wykonywania prostego eksperymentu fizycznego.5. Kształtowanie umiejętności starannego i dokładnego wykonywania obliczeń i sporządzanie wykresów.6. Kształtowanie umiejętności krytycznego korzystania z różnych źródeł informacji. 7. Kształtowanie umiejętności wykorzystywania technologii komputerowych do opracowywania

wyników pomiarów. 8. Budzenie zainteresowania otaczającym nas światem oraz podziwu dla piękna przyrody.

2.3. Ogólny rozkład materiałuRozkład materiału do realizacji podstawy programowej z fizyki w szkole ponadgimnazjalnej w zakresie podstawowym z książką Fizyka w eksperymentach

Dział fizyki Liczba godzin lekcyjnych

Dział podręcz-nika

1. Grawitacja i elementy astronomii 15 IV, VII, VIII2. Fizyka atomowa 5 II3. Fizyka jądrowa 10

Razem godzin: 30

32

2.4. Szczegółowy program nauczania

1. Grawitacja i elementy astronomii – 15 godzin

2. Fizyka atomowa – 5 godzin

3. Fizyka jądrowa – 10 godzin


1. Odkrycia Kopernika i Keplera 12. Prawo powszechnego ciążenia 13. Spadanie ciał jako skutek oddziaływań grawitacyjnych 14. Stan nieważkości 15. Ruch jednostajny po okręgu 16. Siła grawitacji jako siła dośrodkowa 17. Prawa Keplera 18. Prędkości kosmiczne 19. Metody pomiarowe w astronomii 110. Księżyc – nasz naturalny satelita 111. Budowa Układu Słonecznego 112. Galaktyki 113. Prawo Hubble’a 114. Teoria Wielkiego Wybuchu 115. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 12. Analiza widmowa 13. Model Bohra budowy atomu 14. Postulaty Bohra 15. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Promieniotwórczość naturalna 12. Wpływ promieniowania na organizmy żywe 13. Doświadczenie Rutherforda. Budowa jądra atomowego 14. Prawo rozpadu promieniotwórczego. Metoda datowania izotopowego 15. Deficyt masy. Energia wiązania 16. Reakcja rozszczepienia i syntezy 17. Bomba atomowa, energetyka jądrowa 18. Reakcje jądrowe, Słońce i bomba wodorowa 19. Budowa i zasada działania elektrowni atomowej. Korzyści i zagrożenia płynące z energetyki jądrowej

1

10. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1

33

2.5. rozkład materiału z celami szczegółowymi

1. Grawitacja i elementy astronomii

2. Fizyka atomowa

Temat Realizowane cele szczegółowe według podstawy progra-mowej

1. Odkrycia Kopernika i Keplera Uczeń wyjaśnia, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd

2. Prawo powszechnego ciążenia Uczeń interpretuje zależności między wielkościami w prawie powszechnego ciążenia dla mas punktowych lub rozłącznych kul

3. Spadanie ciał jako skutek oddzia-ływań grawitacyjnych

Uczeń wyjaśnia wpływ siły grawitacji Słońca na ruch planet i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców, wskazuje siłę grawi-tacji jako przyczynę spadania ciał na powierzchnię Ziemi

4. Stan nieważkości Uczeń wyjaśnia, na czym polega stan nieważkości, i podaje wa-runki jego występowania

5. Ruch jednostajny po okręgu Uczeń opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się poję-ciem okresu i częstotliwości

6. Siła grawitacji jako siła dośrod-kowa

Uczeń opisuje zależności między siłą dośrodkową a masą, pręd-kością liniową i promieniem oraz wskazuje przykłady sił pełnią-cych rolę siły dośrodkowej

7. Prawa Keplera Uczeń posługuje się pojęciem pierwszej prędkości kosmicznej i satelity geostacjonarnego; opisuje ruch sztucznych satelitów wokół Ziemi (jakościowo), wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową, wyznacza zależność okresu ruchu od promienia orbity (stosuje III prawo Keplera)

8. Prędkości kosmiczne

9. Metody pomiarowe w astronomii Uczeń opisuje zasadę pomiaru odległości z Ziemi do Księżyca i planet opartą na paralaksie i zasadę pomiaru odległości od najbliższych gwiazd opartą na paralaksie rocznej, posługuje się pojęciem jednostki astronomicznej i roku świetlnego

10. Księżyc – nasz naturalny satelita Uczeń wyjaśnia przyczynę występowania faz i zaćmień Księżyca11. Budowa Układu Słonecznego Uczeń:

•opisuje zasadę określania orientacyjnego wieku Układu Słonecznego

•wyjaśnia, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd

12. Galaktyki Uczeń opisuje budowę Galaktyki i miejsce Układu Słonecznego w Galaktyce

13. Prawo Hubble’a Uczeń opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek Wszechświata, opisuje roz-szerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk)

14. Teoria Wielkiego Wybuchu


1. Zjawisko fotoelektryczne ze-wnętrzne

Uczeń:

•opisuje efekt fotoelektryczny, wykorzystuje zasadę zacho-wania energii do wyznaczenia energii i prędkości fotoelek-tronów

•wyjaśnia pojęcie fotonu i jego energii

34

3. Fizyka jądrowa

2. Analiza widmowa Uczeń:

•opisuje promieniowanie ciał, rozróżnia widma ciągłe i linio-we rozrzedzonych gazów jednoatomowych, w tym wodoru

•interpretuje linie widmowe jako przejścia między pozioma-mi energetycznymi atomów

3. Model Bohra budowy atomu Uczeń:

•opisuje budowę atomu wodoru, stan podstawowy i stany wzbudzone

•interpretuje zasadę zachowania energii przy przejściach elektronu między poziomami energetycznymi w atomie z udziałem fotonu

4. Postulaty Bohra


1. Promieniotwórczość naturalna Uczeń wymienia właściwości promieniowania jądrowego α, β, γ; opisuje rozpady alfa, beta (wiadomości o neutrinach nie są wy-magane), sposób powstawania promieniowania gamma; posłu-guje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego

2. Wpływ promieniowania na orga-nizmy żywe

Uczeń:

•wyjaśnia wpływ promieniowania jądrowego na materię oraz na organizmy

•opisuje wybrany sposób wykrywania promieniowania joni-zującego

3. Doświadczenie Rutherforda. Bu-dowa jądra atomowego

Uczeń posługuje się pojęciami pierwiastek, jądro atomowe, izo-top, proton, neutron, elektron; podaje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej

4. Prawo rozpadu promieniotwór-czego. Metoda datowania izoto-powego

Uczeń opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego, posługując się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; rysuje wykres za-leżności liczby jąder, które uległy rozpadowi od czasu; wyjaśnia zasadę datowania substancji na podstawie składu izotopowe-go, np. datowanie węglem 14C

5. Deficyt masy. Energia wiązania Uczeń posługuje się pojęciami: energii spoczynkowej, deficytu masy i energii wiązania; oblicza te wielkości dla dowolnego pierwiastka układu okresowego

6. Reakcja rozszczepienia i syntezy Uczeń:

•opisuje reakcję rozszczepienia uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu; podaje warunki zajścia reakcji łańcuchowej

•opisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku oraz zasadę zachowania energii

7. Bomba atomowa, energetyka jądrowa

Uczeń podaje przykłady zastosowania zjawiska promieniotwór-czości i energii jądrowej

8. Reakcje jądrowe, Słońce i bomba wodorowa

Uczeń opisuje reakcje termojądrowe zachodzące w gwiazdach oraz w bombie wodorowej

9. Budowa i zasada działania elek-trowni atomowej. Korzyści i zagrożenia płynące z energetyki jądrowej

Uczeń opisuje działanie elektrowni atomowej oraz wymienia korzyści i zagrożenia płynące z energetyki jądrowej

35

2.6. procedury osiągania celówPrzy realizacji powyższego programu szczególny nacisk powinien być położony na:

• metody aktywizacji uczniów,• wykonywanie przez uczniów dużej liczby doświadczeń o niewielkim stopniu trudności,• umiejętność rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych i problemowych,• ukazanie znaczenia fizyki dla techniki, medycyny i ochrony środowiska,• przygotowanie uczniów do pracy w grupach,• umiejętność samodzielnego korzystania przez uczniów z różnych źródeł informacji.

2.7. propozycje metod oceny osiągnięć uczniówCelem nauczania fizyki w zakresie podstawowym jest zapewnienie uczniom trwałej ogólnej wiedzy z zakresu fizyki i astronomii, kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makro-światem. Proponowane metody sprawdzania osiągnięć uczniów:

• sprawdziany pisemne zawierające zadania otwarte i testy wyboru,• wypracowania przygotowane na podstawie literatury popularnonaukowej,• indywidualna praca na lekcji,• wykonywanie prostych doświadczeń.

36

3. PROGRAM NAUCZANIA Z FIZYKI - SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA – zakres rozszerzony (IV etap edukacyjny)

3.1. Ogólne założenia programuDo realizacji programu wymaganych jest co najmniej 240 godzin lekcyjnych, co jest zgodne z aktu-alnym Ramowym Planem Nauczania w zakresie kształcenia rozszerzonego z fizyki i astronomii. Program obejmuje rozwinięcie wszystkich haseł zawartych w Podstawie programowej przedmiotu fizyka, IV etap edukacyjny – zakres rozszerzony. Zgodnie z ideą reformy nauczanie fizyki w zakresie rozszerzonym powinno zapewnić uczniom zdobycie wiedzy i umiejętności umożliwiających spełnienie standardów wymaganych na egzaminie maturalnym i kontynuowanie kształcenia na kierunkach ścisłych, technicznych i przyrodniczych. Ponadto powinno przygotować uczniów do samodzielnego uzupełniania wiedzy i czytania ze zrozu-mieniem tekstów popularnonaukowych oraz do wykonywania eksperymentów z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku. Wraz z programem przygotowano książkę Fizyka w eksperymentach oraz przykładowe scenariusze lekcji.

3.2. cele nauczania fizyki i astronomii3.2.1. cel strategiczny

1. Zdobycie przez ucznia wiedzy i umiejętności umożliwiających spełnienie standardów egzami-nacyjnych.

2. Kształtowanie umiejętności twórczego myślenia. 3. Pogłębianie zainteresowania fizyką.

3.2.2. Ogólne cele edukacyjne 1. Uzupełnienie i uporządkowanie wiedzy ucznia w zakresie fizyki i astronomii.2. Umiejętność analizy tekstów popularnonaukowych i oceny ich treści umożliwiające pogłębienie

rozumienia roli nauki, jej możliwości i ograniczeń. 3. Umiejętność wykorzystania i przetwarzania informacji zapisanych w postaci tekstu, tabel,

wykresów, schematów i rysunków.4. Znajomość i wykorzystanie pojęć i praw z fizyki do wyjaśniania procesów i zjawisk w przyrodzie.5. Uświadomienie roli eksperymentu i teorii w poznawaniu przyrody oraz znaczenia matematyki w

budowaniu modeli i rozwiązywaniu problemów fizycznych. 6. Rozwijanie umiejętności samodzielnego docierania do źródeł informacji i umiejętności ich

krytycznej selekcji. 7. Kształtowanie umiejętności samodzielnego formułowania wypowiedzi, uzasadniania opinii i

sądów na podstawie posiadanej wiedzy i dostarczonych informacji, prowadzenia dyskusji w sposób poprawny terminologicznie i merytorycznie.

3.2.3. cele poznawcze, kształcące, społeczne i wychowawcze 1. Kształtowanie umiejętności obserwowania zjawisk zachodzących w otaczającym świecie. 2. Ukształtowanie umiejętności posługiwania się prawami i zasadami fizyki i ich stosowania do

opisu zjawisk fizycznych z wykorzystaniem odpowiedniego aparatu matematycznego. 3. Kształcenie umiejętności wyjaśniania i przewidywania przebiegu zjawisk fizycznych na

podstawie poznanych praw. 4. Kształcenie umiejętności logicznego myślenia.5. Rozwijanie umiejętności planowania i wykonywania doświadczeń, formułowania wniosków,

przedstawiania wyników doświadczeń w formie graficznej.6. Kształtowanie umiejętności szacowania niepewności pomiarowych.7. Rozwijanie umiejętności pracy w zespole.8. Inspirowanie postawy badawczej.

3.3. Ogólny rozkład materiałuRozkład materiału do realizacji podstawy programowej z fizyki w szkołach ponadgimnazjalnych w zakresie rozszerzonym z książką Fizyka w eksperymentach.

37


1. Elementy matematyki w fizyce – 9 godzin

2. Ruch punktu materialnego – 36 godzin

Dział fizyki Liczba godzin lekcyjnych

Dział podręcznika

1. Elementy matematyki w fizyce 92. Ruch punktu materialnego 36 III, IV, V3. Praca, moc, energia mechaniczna 10 XII4. Mechanika bryły sztywnej 15 V5. Grawitacja 16 VIII6. Termodynamika 21 I7. Ruch harmoniczny i fale mechaniczne 25 XII8. Pole elektryczne 22 VI9. Prąd stały 14 VI10. Magnetyzm, indukcja magnetyczna 24 VI11. Fale elektromagnetyczne i optyka 21 II12. Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego 12 II Doświadczenia 15

Razem godzin: 240


1. Działania na wektorach 32. Niepewności pomiarów prostych i złożonych 13. Wykres funkcji liniowej 14. Graficzne przedstawienie wyników pomiarów wraz z ich niepewnościami 25. Powtórzenie wiadomości 16. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Podstawowe pojęcia opisujące ruch 32. Opis ruch jednostajnego prostoliniowego 23. Opis ruchu jednostajnie zmiennego 34. Rzut pionowy, poziomy i ukośny 55. Zasady dynamiki Newtona 36. Uogólniona postać drugiej zasady dynamiki 17. Tarcie kinetyczne i dynamiczne 28. Ruch ciała na równi pochyłej 39. Zasada zachowania pędu 210. Ruch po okręgu 411. Układy nieinercjalne 212. Rozwiązywanie zadań 413. Powtórzenie wiadomości 114. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1

38

3. Praca, moc, energia mechaniczna – 10 godzin

4. Mechanika bryły sztywnej – 15 godzin

5. Grawitacja – 16 godzin


1. Praca 12. Moc. Sprawność urządzeń 13. Rodzaje energii mechanicznej 14. Zasada zachowania energii mechanicznej 25. Zderzenia sprężyste i niesprężyste 16. Rozwiązywanie zadań 27. Powtórzenie wiadomości 18. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Moment bezwładności. Środek masy 12. Moment siły 13. Opis ruchu obrotowego bryły sztywnej 34. Energia kinetyczna bryły sztywnej 15. Moment pędu bryły sztywnej. Zasada zachowania momentu pędu 26. Analogie między ruchem postępowym i obrotowym 27. Rozwiązywanie zadań 38. Powtórzenie wiadomości 19. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Prawo powszechnego ciążenia 12. Przyspieszenie grawitacyjne 13. Pierwsza prędkość kosmiczna 14. Graficzne przedstawienie pola grawitacyjnego 15. Natężenie pola grawitacyjnego. Superpozycja pól 26. Praca w polu grawitacyjnym 17. Energia potencjalna ciała w polu grawitacyjnym. Potencjał pola grawitacyjnego 18. Druga prędkość kosmiczna 19. Stan przeciążenia. Stany nieważkości i niedociążenia 110. Zastosowania praw Keplera 211. Rozwiązywanie zadań 212. Powtórzenie wiadomości 113. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1

39

6. Termodynamika – 21 godzin

7. Ruch harmoniczny i fale mechaniczne – 25 godzin


1. Elementy teorii kinetyczno- molekularnej 22. Równanie stanu gazu doskonałego 13. Przemiany gazu doskonałego: izotermiczna, izobaryczna, izochoryczna 24. Temperatura. Zerowa zasada termodynamiki 15. Energia wewnętrzna. Pierwsza zasada termodynamiki 16. Ciepło molowe i właściwe substancji. Przemiana adiabatyczna 27. Zastosowanie I zasady termodynamiki w przemianach gazowych 18. Silniki cieplne. Druga zasada termodynamiki 29. Przemiany fazowe 110. Bilans cieplny 211. Rozszerzalność termiczna ciał 112. Przewodnictwo cieplne i konwekcja 113. Rozwiązywanie zadań 214. Powtórzenie wiadomości 115. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Własności sprężyste ciał stałych. Prawo Hooke’a 12. Model oscylatora harmonicznego. Matematyczny opis ruchu harmonicznego 33. Okres, częstotliwość, częstość kołowa w ruchu harmonicznym 24. Wahadło matematyczne 15. Drgania tłumione i wymuszone 16. Energia w ruchu harmonicznym 17. Rezonans. Przykłady rezonansu mechanicznego 18. Pojęcie fali. Fale podłużne i poprzeczne 19. Wielkości opisujące falę 110. Równanie fali płaskiej 111. Fale kuliste. Zasada Huygensa 112. Dyfrakcja i interferencja fal 113. Warunek wzmocnienia i wygaszenia fal 114. Fala stojąca 115. Fale akustyczne. Cechy wrażeń słuchowych 216. Zjawisko Dopplera 217. Rozwiązywanie zadań 218. Powtórzenie wiadomości 119. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1

40

8. Pole elektryczne – 22 godziny

9. Prąd stały – 14 godzin


1. Zasada zachowania ładunku 12. Elektryzowanie ciał 13. Prawo Coulomba 14. Pole elektryczne 15. Natężenie pola elektrycznego. Zasada superpozycji 26. Potencjał pola elektrycznego 17. Praca w polu elektrycznym 18. Energia potencjalna cząstki naładowanej w polu elektrycznym 19. Ogólny wzór na pracę w polu elektrycznym 110. Rozkład ładunku na powierzchni przewodnika 111. Pojemność elektryczna. Kondensator 112. Pojemność kondensatora płaskiego 213. Energia naładowanego kondensatora 114. Dielektryk w polu elektrycznym 115. Ruch cząstki naładowanej w jednorodnym polu elektrycznym 216. Rozwiązywanie zadań 217. Powtórzenie wiadomości 118. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Przepływ prądu elektrycznego. Natężenie prądu 12. Prawo Ohma 13. Zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego wymiarów 14. Praca i moc prądu elektrycznego 15. Łączenie szeregowe i równoległe oporników 16. Siła elektromotoryczna ogniwa. Opór wewnętrzny ogniwa 17. Prawo Ohma dla obwodu 18. Pierwsze prawo Kirchhoffa 19. Drugie prawo Kirchhoffa 110. Wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników 111. Rozwiązywanie zadań 212. Powtórzenie wiadomości 113. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1

41

10. Magnetyzm, indukcja magnetyczna – 24 godziny

11. Fale elektromagnetyczne i optyka – 21 godzin


1. Pole magnetycznego magnesu 12. Wektor indukcji magnetycznej 13. Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym. Siła Lorentza 24. Strumień wektora indukcji magnetycznej 15. Pole magnetyczne prostoliniowego przewodnika z prądem 16. Pole magnetyczne zwojnicy 17. Przewodnik z prądem w polu magnetycznym. Siła elektrodynamiczna 18. Budowa i zasada działania silnika elektrycznego 19. Diamagnetyki, ferromagnetyki, paramagnetyki 110. Zjawisko indukcji elektromagnetycznej 111. Prąd indukcyjny. Siła elektromotoryczna indukcji 112. Reguła Lenza 113. Zjawisko samoindukcji 114. Generator prądu przemiennego 115. Prąd przemienny. Natężenie i napięcie skuteczne 116. Transformator - budowa i zasada działania 117. Dioda jako prostownik 118. Rozwiązywanie zadań 419. Powtórzenie wiadomości 120. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Zjawiska odbicia światła 12. Zwierciadła płaskie i zwierciadła kuliste. Konstrukcja obrazu w zwierciadłach 23. Zjawisko załamania światła 14. Zjawisko rozszczepienia światła 15. Całkowite wewnętrzne odbicie 16. Przejście światła przez płytkę równoległościenna i pryzmat 17. Soczewki. Konstrukcja obrazu w soczewkach 28. Widmo fal elektromagnetycznych 19. Światło. Pomiar wartości prędkości światła 110. Doświadczenie Younga 111. Dyfrakcja i interferencja światła. Siatka dyfrakcyjna 212. Polaryzacja światła 113. Rozwiązywanie zadań 414. Powtórzenie wiadomości 115. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1

42

12. Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego – 12 godzin


1. Elementy matematyki w fizyce

2. Ruch punktu materialnego


1. Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne 22. Budowa i zasada działania fotokomórki 13. Model atomu wodoru według Bohra. Widmo ciągłe i liniowe 24. Promieniowanie rentgenowskie 15. Fale materii 26. Rozwiązywanie zadań 27. Powtórzenie wiadomości 18. Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1


1. Działania na wektorach Uczeń rozróżnia wielkości wektorowe od skalarnych; wykonuje działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, rozkładanie na składowe)

2. Niepewności pomiarów prostych i złożonych

Uczeń opisuje podstawowe zasady niepewności pomiaru (szacowanie niepewności pomiaru, obliczanie niepewności względnej, wskazywanie wielkości, której pomiar ma decydu-jący wkład na niepewność otrzymanego wyniku wyznaczanej wielkości fizycznej)

3. Wykres funkcji liniowej Uczeń dopasowuje prostą y = ax + b do wykresu i ocenia traf-ność tego postępowania; oblicza wartości współczynników a i b (ocena ich niepewności nie jest wymagana)

4. Graficzne przedstawienie wyników pomiarów wraz z ich niepewnościami

Uczeń samodzielnie wykonuje poprawne wykresy (właściwe oznaczenie i opis osi, wybór skali, oznaczenie niepewności punktów pomiarowych)


1. Podstawowe pojęcia opisujące ruch Uczeń opisuje ruch w różnych układach odniesienia2. Opis ruch jednostajnego prostoli-

niowegoUczeń:

•rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu

•oblicza prędkości względne dla ruchów wzdłuż prostej

•wykorzystuje związki pomiędzy położeniem i prędkością w ruchu jednostajnym do obliczania parametrów ruchu

3. Opis ruchu jednostajnie zmiennego Uczeń:

•wykorzystuje związki pomiędzy położeniem, prędkością i przyspieszeniem w ruchu jednostajnie zmiennym do obli-czania parametrów ruchu

•rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu

43

3. Praca, moc, energia mechaniczna

4. Rzut pionowy, poziomy i ukośny Uczeń:

•oblicza parametry ruchu podczas swobodnego spadku i rzutu pionowego

•analizuje ruch ciał w dwóch wymiarach na przykładzie rzu-tu poziomego

5. Zasady dynamiki Newtona Uczeń:

•opisuje swobodny ruch ciał, wykorzystując pierwszą zasadę dynamiki Newtona

•wyjaśnia ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona

•stosuje trzecią zasadę dynamiki Newtona do opisu zacho-wania się ciał

•składa i rozkłada siły działające wzdłuż prostych nierówno-ległych

6. Uogólniona postać drugiej zasady dynamiki

Uczeń wyjaśnia ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona

7. Tarcie kinetyczne i dynamiczne Uczeń posługuje się pojęciem siły tarcia do wyjaśniania ruchu ciał

8. Ruch ciała na równi pochyłej Uczeń składa i rozkłada siły działające wzdłuż prostych nierów-noległych

9. Zasada zachowania pędu Uczeń wykorzystuje zasadę zachowania pędu do obliczania prędkości ciał podczas zderzeń niesprężystych i zjawiska odrzu-tu

10. Ruch po okręgu Uczeń oblicza parametry ruchu jednostajnego po okręgu; opi-suje wektory prędkości i przy spieszenia dośrodkowego

11. Układach nieinercjalne Uczeń wyjaśnia różnice między opisem ruchu ciał w układach inercjalnych i nie inercjalnych, posługuje się siłami bezwładno-ści do opisu ruchu w układzie nieinercjalnym

Temat Realizowane cele szczegółowe według podstawy programo-wej

1. Praca Uczeń oblicza pracę siły na danej drodze2. Moc. Sprawność urządzeń Uczeń oblicza moc urządzeń, uwzględniając ich sprawność3. Rodzaje energii mechanicznej Uczeń oblicza wartość energii kinetycznej i potencjalnej ciał w

jednorodnym polu grawitacyjnym4. Zasada zachowania energii me-

chanicznej Uczeń wykorzystuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczania parametrów ruchu

5. Zderzenia sprężyste i niesprężyste Uczeń stosuje zasadę zachowania energii oraz zasadę zachowa-nia pędu do opisu zderzeń sprężystych i niesprężystych

44

4. Mechanika bryły sztywnej

5. Grawitacja


1. Moment bezwładności. Środek masy

Uczeń:

•rozróżnia pojęcia: punkt materialny, bryła sztywna, zna gra-nice ich stosowalności

•rozróżnia pojęcia: masa i moment bezwładności

•wyznacza położenie środka masy2. Moment siły Uczeń:

•oblicza momenty sił

•analizuje równowagę brył sztywnych, w przypadku gdy siły leżą w jednej płaszczyźnie (równowaga sił i momentów sił)

3. Opis ruchu obrotowego bryły sztywnej

Uczeń:

•opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi przecho-dzącej przez środek masy (prędkość kątowa, przyspieszenie kątowe)

•analizuje ruch obrotowy bryły sztywnej pod wpływem mo-mentu sił

4. Energia kinetyczna bryły sztywnej Uczeń uwzględnia energię kinetyczną ruchu obrotowego w bilansie energii

5. Moment pędu bryły sztywnej. Zasa-da zachowania momentu pędu

Uczeń stosuje zasadę zachowania momentu pędu do analizy ruchu

6. Analogie między ruchem postępo-wym i obrotowym

Uczeń przedstawia analogie występujące w dynamicznym opisie ruchu postępowego i obrotowego


1. Prawo powszechnego ciążenia Uczeń wykorzystuje prawo powszechnego ciążenia do oblicze-nia siły oddziaływań grawitacyjnych między masami punktowy-mi i sferycznie symetrycznymi

2. Przyspieszenie grawitacyjne Uczeń wyprowadza związek między przyspieszeniem grawita-cyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem

3. Pierwsza prędkość kosmiczna Uczeń wyjaśnia pojęcie pierwszej prędkości kosmicznej; oblicza jej wartości dla różnych ciał niebieskich

4. Graficzne przedstawienie pola gra-witacyjnego

Uczeń rysuje linie pola grawitacyjnego, rozróżnia pole jedno-rodne od pola centralnego

5. Natężenie pola grawitacyjnego. Su-perpozycja pól

Uczeń oblicza wartość i kierunek pola grawitacyjnego na ze-wnątrz ciała sferycznie symetrycznego

6. Praca w polu grawitacyjnym Uczeń oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej

7. Energia potencjalna ciała w polu grawitacyjnym. Potencjał pola grawi-tacyjnego

Uczeń oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej

8. Druga prędkość kosmiczna Uczeń wyjaśnia pojęcie drugiej prędkości kosmicznej; oblicza jej wartości dla różnych ciał niebieskich

9. Stan przeciążenia. Stany nieważko-ści i niedociążenia

Uczeń wyjaśnia na czym polega stan przeciążenia, niedocią-żenia i nieważkości i podaje przykłady występowania takich stanów

45

6. Termodynamika

10. Zastosowania praw Keplera Uczeń:

• oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej

• oblicza okresy obiegu planet i ich średnie odległości od gwiazdy, wykorzystując III prawo Keplera dla orbit koło-wych

• oblicza masę ciała niebieskiego na podstawie obserwacji ruchu jego satelity


1. Elementy teorii kinetyczno- mole-kularnej

Uczeń wyjaśnia założenia gazu doskonałego i stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia pa-rametrów gazu2. Równanie stanu gazu doskonałego

3. Przemiany gazu doskonałego: izotermiczna, izobaryczna, izocho-ryczna

Uczeń:

•opisuje przemianę izotermiczną, izobaryczną i izochoryczną

• interpretuje wykresy ilustrujące przemiany gazu doskonałego4. Temperatura. Zerowa zasada ter-

modynamikiUczeń opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelwina a średnią energią kinetyczną cząsteczek

5. Energia wewnętrzna. Pierwsza za-sada termodynamiki

Uczeń:

•stosuje pierwszą zasadę termodynamiki, odróżnia przekaz energii w formie pracy od przekazu energii w formie ciepła

•analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii

6. Ciepło molowe i właściwe substan-cji. Przemiana adiabatyczna

Uczeń posługuje się pojęciem ciepła molowego w przemianach gazowych

7. Zastosowanie I zasady termodyna-miki w przemianach gazowych

Uczeń oblicza zmianę energii wewnętrznej w przemianach izo-barycznej i izochorycznej oraz pracę wykonaną w przemianie izobarycznej

8. Silniki cieplne. Druga zasada termo-dynamiki

Uczeń:

•interpretuje drugą zasadę termodynamiki

•analizuje przedstawione cykle termodynamiczne, oblicza sprawność silników cieplnych w oparciu o wymieniane ciepło i wykonaną pracę

9. Przemiany fazowe Uczeń odróżnia wrzenie od parowania powierzchniowego; ana-lizuje wpływ ciśnienia na temperaturę wrzenia cieczy

10. Bilans cieplny Uczeń wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła prze-miany fazowej w analizie bilansu cieplnego

11. Rozszerzalność termiczna ciał Uczeń oblicza zmiany rozmiarów ciał spowodowane zmianami temperatury

12. Przewodnictwo cieplne i konwek-cja

Uczeń:

•wyjaśnia przyczyny różnic przewodnictwa cieplnego różnych substancji na podstawie teorii kinetyczno-molekularnej

•wyjaśnić, na czym polega zjawisko konwekcji

46

7. Ruch harmoniczny i fale mechaniczne

8. Pole elektryczne


1. Własności sprężyste ciał stałych. Prawo Hooke’a

Uczeń:

•analizuje ruch pod wpływem sił sprężystych (harmonicz-nych), podaje przykłady takiego ruchu

•oblicza energię potencjalną sprężystości2. Model oscylatora harmonicznego.

Matematyczny opis ruchu harmo-nicznego

Uczeń interpretuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym

3. Okres, częstotliwość, częstość koło-wa w ruchu harmonicznym

4. Wahadło matematyczne Uczeń oblicza okres drgań ciężarka na sprężynie i wahadła ma-tematycznego

5. Drgania tłumione i wymuszone Uczeń opisuje drgania wymuszone6. Energia w ruchu harmonicznym Uczeń stosuje zasadę zachowania energii w ruchu drgającym,

opisuje przemiany energii kinetycznej i potencjalnej w tym ru-chu

7. Rezonans. Przykłady rezonansu mechanicznego

Uczeń opisuje zjawisko rezonansu mechanicznego na wybra-nych przykładach

8. Pojęcie fali. Fale podłużne i poprzeczne

Uczeń stosuje w obliczeniach związek między parametrami fali: długością, częstotliwością, okresem, prędkością

9. Wielkości opisujące falę10. Równanie fali płaskiej11. Fale kuliste. Zasada Huygensa Uczeń wyjaśnia zjawisko ugięcia fali w oparciu o zasadę Huy-

gensa12. Dyfrakcja i interferencja fal Uczeń:

•wyjaśnia zjawisko ugięcia fali w oparciu o zasadę Huygensa

•opisuje zjawisko interferencji, wyznacza długość fali na podstawie obrazu interferencyjnego

13. Warunek wzmocnienia i wygasze-nia fal

14. Fala stojąca Uczeń opisuje fale stojące i ich związek z falami biegnącymi przeciwbieżnie

15. Fale akustyczne. Cechy wrażeń słuchowych

Uczeń opisuje cechy dźwięku za pomocą wielkości charaktery-zujących fale

16. Zjawisko Dopplera Uczeń opisuje efekt Dopplera w przypadku poruszającego się źródła i nieruchomego obserwatora


1. Zasada zachowania ładunku Uczeń wyjaśnia sposoby elektryzowania ciał stosując zasadę zachowania ładunku2. Elektryzowanie ciał

3. Prawo Coulomba Uczeń wykorzystuje prawo Coulomba do obliczenia siły oddzia-ływania elektrostatycznego między ładunkami punktowymi

4. Pole elektryczne Uczeń:

•analizuje jakościowo pole pochodzące od układu ładunków

•przedstawia pole elektrostatyczne za pomocą linii pola

47

9. Prąd stały

5. Natężenie pola elektrycznego. Za-sada superpozycji

Uczeń:

•posługuje się pojęciem natężenia pola elektrostatycznego

•oblicza natężenie pola centralnego pochodzącego od jed-nego ładunku punktowego

•wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzo-wanego ciała sferycznie symetrycznego

6. Potencjał pola elektrycznego Uczeń wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektry-zowanego ciała sferycznie symetrycznego

7. Praca w polu elektrycznym Uczeń oblicza pracę siły pola jednorodnego i centralnego przy przesuwaniu ładunku

8. Energia potencjalna cząstki nałado-wanej w polu elektrycznym

Uczeń oblicza energię potencjalną naładowanej cząstki w polu elektrycznym

9. Ogólny wzór na pracę w polu elek-trycznym

Uczeń wykonuje obliczenia posługując się ogólnym wzorem na pracę wykonaną przy przesuwaniu ładunku przez siłę dowolne-go pola elektrycznego

10. Rozkład ładunku na powierzchni przewodnika

Uczeń opisuje wpływ pola elektrycznego na rozmieszczenie ładunków w przewodniku, wyjaśnia działanie piorunochronu i klatki Faradaya

11. Pojemność elektryczna. Konden-sator

Uczeń wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektry-zowanego ciała sferycznie symetrycznego

12. Pojemność kondensatora płaskie-go

Uczeń:

•opisuje pole kondensatora płaskiego, oblicza napięcie mię-dzy okładkami

•oblicza pojemność kondensatora płaskiego, znając jego cechy geometryczne

13. Energia naładowanego kondensa-tora

Uczeń oblicza pracę potrzebną do naładowania kondensatora

14. Dielektryk w polu elektrycznym Uczeń opisuje zjawiska zachodzące w dielektryku umieszczo-nym w polu elektrycznym

15. Ruch cząstki naładowanej w jedno-rodnym polu elektrycznym

Uczeń analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorod-nym polu elektrycznym


1. Przepływ prądu elektrycznego. Na-tężenie prądu

Uczeń definiuje natężenie prądu i jego jednostkę

2. Prawo Ohma Uczeń rysuje charakterystykę prądowo-napięciową opornika podlegającego prawu Ohma

3. Zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego wymiarów

Uczeń oblicza opór przewodnika, znając jego opór właściwy i wymiary geometryczne

4. Praca i moc prądu elektrycznego Uczeń oblicza pracę wykonaną podczas przepływu prądu przez różne elementy obwodu oraz moc rozproszoną na oporze

5. Łączenie szeregowe i równoległe oporników

Uczeń oblicza opór zastępczy oporników połączonych szerego-wo i równolegle

6. Siła elektromotoryczna ogniwa. Opór wewnętrzny ogniwa

Uczeń wyjaśnia pojęcie siły elektromotorycznej ogniwa i oporu wewnętrznego

7. Prawo Ohma dla obwodu

48

10. Magnetyzm, indukcja magnetyczna

8. Pierwsze prawo Kirchhoffa Uczeń stosuje prawa Kirchhoffa do analizy obwodów elektrycz-nych

9. Drugie prawo Kirchhoffa Uczeń stosuje prawa Kirchhoffa do analizy obwodów elektrycz-nych

10. Wpływ temperatury na opór meta-li i półprzewodników

Uczeń opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprze-wodników


1. Pole magnetycznego magnesu Uczeń szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu magnesów trwałych

2. Wektor indukcji magnetycznej Uczeń podaje cechy wektora indukcji magnetycznej B i jej jed-nostkę

3. Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym. Siła Lorentza

Uczeń analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorod-nym polu magnetycznym

4. Strumień wektora indukcji magne-tycznej

Uczeń oblicza strumień indukcji magnetycznej przez powierzchnię

5. Pole magnetyczne prostoliniowego przewodnika z prądem

Uczeń:

•szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu prze-wodników z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica)

•oblicza wektor indukcji magnetycznej wytworzonej przez przewodniki z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica)

6. Pole magnetyczne zwojnicy

7. Przewodnik z prądem w polu ma-gnetycznym. Siła elektrodynamiczna

Uczeń analizuje siłę elektrodynamiczną działającą na przewod-nik z prądem w polu magnetycznym

8. Budowa i zasada działania silnika elektrycznego

Uczeń opisuje zasadę działania silnika elektrycznego

9. Diamagnetyki, ferromagnetyki, pa-ramagnetyki

Uczeń:

•opisuje wpływ materiałów na pole magnetyczne

•opisuje zastosowanie materiałów ferromagnetycznych10. Zjawisko indukcji elektromagne-

tycznejUczeń:

•oblicza siłę elektromotoryczną powstającą w wyniku zjawi-ska indukcji elektromagnetycznej

•analizuje napięcie uzyskiwane na końcach przewodnika podczas jego ruchu w polu magnetycznym

11. Prąd indukcyjny. Siła elektromoto-ryczna indukcji

12. Reguła Lenza Uczeń stosuje regułę Lenza w celu wskazania kierunku przepły-wu prądu indukcyjnego

13. Zjawisko samoindukcji Uczeń opisuje zjawisko samoindukcji14. Generator prądu przemiennego Uczeń opisuje budowę i zasadę działania prądnicy 15. Prąd przemienny. Natężenie i na-

pięcie skuteczneUczeń opisuje prąd przemienny (natężenie, napięcie, częstotli-wość, wartości skuteczne)

16. Transformator - budowa i zasada działania

Uczeń opisuje budowę i zasadę działania transformatora

17. Dioda jako prostownik Uczeń opisuje działanie diody jako prostownika

49

11. Fale elektromagnetyczne i optyka


1. Zjawiska odbicia światła Uczeń stosuje prawa odbicia i załamania fal do wyznaczenia biegu promieni w pobliżu granicy dwóch ośrodków

2. Zwierciadła płaskie i zwierciadła kuliste. Konstrukcja obrazu w zwierciadłach

Uczeń:

•rysuje i wyjaśnia konstrukcje tworzenia obrazów w zwier-ciadłach płaskich i sferycznych

•stosuje równanie zwierciadła, wyznacza położenie i powięk-szenie otrzymanych obrazów

3. Zjawisko załamania światła Uczeń:

•opisuje załamanie fali na granicy ośrodków

•stosuje prawa odbicia i załamania fal do wyznaczenia biegu promieni w pobliżu granicy dwóch ośrodków

4. Zjawisko rozszczepienia światła

5. Całkowite wewnętrzne odbicie Uczeń opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia i wyznacza kąt graniczny

6. Przejście światła przez płytkę rów-noległościenna i pryzmat

Uczeń:

•opisuje załamanie fali na granicy ośrodków

•stosuje prawa odbicia i załamania fal do wyznaczenia biegu promieni w pobliżu granicy dwóch ośrodków

7. Soczewki. Konstrukcja obrazu w soczewkach

Uczeń:

•rysuje i wyjaśnia konstrukcje tworzenia obrazów rzeczywi-stych i pozornych otrzymywane za pomocą soczewek sku-piających i rozpraszających

•stosuje równanie soczewki, wyznacza położenie i powięk-szenie otrzymanych obrazów

8. Widmo fal elektromagnetycznych Uczeń opisuje widmo fal elektromagnetycznych i podaje źródła fal w poszczególnych zakresach z omówieniem ich zastosowań

9. Światło. Pomiar wartości prędkości światła

Uczeń opisuje jedną z metod wyznaczenia prędkości światła

10. Doświadczenie Younga Uczeń opisuje doświadczenie Younga11. Dyfrakcja i interferencja światła.

Siatka dyfrakcyjnaUczeń wyznacza długość fali świetlnej przy użyciu siatki dyfrak-cyjnej

12. Polaryzacja światła Uczeń opisuje i wyjaśnia zjawisko polaryzacji światła przy odbi-ciu i przy przejściu przez polaryzator

50


• metody aktywizacji uczniów,• wykonywanie przez uczniów dużej liczby doświadczeń o różnym stopniu trudności,• umiejętność rozwiązywania zadań obliczeniowych i problemowych o różnym stopniu trudności,• ukazanie znaczenia fizyki dla techniki, medycyny i ochrony środowiska,• przygotowanie uczniów do pracy w grupach,• umiejętność samodzielnego korzystania przez uczniów z różnych źródeł informacji,• skuteczne przygotowanie uczniów do egzaminu maturalnego z fizyki i astronomii w zakresie

rozszerzonym.• wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą pozna-

nych praw i zależności fizycznych,• posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popular-

nonaukowych).

3.7. propozycje metod oceny osiągnięć uczniówOcenianie ma na celu dostarczenie uczniom informacji na temat ich wiedzy i umiejętności. Należy stosować różne formy oceniania, np. testy wyboru, sprawdziany pisemne, których forma zbliżona jest do formy egzaminu maturalnego, tj. wymagające rozwiązywania zadań obliczeniowych oraz takich, które wymagają wyjaśnienia zjawisk i ich uzasadnienia. Sprawdziany te powinny również zawierać zadania wymagające analizy tekstów naukowych. Bardzo ważna jest również kontrola umiejęt-ności eksperymentalnych: analizy wyników, szacowania niepewności pomiarowych, sporządzania wykresów. Ocenie podlegać powinna również praca ucznia na lekcji: aktywność oraz samodzielne rozwiązywanie zadań i problemów.

12. Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego


1. Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne Uczeń:

•stosuje zależność między energią fotonu a częstotliwością i długością fali do opisu zjawiska fotoelektrycznego ze-wnętrznego, wyjaśnia zasadę działania fotokomórki

•opisuje założenia kwantowego modelu światła

2. Budowa i zasada działania fotoko-mórki

3. Model atomu wodoru według Bohra. Widmo ciągłe i liniowe

Uczeń stosuje zasadę zachowania energii do wyznaczenia czę-stotliwości promieniowania emitowanego i absorbowanego przez atomy

4. Promieniowanie rentgenowskie Uczeń opisuje mechanizmy powstawania promieniowania rentgenowskiego

5. Fale materii Uczeń określa długość fali de Broglie’a poruszających się cząstek

51

4. PROGRAM NAUCZANIA Z FIZYKI - ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA (IV etap edukacyjny)

4.1. podstawa programowa4.1.1. cele kształcenia - wymagania ogólne

I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.

II. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.III. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą pozna-

nych praw i zależności fizycznych.IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popular-

no-naukowych).

4.1.2. treści nauczania - wymagania szczegółowe I. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń:

1. opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciem okresu i częstotliwości;2. opisuje zależności między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem oraz

wskazuje przykłady sił pełniących rolę siły dośrodkowej;3. interpretuje zależności między wielkościami w prawie powszechnego ciążenia dla mas punk-

towych lub rozłącznych kul;4. wyjaśnia, na czym polega stan nieważkości, i podaje warunki jego występowania;5. wyjaśnia wpływ siły grawitacji Słońca na ruch planet i siły grawitacji planet na ruch ich księ-

życów, wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał na powierzchnię Ziemi;6. posługuje się pojęciem pierwszej prędkości kosmicznej i satelity geostacjonarnego;

opisuje ruch sztucznych satelitów wokół Ziemi (jakościowo), wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową, wyznacza zależność okresu ruchu od promienia orbity (stosuje III prawo Keplera);

7. wyjaśnia, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd;8. wyjaśnia przyczynę występowania faz i zaćmień Księżyca;9. opisuje zasadę pomiaru odległości z Ziemi do Księżyca i planet opartą na paralaksie i zasadę

pomiaru odległości od najbliższych gwiazd opartą na paralaksie rocznej, posługuje się pojęciem jednostki astronomicznej i roku świetlnego;

10. opisuje zasadę określania orientacyjnego wieku Układu Słonecznego;11. opisuje budowę Galaktyki i miejsce Układu Słonecznego w Galaktyce;12. opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek

Wszechświata, opisuje rozszerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk).

II. Fizyka atomowa. Uczeń:1. opisuje promieniowanie ciał, rozróżnia widma ciągłe i liniowe rozrzedzonych gazów jedno-

atomowych, w tym wodoru;2. interpretuje linie widmowe jako przejścia między poziomami energetycznymi atomów;3. opisuje budowę atomu wodoru, stan podstawowy i stany wzbudzone;4. wyjaśnia pojęcie fotonu i jego energii;5. interpretuje zasadę zachowania energii przy przejściach elektronu między poziomami ener-

getycznymi w atomie z udziałem fotonu;6. opisuje efekt fotoelektryczny, wykorzystuje zasadę zachowania energii do wyznaczenia

energii i prędkości fotoelektronów.

III. Fizyka jądrowa. Uczeń:1. posługuje się pojęciami pierwiastek, jądro atomowe, izotop, proton, neutron, elektron;

podaje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej;2. posługuje się pojęciami: energii spoczynkowej, deficytu masy i energii wiązania; oblicza te

wielkości dla dowolnego pierwiastka układu okresowego;3. wymienia właściwości promieniowania jądrowego α, β, γ; opisuje rozpady alfa, beta (wiado-

mości o neutrinach nie są wymagane), sposób powstawania promieniowania gamma; posłu-guje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego;

52

4. opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego, posługując się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; rysuje wykres zależności liczby jąder, które uległy rozpadowi od czasu; wyjaśnia zasadę datowania substancji na podstawie składu izotopowego, np. datowanie węglem 14C;

5. opisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku oraz zasadę zachowania energii;

6. opisuje wybrany sposób wykrywania promieniowania jonizującego;7. wyjaśnia wpływ promieniowania jądrowego na materię oraz na organizmy;8. podaje przykłady zastosowania zjawiska promieniotwórczości i energii jądrowej;9. opisuje reakcję rozszczepienia uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu;

podaje warunki zajścia reakcji łańcuchowej;10. opisuje działanie elektrowni atomowej oraz wymienia korzyści i zagrożenia płynące z ener-

getyki jądrowej;11. opisuje reakcje termojądrowe zachodzące w gwiazdach oraz w bombie wodorowej.

4.2. cele ogólne programu1. Zdobycie przez ucznia ogólnej wiedzy z zakresu fizyki i kosmologii.2. Stymulowanie ogólnego rozwoju intelektualnego ucznia.3. Kształtowanie postaw, rozwój osobowości ucznia w zgodzie z ogólnie przyjętym systemem

wartości.4. Kształtowanie umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji.

4.2.1. cele kształcące, społeczne i wychowawcze1. Kształcenie umiejętności obserwowania, badania i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicz-

nych z wykorzystaniem prostych modeli.2. Kształcenie umiejętności wyciągania wniosków z obserwacji i analizy tekstów .3. Rozwijanie zainteresowań i motywacji do zdobywania wiedzy.4. Uczenie szacunku dla wielkich badaczy i odkrywców oraz zaufania do nauki.

4.2.2. cele światopoglądowe i metodologiczne

Uczeń powinien wynieść ze szkoły przekonanie o tym, że:1. Poznał podstawowe prawa i zasady rządzące mikro- i makroświatem,2. Jedność praw natury dotyczy zjawisk zachodzących na Ziemi, jak i w całym Wszechświecie.3. Posiadł umiejętność wyszukiwania, przetwarzania i wykorzystania informacji z różnych źródeł z

zastosowaniem technologii informacyjnej.

4.3. charakterystyka ogólna programuProponowany program jest programem innowacyjnym i jest w pełni zgodny z aktualną podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych w zakresie podstawowym. Zapewnia realizację celów edukacyjnych i wychowawczych przez odpowiedni dobór treści nauczania i metod prowadzenia zajęć. Program ma na celu poszerzenie wiedzy zdobytej w gimnazjum i ekspo-nuje związki fizyki z praktyką życia codziennego. Został skonstruowany tak, aby uczeń poznał funda-mentalne prawa przyrody i zrozumiał ich wpływ na rozwój innych nauk i techniki. Realizacja treści w nim zawartych umożliwia kształtowanie samodzielnego myślenia i postaw badawczych, które zaowocują w każdym zawodzie. Program opracowano w taki sposób by ucząc fizyki:

• nie wymagać ścisłych definicji wielkości fizycznych, ale kłaść nacisk na ich zrozumienie i sprawne posługiwanie się nimi,

• omawiane zagadnienia ilustrować realnymi przykładami w postaci doświadczenia i pokazu, • wskazywać wykorzystanie i zastosowanie poznanych praw fizycznych w życiu codziennym i

technice,• wykonywać doświadczenia i pomiary posługując się prostymi przedmiotami codziennego

użytku, • zainteresować otaczającym światem i zmotywować do zdobywania wiedzy,• uczniowie poznali korzyści ale i zagrożenia jakie niosą ze sobą niektóre zjawiska fizyczne.

Wraz z programem przygotowano książkę Fizyka w eksperymentach oraz przykładowe scenariusze lekcji.

53

4.4. rozkład materiału do realizacji podstawy programowej z fizyki i astronomii w Zasadniczej Szkole Zawodowej z książką Fizyka w eksperymentach4.4.1. Ogólny przydział godzin na poszczególne działy fizyki

4.4.2. Szczegółowe rozkłady materiału1. Grawitacja i elementy astronomii – 8 godzin.

2. Fizyka atomowa – 7 godzin.

3. Fizyka jądrowa - 9 godzin.

Nr godz. w cyklu

nauczaniaDział fizyki

Liczba godzin

lekcyjnych

Dział książki

1

Lekcja wstępna. W jakich zawodach potrzebna jest znajomość fizyki?

1 –

1. Grawitacja i elementy astronomii 8 IV,VIII2. Fizyka atomowa 7 II3. Fizyka jądrowa 9 VII4. Kosmologia 6 II

Razem godzin 31


1. Ruch jednostajny po okręgu. 12. Przyczyna ruchu po okręgu - siła dośrodkowa. 13. Prawo powszechnego ciążenia. 14. Swobodny spadek ciał. 15. Siła grawitacji jako siła dośrodkowa - ruch planet dookoła Słońca. 16. Sztuczne satelity – pierwsza prędkość kosmiczna. 17. Przeciążenie i nieważkość. 18. Powtórzenie i sprawdzian. 1


1. Efekt fotoelektryczny i jego kwantowa interpretacja. 22. Promieniowanie termiczne. 23. Model Bohra budowy atomu. 14. Jak powstaje widmo wodoru? 15. Powtórzenie i sprawdzian. 1


1. Budowa jądra atomowego. Izotopy. 12. Promieniowanie jądrowe. Radioaktywność α, β, γ. 23. Prawo rozpadu promieniotwórczego. 14. Wpływ promieniowania na materię i organizmy żywe. Zastosowanie zjawiska

promieniotwórczości.1

5. Reakcje rozszczepienia jąder atomów. 16. Energetyka jądrowa. 17. Dlaczego Słońce świeci? 18. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian. 1

54

4. Kosmologia – 6 godzin.

4.5. planowane osiągnięcia ucznia.

1. Lekcja organizacyjna. W jakich zawodach potrzebna jest znajomość fizyki?

1. Grawitacja i elementy astronomii

Nr lekcji temat

Osiągnięcia ucznia

podstawoweUczeń:


1 Ruch jednostajny po okręgu.

- opisuje ruch jednostajny po okręgu - posługuje się pojęciem okresu i częstotliwości, - rozwiązuje proste zadania obliczeniowe, rozróż-

nia wielkości dane i szukane, szacuje rząd wiel-kości spodziewanego wyniku, zapisuje wynik jako zaokrąglony do 2- 3 cyfr znaczących

- posługuje się informacjami dotyczącymi ruchu krzy-woliniowego, pochodzącymi z przeczytanych tekstów popularnonaukowych

2 Przyczyna ruchu po okręgu - siła dośrod-kowa.

- wskazuje siłę dośrodkową jako przyczynę ruchu po okręgu,

- opisuje zależność między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem,

- wskazuje przykłady sił pełniących rolę siły do-środkowej,

- rozwiązuje proste zadania obliczeniowe, rozróż-nia wielkości dane i szukane, szacuje rząd wiel-kości spodziewanego wyniku, zapisuje wynik jako zaokrąglony do 2- 3 cyfr znaczących

- wykonuje doświadczenie sprawdzające od czego zale-ży siła dośrodkowa,

- zaznacza na rysunku wektor siły dośrodkowej i podaje jego cechy,

- oblicza wartość przyspieszenia dośrodkowego, - posługuje się informacjami dotyczącymi sił do-

środkowych o różnej naturze, pochodzącymi z przeczytanych tekstów popularnonaukowych

3 Prawo powszechne-go ciążenia.

- podaje treść prawa powszechnego ciążenia, - rysuje siły wzajemnego odziaływania grawita-

cyjnego dwóch kul jednorodnych, - interpretuje zależność między wielkościami w

prawie powszechnego ciążenia, - rozwiązuje proste zadania obliczeniowe, rozróż-

nia wielkości dane i szukane, szacuje rząd wiel-kości spodziewanego wyniku, zapisuje wynik jako zaokrąglony do 2- 3 cyfr znaczących

- posługuje się informacjami pochodzącymi z różnych źródeł, dotyczącymi odkrycia Izaaka Newtona i ruchu planet pod wpływem siły grawitacji

4 Swobodny spadek ciał.

- wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spada-nia ciał na powierzchnię Ziemi,

- oblicza przybliżoną wartość siły grawitacji w pobliżu Ziemi,

- doświadczalnie udowadnia, że ciała spadające swobodnie poruszają się ruchem jednostajnie przyspieszonym,

-doświadczalnie wykazuje, że wartość przyspie-szenia swobodnie spadającego ciała, nie zależy od jego masy,

- oblicza wartość przyspieszenia grawitacyjnego w pobliżu Ziemi

- wymienia wielkości od których zależy przyspieszenie grawitacyjne w pobliżu dowolnej planety,

- oblicza wartość przyspieszenia grawitacyjnego w po-bliżu dowolnej planety


1. Skale mas, odległości i czasu we Wszechświecie. Jednostki odległości stosowane w astronomii.

1

2. Księżyc – nasz naturalny satelita. 13. Sfera niebieska i jej pozorny ruch obrotowy, gwiazdozbiory. 14. Nasza i inne galaktyki. 15. Teoria Wielkiego Wybuchu. 16. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian 1

55

5 Siła grawitacji jako siła dośrodkowa - ruch planet dookoła Słońca.

- wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową, - wyjaśnia wpływ siły grawitacji Słońca na ruch

planet, - wyjaśnia wpływ siły grawitacji planet na ruch

ich księżyców, - przedstawia graficznie eliptyczną orbitę planety

z uwzględnieniem położenia Słońca, - podaje treść III prawa Keplera, - wyznacza zależność okresu ruchu od promienia

orbity,

- stosuje III prawo Keplera do opisu ruchu planet wokół Słońca,

- rozwiązuje proste zadania związane z III prawem Ke-plera, rozróżnia wielkości dane i szukane, szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, zapisuje wynik jako zaokrąglony do 2- 3 cyfr znaczących

6 Sztuczne satelity – pierwsza prędkość kosmiczna.

- posługuje się pojęciem satelity geostacjonar-nego,

- opisuje jakościowo ruch sztucznych satelitów, - podaje przykłady wykorzystania sztucznych

satelitów, - posługuje się pojęciem pierwszej prędkości

kosmicznej, - oblicza wartość pierwszej prędkości kosmicznej

- rozwiązuje proste zadania związane z pierwszą pręd-kością kosmiczną, rozróżnia wielkości dane i szukane, zapisuje wynik zaokrąglony do 2-3 cyfr znaczących

7 Przeciążenie i nie-ważkość.

- wymienia siły działające na ciało leżące na podłożu,

- mierzy wartość siły ciężkości, - podaje przykłady ciał znajdujących się w stanie

nieważkości, - wymienia warunki występowania stanu nieważ-

kości, - wyjaśnia w jakich warunkach występuje prze-

ciążenie i niedociążenie

-wyjaśnia na czym polega stan nieważkości, - podaje przykłady doświadczeń, w których można ob-

serwować nieważkość, przeciążenie i niedociążenie, - posługuje się informacjami pochodzącymi z różnych

źródeł, dotyczącymi stanów: nieważkości, przeciążenia i niedociążenia

8 Powtórzenie i sprawdzian.

2. Fizyka atomowa

Nr lekcji temat


podstawoweUczeń:


1, 2 Efekt fotoelektryczny i jego kwantowa interpretacja.

- wyjaśnia co to znaczy, że światło ma naturę dualistyczną,

-wyjaśnia pojęcie fotonu i kwantu, - oblicza energię fotonu, - opisuje i objaśnia zjawisko fotoelektryczne, - podaje przykłady wykorzystania zjawiska

fotoelektrycznego

- opisuje doświadczenie za pomocą którego można przedstawić efekt fotoelektryczny,

- oblicza energię kinetyczną i prędkość foto-elektronów, wykorzystując zasadę zachowania energii,

- zamienia jednostki [eV] na [J] i odwrotnie, - posługuje się informacjami pochodzącymi z

różnych źródeł, dotyczącymi wykorzystania zjawiska fotoelektrycznego

3, 4 Promieniowanie termiczne. - podaje przykłady potwierdzające, że wszystkie ciała emitują promieniowanie,

- opisuje widmo promieniowania ciał, - rozróżnia widmo ciągłe i liniowe, - rozróżnia widmo emisyjne i absorpcyjne

- wyjaśnia co to jest zdolność absorpcyjna i emisyjna,

- opisuje związek między częstotliwością emito-wanego promieniowania a temperaturą ciała,

- wyjaśnia powstawanie linii Fraunhofera, - posługuje się informacjami pochodzącymi z

różnych źródeł, dotyczącymi wykorzystania analizy widmowej ciał

5 Model Bohra budowy atomu. - opisuje budowę atomu wodoru, - przedstawia postulaty Bohra, - wyjaśnia co to znaczy, że energia i promie-

nie orbit w atomie wodoru są skwantowane, - wyjaśnia co to znaczy, że atom jest w stanie

podstawowym lub wzbudzonym

- oblicza promienie orbit w atomie wodoru, - oblicza energię elektronu na dowolnej orbicie

atomu wodoru

6 Jak powstaje widmo wodoru? - opisuje widmo wodoru, - interpretuje linie widmowe jako przejścia

między poziomami energetycznymi ato-mów

- oblicza długości emitowanych fal z widzialnej części widma wodoru, stosując wzór Balmera,

- interpretuje zasadę zachowania energii przy przejściach elektronu między poziomami energetycznymi

7 Powtórzenie i sprawdzian.

56

Nr lekcji temat


podstawoweUczeń:


1 Budowa jądra atomowego. Izotopy. - opisuje budowę atomu, - posługuje się pojęciami: pierwiastek, ją-

dro atomowe, elektron, proton, neutron, nukleon, izotop,

- podaje skład jądra atomowego na pod-stawie liczby masowej i atomowej

- wyszukuje informacji dotyczących modeli budowy jądra atomowego,

- omawia znaczenie doświadczenia Ruthe-forda

2, 3 Promieniowanie jądrowe. Radioak-tywność α, β, γ.

- opisuje zjawisko promieniotwórczości naturalnej,

- wymienia właściwości promieniowania jądrowego α, β, γ,

- rozpisuje rozpady α i β, - opisuje sposób powstawania promie-

niowania γ

- posługuje się informacjami pochodzącymi z różnych źródeł, dotyczącymi badań nad promieniotwórczością , prowadzonych przez H. Becquerela i M. Skłodowską-Curie

4 Prawo rozpadu promieniotwórcze-go.

- opisuje rozpad izotopu promieniotwór-czego,

- posługuje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego,

- wyjaśnia pojęcie czasu połowicznego rozpadu,

- rysuje wykres zależności liczby jader, które uległy rozpadowi od czasu

- rozwiązuje proste zadania związane z poję-ciem czasu połowicznego rozpadu

5 Wpływ promieniowania na materię i organizmy żywe. Zastosowanie zjawiska promieniotwórczości.

- wyjaśnia wpływ promieniowania jądro-wego na materię i organizmy,

- wyjaśnia pojęcie dawki pochłoniętej i podaje jej jednostkę, - opisuje wybrany sposób wykrywania promieniowania jonizującego,

- opisuje sposoby ochrony przed promie-niowaniem,

- wyjaśnia zasadę datowania substancji na podstawie składu izotopowego,

- wymienia przykłady zastosowania pro-mieniotwórczości

- wyjaśnia do czego służy licznik G-M , - wyjaśnia do czego służą dozymetry, - posługuje się informacjami pochodzącymi z

różnych źródeł, dotyczącymi zastosowania zjawiska promieniotwórczości i wykrywania promieniotwórczości

6 Reakcje rozszczepienia jąder ato-mów.

- opisuje reakcję rozszczepienia uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu,

- wyjaśnia na czym polega reakcja łańcu-chowa,

- posługuje się pojęciami: energii spo-czynkowej, deficytu masy i energii wiązania

- oblicza energię spoczynkową, deficyt masy, i energie wiązania dla różnych pierwiastków

7 Energetyka jądrowa. - podaje przykłady zastosowania energii jądrowej,

- opisuje działanie elektrowni atomowej, - opisuje zasadę działania bomby atomowej, - wymienia korzyści i zagrożenia płynące

z energetyki jądrowej

- posługuje się informacjami pochodzącymi z różnych źródeł, dotyczącymi korzyści i za-grożeń związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej w elektrowniach opartych na spalaniu węgla i elektrowniach atomowych,

- wyszukuje informacji związanych ze składo-waniem odpadów radioaktywnych i związa-nych z tym zagrożeń

8 Dlaczego Słońce świeci? - podaje przykłady różnych reakcji jądro-wych,

- stosuje zasadę zachowania liczby nukle-onów i zasadę zachowania ładunku oraz zasadę zachowania energii,

- wymienia reakcje termojądrowe zacho-dzące na Słońcu i w innych gwiazdach,

- podaje warunki jakie muszą być spełnio-ne aby zaszła reakcja termojądrowa

- opisuje reakcje zachodzące w bombie wo-dorowej,

- wymienia zjawiska, które są przejawem aktywności słonecznej,

- przeprowadza obserwacje plam słonecz-nych

9 Powtórzenie i sprawdzian

3. Fizyka jądrowa

57

4. Kosmologia

Nr lekcji temat


podstawoweUczeń:


1Skale mas, odległości i czasu we Wszech-świecie. Jednostki odległości stosowane w astronomii.

- definiuje jednostki odległości stosowa-ne w astronomii,

- opisuje zasadę pomiaru odległości z Ziemi do Księżyca,

- podaje rząd wielkości odległości Księ-życa od Ziemi,

- opisuje zasadę pomiaru odległości planet opartą na paralaksie,

- opisuje zasadę pomiaru odległości od najbliższych gwiazd opartą na paralak-sie rocznej

- wyjaśnia na czym polega zjawisko paralaksy,

- oblicza odległość do planet znając kąt paralaksy geocentrycznej,

- oblicza odległość do gwiazdy znając kąt paralaksy heliocentrycznej

2Księżyc – nasz naturalny satelita.

- opisuje warunki jakie panują na Księ-życu,

- podaje przyczyny dlaczego zawsze wi-dzimy tę samą stronę tarczy Księżyca,

- wyjaśnia przyczynę powstawania faz Księżyca

- wyjaśnia mechanizmy występowania zaćmień całkowitych i częściowych Słońca i Księżyca,

- stosuje prawa fizyki do wyjaśnienia mechanizmów powstawania przypły-wów i odpływów wód

3Sfera niebieska i jej pozorny ruch obro-towy, gwiazdozbiory.

- opisuje wirowy i roczny ruch Ziemi, - przedstawia dowody na wirowy i rocz-

ny ruch Ziemi, - za pomocą obrotowej mapki nieba

odnajduje na sferze niebieskiej niektó-re gwiazdozbiory,

- wskazuje : zenit, horyzont niebieski i południk niebieski

- wyjaśnia dlaczego wydaje się nam, że nocą gwiazdy poruszają się po niebie wzdłuż łuków,

- wyjaśnia dlaczego w różnych porach roku na niebie pojawiają się różne gwiazdozbiory,

- wyjaśnia przyczynę zmiany długości dnia i nocy w różnych porach roku

4Nasza i inne galaktyki.

- wymienia i opisuje ciała należące do Układu Słonecznego,

- podaje wiek Układu Słonecznego, - opisuje położenie Układu Słonecznego

w Galaktyce, - opisuje budowę Galaktyki

- wyjaśnia jak zmieniały się poglądy na budowę Wszechświata i jaką w tym rolę spełniła teoria Kopernika,

- opisuje zasadę określania orientacyj-nego wieku Układu Słonecznego,

- wyszukuje informacji związanych z klasyfikacją gwiazd i galaktyk,

- opisuje diagram Hertzsprunga – Rus-sella,

- wymienia główne cechy fizyczne bia-łych karłów, czerwonych olbrzymów, pulsarów i czarnych dziur

5Teoria Wielkiego Wybuchu.

- opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata,

- podaje przybliżony wiek Wszechświata, - na przykładzie modelu opisuje rozsze-

rzanie się Wszechświata

- podaje treść prawa Hubble’ a , - wyjaśnia jak na podstawie prawa Hub-

ble’ a dowodzi się ucieczki galaktyk, - wyjaśnia co to jest promieniowanie

reliktowe

6 Powtórzenie i sprawdzian

58

4.6. procedury osiągania celów.Procedury to takie działania, które cyklicznie powtarzane doprowadzą do realizacji określonych celów. Ponieważ fizyka jest nauką, której wszystkie prawa poddawane są eksperymentalnej weryfi-kacji, oznacza to, że lekcje fizyki powinny opierać się w znacznym stopniu na doświadczeniach wyko-nywanych podczas zajęć. Zalecaną przez autorów książki Fizyka w eksperymentach, formą zdoby-wania wiedzy jest samodzielne wykonywanie doświadczeń przez uczniów. W Zasadniczej Szkole Zawodowej szczególne też znaczenie ma:

• realizując treści programowe jak najczęściej posługiwać się przykładami z życia codziennego w celu wzbudzania naturalnej ciekawości uczniów i rozwijania ich zainteresowań,

• stosowanie różnych metod nauczania ze szczególnym uwzględnieniem metody laboratoryjnej, która umożliwi uczniom kształcenie takich cech i umiejętności jak: rzetelność, odpowiedzial-ność, przewidywanie, efektywne komunikowanie się, szukanie związków przyczynowo-skutko-wych, wyciąganie wniosków, podejmowanie decyzji, uogólnianie, rozwiązywanie problemów,

• zwracanie uwagi na: bezpieczne posługiwanie się przyrządami pomiarowymi

Posługiwanie się technologią informacyjną jak i posługiwanie się informacjami pochodzącymi z prze-czytanych tekstów (w tym popularno-naukowych), powinno mieć na celu uczenia samodzielnego wyszukiwania danych ich analizy i przetwarzania.

59

5. PROGRAM ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH Z PRZYRODY I EKOLOGII - SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA (IV etap edukacyjny)

5.1. Ogólne założenia programuDo realizacji programu zalecane jest co najmniej 30 godzin lekcyjnych. Program obejmuje rozwi-nięcie wybranych haseł, zawartych w aktualnej Podstawie Programowej przedmiotu fizyka i przyroda, IV etap edukacji, wzbogacony o zagadnienia z ekologii związane z alternatywnymi źródłami energii i zanieczyszczeniami falami elektromagnetycznymi. Realizacja tego programu pozwala na wyja-śnienie podstawowych zjawisk przyrody oraz działania urządzeń powszechnego użytku, stosowanych w życiu codziennym. Program został pomyślany w taki sposób, aby uczniowie na zajęciach wykony-wali proste eksperymenty z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku. Konstruowali przy-rządy pomiarowe i obserwowali wskazania mierników, szacując niepewności pomiarowe i ich wpływ na interpretację wyników pomiarów i planowania eksperymentu. Wykorzystując proponowane pomoce uczniowie zbudują elektrownie solarną i wiatrową, zapoznając się z możliwościami stoso-wania alternatywnych źródeł energii. Za pomocą oscyloskopu i skonstruowanego własnoręcznie radiometru, uczniowie zbadają zanieczyszczenie środowiska falami elektromagnetycznymi. Wraz z programem przygotowano przykładowe scenariusze lekcji i książkę Fizyka w eksperymentach. Dodat-kowym elementem wzbogacającym program, jest film przedstawiający wybrane eksperymenty wraz z komentarzem, instrukcję korzystania z oscyloskopu i montażu elektrowni solarnej i wiatrowej.

5.2. cele nauczania przyrody i ekologii5.2.1. cele ogólne programu

1. Zwiększenie zainteresowania uczniów naukami przyrodniczymi (w szczególności fizyką). 2. Przygotowanie do podjęcia studiów na kierunkach przyrodniczo-technicznych. 3. Zapewnienie uczniom ogólnej wiedzy z wybranych zagadnień z przyrody i ekologii w zakresie

podstawowym i poszerzonym.4. Wskazanie zagrożeń związanych z stosowaniem nowoczesnych technologii w życiu codzennym.5. Kształtowanie umiejętności samodzielnego postrzegania i obserwowania zjawisk przyrodni-

czych w otoczeniu człowieka.6. Umiejętność korzystania z przyrządów pomiarowych i interpretacji wyników pomiarów.7. Umiejętność konstruowania prostych przyrządów i układów fizycznych.8. Kształtowanie charakteru ucznia i umiejętności pracy w grupie.

5.2.2. Ogólne cele edukacyjne1. Kształtowanie krytycznego myślenia w odniesieniu do marketingu produktów wykorzystują-

cych nowe technologie i wskazanie na niebezpieczeństwa związane z nieprawidłowym użytko-waniem takich urządzeń jak i ich wpływie na środowisko.

2. Kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących mikro- i makroświatem oraz wynikająca z niej refleksja filozoficzno-przyrodnicza.

3. Dostrzeganie struktury fizyki i kosmologii i ich związku z innymi naukami przyrodniczymi. 4. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk przyrodniczych.5. Przeprowadzanie prostych doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.6. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą pozna-

nych praw i zależności.7. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów popularnonau-

kowych.8. Przygotowanie do krytycznego odbioru i oceny informacji, a także podejmowania dyskusji i

formułowania opinii (w szczególności w kontekście internetu). 9. Rozumienie znaczenia fizyki dla techniki, medycyny, ekologii, jej związku z różnymi dziedzinami

działalności ludzkiej oraz implikacji społecznych i możliwości kariery zawodowej. 10.Zainteresowanie fizyką, biologią, ekologią i tajemnicami przyrody.

5.2.3. cele poznawcze kształcące, społeczne i wychowawcze 1. Kształtowanie umiejętności obserwowania zjawisk przyrodniczych.2. Kształtowanie umiejętności obiektywnego opisywania obserwowanych zjawisk.3. Kształtowanie umiejętności współpracy w zespole, organizowanie pracy w grupie.

60

4. Kształtowanie umiejętności zaplanowania i wykonywania prostego eksperymentu przyrodni-czego.

5. Kształtowanie umiejętności zaplanowania i wykonywania prostych przyrządów pomiarowych.6. Kształtowanie umiejętności starannego i dokładnego wykonywania obliczeń i sporządzanie

wykresów.7. Kształtowanie umiejętności krytycznego korzystania z różnych źródeł informacji. 8. Kształtowanie umiejętności wykorzystywania technologii komputerowych do opracowywania

wyników pomiarów. 9. Budzenie zainteresowania otaczającym nas światem oraz podziwu dla piękna przyrody.

5.3. Ogólny rozkład materiałuRozkład materiału do realizacji zajęć pozalekcyjnych z przyrody i ekologii w szkołach ponadgimna-zjalnych z książką Fizyka w eksperymentach i materiałem filmowym Zanieczyszczenia polem elektroma-gnetycznym. Pozyskiwanie energii odnawialnej.

Realizowane bloki tematyczne Liczba godzin lekcyjnych

Dział podręcznika

I. Transport w przyrodzie.

1 - Włoskowatości ( podstawy fizyczne zjawiska, przykłady występowania zjawiska włoskowatości w przyrodzie).

2 - Osmoza: podstawy fizyczne zjawiska, przykłady występo-wania zjawiska w przyrodzie.

3 - Rola napięcia powierzchniowego w zjawiskach przyrodni-czych: podstawy fizyczne zjawiska, przykłady występowa-nia zjawiska napięcia powierzchniowego w przyrodzie.

4 - Rola wiatru w zjawiskach przyrodniczych: podstawy fi-zyczne powstawania wiatru, trąby powietrznej i huraganu.

11 I, IV, X, XIV

II. Ładunek elektryczny w środowisku człowieka.

1 - Budowa materii, rodzaje ładunków elektrycznych. 2 - Zjawiska elektryczne występujące w procesach przyrodni-

czych.3 - Magnetyzm materii, elektromagnetyzm, światło.

5 VI, IX, XIV

III. Zanieczyszczenia środowiska polami fizycznymi. 6 II, XIV , Film IV. Alternatywne źródła energii: elektrownia solarna i wiatrowa 8 XIV , Film

Razem godzin: 30


1. Rodzaje energii występujących w przyrodzie. 12. Rodzaje sił występujących w przyrodzie. 13. Rodzaje ruchów występujących w przyrodzie. 14. Podstawy fizyczne zjawiska włoskowatości, menisk wklęsły i wypukły. 15. wykorzystanie zjawiska osmozy w transporcie substancji czynnych biologicz-

nie. Rola wody w układach biologicznych.1

6. Podstawy fizyczne zjawiska napięcia powierzchniowego. 17. Rola napięcia powierzchniowego w zjawiskach przyrodniczych. Detergenty

i impregnaty.1

8. Opór powietrza i wiatr czynnikiem transportującym w przyrodzie (porównanie budowy nasion, lot owadów i ptaków).

1


1. Transport w przyrodzie – 11 godzin.

61

9. Wpływ temperatury na właściwości materii. Procesy przyrodnicze związane z temperaturą.

1

10. Badanie ciśnienia atmosferycznego. Wpływ ciśnienia atmosferycznego na zjawiska przyrodnicze.

1

11. Prawo Archimedesa w zjawiskach przyrodniczych. 1


1. Podstawowe informacje na temat budowy materii. Rodzaje ładunków elek-trycznych.

1

2. Zjawisko elektryzowania ciał. Zjawiska elektryczne w przyrodzie. 13. Opór elektryczny. Rodzaje przewodników. Półprzewodniki a nowoczesne

technologie.1

4. Zjawiska elektryczne w organizmie człowieka. 15. Właściwości magnetyczne materii, elektromagnesy. 16. Fale elektromagnetyczne. Mechanizm powstawania światła. Widzenie barw. 1

2. Ładunek elektryczny w środowisku człowieka – 6 godzin.

3. Zanieczyszczenie środowiska polami fizycznymi – 6 godzin.

4. Alternatywne źródła energii – 8 godzin.


1. Oscyloskop - uniwersalny przyrząd pomiarowy. Pomiar indukowanego na-pięcia przez organizm człowieka.

1

2. Wpływ promieniowania na organizmy żywe 13. Budowa prostego radiometru. Pomiary zanieczyszczeń polem elektromagne-

tycznym w otoczeniu ucznia.2

4. Dźwięk: pomiar natężenia, normy hałasu, zagrożenia. 15. Światło: pomiary oświetlenia miejsca pracy i wypoczynku ucznia, zanieczysz-

czenia światłem ( godziny nocne - reklamy i hipermarkety ). 1


1. Elektrownia solarna. Podstawy fizyczne. Konstrukcja modelu. 42. Elektrownia wiatrowa. Podstawy fizyczne. Konstrukcja modelu. 33. Budowa i zasada działania elektrowni atomowej. Korzyści i zagrożenia

płynące z energetyki jądrowej1

62


Temat Realizowane cele szczegółowe, według podstawy programowej

1. Zasada zachowania energii Uczeń wyjaśnia na podstawie przykładów z życia codzienne-go, funkcjonowanie zasady zachowania energii w przyrodzie.

2. Zasady dynamiki Uczeń interpretuje na podstawie obserwacji zjawisk przyrod-niczych występowanie i rodzaje sił.

3. Ruchy jednostajne i zmienne, drgania.

Uczeń opisuje rodzaje ruchów w przyrodzie, analizuje ich przyczynę i szuka związku pomiędzy rodzajem ruchu a dzia-łającą siłą.

4. Zjawisko włoskowatości, zwilża-nie gleby.

Uczeń wyjaśnia, na czym polega zjawisko włoskowatości po-daje warunki jego występowania i podaje przykłady z życia codziennego.

5. Osmoza, fizyczne podstawy. Osmoza odwrócona - filtry wody.

Uczeń analizuje zjawisko osmozy, wskazuje na rolę osmozy w procesach przyrodniczych.

6. Podstawy fizyczne zjawiska na-pięcia powierzchniowego.

Uczeń opisuje siły występujące na powierzchni faz. Analizuje zjawiska powierzchniowe: pływająca moneta, szpilka, zacho-wanie owadów wodnych, kształt kropli

7. Rola napięcia powierzchniowe-go w procesach przyrodniczych.

Uczeń opisuje zjawiska przyrodnicze ,w których napięcie powierzchniowe odgrywa główną rolę. Wskazuje na fizyczne podstawy tego zjawiska i sposoby wykorzystania jego przez świat roślin i zwierząt.

8. Opór powietrza i wiatr - czynni-kiem transportującym w przy-rodzie (porównanie budowy nasion, lot owadów i ptaków).

Uczeń poznaje wpływ czynników fizycznych na transport nasion w przyrodzie. Porównuje budowę nasion różnych ro-ślin i wyciąga wnioski o związkach pomiędzy ich kształtem a parametrami fizycznymi.

9. Wpływ temperatury na właści-wości materii. Procesy przyrod-nicze związane z temperaturą.

Uczeń opisuje zachowanie się materii pod wpływem tempe-ratury, porównując różne skutki: zmiany rozmiarów, zmiany w gęstości, zmiany w oporze elektrycznym, zmiany w szyb-kości reakcji chemicznych i zmiany w przebiegu procesów biologicznych.

10. Badanie ciśnienia atmosfe-rycznego. Wpływ ciśnienia atmosferycznego na zjawiska przyrodnicze.

Uczeń analizuje rozkład ciśnienia atmosferycznego na po-wierzchni Ziemi. Wyjaśnia czynniki fizyczne wpływające na zmiany ciśnienia. Podaje przykłady wpływu ciśnienia na zja-wiska przyrodnicze (powstawanie frontów atmosferycznych, ruchy powietrza, reakcje organizmów na gwałtowne zmiany ciśnienia)

11. Prawo Archimedesa w zjawi-skach przyrodniczych.

Uczeń opisuje przykłady działania prawa Archimedesa w przyrodzie: pływanie ciał, unoszenie się balonów w powie-trzu, pływanie stworzeń wodnych, zasada działania łodzi podwodnych i batyskafów (eksperyment z nurkiem).

1. Transport w przyrodzie.

63

2. Ładunek elektryczny w środowisku człowieka.

3. Zanieczyszczenie środowiska polami fizycznymi.


1. Podstawowe informacje na temat budowy materii. Rodzaje ładun-ków elektrycznych.

Uczeń opisuje budowę materii, rozróżnia cząsteczki elementar-ne i ich ładunki elektryczne. Wyjaśnia pojęcie jonów (kationów i anionów) i ich znaczenie w przewodnictwie elektrycznym.

2. Zjawisko elektryzowania ciał. Zja-wiska elektryczne w przyrodzie.

Uczeń opisuje fizyczne podstawy zjawiska elektryzowania ciał. Podje przykłady występowania tego procesu w przyrodzie i życiu codziennym.

3. Opór elektryczny. Rodzaje prze-wodników. Półprzewodniki a no-woczesne technologie.

Uczeń Klasyfikuje materię ze względu na przewodnictwo elektryczne. Uczeń wyjaśnia na podstawie przykładów z życia codziennego pojęcie oporu elektrycznego i jego konsekwen-cje: opór linii energetycznych (straty energii), opór elementów elektrycznych (żarówki). Wskazuje na rolę półprzewodników w nowoczesnych technologiach.

4. Zjawiska elektryczne w organi-zmie człowieka.

Uczeń opisuje występowanie zjawisk elektrycznych w organi-zmach żywych. Wyjaśnia zasadę przewodzenia impulsów nerwowych, stymulowania skurczów mięśni, pracę mięśnia sercowego i działanie defibrylatora. Rozumie działanie recepto-rów jako przetworników impulsów fizykochemicznych na prąd - impuls nerwowy.

5. Właściwości magnetyczne materii, elektromagnesy.

Uczeń klasyfikuje materię ze względu na właściwości magne-tyczne. Uczeń wyjaśnia na podstawie przykładów z życia co-dziennego zastosowanie magnesów stałych i elektromagnesów.

6. Fale elektromagnetyczne. Mecha-nizm powstawania światła. Widze-nie barw.

Uczeń wyjaśnia pojęcie i cechy fizyczne fal elektromagnetycz-nych. Potrafi wprowadzić podział fal elektromagnetycznych ze względu na ich długość. Rozumie zasadę powstawania fal i ich właściwości zależne od długości. Rozumie działanie receptora wzroku jako przetworników impulsów fizykochemicznych na prąd - impuls nerwowy. Rozumie na czym polega widzenie barw i ich mieszanie.


1. Oscyloskop - uniwersalny przy-rząd pomiarowy. Pomiar induko-wanego napięcia przez organizm człowieka.

Uczeń wyjaśnia zasadę działania oscyloskopu jako uniwersal-nego przyrządu pomiarowego. Uczniowie w grupach dokonują pomiaru napięć indukowanych przez ich organizmy w zależno-ści od różnych parametrów fizycznych (masa ciała, odległość od źródeł prądu zmiennego).

2. Wpływ promieniowania na organi-zmy żywe.

Uczeń: wyjaśnia wpływ promieniowania elektromagnetyczne-go na materię oraz na organizmy żywe, opisuje wybrany spo-sób wykrywania promieniowania elektromagnetycznego.

3. Budowa prostego radiometru. Pomiary zanieczyszczeń polem elektromagnetycznym w otocze-niu ucznia.

Uczniowie wykazują umiejętność konstruowania prostych przyrządów naukowych: pod nadzorem nauczyciela budują sa-modzielnie prosty radiometr i wykonują pomiary fizyczne pola.

4. Dźwięk: pomiar natężenia, normy hałasu, zagrożenia.

Uczeń opisuje parametry fali akustycznej, definiuje pojęcia decy-bela, dokonuje pomiarów decybelomierzem poziomu dźwięku w wybranych miejscach i konfrontuje wyniki z normami hałasu.

5. Światło: pomiary oświetlenia miej-sca pracy i wypoczynku ucznia, za-nieczyszczenia światłem (godziny nocne - reklamy i hipermarkety).

Uczeń opisuje parametry fali świetlnej, definiuje pojęcia Luxa, dokonuje pomiarów luksomierzem poziomu natężenia światła w wybranych miejscach i konfrontuje wyniki z normami oświe-tlenia.

64


• metody aktywizacji uczniów,• wykonywanie przez uczniów dużej liczby doświadczeń o niewielkim stopniu trudności,• umiejętność rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych i problemowych,• wykazanie znaczenia fizyki dla postępu cywilizacyjnego, techniki, medycyny i ochrony

środowiska,• przygotowanie uczniów do pracy w zespole i wyrobienie odpowiedzialności osobistej za powo-

dzenie zespołu,• umiejętność samodzielnego korzystania przez uczniów z różnych źródeł informacji,• umiejętność krytycznego myślenia.

5.7. propozycje metod oceny osiągnięć uczniówCelem zajęć pozalekcyjnych z przyrody i ekologii jest zwiększenie zainteresowania uczniów fizyką i podjęciem przez nich studiów na kierunkach przyrodniczo technicznych. Zapewnienie trwałej ogólnej wiedzy z zakresu przyrody i ekologii, kształtowanie świadomości istnienia praw rządzących przyrodą. Proponowane metody sprawdzania osiągnięć uczniów:

• sprawdzianie prac wykonanych przez uczniów na zajęciach - jakość wykonania eksperymentu i przyrządu oraz poprawność opracowania danych pomiarowych,

• opracowania przygotowane na podstawie literatury naukowej i popularnonaukowej,• indywidualna praca na zajęciach - stopień zaangażowania,• wykonywanie prostych doświadczeń i konstruowanie układów mechanicznych i elektrycznych.

4. Alternatywne źródła energii.


1. Elektrownia solarna. Podstawy fizyczne. Konstrukcja modelu.

Uczeń opisuje podstawy zjawiska fotoelektrycznego. Wyjaśnia zasadę zamiany energii słonecznej w energię elek-tryczną, rozumie pojęcie sprawności urządzenia. Potrafi samo-dzielnie budować proste układy elektryczne. Rozumie potrzebę stosowania alternatywnych źródeł energii.

2. Elektrownia wiatrowa. Podstawy fizyczne. Konstrukcja modelu.

Uczeń opisuje podstawy zjawiska zamiany energii mechanicz-nej w energię elektryczną. (budowa prądnicy). Wyjaśnia zasadę zamiany energii wiatru w energię elektryczną, rozumie pojęcie sprawności urządzenia. Potrafi samodzielnie budować proste układy mechaniczne i elektryczne.

3. Budowa i zasada działania elek-trowni atomowej. Korzyści i zagrożenia płynące z energetyki jądrowej

Uczeń opisuje podstawy zjawiska zamiany energii jądrowej w energię elektryczną. (kontrolowany rozpad jądrowy). Wyjaśnia zasadę zamiany energii rozpadu w energię elektryczną, rozu-mie pojęcie sprawności urządzenia. Rozumie korzyści i zagroże-nia związane z działaniem energetyki jądrowej.

Praca zbiorowa 2012, Zespół Eksperckistatic.scholaris.pl/1/20140722_53ce775f9cfc5/program.pdf ·...

Documents

Transcript of Praca zbiorowa 2012, Zespół Eksperckistatic.scholaris.pl/1/20140722_53ce775f9cfc5/program.pdf ·...