Praca z dzieckiem z nadpobudliwością psychoruchową, w tym z ADHD

Niniejsza prezentacja została opracowana głównie na podstawie materiałów autorstwa dr n. med. Artura Kołakowskiego z konferencji szkoleniowej zorganizowanej przez NODN Poza Schematami.

Barbara DacMagdalena Szypulska-Zyga

ADHD =

zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi =

zespół hiperkinetyczny

Grupy objawów ADHD:

zaburzenia koncentracji

uwagi,

nadmierna ruchliwość,

nadmierna

impulsywność.

Zaburzenia koncentracji uwagi:

dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach

podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania

innych czynności; popełnia błędy wynikające z niedbałości,

pracuje szybko, nieuważnie,

dziecko często ma trudności z utrzymaniem uwagi na

zadaniach i grach, czyli ma kłopoty z kończeniem żmudnych i

długich zadań, często pozostawia je w połowie,

dziecko często wydaje się nie słuchać tego co się do niego

mówi, polecenia często muszą być wielokrotnie powtarzane,

Zaburzenia koncentracji uwagi:

dziecko często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i

ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnianiem

codziennych obowiązków, jednak nie z powodu

przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji,

dziecko często ma trudności z zorganizowaniem sobie pracy lub

innych zajęć; długo pakuje tornister, zbiera się do wyjścia; może

mieć wokół siebie wieczny bałagan,

dziecko nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć

wymagających dłuższego wysiłku umysłowego – jak nauka

szkolna lub odrabianie zajęć domowych,

Zaburzenia koncentracji uwagi:

dziecko często gubi różne rzeczy potrzebne mu do pracy czy

zajęć lub ma trudności z ich odnalezieniem,

dziecko łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców z otoczenia,

dziecko często zapomina o różnych codziennych sprawach, nie

pamięta co jest zadane, jakie są zmiany w planie, itp.

Nadruchliwość:

dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w

stanie usiedzieć w miejscu,

dziecko nie może długo siedzieć w jednym miejscu, co może

objawiać się chodzeniem po klasie czy bieganiem w czasie

przerw,

dziecko często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na

meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe – w

szkole, w pracy, w domu, w supermarkecie,

dziecko często jest nadmiernie hałaśliwe w zabawie i ma

trudności ze spokojnym bawieniem się,

dziecko często jest w ruchu - „biega jak nakręcone”.

Nadmierna impulsywność:

dziecko często wyrywa się z odpowiedzią, zanim pytanie

zostanie zadane do końca,

dziecku często nie udaje się stać w szeregu lub poczekać na

swoją kolej w grze lub sytuacji grupowej,

dziecko często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się

do rozmowy lub zabawy innych osób),

dziecko często jest nadmiernie gadatliwe.

Zaburzenia współwystępujące:

● ODD (zaburzenia opozycyjno-buntownicze) – ok. 40%,● Zaburzenia lękowe,● Specyficzne trudności szkolne,● Zaburzenia nastroju,● CD (poważne zaburzenia zachowania),● Palenie,● Uzależnienia,● Tiki.

ADHD: ODD, CD:

1. zaburzenia uwagi2. nadruchliwość3. nadmierna impulsywność

1.zachowania prowokacyjne2. wybuchy złości3. krzywdzenie innych

Rodzaje agresji, a rodzaje interwencji

Zdiagnozuj, czy problemem jest

agresja impulsywna czy agresja

zsocjalizowana

Agresja impulsywna

Agresja zsocjalizowana

Konsekwentne nagradzanie za

zachowania prospołeczne

Nauka kontroli złości

Uczenie rodziców technik

behawioralnych

Konsekwentne karanie za

zachowania agresywne

Nauka umiejętności społecznych

Dzieciństwo Dorosłość

ADHD

ODD

CD

ASPD

90,8 %populacjiDobra prognoza

9,2 %populacjiZła prognoza

Profilaktyka jest ważniejsza niż leczenie!!!

W przypadku wcześnie rozpoczętych działań profilaktycznych można spodziewać się nie tylko wycofania zaburzeń opozycyjno – buntowniczych, ale także uniknięcia pojawienia się poważniejszych następstw w postaci zaburzeń zachowania, konfliktu z prawem czy rozwoju antyspołecznych zaburzeń osobowości. Powinna ona odbywać się we wszystkich środowiskach.

Prewencja u nastolatków

Uczenie umiejętności społecznych, Szkolenia zawodowe, Dostosowywanie wymagań szkolnych do możliwości dzieci, Psychoterapia np.CBT, Szkolny program zapobiegania trudnym zachowaniom,

Postępowanie

Pojedyncze interwencje, zwłaszcza

nastawione na ukaranie dziecka zawsze przynoszą pogorszenie!!!

Wybór metody pracy w zależności od zakwalifikowania trudnego zachowania:

ADHD • „okulary” (opcje ułatwienia)• Budowanie struktury • Chwalenie

ODD • Zasady i konsekwencje • Pochwały, nagrody

Agresja • Strategie radzenia sobie z agresją impulsywną • Trening zastępowania agresji

Obserwuję zachowanie

ucznia

Rozpoznaję zachowanie jako

objaw ADHD

Rozpoznaję zachowanie jako celowe łamanie

zasady

Próbuję zastosować „Okulary na

ADHD”

Przypominam zasadę,

ewentualnie przechodzę

do wyciągnięcia konsekwencji

Objawom ADHD mogą towarzyszyć celowe zachowania niepożądane Rozpoznaję

zachowanie jako objaw ADHD

Próbuję zastosować „Okulary na

ADHD”

Dziecko wróciło do wykonywania

zadania

Pojawiło się zachowanie

opozycyjne („NIE”)

Chwalę, stosuję wzmacnianie

pozytywne

Przypominam zasadę, ewentualnie przechodzę

do wyciągnięcia konsekwencji

Model trzystopniowej interwencji na terenie szkoły

Podstawowa interwencja ukierunkowana na wszystkich uczniów, angażująca wszystkich nauczycieli

i personel szkolny - średnia skuteczność: 74 - 89 %

Interwencja drugiego stopnia obejmująca przede wszystkim

grupowe programy terapeutyczne dla dzieci z problemowymi zachowaniami

- średnia efektywność: 11 - 26 %

Trzeci poziom

interwencji indywidualne programy

terapeutyczne, dostosowywanie

wymagań, diagnoza poza szkołą.

Poziom 1 – Szkolny System Bezpieczeństwa

Szkolny System Bezpieczeństwa - to zbiór norm i zasad, które odnoszą się do zachowań, jakie szkoła chce kształtować u swoich uczniów.

By zaś wspomóc działania nauczycieli, system wzbogacony został o przywileje, którymi obdarowujemy uczniów, za jego przestrzeganie oraz konsekwencjami, w razie niestosowania się do postawionych wymagań.

Zaczynamy pracę od metod najmniej awersyjnych

CHWALENIE

NAGRODY

POLECENIA

WYUCZANIE

ZASADY

KONSEKWENCJE

Chwalenie

Chwalenie

Zasady

SYSTEM PZK w SZKOLE

Przywileje Zasady Konsekwencje

Udział w imprezach klasowych, szkolnych wyjściach.

Zawsze zachowujemy się kulturalnie. O tym, czy coś jest kulturalne, rozstrzyga nauczyciel.

Odebranie możliwości uczestniczenia w dyskotece szkolnej.

Możliwość reprezentowania szkoły nazewnątrz.

Do innych odnosimy się z szacunkiem.

Brak możliwości reprezentowania szkoły nazewnątrz.

Zwolnienie z obowiązku wykonania dodatkowej pracy na rzecz klasy/szkoły.

Konflikty rozwiązujemy za pomocą słów.

Dodatkowa praca na rzecz klasy/szkoły.

Czas spędzony z ważnym dla dziecka dorosłym.

Pamiętamy o stosowaniu się do Klasowych Kodeksów Złości.

Czas spędzam zgodnie zinstrukcją wychowawcy.

Ignorowanie

Szkolny system konsekwencji na zachowania agresywne

1. Agresja słowna (słowny atak na inną osobę) – time out (opuszczenie klasy, sali), przeproszenie, w inny dzień rozmowa z psychologiem na dużej przerwie jak w inny sposób można poradzić sobie z negatywnymi emocjami.

2. Popchnięcie, uderzenie w klasie –odesłanie do ławki spokojnej pracy, przeproszenie. Jeśli się powtarza: przesadzenie ucznia.

3. Popchnięcie, uderzenie na WF –odesłanie na ławkę kar (jak w hokeju), przeproszenie. Jeśli się powtarza: wykluczenie z zajęć grupowych na miesiąc.

4. Popchnięcie, uderzenie na przerwie –popadniecie w niewolę (chodzę koło nauczyciela dyżurnego lub ławka kar przed gabinetem pani dyrektor, przeproszenie. Jeśli się powtarza utrata swobodnego spędzania przerw przez miesiąc. 5. Agresja słowna przekroczyła liczbę 4 epizodów w miesiącu –skierowanie na trening zastępowania agresji.

6. Agresja fizyczna impulsywna (przekroczenie granic w bardzo silnym wzburzeniu) przy pierwszym epizodzie skierowanie na trening zastępowania agresji, nagana.

7. Brak poprawy po TZA lub TUS –wezwanie rodziców, przeniesienie do równoległej klasy. Napisanie indywidualnego programu interwencji, konsultacja i diagnoza poza szkołą.

Poziom 2 –zajęcia grupowe dla dzieci, które mają określone deficyty rozwojowe

Trening zastępowania agresji Trening umiejętności społecznychTrening radzenia sobie z gniewemMontrealski program zapobiegania przestępczości

Poziom 3 – Interwencje indywidualne

Diagnoza

Leczenie

Indywidualny plan

Czynniki decydujące o sukcesie szkolnym ucznia z ADHD

1. Wiara, że uczeń potrafi odnieść sukces

2. Przejrzystość i struktura

3. Ścisła komunikacja między szkołą a domem 4. Umiejętność dobierania strategii i stylów nauczania do możliwości uczniów

Podstawowe zasady pracy z dzieckiem z ADHD w szkole

Postaraj się nie zakładać, że uczennica czy uczeń z ADHD celowo nie wykonuje Twojego polecenia lub nie kończy zleconego zadania. Często spowodowane jest to objawami i zamiast konsekwencji potrzebna jest Twoja pomoc.

Objawy nie są winą dziecka, nauczyciela czy rodzica. Są problemem z którym stale trzeba będzie pracować.

Uczeń z ADHD pracuje nierówno – jednego dnia może poradzić sobie z zadaniami, drugiego nie.

Postaraj się nie mylić objawów z lenistwem.

Uczennica czy uczeń z ADHD stale wymaga wsparcia i Twojej pomocy.

Praca z dzieckiem z ADHD w klasie

1. Organizacja klasy (miejsce dziecka w klasie, ławka, likwiadacja bodźców zakłócających,miejsce do odpoczynku) 2. Struktura dnia zajęć

3. Struktura lekcji: ● budowanie struktury lekcji,● rozpoczynanie i kończenie lekcji, ● przechodzenie do innych aktywności podczas lekcji,● pomoce i techniki wizualne (m.in. latarnie), przypominajki ● timery, ● techniki motywacyjne, ● techniki zwiększające aktywność i skupienie uwagi, ● praca w grupach i parach, ● pomoc podczas pracy indywidualnej itd.)

4. Okulary na ADHD – opcje ułatwienia:● na zaburzenia uwagi (skaracanie, dzielenie zadań na etapy, przywoływanie uwagi

rozproszonej przez zewnetrzne bodźce, ograniczanie ilości bodźców)● na nadruchliwość (zaakceptowanie, regulowanie możliwości poruszania się po klasie,

strefa odpoczynku)● na nadmierną impulsywność (przypominanie zasad, algorytmy, wydawanie i powtarzanie

pleceń, instrukcje)

Organizacja klasy z dzieckiem z ADHD

Pierwszą linią pomocy uczennicom/uczniom z ADHD będą metody przebudowania środowiska klasowego i szkolnego. Są one szybkie do wprowadzenia, ale korzyści dają niezwykle długo.

Porządek w klasie

Miejsce dziecka w

klasieŁawka

ucznia z ADHD

Miejsce do

spokojnej pracy

Miejsce do odpoczynku

Ograniczanie ilości bodźców w czasie wykonywania zadania (1):

Posadź dziecko w pierwszej ławce, ze spokojnym uczniem, ale nie najlepszym przyjacielem.

Zadbaj, aby na ławce znajdowała się minimalna ilość rzeczy. Im więcej rzeczy leży na ławce, tym dziecko z ADHD łatwiej się rozproszy.

Ławka ucznia z ADHD powinna znajdować się z dala od rozpraszających elementów: okna, akwarium, kolorowej tablicy, drzwi,

Niektóre dzieci potrzebują dużo przestrzeni – dla nich może być odpowiednie posadzenie z tyłu klasy. W takiej sytuacji jednak nauczyciel co 5 minut podchodzi do ucznia i sprawdza, jak idą postępy w pracy

Pusta ławka

● Przypomnienie i dopilnowanie uczennicy / ucznia z ADHD, żeby biurku pozostały tylko 3 potrzebne przedmioty (np. zeszyt, długopis, książka).

● Czasami tornister idzie do aresztu pod biurko pani.

Likwidacja bodźców rozpraszających w klasie

• Okno • Akwarium • Choinka • Plansze na ścianie • Zabawki • Strój nauczyciela • Zamazana, źle starta tablica

Efektywne zarządzanie klasą wymaga:

prowadzenia angażujących uczniów, interesujących zajęć (ważna jest motywacja, zainteresowanie), różnorodnych metod nauczania (zróżnicowanych poleceń, instrukcji) i utrzymywania dobrego tempa lekcji, aby uniknąć frustracji i znudzen zajęciami,

zminimalizowania okresów „przestoju” w czasie lekcji (chwil gdy uczniowie nie są zajęci i czekają, by dowiedzieć się, co mają za chwilę robić).

Struktura dnia zajęć

Zajęcia powinny mieć wyraźną, regularną, codziennie tę samą strukturę. Główne, trudniejsze przedmioty powinny się znaleźć w planie lekcji na początku dnia.

Ćwiczenia fizyczne lepiej jest zaplanować pod koniec dnia.

Wskazane jest naprzemienne planowanie zajęć cichych, lekcji wymagających aktywności, lektury, zajęć grupowych i indywidualnych. Pomiędzy lekcjami wskazane są krótkie zajęcia ruchowe. Pozwól dzieciom na swobodne przemieszczanie się w przerwach między zajęciami.

.

Budowanie struktury lekcji

Przy planowaniu lekcji należy brać pod uwagę zdolność do koncentracji uwagi oraz czas jej trwania.

Etapy lekcji powinny być krótkie.

Czas koncentracji jest zwykle najkrótszy w dydaktycznej, zespołowej fazie lekcji. Okres aktywnej uwagi trwa niekiedy tylko pięć minut lub nawet mniej.

W sytuacji „sam na sam" czas koncentracji jest zazwyczaj znacznie dłuższy.

Indywidualne zadania i zajęcia praktyczne potrafią przykuć uwagę dziecka z ADHD.

Rozpoczynanie lekcji

Zapoznaj dzieci z planem lekcji – plan powinien być wywieszony na ścianie (może być w formie rysunkowej) – indywidualny plan dla dziecka z ADHD – na kartce, która przyczepiona jest do ławki,

Przekaż dzieciom, o czym będą się dzisiaj uczyły, jakie są konkretne oczekiwania nauczyciela

Latarnie morskie w klasie

Każda lekcja ma określoną strukturę:

Przywitanie się

Sprawdzenie pracy domowej

Nowy temat

Praca w grupkach

Zadanie pracy domowej.

Każda z tych części lekcji ma swoją planszę (latarnie) tak by dziecko w każdym momencie wiedziało, na jakim etapie lekcji jesteśmy.

Kartka z przypomnieniem na ławce dziecka:

Pamiętaj:

siedź w ławce skup się na zadaniupodnieś rękę, gdy chcesz coś powiedzieć

Nauczyciel wskazuje uczniowi rysunek z zachowaniem, którego w danej chwili od niego oczekuje.

Przechodzenie do innych aktywności podczas lekcji

Daj uczniom jasny i wyraźny komunikat, kiedy mają rozpocząć i kiedy zakończyć pracę.

Ucz dzieci odpowiednich procedur postępowania, np. jak szybko i cicho przejść z ławek na dywan, jak sprawnie wyjmować i chować potrzebne materiały, itd.

Zapewnij dostateczną ilość czasu na sprzątnięcie niepotrzebnych materiałów i przygotowanie się do następnego zadania.

Używaj sygnałów słuchowych lub wizualnych do pokazania uczniom, że powinni kończyć swoje zadanie i przygotować się do innych aktywności: •Stosuj 5-minutowe, 3-minutowe lub 1-minutowe ostrzeżenie, że czas pracy się kończy – na wszystkich poziomach wiekowych.

Krótkie ćwiczenia ruchowe, na rozciąganie pomiędzy kolejnymi zadaniami. Szczególnie takimi, które wymagają długiego siedzenia, intensywnej pracy i wysiłku.

Użycie timera

Nauczyciel ustawia timer, gdy klasa zaczyna pracować np. przygotowując notatkę do przeczytanego tekstu. Na kilka minut przed zakończeniem tego zadania, nauczyciel daje sygnał „Uwaga, mamy około 3 minut, zanim timer zacznie dzwonić”. Gdy rozlega się dzwonek, nauczyciel mówi „STOP”. Następnie wydaje klasie kolejne polecenia

Nagroda za szybkie przejście do następnego zadania.

Technika dla grup.

Numery grup wypisane są na specjalnej tablicy.Za każdym razem, gdy grupa dobrze wykona jakąś część zadania, nauczyciel chwali jej członków i przykleja gwiazdkę na tablicy przy numerze grupy. Np „Grupa druga wykonała zadanie pierwsza –otrzymuje gwiazdkę”. Gwiazdki można wymieniać na nagrody

Premia dla klasy

Nauczyciel umieszcza na tablicy koło.

Wcześniej mówi uczniom, że na jego sygnał mają zacząć wykonywać zadanie np. wypełnić ćwiczenia związane z czytanym opowiadaniem albo posprzątać salę.

Jeśli cała klasa zdąży wykonać zadanie zanim nauczyciel skończy liczyć (albo odmierzać czas), nauczyciel stawia specjalny znak w kółku na tablicy.

Gdy na koniec tygodnia klasa uzbiera odpowiednią liczbę znaków - uzyskuje prawo do nagrody.

Kończenie lekcji

Zakończ lekcję 5-minutową częścią organizacyjną:

sprawdź czy dzieci spakowały wszystkie swoje rzeczy, upewnij się czy zapisały zadane prace domowe, itp. porozmawiaj z nimi na przyjemne dla nich tematy (uwaga dorosłego).

Kończenie lekcji

Check- lista na koniec lekcji:

prace klasowe i materiały do zwrotu sprawdzamy notatki w zeszycie praca domowa zapisana w zeszycie wszystkie potrzebne książki i przybory spakowane w plecaku

Kto ma cztery plusy może wyjść na przerwę.

Kończenie lekcji

Pozytywne podsumowanie lekcji

Techniki motywacyjne

zadawaj interesujące pytania, pokazuj obrazki, opowiedz krótką historię, lub przeczytaj krótki wiersz aby wywołać dyskusję i zainteresować uczniów rozpoczynającą się lekcją,

wykorzystuj humor, żart, rekwizyty, elementy teatralne, aby skupić uwagę uczniów,

korzystaj z przykładów z życia, anegdot,

wprowadź odrobinę tajemniczości – przynieś jakiś przedmiot związany z lekcją schowany w pudełku lub torbie. Pozwól dzieciom zgadywać co to jest i dlaczego go przyniosłeś na tę lekcję,

gdy podajesz przykłady, używaj imion uczniów, odwołuj się do ich doświadczeń, aby umożliwić im identyfikowanie się z tematem zajęć.

Praca dziecka z ADHD w grupie

Optymalna formacja dla uczniów z ADHD to praca w parach,

Jeśli uczniowie mają pracować w grupach, dzieci z ADHD powinny być umieszczone w grupie, w której są wspierający rówieśnicy, tolerancyjni, będący pozytywnymi modelami dla innych,

Należy zadbać o odpowiednią strukturę grupy, –przydział ról, –indywidualna odpowiedzialności za wyznaczoną część zadania,–plan pracy

Uczniowie z ADHD słabo radzą sobie z pracą w grupach bez takiej klarownej struktury,

Zadania i zakres odpowiedzialności dla ucznia z ADHD w takiej grupie powinny być dostosowane do możliwości ucznia, jego zainteresowań,

Praca dziecka z ADHD w grupie

Każdy przejaw współpracy należy zauważyć i nagrodzić, Podobnie jeśli uczeń nie współpracuje, oddala się od grupy i wędruje po klasie, używa nieodpowiedniego języka wobec kolegów, itp. należy zastosować przewidziane konsekwencje,

W sytuacji, gdy uczeń bardzo przeszkadza w pracy swojej grupie, można go czasowo zabrać z grupy, lecz nadal jest odpowiedzialny za przydzieloną mu część zadania (może chwilowo wykonywać je indywidualnie, na osobności).

Praca w parach (efektywna technika dla uczniów z ADHD)

przygotowywanie odpowiedzi w parach, sprawdzanie wykonanej pracy pisemnej przez partnera z ławki, zanim zostanie oddana nauczycielowi, wspólne rozwiązywanie zadania z matematyki, wzajemne sprawdzanie czy prawidłowo została zapisana praca domowa, i wszystkie inne pomysły

Techniki zadawania pytań zwiększające aktywność i skupienie uwagi uczniów

Wprowadź technikę odpowiadania chórem – poproś, aby na twój znak cała klasa odpowiadała chórem. Dotyczy pytań, na które jest jedna, krótka odpowiedź (zamiast zgłaszać się indywidualnie do odpowiedzi).Zadaj pytanie i poproś, aby każdy indywidualnie zapisał swoją odpowiedź, następnie poproś chętnych o przeczytanie odpowiedzi; lub uczniowie na sygnał nauczyciela („Kartki w górę”) podnoszą i pokazują swoje kartki z odpowiedzią. Wprowadź różnorodne metody wzywania do odpowiedzi (uczniowie bardziej uważają, jeśli przewidują, że mogą być w każdej chwili wywołani), np. „maszyna losująca”-zapisz nazwiska uczniów na osobnych kartkach, kartki włóż do pudełka/pojemnika, z którego będą losowane w czasie lekcji (po wylosowaniu kartka wraca do maszyny losującej – uczniowie uporczywie przeszkadzający na lekcji jako konsekwencję mogą mieć w maszynie kilka kartek ze swoim nazwiskiem),inny sposób: „Wszyscy, którzy noszą kolczyki wstają. To pytanie jest dla was”, „Wszyscy, którzy mają mniej niż 6 liter w nazwisku odpowiadają na następujące pytanie”, itp. Uczniowie z tej grupy muszą odpowiedzieć na zadane pytanie, mogą też powiedzieć, że nie odpowiadają na pytanie, ale tylko jeden raz.

Uczniowie z ADHD – ważne przypomnienie!

uczniowie z ADHD często potrzebują nieco więcej czasu na udzielenie odpowiedzi (muszą przeanalizować pytanie, zebrać myśli i być w stanie na nie odpowiedzieć),

daj im przynajmniej 5-10 sekund zanim zaczną odpowiadać,

Techniki wizualne

wykorzystuj obrazki, wykresy, demonstracje, prezentacje, rzutnik; zapisz najważniejsze słowa na tablicy, umieść w kolorowej ramce materiał, na którym mają się skupić uczniowie, pozwól dzieciom przygotować prace (np. w grupach) na foliach, które potem zaprezentują klasie przy wykorzystaniu rzutnika, usuwaj niepotrzebne już informacje z tablicy, stosuj przypominajki

Pomoc dla ucznia z ADHD w utrzymaniu uwagi na zadaniu podczas pracy indywidualnej

podaj jasną instrukcję i upewnij się, że uczeń wie, co ma robić,przyklej na ławkę „Listę rzeczy do zrobienia”, poproś ucznia, aby zaznaczał na niej, co już zostało wykonane,sprawdź czy dziecko ma wszystkie potrzebne pomoce,powiedz, jak może cię przywołać nie wstając z ławki, jeśli będzie potrzebował twojej pomocy ,upewnij się, że uczeń „nie krąży wokół przedmiotu”, stań przy jego ławce, aby mieć pewność, że szybko rozpoczął zadanie (dzieci z ADHD często opóźniają rozpoczęcie mniej interesującego zadania stosując różnego rodzaju taktyki –ostrzą kredki, przeglądają plecak w poszukiwaniu niepotrzebnych rzeczy, itp.),podejdź do ucznia co jakiś czas, by sprawdzić, co już zrobił (szczególnie, gdy widzisz, że przestał pracować), pochwal ucznia, jeśli skupia się na zadaniu,

Pomoc dla ucznia z ADHD w utrzymaniu uwagi na zadaniu podczas pracy indywidualnej

Możesz wprowadzić różne techniki, które pomogą dziecku wykonać zadanie w rozsądnym czasie:

np. „Pokonaj zegar” z użyciem timera(dobrze jest podzielić zadanie na kilka części, każda do wykonania w odpowiednim, niezbyt długim przedziale czasowym),

przygotuj kolejne partie materiału na osobnych kartkach, dawaj uczniowi tylko jedną kartę w jednym czasie; daj mu następną dopiero, gdy skończy tę część zadania (w ten sposób redukujesz poczucie zniechęcenia i frustracji jakie odczuwa uczeń z ADHD, gdy widzi bardzo długie zadanie, które wydaje się go przerastać).

Okulary na „ADHD” – opcje ułatwieniaZaburzenia uwagi

„Okulary” na zaburzenia koncentracji uwagi dzielą się na 3 główne grupy:

1. Skracania zakresu zadań do wykonania po jednym poleceniu, tak by zmieścił się on w czasie, w jakim dziecko jest w stanie skoncentrować swoją uwagę,

2. Przywoływanie uwagi rozproszonej przez zewnętrzne bodźce,

3. Ograniczanie ilości bodźców, które docierają do dziecka w czasie wykonywania jakiegoś zadania.

Skracanie długości zadań

Naukowcy zbadali, że dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej pracuje mniej wydajnie niż jego rówieśnicy o około 30 – 40 %. Mówiąc inaczej pracuje tak jak dziecko 2 lata młodsze. Russell Barkley „ADHD– podjąć wyzwanie”

Skracanie długości zadań

Skracaj zadania pisemne tak, by dopasować je do długości okresu skupienia ucznia, np. daj dziecku z ADHD do rozwiązania co drugie zadanie matematyczne lub zmniejsz liczbę słów w zadaniach z ortografii.

Zmniejsz do minimum ilość podobnych przykładów do wykonania.

Ogranicz dziecku zakres pracy na każdej stronie (np. liczby zadań) do kilku problemów lub czynności, aby zbyt duża lista nie robiła wrażenia przeładowanej. Na przykład - na jednej kartce zapisz tylko 1 lub 2 zadania do wykonania. Daj proste i jasne instrukcje. Cztery kartki, z pięcioma pytaniami na każdej są bardziej wskazane niż jedna strona z 20 zadaniami.

Podziel kartkę na sekcje i zakryj niewykorzystywane części strony.

Wprowadź różne techniki, które pomogą dziecku wykonać kolejne części zadania w rozsądnym czasie,

Dzieci z ADHD lubią ścigać się z czasem – wykorzystaj np. technikę „Pokonaj zegar”.

Skracanie długości zadań

Zamiast przydzielać uczniowi duże zadanie do wykonania w ciągu tygodnia, podziel je na etapy. Przygotuj kolejne partie materiału na osobnych kartkach, dawaj uczniowi na raz tylko jedną kartę. Daj mu następną dopiero, gdy skończy poprzednią część zadania.

Sprawdzian podziel na mniejsze partie, a pomiędzy nimi daj uczniowi chwilę wytchnienia. Zawsze dopilnuj, by uczeń z ADHD sprawdził swoją pracę.

Dzielenie zadań na etapy

Dzielenie zadań na etapy

Pocięcie wiersza do nauki czytania

na zwrotki

Przerwy pomiędzy zadaniami

Podzielenie klasówki - każde

zadanie na oddzielnej kartce

Pocięcie tekstu do czytania na

kawałki

Wykonaj jedynie parzyste

ćwiczenia z przykładów,

potem przerwa

Zaburzenia uwagi

Przywoływanie uwagi rozproszonej przez zewnętrzne bodźce:

Co kilka minut monitoruj postępy pracy ucznia i ewentualnie przywołuj jego uwagę, tak by pracował dalej: – staraj się często podchodzić do ucznia, stawać obok niego – nawiąż kontakt wzrokowy i fizyczny (np. ręka na ramieniu), aby zwrócić uwagę ucznia, który przestał uważać – umów się z uczniem na prywatny sygnał, którego będziesz używać, gdy dziecko przerywa zadanie,

Wielu uczniom z ADHD pomaga w skupieniu, gdy mogą trzymać w ręku jakiś niewielki przedmiot podczas słuchania (np. miękka piłeczka, kawałek sznurka). Pozwól dziecku na posiadanie takiej zabawki, lecz pod warunkiem, że znajduje się ona tylko w rękach dziecka i nie przeszkadza innym,

Stosuj system pozytywnych wzmocnień za skupianie się na zadaniu (naklejki, punkty, karty indywidualne, itp.)

Przywoływanie uwagi rozproszonej przez zewnętrzne bodźce – dla całej klasy:

Stosuj techniki słuchowe:

wykorzystuj sygnały słuchowe, aby zwrócić uwagę uczniów: instrumenty muzyczne, timery, beepery, itp.

dawaj jasny sygnał słowny, np. – „STOP”; – „Uwaga, to ważne!”.

Stosuj techniki wzrokowe:

używaj sygnałów wizualnych, np. włącz i wyłącz światło, podnieś rękę (umówiony sygnał, że teraz należy być cicho i uważać) wykorzystuj obrazki, wykresy, demonstracje, prezentacje Power-Point, rzutnik; zapisz najważniejsze słowa na tablicy, usuwaj niepotrzebne już informacje z tablicy, wykorzystane przypominajki, itp.

Okulary na „ADHD” – opcje ułatwienia Nadruchliwość

1. Zagospodaruj, ukierunkuj ruch (daj zadanie do wykonania)

2. Nadaj ramy (ustal, gdzie wolno się poruszać)

3. Pozwól

4. Zaakceptuj

5. Zastąp innym zajęciem ruchowym

Regulowanie możliwości poruszania się po klasie w czasie lekcji

Ustal zasady poruszania się w klasie w czasie lekcji: kiedy można wstać, napić się, zaostrzyć ołówki, itd.

Ustal kiedy i jak długo należy zachowywać się cicho.

Wprowadź wizualny sygnalizator ruchu,

•kolor czerwony – siedzimy na swoich miejscach, •zielony – można cicho poruszać się po klasie, jeśli jest taka potrzeba.

Zapewnij uczniowi możliwość poruszania się w czasie lekcji:

Wprowadź do nauczania dużo zadań, które umożliwiają poruszanie się.

Wprowadzaj przerwy na ćwiczenia zwłaszcza po zadaniach, które wymagały długiego siedzenia w ławce.

Wyślij dziecko po potrzebne rzeczy lub z poleceniem w imieniu nauczyciela, co pozwoli mu na chwilę opuścić klasę.

Nie zabieraj dziecku przerwy jako konsekwencji za nieodpowiednie zachowanie lub za niedokończenie pracy (wynikające z objawów).

Nauka w ruchu

Kiedy dziecko skupia się na tym, by siedzieć nieruchomo, oznacza, że zazwyczaj nie może skoncentrować się na wykonywaniu innych czynności, np. uważaniu na lekcji,

Pozwól dziecku na niewielki niepokój ruchowy w czasie odrabiania lekcji,

Wiele dzieci z ADHD nie potrafi usiedzieć w jednym miejscu przez cały czas niezbędny do wykonania zadania,

Jeżeli nie stanowi to dodatkowego czynnika utrudniającego im skupienie się i nie przeszkadza innym uczniom, należy od czasu do czasu pozwolić im stać w trakcie pracy.

Strefa odpoczynku i turlania

Okulary na „ADHD” – opcje ułatwieniaNadmierna impulsywność

Przypominanie zasad

Osoby z ADHD potrzebują dodatkowych komunikatów by pamiętać co w danej chwili powinny robić.

Słowne

Przypominanie zasad

Graficzne

Instrukcja: PRZYPOMINANIE ZASADY

1.Podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie (spójrz mu w oczy, lekko dotknij)

2.Przypomnij zasadę w krótkich słowach np. „obiad jemy siedząc przy stole”, „komputer włączają dzieci, które odrobiły lekcje”

3.Przypomnij zasadę tyle razy ile zazwyczaj potrzebuje tego dziecko, gdy ma średni dzień (np. 3 razy)

4.Pozostań przy dziecku tak długo aż zastosuje się do zasady lub przejdź do instrukcji „Konsekwencje”

Algorytm

Wojtek przestaje pisać w zeszycie i zaczyna rysować na marginesie chomikiSpraw by patrzył Ci w

oczy

Podejdź do Wojtka

Zasada w 3 słowach np.„piszemy w zeszycie“

Spraw by patrzył Ci w oczy

O.K. - Pochwała: „Pracujesz, dziękuję.“

Brak reakcji – powtarzam plecenie

O.K. - Pochwała: „Pracujesz, dziękuję.“

Brak reakcji – algorytm : konsekwencje

Impulsywność zwiększa ryzyko wypadku

Innym rodzajem okularów jest przewidywanie sytuacji, w których impulsywność dziecka może okazać się dla niego niebezpieczna:

Kwestia zabezpieczenia klasowych sprzętówGorąca herbata na brzegu stołu na stołówceDziecko na ulicy przed szkołą, na wycieczceDziecko na lekcji WFDziecko na przerwie

Algorytm – dziecko nie wykonuje polecenia

Dziecko nie reaguje na moje polecenie

Stosuję technikę skutecznego wydawania polecenia

Dziecko wróciło do wykonywania

zadania

Pojawiło się zachowanie

opozycyjne („NIE”)

Chwalę, stosuję wzmacnianie

pozytywne

Przypominam zasadę, ewentualnie przechodzę

do wyciągnięcia konsekwencji

Polecenia

Podejdź do dziecka

Nawiąż kontakt wzrokowy

Wydaj polecenie w 3 słowach

Poproś o powtórzenie polecenia i ewentualnie przypomnij je

Poczekaj aż uczeń zacznie je wykonywać

Czasami konieczne jest indywidualne powtórzenie polecenia.

Zadbaj, by (jeśli będzie taka potrzeba) powtórzyć dziecku z ADHD polecenie wydane do całej klasy

Wiele dzieci z ADHD nie jest w stanie zareagować na polecenia wydane do całej klasy czy drużyny hokejowej

Polecenia i instrukcje

Gdy wydajesz polecenie, zapisz na tablicy kilka kluczowych słów, numer strony, itp.

Połóż na ławce dziecka z ADHD „kartę zadania” z prostą instrukcją lub obrazkami, które będą przypominały, co dziecko ma po kolei zrobić.

Unikaj złożonych, wielostopniowych instrukcji. Wydawaj jedno polecenie w danej chwili, a po jego wykonaniu dopiero kolejne. Jeśli nie możesz ich uniknąć, wyraźnie podziel je na kolejne kroki i zapisz je nadając im kolejne numery (1,2,3).

Sprawdź czy dzieci dobrze zrozumiały polecenie – poproś ochotnika, aby powtórzył je całej klasie; poproś, aby kolega z ławki wytłumaczył, co trzeba zrobić („Powiedz swojemu partnerowi, co będziemy robić na stronie 247”).

Język poleceń

Mów dzieciom, co chcesz aby zrobiły, a nie co mają przestać robić (Spójrzcie na tablicę. Podnieś ołówek, itp.). Używaj precyzyjnego języka. Nie mów „Przygotujcie się”, „Proszę posprzątać”. Zamiast tego, dokładnie określ czego oczekujesz „Otwórzcie książki na stronie 24”, „Wszystkie rzeczy z ławki sprzątnięte, oprócz długopisu”.Nie formułuj poleceń w postaci pytań (np. „Czy moglibyście otworzyć książki na stronie…?”). Jasno i autorytatywnie wyraź swoje oczekiwania („Marek, wróć na swoje miejsce”).Unikaj długich przemówień po wydaniu polecenia. Wydaj polecenie, poczekaj ok. 10 sek. (nic nie mówiąc), aby dać dzieciom czas na wykonanie. Jeśli dziecko nie rozpoczyna wykonywania twojego polecenia w ciągu tego czasu, zastosuj następującą technikę „precyzyjnego polecenia”:

1. Powiedz imię dziecka, 2. Powtórz polecenie, lecz poprzedź je słowami „you need to” (Marek, musisz/powinieneś usiąść na swoim miejscu, natychmiast). 3. Jeśli dziecko zareaguje poprawnie i wykona polecenie, pochwal je. Jeśli nie, zastosuj negatywne konsekwencje.

„Plan minimum – ADHD w klasie – Bydgoszcz”

● Objawy muszą być –naucz się je akceptować.

● Nadaj lekcji strukturę –omawiaj ją z dziećmi.

● Technika skutecznego wydawania polecenia.

● Dłuższe zadania dziel na etapy –mają być krótsze niż czas koncentracji.

● Zapisuj dziecku prace domowe i terminy klasówek.

● Przywołuj uwagę dziecka umówionym sygnałem.

● Nudna klasa.● Karty przypominajki na

ławkach.● Ustal zasady chodzenia po

klasie.

● „Pierwsza ławka”.● Sprawdzaj i monitoruj pracę

dziecka .● Zasada 3 rzeczy.● Zadania dla dziecka z ADHD

mają być krótsze o 30 –40 %● Sprawdzanie –usłyszał? Wie

co ma robić? Czy pracuje? ● Dodatkowe zadanie w klasie –

by dziecko odniosło sukces.● Pozytywna informacja

zwrotna.● Lekcja ma być ciekawsza od

widoku za oknem.● Zawsze sprawdzamy prace

domowe.● Kolega w ławce –asystent

nauczyciela•Zakaz karania za objawy

Warto przeczytać:

● www.poza-schematami.pl

● T. Srebnicki, T. Wolańczyk – One są wśród nas. Dziecko z ADHD w szkole i przedszkolu,

● L. J. Pfiffner – Wszystko o ADHD,

● T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka - Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci,

● A. Kołakowski, A. Pisula – Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna,

● M. Jerzak, A. Kołakowski - ADHD w szkole,

● A. Bryńska, T. Wolańczyk, A. Kołakowski, A. Pisula, M. Skotnicka - ADHD. Przewodnik dla

rodziców i wychowawców,