POWOJENNE POJAZDY PANCERNE - · PDF fileCzołgi i towarzyszące im wozy pancerne czy samo- ......

POWOJENNE POJAZDY PANCERNE

OD 1945 DO DZIŚ

001-004_Postwar_armored_pl.indd 1 2011-04-21 14:27:00

m I C h A E l E . h A s k E W

PRZEkłAD: słAWOmIR PATlEWICZ


POWOJENNE POJAZDY PANCERNE

OD 1945 DO DZIŚ

POJAZDY PANCERNEPRZEWODNIK ENCYKLOPEDYCZNY

m I C h A E l E . h A s k E W

PRZEkłAD: słAWOmIR PATlEWICZ


Tytuł oryginału: The Essential Vehicle Identification Guide: Postwar Armored Fighting Vehicles

Copyright © 2010 Amber Books LtdAll rights reservedCopyright in the Polish translation © 2011 Wydawnictwo Vesper

This translation of The Essential Vehicle Identification Guide: Postwar Armored Fighting Vehicles first published in 2010 is published by arrangement with Amber Books Ltd.

Przekład: Sławomir PatlewiczKonsultant militarny: Jarosław KotarskiRedakcja: Krzysztof KrzemieńSkład i łamanie: Sławomir Kukurenda

Zdjęcia: Art-Tech/Aerospace: 6, 8, 10, 12, 19, 29, 76, 102, 104, 136, 168, 186; Cody Images: 62, 79, 90, 92, 93, 110, 113, 134; U.S. Department of Defense: 9, 138-140 (wszystkie), 145, 149-151 (wszystkie), 175; U.S. National Archives: 60Ilustracje: Art-Tech/Aerospace, oprócz: Mark Franklin: 148, 165 (dół), 166 (góra), 167 (obie), 187 (dół); Alcaniz Fresno’s S.A.: 47, 48 (góra), 49 (obie), 64-66 (wszystkie), 69-70 (wszystkie), 74 (dół), 118; Oliver Missing: 14, 15 (góra), 68 (środek i dół), 71 (obie), 84-85 (wszystkie), 119-121 (wszystkie), 123 (obie), 125 (obie), 127 (dół), 133 (obie), 134

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without prior written permission of the copyright holder.

Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część książki nie może być reprodukowana bez zgody wydawcy, z wyjątkiem zacytowania krótkich fragmentów przez recenzenta.

Wydawnictwo Vesper pragnie zwrócić uwagę, że dane liczbowe w badaniach historycznych często różnią się w zależności od źródeł. Wszelkie watpliwości, sugestie i komentarze prosimy kierować na adres e-mailowy: [email protected]

Dystrybucja:In Rockul. Wieruszowska 1660-166 Poznańtel./fax (061) [email protected] [email protected]

Vesperwww.vesper.pl

Wydanie IPoznań, maj 2011

ISBN 978-83-7731-037-3Druk i oprawa: Imprima, Poznań


Wprowadzenie 6

Rozdział1Zimna wojna w Europie 1947-1991 10

Rozdział2Wojna w Korei 1950-1953 60

Rozdział3Wojna wietnamska 1965-1975 76

Rozdział4Zimna wojna w Azji 90

Rozdział5Bliski Wschód 1948-1990 110

Rozdział6Konflikty po zakończeniu zimnej wojny 138

Rozdział7Współczesne kierunki rozwoju 168

Bibliografia 188Indeks 188

Spis treści

Postwar_armored_pl.indd 5 2011-04-28 11:12:09

WprowadzeniePrzez ostatnie pięćdziesiąt lat, kiedy to w szybkim

tempie rozwijała się sztuka wojenna, wozy pancerne

są na przemian wysoko cenione bądź lekceważone

przez strategów i taktyków. Wraz z pojawieniem

się broni nuklearnej, skutecznych pocisków i min

przeciwpancernych może się zdawać, że epoka

czołgów przemija. Jednak postęp techniki nie ustaje,

także w zakresie pojazdów opancerzonych, dlatego

można oczekiwać, że nadal będą znajdować

zastosowanie na polu bitwy w XXI wieku i nawet

w następnych. Przez dziesięciolecia czynnikami

wyznaczającymi konstrukcję i użycie czołgu były

siła ognia, jakość pancerza i prędkość. Wóz

pancerny zmieniał się, wciąż na nowo projektowany

i udoskonalany, wyposażany w najnowocześniejsze

urządzenia, wkomponowany w całość planów

wojennych państw świata.

7

3AmerykańskazałogaczołguM60A2Pattonomawiaplandziałaniapodczaszimowych

ćwiczeńwNiemczechZachodnich.CzołgiseriiM60byłypodstawowymijednostkami

warmiiUSAprzezbezmała30lat,dopókiwlatach80.niezastąpiłyichwozyM1Abrams.


WProWAdZEnIE

8

Po kataklizmie II wojny światowej poddano rewi-zji funkcję czołgów i wozów pancernych w ogóle.

Podziałzadańwobrębiebronipancernejnieuchronnieprowadził do powstania wielozadaniowego, silnegoi zwrotnego pojazdu. Koncepcja uniwersalnego czoł-gu podstawowegowydała się lepsza niż trwanie przyróżnorakich czołgach spełniających odrębne funkcje:słabiej uzbrojonych i opancerzonych rozpoznawczychi szybkich, średnich do walki z czołgami nieprzyjacie-la, ciężkich do bezpośredniego wspierania piechoty.WmyśltejnowejfilozofiiwerzezimnowojennejpowstałnaprzykładamerykańskiPattonzlicznymiwariantami,brytyjskiCenturionisowieckiT-55.Wielokrotnieprze-rabianoje,modyfikowanoiulepszano.

Zdolności ofensywneCzołgiwykazałyprzydatnośćwwalce.Podlegająciąg-łemu, wieloaspektowemu udoskonalaniu w zakresiekonstrukcjiimożliwości.Cięższe,ruchliwszepodwoziaunoszą odpowiednio zaprojektowane kadłuby iwieże,a w nich działa większego kalibru, strzelające takżeprzeciwpancernymipociskamipodkalibrowymi,stabili-zowanymibrzechwowo,zwanymisabotami(APFSDS),czasem nawet rakietami przeciwpancernymi. Układstabilizacyjnypozwalanaprecyzyjneprowadzenieogniaw ruchu, a laserowe dalmierze oraz wykorzystującepodczerwień noktowizory ułatwiają lokalizację celu –niezależnieodzmiennychwarunkówatmosferycznych,

w różnych strefach klimatycznych. System kontrolipolawalkiumożliwiaśledzeniewielucelówrównocze-śnieiodróżnianieswoichodobcych.Doskonałenarzę-dzia łączności służą do koordynacji działań na wielkąskalę. Niezawodne, łatwe w obsłudze i konserwacjisilniki –czy to tradycyjnediesle,czynowocześniejszeturbinowo-gazowe–ocorazwiększejmocy,pozwalająosiągaćpożądanąprędkość.

ochronaLepszezabezpieczeniezałogiisamegoczołguuzyskujesię przez wprowadzenie do konstrukcji kompozytów,odpornegonaeksplozjepancerzamodułowego,odpo-wiednie izolowanie magazynu amunicji i odgrodzeniego od załogi drzwiami ogniowymi. Stosuje się takżerozwiązania pozwalające skierować falę uderzeniowąnazewnątrz,gdybynieprzyjacielskipociskdostałsiędowieżyalbolufy.Czujnikiostrzegająonamierzeniupojaz-du przez laser i wówczas podejmowane są działaniazmniejszająceprawdopodobieństwotrafienia.

5ArjunCzołgArjun (Lew),którywielewziąłzeswegopoprzednikaVijayanta,

posiadasporozalet.Konstruowany iulepszanyprzezdziesięciolecia,

zmuszał inżynierów do mierzenia się z trudnymi problemami tech-

nicznymi. Na pokazie w 2010 roku świetnie wypadł w porównaniu

zrosyjskimT-90.


Standardem w czołgach są wyrzutniki granatówdymnych. Karabinmaszynowy nadal okazuje się nie-zbędny do obrony przed nisko lecącym samolotemlub piechurami. Dzięki stosownym zabezpieczeniom,pojazdypancernezdolnesądodziałańnaobszarachskażonychbroniąjądrową,biologicznączychemiczną.

Wnaszychczasachparadoksalniewyzwaniemoka-zujesięwojnaograniczona.Czołgczęstoniesprawdzasięwbezpośrednimzwarciunakrótkidystanswwal-kachulicznych,a improwizowane ładunkiwybuchowebądźminy groźne są nawet dla najnowszych wozówopancerzonych.Wprowadzasięzatemśrodkiochronyspecjalnie projektowane na potrzeby wojny asyme-trycznejidziałańwmiastach.

nowa taktykaWraz zpostępem techniki zmieniasię także taktyka.Najnowszedoświadczeniapotwierdziłyzdolnośćbronipancernejdoprzełamanialiniinieprzyjaciela–„pójściazaciosem”,czyligwałtownegowdarciasięnaupatrzo-nytereniutrzymaniagowewspółdziałaniuzpiechotązmotoryzowaną. Ta bardzo mobilna formacja wojsklądowych posiada działa szybkobieżne, transporteryopancerzone, bojowe wozy piechoty, które nie tylkoprzewożą żołnierzy, lecz zapewniają bezpośrednie

WProWAdZEnIE

9

6StrykeryAmerykańskiebojowewozypiechotyM1126Strykerzgrupybojowej

StrykerBrigadeCombatTeamwzbijająchmurypyłupatrolującrejon

Mosuluw Iraku(rok2005).Pojazdytegotypuumożliwiająpiechocie

szybkirekonesansidająwsparcieogniowewwalcezrebeliantami.

wsparcieognioweodbronimaszynowejporakietowepociskiprzeciwpancerne.

Czołgi itowarzysząceimwozypancerneczysamo-bieżne działa z pewnością będą istotne w przyszłychwalkach. Stały postęp techniczny sprawia, że tewszechstronne, zwrotne pojazdy okażą się pierw-szorzędną bronią w każdej poważniejszej rozprawiemilitarnej.

SYMBoLE SToSoWAnE W SCHEMATACH orGAnIZACJI SIŁ ZBroJnYCH (JEdnoSTEK)

Dywizjaalbowiększyzwiązektaktyczny

Pułkalbobrygada

Batalionalbomniejszypododdział

dDowództwo

ŁJednostkałączności

CJednostkabroniciężkiej

BBateria

ZJednostkapiechotyzmotoryzowanej

AJednostkaartylerii

rRozpoznanie

APJednostkaprzeciwlotnicza

ASJednostkadziałsamobieżnych

PPJednostkaprzeciwpancerna

PIJednostkapiechoty

PJednostkapancerna

ZMJednostkazmechanizowana

IJednostkainżynieryjna(saperów)

MJednostkamożdzieży


10


11

Rozdział1

Zimna wojna w Europie

1947-1991nim ostatecznie umilkły działa w II wojnie światowej,

zwycięska koalicja zaczęła pękać. dotychczas

skrywane rozbieżności ideologiczne ujawniły się

w postaci zupełnie odmiennych pomysłów na nowe

urządzenie świata. na kontynencie europejskim,

pamiętającym tyle konfliktów, znów wytyczono linie

frontu. Wojskowi planiści dowodzili swej determinacji,

rozmieszczając siły pancerne ledwie

kilka kilometrów od czołgów potencjalnego

przeciwnika. Tylko możliwość użycia broni atomowej

zdawała się powstrzymywać atak ogromnych

zmechanizowanych sił lądowych.

3CzołgipływającePT-76należącedoLudowegoWojskaPolskiegoprzeprawiająsięprzez

rzekę.Sowieckadoktrynataktycznaprzykładaładużąwagędoforsowaniaprzeszkódwodnych

ioskrzydlanianieprzyjacielazużyciemamfibii.


12

Z IMnA WoJnA W EuroP IE 1947 -1991

Pierwszy etap zimnej wojnyniemcy zostały pokonane a dotychczasowi sojusznicy, nie ufając sobie nawzajem, szy-kowali się do nowej rozprawy. Sądzono, że zarzewie kolejnej wojny światowej pojawi się w Europie, w której czołgi i żołnierze pozostawali w nieustannej gotowości.

Podczas gdy Armia Czerwona po zwycięstwachw największych we współczesnej historii bitwach

pancernych panowała nad wschodem starego konty-nentu,aBrytyjczycyiAmerykanienadzachodem,wcza-sachgdyutrzymywałsiękruchypokój,ludzkośćśledziłazmiennąamplitudępolitycznegoimilitarnegonapięcia.

Uznając,żeZSRSzamierzarozprzestrzenićkomu-nizmnacałyświat,WaszyngtoniLondynpoczątkowoprowadziłypolitykępowstrzymywania.Polegałaonanaciągłejrozbudowiesiłiinfrastrukturywojskowejwbez-pośredniej bliskości imperium sowieckiego, przedewszystkim w Europie, która miała stać się ewentu-alnym placem boju; na utrzymywaniu amerykańskiejdominacjinaPacyfiku;wreszciewykorzystywaniuoko-liczności,iżtoStanyZjednoczonedysponowałybombąatomowąoolbrzymiejsileniszczenia,zademonstrowa-nejwHiroszimieiNagasaki.

ZkoleiMoskwarozszerzałaswojewpływywEuropieŚrodkowo-Wschodniej, zarównowcelurozprzestrze-

niania filozofii komunistycznej, jak i zabezpieczeniurdzennie rosyjskich ziem przed wciąż z chorobliwąobawąoczekiwanymnastępnymnajazdemzzachodu.JednocześniewAzjitrwaławojnadomowawChinach,apropagandamarksistowskazmieszanazpatriotycz-nąwywoływała niepokoje na Półwyspie Indochińskim.Potencjał nuklearny miał zatem szachować władzesowieckie.ZachódzaśnapierwszymmiejscustawiałbezpieczeństwoswejczęściEuropy.

Do1950rokumocarstwaanglosaskieprzeżywałytrudności finansowe i wydatki na obronność najczę-ściejpadałyofiarącięćbudżetowych.Obiearmieskła-dałysięzweteranów IIwojnyświatowej,przezco ichsprawnośćmalaławskutekwyczerpaniaobowiązkami

6niemiecki M48 Początkowo formacjepancerneBundeswehrydysponowałyczołgami

M48; z czasem jednostki pierwszego rzutu wyposażono w czołgi

Leopard.


13


okupacyjnymiinieuniknionegopowojennegorozluźnie-nia. Administracja wojskowa USA zmieniła strukturęsiłzbrojnych.Teoretyczniekażdądywizjępiechotyuzu-pełniono batalionem czołgów i batalionem artyleriiprzeciwlotniczej; baterię artylerii powiększono o dwadziała,miaławięcliczyćichsześć;kompanieprzeciw-pancerne zastąpiono pancernymi. W rzeczywistościbrakowałosprzętu,ludziiwyposażenianatakąreorga-nizację.GotowośćbojowawEuropiestawałasięraczejżyczeniemniżfaktem.

DlaZachodudoktrynapowstrzymywaniałączniezjejaspektem wojskowym, była z natury defensywna –podpierałasięnadziejąnaskutecznośćbroni jądrowejw razie ofensywy sowieckiej. Zakładała utrzymywaniewEuropieZachodniejwojsklądowych,stojącychtwarząwtwarzzsowieckimi.W1948rokuomalniedoszłodoeskalacjikonfliktupodczasblokadyBerlinaZachodniego.Jednak determinacja Amerykanów, efektywnie zaopa-trującychmiastopoprzezgigantycznymostpowietrzny,skłoniłaRosjandozakończeniaoblężenia.

1949 to rok przełomu w zimnej wojnie. ZwiązekSowiecki pomyślnie przetestował pierwszy ładuneknuklearny,aMaoTse-tungzdobyłkontrolęnadChinamikontynentalnymi. Mocarstwa zachodnie wraz z inny-mi państwami zawarły układ obronny zwany PaktemPółnocnoatlantyckim, który głosił m.in.: „Strony zga-dzająsię,żezbrojnanapaśćnajednąlubwięcejznich

w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana zanapaść przeciwko nim wszystkim (...)”. PowstanieNATO,wyraźnieskierowanegoprzeciwZSRS,utwier-dziło tylkoKremlwpodejrzeniachcodo intencjidaw-nychsprzymierzeńców.Minęło jeszcze kilkamiesięcyizaczęłasięwojnawKorei.

Zapowiedzitego,comiałonastąpićmożnasiędopa-trywaćw zwycięskiej paradzie sojusznikówwBerlinie7 września 1945 roku. Pierwsza maszerowała pie-chota z sowieckiego IX Korpusu 5. Armii Uderze-niowej, francuskiej 2. Dywizji Piechoty, brytyjskiej131.BrygadyPiechotyorazamerykańskiej82.DywizjiPowietrzno-Desantowej.

Następnie prezentowała się broń pancerna.Najpierw trzydzieści dwa lekkie czołgi M24 Chaffeei szesnaście samochodów pancernych M8 z ame-rykańskiego 705. Batalionu Pancernego. Za nimipojazdy francuskiej 1. Dywizji Pancernej, dalej dwa-dzieściaczteryczołgiCometitrzydzieścisamochodówpancernych sławnej brytyjskiej 7. Dywizji Pancernej,na końcu pięćdziesiąt dwa przybyłe prosto z fabrykiczołgiIS-3z71.GwardyjskiegoPułkuCiężkichCzołgówArmiiCzerwonej.Zachodnichobserwatorówzaskoczyłwidok tych licznych, nowoczesnych, świeżowyprodu-kowanychpojazdówpancernych.Zaczynałasięepokawyścigu zbrojeń, prężenia muskułów i bezwzględnejrealizacjiwłasnychinteresów.

Związek Sowiecki1947-1969W roku 1955 w reakcji na posunięcia nATo powstał układ Warszawski, wojskowy sojusz ZSrS i jego europejskich państw satelickich.

Niemcy, podzielone na Wschodnie i Zachodnie,wydawałysięnajbardziejprawdopodobnympierw-

szympolemstarcia sowieckich i zachodnich sił lądo-wych, gdyby doszło do wybuchu wojny. RFN oficjal-nie przyjęto do Paktu Północnoatlantyckiego 5 maja1955 roku, a dziewięć dni później z inicjatywyMos-kwypowstałUkładWarszawski.ByćmożeZSRSczułsię szczególnie zagrożony przez zremilitaryzowanąRepublikę Federalną. Pierwszą siłą we wschodnimsojuszubyłaArmiaSowiecka.

Polska oraz graniczące z Zachodem NRD i Cze-chosłowacja także miały dostarczyć żołnierzy i uz-

brojenia, a w mniejszym stopniu pozostałe krajeczłonkowskie.SpoistośćzgrupowanegowokółZwiązkuSowieckiegoobozupoddawanowwątpliwośćodsame-go początku – pierwszym sprawdzianem okazały sięwypadkinaWęgrzechw1956roku,kiedytonauliceBudapesztui innychmiasttegokrajuwjechałoponad1100czołgówzczerwonymigwiazdami.

Ówczesna doktryna wojny pancernej, wyznawanaprzez Układ Warszawski, stanowiła w dużej częścikontynuację tej, która zapewniła sukcesy podczasIIwojnyświatowej:zgromadzonenakonkretnymodcin-kufrontuprzeważającesiłyprzełamują linienieprzyja-


14


5IS-2 (model 1944)Sowiecka 3. Gwardyjska Armia Zmechanizowana – niemcy

Wschodnie, 1950

Skonstruowany podczas II wojny światowej w odpowiedzi na niemiecką

ciężkąbrońpancerną.Wprowadzonydowalkiw1943roku.Model1944

otrzymałszybciejstrzelającedziałoD25-Tkal.122mm(4.8cala)zdwu-

komorowymhamulcemwylotowymorazlepszyukładkierowaniaogniem.

Sowiecka Samodzielna Gwardyjska Brygada Ciężkich Czołgów, 1947W pierwszych latach zimnej wojny na zachodnich rubieżach

bloku sowieckiego stacjonowały zazwyczaj jednostki gwardyjskie.

Posiadająceponad60czołgówbrygadypodzielonebyłyna trzypułki

pancerneijedenzmechanizowany,dysponującywsparciemwpostaci

samobieżnychdziałszturmowych.

dowództwo (3 pojazdy dowodzenia)

1. Pułk (3 czołgi dowództwa, 21 czołgów IS-2)



Bateria lekkich dział samobieżnych (3 działa Su-76M)

Jednostki wsparcia

(19 transporterów M3)

DANE TECHNICZNEZałoga: 4Masa: 46tWymiary: długość9,9m,szerokość3,09m,wysokość:2,73mNapęd: 12-cylindrowydiesel382,8kWW-2Osiągi: prędkość37km/h,zasięg240kmUzbrojenie: działoD-25Tkal.122mm,trzykarabinymaszynoweDTkal.7,62mm jedenprzężonyzdziałem,drugitrwalezamocowanyzprzodu itrzeciobrotowyztyłuwieżyRadio: 10Ralbo10RK


15


5IS-3Sowiecka 1. Gwardyjska Armia Pancerna – niemcy Wschodnie, 1952

Znany jako „Szczuka” z racji charakterystycznego kształtu kadłuba,

IS-3byłpunktemwyjściasowieckichkonstrukcjiepokizimnowojennej.

Niska,spłaszczonawieżazmniejszaławysokośćpojazdu, lecz załoga

musiałaznosićciasnotę.

cielaiszybkowykorzystująpowstałąwyrwę.Jakouzu-pełnienie sprawdzonych średnich czołgów T-34/85opracowywano w latach pięćdziesiątych czołgi cięż-kie w rodzaju IS-3. Poszukiwanie lepszych rozwiązańw tym zakresieniewychodziło czasempoza stadiumprototypu, jednak IS-2 stał się standardowym wypo-sażeniem ciężkich formacji pancernych na początkuzimnej wojny (pułk liczył 21 takich pojazdów). LicznebyłytakżeT-34/85.

W latach sześćdziesiątych w konstruowaniu so-wieckich czołgów nastąpił wyraźny postęp. T-64 po-

siadał system automatycznego ładowania, przezco nie była już potrzebna czteroosobowa załoga.Udoskonalono także taktykę piechoty zmechanizo-wanej –wprowadzono rozróżnieniena lekkie i ciężkiedywizje.Wiązałosię z tymwprowadzeniepierwszegona świecie specjalnie zaprojektowanego bojowegowozu piechoty BWP-1 oraz szersze zastosowanieużywanych od 1950 roku kołowych transporterówopancerzonychBTR-40iBTR-60.

Czołgi dywizji pancernych miały przeć naprzód nagłównymkierunkunatarcia;idącawśladzanimicięż-

5T-10Sowiecka 1. Gwardyjska Armia Pancerna – niemcy Wschodnie, 1959

W 1948 roku sowiecki Główny Zarząd Broni Pancernej (Gławnoje

Bronietankowyje Uprawlenije, GBTU) zamówił nowy ciężki czołg

owadzeok.50,8t.PoczątkowonazwanogoIS-8,byłostatnimzserii

IS,efektemwielumodyfikacji.PośmierciStalinaw1953rokuzostał

przemianowany na T-10, uzbrojony w działo D-25TA kal.125 mm.

Produkcję zakończonow1966 roku, a ostateczniewycofano go ze

służbytrzydzieścilatpóźniej.

DANE TECHNICZNEZałoga: 3Masa: 45,77tWymiary: długość9,85m,szerokość3,09m,wysokość2,45mNapęd: 12-cylindrowydiesel447kWV-2-JSOsiągi: prędkość40km/h,zasięg185kmUzbrojenie: działoD-25Tkal.122mm,przeciwlotniczyciężkikarabinmaszynowy DSzKkal.12,7mmisprzężonykarabinmaszynowyDTkal.7,62mmRadio: 10RK

DANE TECHNICZNEZałoga: 4Masa: 49,89tWymiary: długość9m,szerokość3,27m,wysokość2,59mNapęd: 12-cylindrowydiesel522kWOsiągi: prędkość42km/h,zasięg250kmUzbrojenie: działokal.122mm;2karabinymaszynowekal.12,7mm (sprzężonyiprzeciwlotniczy)Radio: brakdanych


POWOJENNE POJAZDY PANCERNE - · PDF fileCzołgi i towarzyszące im wozy pancerne czy samo- ......

Documents

Transcript of POWOJENNE POJAZDY PANCERNE - · PDF fileCzołgi i towarzyszące im wozy pancerne czy samo- ......