HISTORIA

POWIATU

SKIERNIEWICKIEGO

Ziemie obecnego Powiatu Skierniewickiego ponad wszelką wątpliwość, od zawsze należały do dzielnicy mazowieckiej. Pod względem geograficznym obszar powiatu należy zaliczyć do trzech mezoregionów: Równiny Łowicko – Błońskiej, Wzniesień Łódzkich i Wysoczyzny Rawskiej. Najstarszą znaną miejscowością na terenie powiatu skierniewickiego jest wg historyków Słupia (pierwsza wzmianka pisana pochodzi z 1242 roku). Przeszłość administracyjna tych terenów nie była jednolita. Do XIV wieku obszar dzisiejszego powiatu należał do trzech kasztelani. Dzisiejsze gminy Głuchów, Godzianów, Słupia, Lipce Reymontowskie, Maków i północna część gminy Skierniewice, należały do kasztelani łowickiej, gmina Bolimów należała do kasztelani sochaczewskiej, zaś gmina Kowiesy była podzielona między kasztelanię w Białej i sochaczewską. W XIV wieku zaczął kształtować się podział na ziemie. Tereny należące do kasztelani łowickiej i bialskiej weszły w skład ziemi rawskiej, zaś tereny należące do kasztelani sochaczewskiej objęła ziemia sochaczewska. W XV wieku utworzono powiaty i znacznie skomplikował się wtedy podział administracyjny. Teren dzisiejszego powiatu skierniewickiego wchodził w skład aż czterech powiatów: sochaczewskiego (tereny obecnej gminy Bolimów), mszczonowskiego (część gminy Kowiesy), bialskiego (pozostała część gminy Kowiesy i część gminy Kawęczyn Nowy) i rawskiego (pozostałe tereny).

Ważną datą dla tych terenów był rok 1462, kiedy ziemia rawska przyłączona została przez króla Kazimierza Jagiellończyka do Korony. Ziemia sochaczewska przyłączona została 14 lat później. Z trzech ziem mazowieckich włączonych do korony (dodatkowo ziemia gostynińska utworzono województwo rawskie z siedzibą w Rawie. Podział taki uległ zmianom dopiero w czasie zaborów. Po III rozbiorze Polski władze pruskie zniosły dawny podział administracyjny, tworząc departamenty dzielące się na powiaty. Obszar dzisiejszego powiatu w większości wszedł w skład powiatu rawskiego. Dzisiejsze gminy Słupia i Lipce Reymontowskie należały do powiatu brzezińskiego, a Bolimów do powiatu łowickiego. Podział ten zachował się w czasach Księstwa Warszawskiego, kiedy utworzono po raz pierwszy gminy. Były one mało podobne do dzisiejszych i znacznie różniły się wielkością. Mogły istnieć w każdej wsi liczącej ponad 10 domów. Na terenie dzisiejszego powiatu skierniewickiego duże gminy powstały w zachodniej części obejmującej obszary dawnych dóbr kościelnych arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Gminy Skierniewka, Słupia i Głuchów obejmowały po kilka wsi i niewiele różniły się od gmin dzisiejszych. Pozostały teren podzielony był na gminy w: Chojnacie, Chrzczonowicach, Dańkowie, Dębowej Górze, Dolecku, Grzymkowicach, Kamionie, Korabiewicach, Kowiesach, Nowym Dworze, Woli Pękoszewskiej, Rzędkowie, Staropolu, Strobowie, Trzciannie, Żelaznej, Brzozowie, Gzowie, Hucie Partackiej, Karnicach, Lisowoli,

Raduczu, Turowej Woli, Zatorze i Zglinnej. Gminy te powoli komasowano gdyż ukaz carski z 1859 roku podniósł minimalną liczbę domów w gminie do 50. W 1866 roku w północnej części powiatu rawskiego pozostawało 8 gmin: Skierniewice, Słupia, Głuchów, Doleck, Korabiewice, Dębowa Góra, Kowiesy i Grzymkowice. Wśród tych gmin wyróżniała się duża gmina Skierniewice, zwana Gminą Skierniewka, gdyż urząd gminy mieścił się na terenie wsi Skierniewka Lewa (dzisiaj okolice ulicy Nowomiejskiej). Obejmowała ona część dawnych dóbr arcybiskupich należących wtedy do cara. Do gminy Skierniewka należały wsie: Pamiętna, Samice, Miedniewice, Budy Grabskie, Mokra, Skierniewice, Ruda, Sierakowice, Maków, Dąbrowice, Godzianów, Kawęczyn, Zapady.

Początki powiatu skierniewickiego sięgają drugiej połowy XIX wieku. Miasto Skierniewice, po raz pierwszy stało się miastem powiatowym po podziale administracyjnym Królestwa Polskiego na mocy aktu z 31 grudnia 1866 roku. Wtedy to nastąpiła zmiana granic guberni i podział powiatu rawskiego. W skład nowo powstałego powiatu skierniewickiego weszła cała północna część dawnego powiatu rawskiego. Pozostała część jako powiat rawski weszła w skład guberni piotrkowskiej. Uroczystość inauguracji powiatu odbyła się 13 stycznia 1867roku. Wtedy to, w siedzibie urzędu w domu Bindra przy ul. Senatorskiej, zebrali się urzędnicy, wójtowie gmin włączonych do powiatu, sołtysi i zaproszeni goście. Naczelnikiem urzędu powiatowego został por. Szałamow, jego zastępcą ds. policyjnych i naczelnikiem straży ziemskiej został por. Greczulin, zaś pomocnikiem naczelnika ds. administracyjnych Chyliński. Sekretarzem powiatowym został Rasiński. Naczelnicy, którzy byli zawodowymi oficerami armii carskiej byli często zmieniani.

Powiat w chwili utworzenia miał 648,8 km kw. i składał się z 8 gmin i miasta Skierniewice. W skład powiatu wchodziły gminy: Głuchów, Skierniewka, Dębowa Góra, Korabiewice, Doleck, Kowiesy, Słupia i Grzymkowice. Powiat skierniewicki włączony został do guberni warszawskiej.

Utworzenie powiatu w Skierniewicach było jednym z najistotniejszych wydarzeń w dziejach miasta. Stało się też silnym czynnikiem miastotwórczym, a w konsekwencji uchroniło Skierniewice od utraty praw miejskich w 1869-1870. Wtedy to ówczesna Rada Administracyjna odebrała prawa miejskie wielu małym miastom.

Na terenie nowopowstałych powiatów przeprowadzono reorganizację sądownictwa. W Skierniewicach, jako siedzibie powiatu, ustanowiono sąd pokoju. Powstały też sądy gminne obejmujące swym zasięgiem po kilka gmin. W 1898 roku siedziby sądów powiatu skierniewickiego mieściły się w Dębowej Górze i Kamionie, a w 1914 zostały przeniesione do Skierniewic i Paplina.

Po utworzeniu powiatu dość szybko zaczęła rosnąć liczba mieszkańców Skierniewic. W 1864 wynosiła 3726 mieszkańców, a w 1872 roku zwiększyła się do 4503 osób. W następnych latach stale wzrastała ( 1885 – 5717 osób, 1890 – 6000, 1895 – 8080, 1903 – 9793, 1910 – 10506 osób). Wzrost liczby ludności spowodowany był prawdopodobnie przyrostem naturalnym. Mniejsze znaczenie miała migracja ludności. Duży odsetek stanowiła ludność niestała, tzn. robotnicy sezonowi, wędrowni rzemieślnicy itp.

W momencie utworzenia powiatu, na jego terytorium nie było przemysłu, a jedynie niewielkie manufaktury rzemieślnicze. Był to powiat typowo rolniczy. W sprawy przemysłu na terenie powiatu ingerował architekt powiatowy. Architekt powiatowy wydawał zezwolenia na budowę, również domów mieszkalnych.

Miasto Skierniewice pełniło rolę lokalnego centrum targowego dla rolniczego zaplecza powiatu. Co tydzień odbywały się targi (w czwartki od 1845 roku), ponadto 6 jarmarków w roku. W drugiej połowie XIX wieku handel lokalny wyparli Żydzi. Aby zmienić sytuację, powstała w 1895 roku „Spółdzielnia przy Kolei Żelaznej Warszawsko –Wiedeńskiej“, która po dwóch latach upadła.

Dla Skierniewic duże znaczenie miało uruchomienie Kolei Warszawsko – Wiedeńskiej w 1845 roku. W 1872 roku ze względu na dużą ilość przewozów położony został drugi tor.

Dworzec kolei żelaznej, przełom XIX i XX w.(ze zbiorów Izby Historii Skierniewic)

Dworzec kolejowy, pocz. XX w.(ze zbiorów Izby Historii Skierniewic)

Przez powiat skierniewicki w 1889 roku prowadziła tylko jedna droga bita z Łodzi do Warszawy przez Jeżów i Głuchów. Nawierzchnię bitą miał też trakt ze Skierniewic do Rawy przez Nowy Kawęczyn. Pozostałe szlaki miały nieutwardzoną nawierzchnię. W samych Skierniewicach nieliczne ulice były utwardzone. Po 1870 roku zaczęto drogi brukować i układać asfaltowe chodniki w mieście.

Skierniewice położone były w dużym kompleksie dóbr carskich. Powiat był niejednolity. Zachodnią część obejmowały dobra carskie z dużymi kompleksami lasów, zaś wschodnią wsie szlacheckie.

Same Skierniewice były najsłabiej uprzemysłowionym miastem w okolicy. Funkcjonowały dobrze dzięki rzemiosłu, handlu lokalnemu i obsłudze węzła kolejowego. Znaczenie miało umiejscowienie tu pałacu carskiego i garnizonu wojskowego.

W momencie utworzenia powiatu w mieście istniał tylko szpital-przytułek przy ul. św. Stanisława. Praktykę lekarską prowadzili lekarze prywatni. Po utworzeniu powiatu na stanowisko lekarza powiatowego mianowany został Stanisław Teofil Rybicki. Podjął się on rozbudowania i unowocześnienia szpitala w Skierniewicach. Nowoczesny szpital zaczęto budować w 1896 roku a oddano do użytku w 1899 roku. W 1870 roku opiekę nad zakładami dobroczynności w powiecie przejęła Rada Powiatowa Dobroczynności Publicznych.

Mapa Powiatu Skierniewickiego z Atlasu Geograficznego Ilustrowanego Królestwa Polskiego J.M. Bazewicza, wydanego w 1907 r.

Od 8 września 1915 roku, zarząd nad powiatami objęli Niemcy, podobnie i sądownictwo zostało obsadzone przez nich. Powstało wtedy Generalne Gubernatorstwo Warszawskie. Szefem administracji powiatowej był tzw. Kreisschef, a jego zastępcą Landrat. W latach 1915-1916 Kreisschefem powiatu skierniewickiego był Weiss, a do 1918 roku hrabia Cramer.

Powiat powiększony został od 1 kwietnia 1917 roku. Zlikwidowany został wtedy przez Niemców powiat rawski, który przyłączony został do powiatu skierniewickiego.

12 listopada 1918 roku Skierniewice były wolne. W 1919 roku dokonano nowego podziału administracyjnego. Zamiast guberni utworzono województwa. Ziemie Zachodniego Mazowsza weszły w skład województwa Warszawskiego i Łódzkiego. Przywrócono rosyjski podziałna powiaty. Granice gmin pozostały bez zmian. Powiat skierniewicki włączony został wraz z powiatem łowickim i rawskim do województwa warszawskiego. Dopiero ustawa z 9 kwietnia 1938 roku przesunęła powiat skierniewicki do województwa łódzkiego (obowiązywała od 1 IV 1939 roku). Mieszkańcy źle przyjęli to przesunięcie i dlatego napisali memoriał do senatu, który pozostał bez odpowiedzi. Zarówno w woj. warszawskim jak i łódzkim, powiat skierniewicki był najmniejszy pod względem powierzchni.

Usytuowanie siedziby powiatu w Skierniewicach znów stało się czynnikiem miastotwórczym. W 1924 roku wydział powiatowy wyraził zgodę na przyłączenie do powiatu części gminy Bolimów (obejmującej Grabinę, Radziwiłłów i okoliczne lasy) na prośbę mieszkańców. Teren ten przyłączono do gminy Korabiewice. Tym samym powierzchnia powiatu wzrosła do 830 km kw. W Skierniewicach znajdowały się organa administracji rządowej i samorządowej szczebla powiatowego. Starosta, jako przedstawiciel administracji rządowej, wykonywał swe funkcje przypomocy urzędu zwanego starostwem. Do czasu mianowania pierwszego Starosty funkcje te sprawowali komisarze mianowani przez ministra spraw wewnętrznych (Jerzy Ostrowski i W. Gniewosz). Starostą w latach 1919 – 1927 był Wacław Gajewski, a w 1928 roku został nim Jan Łazarz. Sejmik (Rada Powiatowa) był organem stanowiącym i kontrolującym. Wydział powiatowy pełnił funkcje wykonawcze i zarządzające. W skład rady (sejmiku) wchodziło 22-25 osób, a sam skład był zmienny.

Wacław Gajewski, pierwszy starosta, był inicjatorem budowy gmachu Domu Sejmikowego. Był wielkim patriotą i społecznikiem. Jego ośmioletnie władanie powiatem na stale wpisało się w historię Skierniewic. Urodził się w 1888 roku w Radomiu. Tam ukończył szkołę powszechną a następnie szkołę handlową. Mając 15 lat założył tajną organizację szkolną, której celem było samokształcenie w duchu

patriotycznym. We własnym domu założył bibliotekę liczącą dwa tysiące tomów. Na przełomie lat 1908-1909 zdał maturę i wyjechał do Lwowa na uniwersytet. Tam został przyjęty do organizacji patriotycznej “Zet”. Utworzył fundusz zakładowy dla wydawania pisma “Zarzewie”. W marcu 1909 roku złożył przysięgę na szablę z czasów powstania kościuszkowskiego i został członkiem Polskiego Związku Wojskowego. We wrześniu 1910 roku wyjechał do Paryża na studia w Szkole Nauk Politycznych. Rok później przyjeżdżając na wakacje do Radomia z cudzym paszportem, został aresztowany i odstawiony do więzienia w Sosnowcu. Został skazany na rok więzienia za nielegalne przekroczenie granicy i kolportaż nielegalnej prasy. Wyrok odsiedział w więzieniu w Piotrkowie. We wrześniu 1912 roku przyjął propozycję Aleksandra Zawadzkiego zostając wychowawcą na kursach seminaryjnych w Warszawie dla nauczycieli szkół wiejskich. Cały czas współpracował z tajnymi organizacjami. Został członkiem Delegatury Okręgowej na zabór rosyjski, a następnie jej przewodniczącym. Był też redaktorem pisma “Wici” dla młodzieży szkolnej w zaborze rosyjskim. W 1913 wyjechał do Lublina, gdzie pracował w Syndykacie Rolniczym. Do 1918 roku pozostał w Lublinie próbując stworzyć ośrodek niezależnej myśli politycznej. W czerwcu tego samego roku, został zaangażowany do pracy w organizacji Rady Zjazdów Polskich Komitetów Pomocy Ofiarom Wojny w Moskwie, a później w Piotrogradzie. Został później mianowany dyrektorem Biura Rady Zjazdów. Zajmował się odnajdywaniem, rejestracją i pomocą dla wysiedlonych Polaków. Akcje obejmowały również zakładanie szkół, stołówek, drukowanie książek, modlitewników itp. W marcu 1918 jako emisariusz Rady Niepodległościowej przyjechał do Polski aby zapoznać się z nastrojami społeczeństwa. Został mianowany redaktorem tygodnika “Rzeczpospolita” (wyszły tylko trzy numery tego pisma). W 1919 roku Wacław Gajewski został mianowany zastępcą Starosty w Łodzi. Dekretem Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 czerwca 1919 roku został mianowany Komisarzem Rządu Polskiego na Powiat Skierniewicki. Urząd objął 14 czerwca tego roku.

Jako Starosta swoją działalność skoncentrował na budowie i utrzymaniu szos, dróg i mostów, mieszkań dla nauczycieli, pomocy finansowej dla gmin wiejskich, budowie szkół i remiz strażackich. Jego czas pochłaniała organizacja i finansowanie kolonii letnich dla dzieci gruźliczych, budowa domu starców, rozbudowa szpitala a przede wszystkim Domu Sejmikowego. Wacław Gajewski starał się wyzwolić wśród pracowników poczucie współodpowiedzialności za podjęte prace. W sprawozdaniu Wydziału Powiatowego Sejmiku Skierniewickiego do Sejmiku Warszawskiego można przeczytać między innymi:

“W okresie 1 czerwca 1919 – 31 grudnia 1926 Sejmik Powiatowy odbył 40 posiedzeń, na których przedyskutował i podjął 525 uchwał. Posiedzeń Wydziału Powiatowego było 138”.

Liczby te świadczą o pracowitości urzędu. W czasie starostowania w Skierniewicach był też publicystą na łamach pism samorządowych, poruszając szereg istotnych spraw. Po Skierniewicach, był przez trzy lata Starostą Warszawskim, ale tuż przed wyborami parlamentarnymi został usunięty ze stanowiska. Jego syn twierdził, że przyczyną tego było powiedzenie generałowi Sładkowskiemu, że mieszkańcy będą głosować zgodnie z własną wolą. Pierwszy Skierniewicki Starosta umarł w czerwcu 1968 roku w wieku 80 lat, a pochowany został w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim.

Po zakończeniu I wojny światowej rozpoczęła się organizacja władzy miasta i powiatu. Powołane zostały nowe władze starostwa (ze starostą Gajewskim na czele), dokonano wyboru Wydziału Powiatowego, odbyły się pierwsze posiedzenia sejmiku. Prawidłowe funkcjonowanie samorządu powiatowego uniemożliwiał brak siedziby z prawdziwego zdarzenia. Dlatego też z największą troską przystąpiono do budowy Domu Sejmikowego. Powstał on w ciągu czterech lat (1922 – 1926). Była to wówczas największa inwestycja. Sam projekt budynku powstał na posiedzeniu Wydziału Powiatowego w dniu 8 kwietnia 1921 roku. Sejmik Powiatowy jednogłośnie podjął uchwałę nr 224, która brzmiała:

“Dla upamiętnienia Konstytucji uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dn. 17 marca 1921 roku, postanowił wybudować w Skierniewicach Dom Sejmikowy...”.

Równocześnie Sejmik uchwalił regulamin Komitetu budowy Domu Sejmikowego. Na zapoczątkowanie budowy przeznaczono w budżecie na rok 1921 5.000.000 marek polskich. W jednym z paragrafów uchwały Sejmik zaznaczył, że Dom Sejmikowy będzie budowany z funduszów przeznaczonych w budżetach Sejmiku Powiatowego, miasta, gmin wiejskich, ze składek instytucji społecznych oraz ofiar i zapisów osób prywatnych. W latach następnych na budowę Domu Sejmikowego przeznaczono podatek komunalny od spirytusu, win i wyrobów wódczanych. Całkowity koszt budowy wraz z urządzaniem wnętrz w latach 1921-27 wyniósł około 600 tys. złotych. Plac pod budowę Domu Sejmikowego dało nieodpłatnie Sejmikowi miasto Skierniewice. Był jeden warunek. W nowym budynku miał być wydzielony 3 pokojowy lokal dla skierniewickiej Straży Ogniowej.

Autorem projektu Domu Sejmikowego był Henryk Kłos, zaś głównym budowniczym Aleksander Heinrych. 15 października miało miejsce uroczyste poświęcenie i położenie kamienia węgielnego pod budowę. Przy położeniu i poświęceniu kamienia węgielnego obecni byli dostojni goście, a wśród nich Wojewoda Warszawski Władysław Sołtan, Rektor SGGW W. Dąbrowski i inni. Akt erekcyjny wmurowany został w cokole gmachu. Treść aktu była następująca:

“W imię Boga Wszechmogącego, ku upamiętnieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uchwalonej dnia 17 marca 1921 roku przez Sejm Ustawodawczy w Warszawie, skierniewicki Sejmik Powiatowy pod przewodnictwem Starosty R. Wacława Gajewskiego w składzie członków Wydziału Powiatowego Białasa Kazimierza, BielińskiegoJózefa, Gajewskiego Walentego, Górala Jakuba, dr Mazarskiego Aleksandra, Ostrowskiego Jerzego i członków Sejmiku: Domaradzkiego Wawrzyńca, Gajdy Józefa, Kośki Tomasza, Kozła Stanisława, Maraska Mikołaja, Narbuttowej Natalii, Ocioszyńskiego Stanisława, Opackiego Feliksa, Petryny Rocha, Rusinowskiego Franciszka, Sobieskiego Władysława, Szewczyka Wojciecha, Stefaniaka Antoniego, Wiederkiewicza Antoniego i Wyrzutowicza Stanisława uchwałą z 27 kwietnia 1921roku postanowił wznieść w mieście Skierniewice gmach sejmikowy jako siedzibę wszystkich instytucji społecznych i kulturalnych...”

Budowa zakończona została już 1 grudnia 1926 roku, ale uroczyste oddanie domu do użytku nastąpiło pół roku później 12 czerwca 1927 roku. Na uroczystości otwarcia obecny był Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki, który przyjechał samochodem ze Spały i inni przedstawiciele władz centralnych. Powitanie dostojnych gości odbyło się przy bramie tryumfalnej na rynku miejskim, przy udziale 12 tysięcy mieszkańców przybyłych z terenu powiatu. Imponujący był rytuał powitania. Pierwszy powitał Prezydenta Mościckiego w imieniu władz i ludności powiatu Starosta Wacław Gajewski. Następnie Prezydent przyjął raport od wojska i dokonał przeglądu kompanii honorowej. Burmistrz Skierniewic p. Jaworowski, witając prezydenta w bramie tryumfalnej podał na tacy chleb i sól. Szpalerem pochodu prezydent udał się następnie do kościoła gdzie w progu świątyni witany był przez duchowieństwo z ks. dziekanem Lipskim na czele. Po mszy Prezydent odwiedził jeszcze Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego, a następnie przeszedł do Domu Sejmikowego. Tu powitały go organizacje ze sztandarami. Po poświęceniu gmachu przez dziekana Lipskiego odbyły się przemówienia wygłoszone przez władze kościelne i samorządowe. Następnie przyszła kolej na zwiedzanie gmachu.

W Gazecie Urzędowej Powiatu Skierniewickiego z dn. 7 lipca 1927 roku można było przeczytać:

„Dnia 12 czerwca br., miasto i powiat Skierniewice święciły rezultat swoich kilkuletnich prac i ofiar dla dobra publicznego, swojej myśli o przyszłości, swoich wysiłków zbiorowych dla zorganizowania fundamentów życia społecznego. Dzień 12 czerwca w Skierniewicach był świętem samorządowym. Powiat mały, biedny, poważnie zniszczony przez działania wojenne, zdobył się nie tylko na dobre utrzymanie spadku po latach poprzednich, na odbudowę zabudowań gospodarskich i mieszkalnych, prawie w zupełności – ale również na wzniesienie nowych, pięknych i pożytecznych gmachów, pałaców. I to wykonał w czasie kiedy w Polsce szerzyła się niechęć do podatków na rzecz publicznego dobra, kiedy wszelki wysiłek w kierunku zyskiwania środków na większe inwestycje był źle widziany i zwalczany, kiedy w kraju panowało przekonanie o rujnujących podatkach państwowych i samorządowych, a gro energii zużytkowano na samoobronę przed wszelkimi obciążeniami publicznymi. Koroną tych prac powiatu skierniewickiego jest Dom Sejmikowy. Zrodził się on ze szlachetnej, twórczej inicjatywy, wielkiej pracy wychowawczo – propagandowej Starosty Gajewskiego, zrodził się w świadomości obywateli członków Wydziału i Sejmiku Powiatowego, którzy nie odrzucili inicjatywy mego przewodniczącego ale ją podtrzymali i pozwolili na jego realizację, zrodził się w końcu z ofiarności wszelkich kół obywateli, którzy nieśli swój grosz na wezwanie Sejmiku, aby jego program znalazł zaklęcie we wspaniałych murach.

Gmach Sejmikowy w Skierniewicach jest przejawem poezji życia i czynu, dobrego zużytkowania wyników swoich prac, jest dowodem, że poczucie patriotyczne wyrażać się potrafi nie tylko u nas okulcie bohaterskich i szlachetnych poczynań naszej historii, ale również w tworzeniu własnej, nowoczesnej historii, jest jednak ogniwem w łańcuchu wysiłków, które Polskę uczynią państwem silnym i zdrowem, zapewnią ludności dogodne warunki bytu, wzmocnią węzły społeczeństwa z państwem, nauczą czynu i szacunku dla władz państwowych i dla idei samorządowej“.

O zwiedzaniu gmachu w „Gazecie Urzędowej“ pisano:

„Pan Prezydent zwiedził gmach Domu Sejmikowego, w którym mieszczą się biura urzędów państwowych, samorządowych i społecznych, oraz kilka sal. Pan Prezydent wyrażał wielkie zadowolenie z pięknie i celowo urządzonych pomieszczeń biurowych i sal. W

gabinecie Starosty podano herbatę dla Pana Prezydenta i przedstawicieli Rządu. Przy wyjściu z gmachu p. Prezydent przybił gwóźdź do sztandaru PCK w tym dniu poświęconego i udał się na trybuny celem przyjęcia defilady wszystkich organizacji działających na terenie powiatu. Defilada, będąca lustracją stopnia zorganizowania łącznego mieszkańców powiatu skierniewickiego wypadła wspaniale.

Pan Prezydent wyrażał wielką radość z tak wielkiej liczebności organizacji społecznych, specjalnie straży pożarnych. Sznur defilady w kolumnach czwórkowych ciągnął się około 2 kilometry. Po przyjęciu defilady Prezydent odjechał samochodem do Spały o 18.30 przy tysięcznych okrzykach: Niech żyje Prezydent Ignacy Mościcki“.

Sam gmach Sejmiku był jak na owe czasy imponujący. Składał się z 74 pokoi, dwóch sal konferencyjnych, 50 innych pomieszczeń o łącznej powierzchni około 5255 m kw. Budynek składał się z sutereny, parteru i dwóch pięter. W suterenach były: mieszkania dozorcy domu i mechanika centralnego ogrzewania, kancelaria intendentalna, Straż Ogniowa, Związek Strzelecki, Związek Inwalidów, Związek Harcerski, Biuro Podań i Próśb, mechanik telegrafu i kawiarnia. Na parterze znajdowały się: mieszkania intendenta gmachu, Kasa Skarbowa, Urząd Skarbowy, Okręgowe Towarzystwo Rolnicze, Urząd Pocztowo –Telegraficzny. Na pierwszym piętrze znajdowało się Starostwo, sala konferencyjna, scena i pokoje teatralne, Wydział Powiatowy i Kasa Oszczędności. Na drugim piętrze mieściły się: Starostwo, architekt powiatowy, lekarz powiatowy, weterynaria, podprokurator, sędzia śledczy, Związek Ziemian, sale posiedzeń Sejmiku, Urząd Akcyz i Monopolów, Oddział Kontroli Skarbowej, Komisarz Ziemski, Komendant Powiatowy Policji Państwowej, a nawet powiatowe muzeum im Wł. St. Reymonta. W tym ostatnim były zbiory archeologiczne, historyczne, etnograficzne i przyrodnicze związane z laureatem nagrody Nobla. Taki stan gmachu pozostał do II wojny światowej. W czasie okupacji mieścił się tu Urząd Powiatowy i Miejski, kierowany przez władze okupacyjne. W styczniu 1945 roku budynek został podminowany, jednakże zamiar wysadzenia budynku został udaremniony. Po wojnie popularnie zwany „Sejmik“ był siedzibą władz powiatu i województwa.

Budynek Sejmikowy – fotografia - pocztówka z lat 30 XX wieku

Na mocy dekretu z 7 lutego 1919 roku, w Skierniewicach były dwa sądy pokoju. Sąd Pokoju Okręgu I obejmował miasto Skierniewice i gminy: Słupię, Głuchów i Skierniewkę. Sąd Pokoju Okręgu II obejmował gminy: Dębowa Góra, Doleck, Kowiesy, Grzymkowice i Korabiewice. W 1926 roku zlikwidowano okręgi tworząc jeden sąd pokoju dla miasta i terenu powiatu. W 1928 roku reforma sądownictwa ustanowiła sąd grodzki. Ten, zniesiony został w 1950 roku i zamieniony na powiatowy.

W Skierniewicach istniało kilka większych zakładów przemysłowych, hurtownie należały do ludności żydowskiej, która dominowała też w handlu detalicznym.

1 marca 1921 roku, postanowieniem sejmiku skierniewickiego otworzono Centralę Handlową Sejmiku w celu ułatwienia ludności powiatu dostępu do środków potrzebnych do produkcji rolnej. Po kilku latach funkcjonowania centrala stała się największą instytucją handlowąw mieście. Działały również spółdzielcze organizacje handlowe. Podstawą obrotu miejscowego handlu była obsługa lokalnego terenu, mimo, że 1/3 mieszkańców jeździła na targi poza teren powiatu.

W latach 1928-29 obok szpitala powiatowego wybudowano pawilon szpitala zakaźnego. Wcześniej, w 1925 roku, z fundacji Rockefellera zorganizowano Powiatowy Dom Zdrowia (w budynku po dawnym szpitalu zakaźnym), prowadzony przez lekarza powiatowego. Koszty utrzymania szpitala i domu zdrowia pokrywało wspólnie miasto i sejmik powiatowy.

Sejmik wydawał dziennik urzędowy starostwa powiatowego, w którym publikowane były lokalne wiadomości urzędowe. Tytuł tego wydawnictwa zmieniał się kilkakrotnie.

Po rozpoczęciu II wojny światowej, do 25 października miasto wraz z powiatem podlegało okupacyjnemu zarządowi wojskowemu. Powiat włączony został do Generalnej Guberni. W grudniu 1939 powiększył się jego obszar o tereny włączone ze zlikwidowanego powiatu brzezińskiego. Liczba mieszkańców powiatu wzrosła tym samym z 71 do 92 tysięcy. Powiat skierniewicki zlikwidowano 1 kwietnia 1941 roku, a całość włączona została do powiatu łowickiego. Urzędnikami byli prawie wyłącznie Niemcy. Po likwidacji powiatu utworzono tzw. komisariat wiejski jako ekspozyturę starostwa łowickiego. Likwidacja siedziby powiatu była korzystna dla mieszkańców miasta i terenu powiatu, bo nadzór niemiecki był wiele słabszy. W Skierniewicach mieściła się zamiejscowa komórka policji państwowej. Po likwidacji powiatu miasto podlegało nadzorowi Gestapo z Łowicza.

Od września 1939 do 17 stycznia 1945 roku istniało w Skierniewicach więzienie powiatowe, które mieściło się w budynku ratusza miejskiego.

Teren powiatu wyzwolony został 17 stycznia 1945 roku. Zaraz po wyzwoleniu przystąpiono do tworzenia organów władzy i administracji państwowej. Nową władzą były rady narodowe. W Skierniewicach funkcjonowała Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski z burmistrzem na czele. MRN była organem ustawodawczym, zaś Zarząd wykonawczym. Po wojnie rozpoczęto organizowanie władz i urzędu powiatowego. Pierwsze posiedzenie Powiatowej RN odbyło się w Skierniewicach już 21 stycznia 45 roku. Przewodniczącym został A. Sadowski, Starostą J. Księżak, Wicestarostą Sz. Zbudniewek. W 1950 roku zniesiono stanowisko Starosty i organ starostwa powiatowego. Ich kompetencje przejęły rady narodowe.

W 1954 roku zlikwidowano gminy tworząc gromady obejmujące o wiele mniejszy teren. Powiat skierniewicki podzielony został na 29 gromad, które mieściły się w: Aleksandrii, Białyninie, Dańkowie, Dębowej Górze, Głuchowie, Godzianowie, Grzymkowicach, Janisławicach, Jeruzalu, Kamionie, Kawęczynie Nowym, Korabiewicach, Kowiesach, Lipcach, Lisowoli, Makowie, Michowicach, Miedniewicach, Mokrej Prawej, Puszczy Mariańskiej, Raduczu, Radziwiłłowie, Słomkowie, Słupi, Strzybodze, Winnej Górze, Woli Pękoszewskiej, Wysokiennicach i Żelaznej. Przy okazji tych zmian odłączono wsie: Przybyszyce, Jasień i Zacywilki, które przekazano do powiatu brzezińskiego, wieś Narty przekazano do powiatu rawskiego, Borowiny do powiatu łowickiego. Do powiatu skierniewickiego z powiatu łowickiego przyłączono wieś chlebów a z rawskiego Podsędków, Raducz i Aleksandrię. W 1955 roku z powiatu łowickiego do skierniewickiego przeszła gromada Sierakowice Prawe, a w 1956 gromada Pszczonów.

Ponieważ reforma gromadzka nie spełniała swych założeń,

wkrótce zaczęto korygować sieć gromad. W 1958 roku zlikwidowano gromady Lisowola, Michowice, Korabiewice, Raducz i Wola Pękoszewska. W 1959 roku Zlikwidowano gromady Aleksandria i Winna Góra, w 1961 – Grzymkowice, Słomków i Strzyboga, a w 1968 roku Białynin i Żelazna.

W latach 1972 – 1975 przeprowadzono nowy podział administracyjny, który ustanowił dwustopniowy podział terytorialny na województwa i gminy. Cały teren wcześniejszego powiatu wszedł w skład woj. skierniewickiego, a obejmował dodatkowo tereny wydzielone z woj. łódzkiego i warszawskiego.

Teren powiatu podzielony został na miasto Skierniewice i 7 gmin: Maków, Skierniewice, Godzianów, Nowy Kawęczyn, Puszcza Mariańska, Głuchów i Kowiesy. Podobnie jak utworzenie powiatu tak i powstanie województwa skierniewickiego wpłynęło pozytywnie na rozwój miasta. Przybyły wtedy do powiatu wsie Zglinna Duża i Mała, a odłączono gromadę Grzymkowice.

Trzeba było kolejnych 23 lat, aby Skierniewice znów stały się siedzibą powiatu. W skład powiatu wchodzą obecnie gminy: Godzianów, Głuchów, Maków, Kowiesy, Lipce Reymontowskie Skierniewice, Bolimów, Nowy Kawęczyn i Słupia.