0 | S t r o n a

PORADNIK DLA INWESTORÓW –

WYKORZYSTANIE ENERGII SŁONECZNEJ

W BUDYNKACH WIELORODZINNYCH

PODDAWANYCH MODERNIZACJI

1 | S t r o n a

Wykorzystanie kolektorów słonecznych

na obszarach miejskich

„PORADNIK DLA INWESTORÓW – WYKORZYSTANIE ENERGII

SŁONECZNEJ W BUDYNKACH WIELORODZINNYCH PODDAWANYCH

MODERNIZACJI”

PUBLIK ACJĘ O PR ACOW ANO W IN STY TUCI E EN ER GET YKI ODN AWI ALN EJ © EC BREC Instytut Energetyki Odnawialnej

MARI A NALEW AJ KO ANN A SAN TO RSK A

EC BREC IN S T Y T U T E N E R G E T Y K I O D N A W I A L N E J SP . Z O . O . UL . M O K O T O W S K A 4/ 6, 00-641 WA R S Z A W A TE L ./ F A X : +48 22 875 86 78 E - M A I L : biuro@ieo.pl W W W . I E O .P L

2 | S t r o n a

SPIS TREŚCI

1. PODZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA TYPOWYCH GRUP BUDYNKÓW WIELORODZINNYCH W POLSCE ..................................... 4

C H A R A K T E R Y S T Y K A E N E R G E T Y C Z N A B U D O W N I C T W A W I E L O R O D Z I N N E G O W R Ó Ż N Y C H O K R E S A C H ...................... 5

O G R Z E W A N I E B U D Y N K Ó W W I E L O R O D Z I N N Y C H W P O L S C E .................................................................................... 7

2. POTENCJAŁ MIESZKALNICTWA W ZAKRESIE INSTALACJI ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ........................................... 8

3. BARIERY W PROCESIE INWESTYCYJNYM DLA BUDYNKÓW WIELORODZINNYCH I ZABYTKOWYCH................................ 10

B U D Y N K I W I E L O R O D Z I N N E ................................................................................................................................. 10

B U D Y N K I Z A B Y T K O W E ......................................................................................................................................... 11

4. S C E N A R I U S Z E M O D E R N I Z A C J I O B I E K T Ó W Z U W Z G L Ę D N I E N I E M E N E R G E T Y K I S Ł O N E C Z N E J ........... 12

N O W Y S Y S T E M P R O D U K C J I I D Y S T R Y B U C J I C . W . U . .............................................................................................. 12

C E N T R A L I Z A C J A S Y S T E M U C . W . U . ....................................................................................................................... 12

R O Z B U D O W A I S T N I E J Ą C E G O S Y S T E M U O K O L E K T O R Y S Ł O N E C Z N E ...................................................................... 12

P R Z E J Ś C I E D O S Y S T E M U N I S K O T E M P E R A T U R O W E G O ........................................................................................... 13

R E N O W A C J A D A C H U ............................................................................................................................................ 13

T E R M O M O D E R N I Z A C J A ........................................................................................................................................ 13

5. SŁONECZNE SYSTEMY GRZEWCZE INSTALOWANE NA BUDYNKACH WIELORODZINNYCH ............................................... 14

S Ł O N E C Z N E S Y S T E M Y P R Z Y G O T O W A N I A C I E P Ł E J W O D Y U Z Y T K O W E J .................................................................. 16

S Ł O N E C Z N E S Y S T E M Y P R Z Y G O T O W A N I A C I E P Ł E J W O D Y I W S P O M A G A N I A C . O . (C OMB I) ................................. 20

6. KALKULACJA KOSZTÓW INSTALACJI SŁONECZNEJ ........................................................................................................... 21

K O S Z T Y I N W E S T Y C Y J N E ..................................................................................................................................................... 21

P P Ł A C A L N O Ś Ć I N S T A L A C J I S Ł O N E C Z N E J ....................................................................................................................... 22

M O Ż L I W O Ś C I O P T Y M A L I Z A C J I K O S Z T Ó W I K O R Z Y Ś C I ................................................................................................. 24

P R Z Y K Ł A D Y Z R E A L I Z O W A N Y C H I N W E S T Y C J I .................................................................................................................. 25

N A R Z Ę D Z I A D O K A L K U L A C J I K O S Z T Ó W I N S T A L A C J I S Ł O N E C Z N Y C H ............................................................................. 30

P O Z O S T A Ł E K O S Z T Y R E N O W A C J I B U D Y N K U .................................................................................................................... 32

7. ŹRÓDŁA DOFINANSOWANIA INWESTYCJI SŁONECZNYCH, TERMOMODERNIZACYJNYCH I RENOWACYJNYCH ................ 34

P R E M I A T E R M O M O D E R N I Z A C Y J N A .................................................................................................................................... 35

P R E M I A R E M O N T O W A ........................................................................................................................................................ 36

N A R O D O W Y F U N D U S Z O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A I G O S P O D A R K I W O D N E J .................................................................. 36

R E G I O N A L N E P R O G R A M Y O P E R A C Y J N E (R P O) ............................................................................................................. 37

JESSICA …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….37

K R E D Y T Y B A N K O W E ........................................................................................................................................................... 38

P O D S U M O W A N I E Ź R Ó D E Ł F I N A N S O W A N I A ...................................................................................................................... 40

3 | S t r o n a

WPROWADZENIE

Niniejszy przewodnik, zaadresowany jest w szczególności do właścicieli i użytkowników

budynków wielorodzinnych i budynków zabytkowych w Polsce. Celem publikacji jest

przedstawienie sugestii i rozwiązań we wdrażaniu technologii słonecznych na budynkach

wielorodzinnych poddawanych modernizacjom i renowacjom. Poradnik zawiera analizy oraz

szczegółowe rekomendacje zebrane na wortalu projektu UrbanSolPlus - Wykorzystanie

kolektorów słonecznych na obszarach miejskich

UrbanSolPlus to europejski projekt łączący ze sobą różne grupy ekspertów i praktyków

bezpośrednio i pośrednio związane z branżą kolektorów słonecznych: producentów

i dystrybutorów systemów słonecznych, biura projektowe, urzędy gmin i miast, prywatnych

inwestorów, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, firmy instalatorskie, architektów i in..

Projekt ma na celu promocję wykorzystania systemów kolektorów słonecznych na budynkach

wielorodzinnych i zabytkowych, budowanie świadomości w zakresie instalacji słonecznych

oraz przekazywanie rzetelnej, fachowej wiedzy. Podjęcie takiej inicjatywy przez 11 instytucji,

urzędów i firm z sześciu państw europejskich pojawiło się w wyniku obserwacji trendów

i rozwoju rynku kolektorów słonecznych w kontekście termomodernizacji, renowacji,

rewitalizacji osiedli i budynków kubaturowych. Spostrzeżono m.in. bariery w procesie

inwestycyjnym, problemy związane z zabytkową zabudową, brak odpowiednich informacji.

Odpowiedzią na nie powinny być zmiany w podejściu władz lokalnych i właścicieli

(dysponentów obiektów publicznych) do nowych inwestycji na zabytkowych obiektach,

znalezienie efektywnych dróg kontaktu z projektantami i architektami oraz przedstawienie

dokładnej ekonomiki inwestycji dla budynków wielorodzinnych.

Potencjalni inwestorzy rozważając instalację kolektorów słonecznych, nie zawsze

dysponują niezbędną wiedzą dotyczącą skali przedsięwzięcia, kosztów inwestycji, czy

spodziewanych efektów ekonomicznych. Celem niniejszej publikacji jest przybliżenie

problematyki dotyczącej technicznych i ekonomicznych aspektów wykorzystania energii

słonecznej w budynkach wielorodzinnych i/lub zabytkowych, a tym samym ułatwienie

podjęcia optymalnej decyzji.

4 | S t r o n a

1. PODZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA TYPOWYCH GRUP

BUDYNKÓW WIELORODZINNYCH W POLSCE Współczesna typologia budynków

mieszkaniowych tworzona jest na podstawie

kryteriów głównych (np. rok budowy,

konstrukcja, charakter budynku) oraz

pomocniczych (np. typ ogrzewania). Na

potrzeby niniejszego opracowania skorzystano

z uproszczonej klasyfikacji budynków

wielorodzinnych, charakteryzujących się

wspólnymi cechami w zakresie efektywności

energetycznej, najbardziej typowymi dla

danego okresu. Wielorodzinne budynki

mieszkaniowe podzielone zostały na cztery

kategorie typologiczne i ułożone w matrycę.

Przedstawione zdjęcia reprezentują typowy

dla danej kategorii budynek.

Tabela 1. Typologia budynków mieszkaniowych w Polsce [źródła zdjęć: patrz spis tabel]

Lp. Rok budowy Wielorodzinne Wieżowce

1 Przed 1945

Fot. Władysław Kucz

_____

2 1946 – 1990

Fot. © stock.xchng

Fot. © Panthermedia

3 1991 – 2008

Fot. Własność serwisu

www.stoczniowiec.pl

Fot. Własność serwisu

www.sbart.pl

4 Po 2008

Fot. © JEMS Architekci

Fot. © Sea Towers

Bazą do utworzenia matrycy typologicznej

była klasyfikacja budynków mieszkalnych

dokonana w ramach projektu TABULA

(Typology Approach for Building Stock Energy

Assessment - projekt wdrażany od maja 2009r.

w ramach programu Inteligentna Energia –

Europa w 14 krajach europejskich).

Uproszczona klasyfikacja prezentuje budynki

wielorodzinne charakterystyczne dla każdego

z czterech okresów budowy. Okresy budowy

zostały wyznaczone w sposób możliwie

najlepiej odzwierciedlający rozwój

stosowanych materiałów, elementów

konstrukcyjnych i technologii oraz zasadnicze

zmiany w wymogach termiczno-technicznych

dla nowych i rewitalizowanych budynków.

5 | S t r o n a

1.1. CHARAKTERYSTYK A ENERGETYCZNA BUDOWNICTWA

WIELORODZINNEGO W RÓŻNYCH OKRESACH

BUDOWNICTWO WIELORODZINNE DO ROKU 1945

W przedwojennej zabudowie miejskiej

dominowały kamienice - budynki murowane

z cegły lub kamienia, zwykle o kilku

kondygnacjach. W Polsce wiele budynków

tego typu wciąż jest w bardzo złym stanie

i wymaga kapitalnych remontów. Często

spotkać się można z ogrzewaniem piecowym

lub koniecznością podgrzewania wody

za pomocą pieca gazowego, bądź

elektrycznego. Nie jest to jednak regułą. Wiele

mieszkań wyposażonych jest w centralne

ogrzewanie etażowe (znajdujące się w obrębie

mieszkania) z kotłem gazowym lub na tańsze

paliwo, jak np. ekogroszek. Niejednokrotnie

kamienice przyłączone są do miejskiej lub

osiedlowej sieci ciepłowniczej.

Szacunkowy udział kamienic w ogólnej

liczbie wielorodzinnych budynków

mieszkalnych w Polsce, wynosi średnio 18,15%

(GUS, 2011). Przy czym zasoby mieszkaniowe

w budynkach przedwojennych największe są

w Sopocie oraz Szczecinie, gdzie stanowią

odpowiednio 41% i 31% wszystkich

nieruchomości mieszkaniowych. Na drugim

biegunie są takie miasta jak Kielce i Rzeszów

(po 7%).

Na dzień dzisiejszy wiele kamienic posiada

status zabytku. Remont takiej kamienicy może

odbyć się jedynie za zgodą konserwatora.

Tabela 1. Popularne systemy ogrzewania i systemy c.w.u. w stosowane w budownictwie

wielorodzinnym do roku 1940, wraz z przykładem przeprowadzanej typowej modernizacji (Źródło:

Narodowa Agencja Poszanowania Energii SA).

Budynki wielkopłytowe budowane w latach 1946 – 1990

W latach 1946-1990, budowy realizowane

były masowo, a w połowie lat 60. rozpoczął się

gwałtowny rozwój technologii

wielkopłytowych. Najczęściej są to wysokie

wieżowce lub cztero-piętrowe budynki,

wymagające obecnie szeroko prowadzonej

rewitalizacji. Konieczna jest szybka

modernizacja instalacji centralnego

ogrzewania, instalacji elektrycznych oraz

gazowych. Większość budynków z lat 70. i 80.

odnotowuje ogromne straty ciepła, a co za

tym idzie rosnące koszty ogrzewania, przede

wszystkim mieszkań parterowych. Koszty

ogrzewania pochłaniają ok. 70% czynszu.

Typowym i najpopularniejszym systemem

grzewczym w budynkach wielkopłytowych jest

obecnie sieć ciepłownicza. Szacunkowy udział

budynków wielkopłytowych w ogólnej liczbie

budynków wielorodzinnych w Polsce, wynosi

średnio 59,05% (GUS, 2011). Przy czym,

budynki te, stanowią trzon budownictwa

mieszkaniowego w Kielcach i Rzeszowie, gdzie

stanowią odpowiednio 44 i 43% wszystkich

nieruchomości mieszkaniowych. Według

Stan wyjściowy Standardowa modernizacja

SYSTEMY

Ogrzewanie

wytwarzanie zasobnik przesył wytwarzanie zasobnik przesył

Piece kaflowe - - Kocioł gazowy

dwufunkcyjny -

Centrale, rury

izolowane

Ciepła woda

wytwarzanie zasobnik przesył wytwarzanie zasobnik przesył

Piec przepływowy,

gazowy - Pobór miejscowy

Kocioł gazowy

dwufunkcyjny -

Centrale, rury

izolowane

6 | S t r o n a

obiegowej opinii budynki z wielkiej płyty

zaprojektowane zostały na sześćdziesięcioletni

okres użytkowania. Obecnie wchodzą zatem w

krytyczny etap eksploatacji. Na szczęście

badania techniczne dowodzą, że domy

z wielkiej płyty są wystarczająco trwałe, żeby

podjęta mogła być ich kompleksowa

modernizacja.

Tabela 2. Popularne systemy ogrzewania i systemy c.w.u. w budynkach z lat 1946-1990, wraz z przykładem

przeprowadzanej standardowej modernizacji (Źródło: Narodowa Agencja Poszanowania Energii SA).

Budownictwo nowoczesne – po roku 1990

Nowoczesny blok mieszkalny

to wielokondygnacyjny budynek

o powtarzalnych segmentach, budowany od

połowy lat 90. XX w. Nowoczesne budynki

znacznie różnią się między sobą wyglądem,

wielkością, jakością wykonania, czy

zastosowanymi rozwiązaniami

architektonicznymi. Możemy spotkać budynki

z cegły jak i płytowe. Co do zasady,

nowoczesne bloki mieszkalne stawiane są

z uwzględnieniem najnowszych

obowiązujących przepisów i standardów,

łącznie z wymaganiami dotyczącymi

minimalnej wydajności energetycznej,

zawartymi w prawie krajowym.

Nowoczesne budynki wielorodzinne

w większości wyposażone są w instalacje

centralnego ogrzewania, niezależnie od źródła

zasilania (ciepło sieciowe, kotłownia lokalna,

kocioł). W dużych miastach jest to głównie

ogrzewanie gazowe, a rzadziej spotykana, ze

względu na wysoką cenę, jest energia

elektryczna.

Jako, że są to budynki stosunkowo nowe

nie wymagają one obecnie szeroko zakrojonej

rewitalizacji. Jednakże często modernizacja

jest wskazana.

Tabela 3. Popularne systemy ogrzewania i systemy c.w.u. w budynkach po 1990r., wraz z przykładem

przeprowadzanej standardowej modernizacji (Źródło: Narodowa Agencja Poszanowania Energii SA).

Stan wyjściowy Standardowa modernizacja

SYSTEMY

Ogrzewanie

wytwarzanie zasobnik przesył wytwarzanie zasobnik przesył

Scentralizowane - - Scentralizowane - Centrale, rury

izolowane

Ciepła woda

wytwarzanie zasobnik przesył wytwarzanie zasobnik przesył

Scentralizowane - Pobór

miejscowy

Scentralizowane - Centrale, rury

izolowane

SYSTEMY

Stan wyjściowy Standardowa modernizacja

Ogrzewanie

wytwarzanie zasobnik przesył wytwarzanie zasobnik przesył

Kocioł węglowy - - Kocioł gazowy

dwufunkcyjny -

Centrale, rury

izolowane

scentralizowane - - Kocioł gazowy

dwufunkcyjny -

Centrale, rury

izolowane

Ciepła woda

wytwarzanie zasobnik przesył wytwarzanie zasobnik przesył

Piecyk przepływowy,

gazowy -

Pobór

miejscowy

Kocioł gazowy

dwufunkcyjny -

Centrale, rury

izolowane

scentralizowane - Pobór

miejscowy

Kocioł gazowy

dwufunkcyjny -

Centrale, rury

izolowane

7 | S t r o n a

1.2. OGRZEWANIE BUDYNKÓW W IELORODZINNYCH W POLSCE

Ciepło z miejskiego systemu

ciepłowniczego to obecnie najpopularniejszy

i szeroko dostępny w aglomeracjach

miejskich sposób ogrzewania budynków

wielorodzinnych. Zarówno w krajowych, jak

i miejskich systemach ciepłowniczych

podstawowym paliwem jest węgiel

energetyczny (w 98%). W przypadku

budynków niepodłączonych do sieci

ciepłowniczej, przeważająca liczba kotłowni

lokalnych, to kotłownie gazowe.

Poniższe tabele prezentują udział

poszczególnych systemów grzewczych

w budynkach, w zależności od roku budowy

i wielkości budynku (małe budynki

wielorodzinne – 3-9 mieszkań, duże budynki

wielorodzinne – posiadające więcej niż 9

mieszkań). W tabeli 4 zestawiono budynki

z procentowym udziałem różnych typów

ogrzewania. W tabeli 5 przedstawiono średnie

koszty ogrzewania budynków z różnych

okresów budowlanych.

Tabela 4. Systemy grzewcze w różnych typach budynków wielorodzinnych (wyniki projektu TABULA, 2011)

Typ budynku Okres budowy Miejski system ciepłowniczy Lokalna ciepłownia

węgiel gaz olej inne węgiel gaz olej inne

Małe budynki wielorodzinne

do 1944 98% 2% 0% 0% 18% 65% 12% 5%

1945-1970 98% 2% 0% 0% 13% 72% 10% 5%

1971-2002 98% 2% 0% 0% 3% 89% 6% 2%

2002-2010 98% 2% 0% 0% 1% 91% 5% 3%

Duże budynki wielorodzinne

do 1944 98% 2% 0% 0% 18% 65% 12% 5%

1945-1970 98% 2% 0% 0% 13% 72% 10% 5%

1971-2002 98% 2% 0% 0% 3% 89% 6% 2%

2002-2010 98% 2% 0% 0% 1% 91% 5% 3%

Tabela 5. Zestawienie kosztów ogrzewania budynku w zależności od roku budowy, obliczone za pomocą

wskaźnika sezonowego zapotrzebowania na ciepło EA (Żurawski, 2008)1

Typ budynku Okres budowy c.w.u. kocioł węglowy

kocioł gazowy

kocioł olejowy

elektryczne inne

Małe budynki wielorodzinne

do 1944 58% 2% 20% 0% 20% -

1945-1970 73% 2% 21% - 4% -

1971-2002 90% 0% 8% - 2% -

2002-2010 85% - 13% - 2% -

Duże budynki wielorodzinne

do 1944 60% 1% 22% 2% 12% 3%

1945-1970 68% - 28% - 4% -

1971-2002 70% - 25% - 5% -

2002-2010 72% - 20% - 8% -

1 Żurawski J., Energooszczędność w budownictwie część II - energochłonność,

Izolacje, 2/2008

8 | S t r o n a

2. POTENCJAŁ MIESZKALNICTWA W ZAKRESIE INSTALACJI

ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII

Potencjał mieszkalnictwa w zakresie

instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE)

jest ogromny. Dotyczy on w szczególności

energetyki słonecznej, najłatwiejszej do

zintegrowania z budynkami i najszerzej

spełniającej wymogi prawne i lokalizacyjne

(głównie kolektory słoneczne ze względu na

dofinansowanie inwestycji, ale również panele

fotowoltaiczne). Jednak jest to również obszar

do wykorzystania pomp ciepła (energia

geotermalna) oraz automatycznych kotłów na

biomasę (pelet i brykiet). Obserwacja rynku

pomp ciepła skłania do wniosku, że

instalowane są one zazwyczaj w nowo

budowanych obiektach, zarówno w nielicznych

prywatnych domach (willach), jak i licznych

obiektach zbiorowego użytkowania. Mimo, że

pompy ciepła są instalowane także

w odnawianych, starych budynkach to

pamiętać należy, iż budowa tego typu

systemów jest problematyczna i wymaga

znacznych nakładów (np. instalowanie

w gruncie poziomych lub pionowych

wymienników ciepła).

ENERGETYKA SŁONECZNA

W obliczeniach realnego potencjału energii

słonecznej w przygotowywaniu c.w.u.2

,

oparto się na danych o alokacji dla

mieszkańców w różnych województwach,

o odmiennych warunkach technicznych

i ekonomicznych do instalowania kolektorów

słonecznych, typach zabudowy i mieszkań.

W analizach korzystano z publikacji

„Mieszkania 2002” Głównego Urzędu

Statystycznego. Potencjał ekonomiczny ciepła

do przygotowywania c.w.u. obliczony został na

podstawie liczby mieszkańców korzystających

z ciepłej wody użytkowej. Wzięto pod uwagę

tylko systemy, w których c.w.u. nie jest

zakupywana z sieci ciepłowniczej oraz,

w których brak było jakiegokolwiek (poza

grzaniem wody na blatach kuchennych lub

grzałkami) systemu przygotowywania c.w.u.

Systemy, w których c.w.u. jest kupowana

z sieci, pominięto dlatego, że w taryfach za

ciepło sieciowe zbyt duży udział mają koszty

stałe i oszczędności na kosztach zakupu c.w.u.

z zewnątrz byłyby niewystarczającym

impulsem ekonomicznym do masowego

korzystania z opcji „solarnej”.

2 Wisniewski G. (red.): Możliwości wykorzystania

odnawialnych źródeł energii do 2020 roku. Ekspertyza dla Ministerstwa Gospodarki. Instytut Energetyki Odnawialnej. Warszawa, 2007 r.

Przy tych założeniach ogólna liczba osób,

która mogłaby korzystać z systemu ogrzania

c.w.u. przy pomocy instalacji słonecznej

wynosi ponad 32 mln mieszkańców

w obiektach stałego zamieszkania. Potencjał

ekonomiczny kolektorów słonecznych do

podgrzewania wody obliczono przy założeniu,

że dostarczają one w ciągu roku ok. 40%

energii potrzebnej na jej przygotowanie. Daje

to wynik ponad 28 000 PJ/rok.

Przy obliczaniu potencjału rynkowego na

2020 r. przyjęto, na podstawie studiów dla

innych krajów (np. Austria) oraz studiów

europejskich (np. ESTIF) praktyczny wskaźnik

jego wykorzystania potencjału ekonomicznego

(m.in. z uwagi na względy lokalizacyjne i koszty

z tym związane) na poziomie 1/3, co jest

odpowiednikiem 14 193 TJ energii końcowej

i wymaganej powierzchni kolektorów

słonecznych ok. 12 mln m2 w celu

przygotowywania c.w.u.

9 | S t r o n a

Potencjał systemów typu „combi”

oszacowano na podstawie powierzchni

użytkowej w mieszkaniach indywidualnych

w obiektach stałego zamieszkania nadających

się do tego typu aplikacji. W opracowaniu

wzięto pod uwagę jedynie te systemy, gdzie

funkcjonują indywidualne systemy

ogrzewania oraz piece3. Łączna powierzchnia

użytkowa w mieszkaniach pozwalająca na

współpracę systemów tradycyjnych

z kolektorami przy takich założeniach wynosi

545 mln m2

(70% całkowitej powierzchni

mieszkalnej użytkowanej stale). Dodatkowo

założono maksymalny możliwy stopień

wykorzystania instalacji słonecznej

w systemach „combi” wynoszący 24%.

Uwzględniając jednostkowe łączne

zapotrzebowanie na energię w budynkach,

które będą wykorzystywać energię słoneczną

w 2020 r. na poziomie 360 MJ/m2 oraz

3 Piece – zaliczono tu ogrzewanie pomieszczeń w

mieszkaniu piecami kaflowymi, bądź różnymi piecami na paliwa stałe, np. węgiel, a także piecami kaflowymi z zamontowanymi grzałkami elektrycznymi.

przyjmując, że wszystkie zainstalowane do

tego okresu systemy „combi” będą też służyły

do podgrzewania c.w.u. (cześć potencjału

została już ujęta w analizach powyżej),

potencjał ekonomiczny tych systemów

(z wyłączeniem części uwzględnionej powyżej

dla c.w.u.), wynosi 47 144 TJ. Jednakże,

w porównaniu do potencjału energii

słonecznej do przygotowywania c.w.u.,

założono znacznie niższy wskaźnik

wykorzystania potencjału ekonomicznego do

2020 r., na poziomie 10%. Przy tych

założeniach, potencjał rynkowy systemów typu

„combi” wynosi 4 700 TJ energii końcowej

i wymaga zainstalowania prawie 2,6 mln m2

kolektorów słonecznych. W tym przypadku

powinny być zastosowane kolektory

próżniowe o większej wydajności w półroczu

zimowym.

10 | S t r o n a

3. BARIERY W PROCESIE INWESTYCYJNYM DLA BUDYNKÓW

WIELORODZINNYCH I ZABYTKOWYCH

Inwestorzy realizujący prace budowlane

napotykają różne bariery podczas procesu

inwestycyjnego np. skomplikowane procedury

uzyskiwania pozwoleń. Część z tych

problemów można zniwelować dzięki

odpowiedniemu zaplanowaniu etapów

realizacji inwestycji i prowadzenia ich

równolegle, tak aby skrócić czas oczekiwania

na decyzje administracyjne.

Według ostatniej edycji raportu Banku

Światowego – Doing business 2011, Polska

zajęła 70 miejsce (w gronie 183 państw)

w ogólnym rankingu łatwości prowadzenia

działalności gospodarczej (easy of doing

business). Jednak w przypadku uzyskiwania

pozwoleń na budowę zostaliśmy bardzo nisko

ocenieni zajmując 164. miejsce. Procedura jest

bardzo czasochłonna (311 dni podczas gdy

w krajach OECD trwa ona średnio 166 dni),

sformalizowana (32 formalności) oraz

kosztowna (121,8% dochodu per capita).

Rozbudowane lub zbędne procedury

formalno-prawne są ograniczeniem dla

inwestorów, jednak pomimo wszystko nie

zniechęcają do rozpoczęcia inwestycji.

BUDYNKI WIELORODZINNE

Obiekty mieszkalnictwa wielorodzinnego

nie stanową specyficznych, trudniejszych od

pozostałych budynków, w których prowadzone

są gruntowne prace remontowe. Ważne jest

rozróżnienie sposobu zarządzania dzielącego je

na spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe.

O ile w tych pierwszych zasobami

mieszkalnymi zarządza zarząd w imieniu

mieszkańców i może podejmować

samodzielnie decyzje inwestycyjne, o tyle

w drugim przypadku potrzebna jest zgoda

mieszkańców na rozpoczęcie realizacji

inwestycji.

Prace budowlane na obiektach typu bloki

mieszkalne są najczęściej związane

z termomodernizacją. Prace tego typu są

coraz częstsze, procedury stają się coraz

bardziej uproszczone jak i zwiększa się

doświadczenie zarówno inwestorów jak

i instytucji finansujących projekty tego typu.

Termomodernizacja jest przedsięwzięciem,

mającym na celu redukcję zużywanej energii

cieplnej w budynku. Obejmuje prace typu:

docieplanie ścian zewnętrznych i stropów

wymiana okien

wymiana lub modernizacja systemów

grzewczych (np. instalacja słoneczna)

Rys. 1 Etapy termomodernizacji budynku mieszkalnego.

Audyt energetyczny

Dokumentacja techniczna

Pozyskanie źródła

finansowania

Wyłonienie wykonawcy

Zakończenie prac,

zamieszkiwanie

11 | S t r o n a

BUDYNKI ZABYTKOWE

Obiekty zabytkowe stanowią odrębny

przypadek inwestorski. W związku z ochroną

dziedzictwa kulturowego i historycznego

budynki te podlegają nadzorowi konserwatora,

od którego decyzji zależy zakres prac

budowlanych i ingerencja zarówno w strukturę

budynku jak i jego wygląd zewnętrzny, tak aby

zachować zgodność z oryginalną wersją

obiektu.

Procedury uzyskiwania pozwoleń

wojewódzkiego konserwatora zabytków na

podejmowanie działań przy zabytku wpisanym

do rejestru zabytków regulowane są

przepisami art. 36 ustawy z dnia 23 lipca 2003

r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

(Dz. U. Nr 162, poz.1568 z późn. zm.) oraz

rozporządzenia Ministra Kultury z dnia

9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia

prac konserwatorskich, restauratorskich, robót

budowlanych, badań konserwatorskich

i architektonicznych, a także innych działań

przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków

oraz badań archeologicznych i poszukiwań

ukrytych lub porzuconych zabytków

ruchomych (Dz. U. Nr 150, poz.1579).

Prace termomodernizacyjne, wymiana

systemu ogrzewania wody użytkowej wraz

z instalacją kolektorów słonecznych zaliczane

są do robót budowlanych wymagających

pozytywnej opinii konserwatora zabytków.

Dopuszczenie nowych technologii do obiektów

zabytkowych jest możliwe i daje poczucie

„pójścia z duchem czasów” przy zachowaniu

starej i bardzo cennej zabudowy. Trend

łączenia „starego z nowym” jest coraz częściej

obecny w miastach, dając ciekawy efekt

dynamiki wśród starych budynków.

Zebranie potrzebnej dokumentacji może

być czasochłonne, jednak ułatwieniem jest

elektroniczny schemat dokumentacji prac

badawczych, konserwatorskich

i restauratorskich opracowany przez

Narodowy Instytut Dziedzictwa:

(http://www.nid.pl/idm,289,idn,420,schemat-

dokumentacji-prac-badawczych-

konserwatorskich-i-restauratorskich.html).

Większość inwestorów instalujących

kolektory słoneczne na obiekcie zabytkowym

nie spotyka się z istotnymi barierami ze strony

wojewódzkich konserwatorów zabytków.

Tylko projekty istotnie wpływające na wygląd

budynku, z niewłaściwą lokalizacją kolektorów

są negatywnie opiniowane.

Prace rewitalizacyjne mogą być

prowadzone również w ramach

termomodernizacji na obiektach zabytkowych.

Proces prowadzenia inwestycji jest podobny

jak na rysunku 1, przy czym do dokumentacji

technicznej należy dodać wszystkie niezbędne

pozwolenia konserwatora zabytków.

„Instalacja kolektorów słonecznych na budynkach znajdujących się pod ochroną

konserwatora zabytków, wymaga jego pozytywnej opinii. Ta natomiast, podyktowana

jest przede wszystkim zachowaniem oryginalnej budowy modernizowanego obiektu.

W takich przypadkach dużą rolę odgrywa możliwość wbudowania kolektorów w połać

dachu, tak aby tworzyły one jednolitą płaszczyznę oraz zapewniały szczelność pokrycia

dachowego. Niezależnie od typu budynku, czy rodzaju instalacji, warto zdecydować się

na kolektor posiadający nie tylko certyfikat KEYMARK, świadczący o zgodności produktu

z europejskimi normami, ale również certyfikat potwierdzający wysoką wydajność

energetyczną kolektora jak znak „Błękitny Anioł”."

Mgr. Inż. Jolanta Nowak Key Account Manager/ Doradztwo techniczne w firmie SOLARFOCUS

12 | S t r o n a

4. SCENARIUSZE MODERNIZACJI OBIEKTÓW Z UWZGLĘDNIENIEM

ENERGETYKI SŁONECZNE J

W istniejącym budynku system ogrzewania

może zostać wzbogacony o kolektory

słoneczne, co jest najprostszym scenariuszem

modernizacji, a jednocześnie może dawać

korzystne efekty energetyczne jak

i oszczędności finansowe. Większość

obecnych na rynku kolektorów słonecznych

może zostać włączona do istniejącego

w budynku systemu ogrzewania.

Nie zawsze jednak można zastosować

najprostszy sposób poprawy wydajności

systemu ze względu na różne bariery

technologiczne i konstrukcyjne w istniejącym

budynku. Główne problemy dotyczące

analizowanych typów budynków związane są

z wiekiem systemów grzewczych i systemów

produkcji i dystrybucji ciepłej wody użytkowej

(c.w.u.). Stare instalacje często wymagają

wymiany orurowania i kotłów, które

wykorzystywane są w nieefektywny sposób.

Podłączenie do sieci ciepłowniczej

systemów słonecznych jest bardzo złożonym

i trudnym procesem ze względu na bariery we

wdrażaniu zielonego ciepła. Przy polskich

priorytetach skierowanych na zwiększenie

ilości energii elektrycznej w kogeneracji, ciepło

ze słońca – uzyskiwane przez część roku –

utrudnia efektywne wykorzystanie ciepła dla

produkcji energii elektrycznej w kogeneracji.

W zależności od wieku i stanu instalacji

słonecznej przewiduje się różne możliwości

renowacji systemu. Biorąc pod uwagę kwestie

ekonomiczne najlepiej przeprowadzać remont

podczas innych zmian konstrukcyjnych, tak aby

obniżyć całościowe koszty inwestycji

prowadząc równolegle prace remontowe.

Poniżej przedstawiono różne scenariusze

renowacji systemów biorąc pod uwagę różne

aspekty decyzyjne w związku z instalacją

kolektorów słonecznych na budynku

wielorodzinnym.

NOWY SYSTEM PRODUKCJI I

DYSTRYBUCJI C .W .U .

W starych budynkach system

przygotowywania c.w.u. często wymaga

wymiany. Zazwyczaj w starszych, a co za tym

idzie bardziej skomplikowanych obiektach

remontu wymaga bardzo wiele elementów

konstrukcyjnych. Przy czym decyzja

o wymianie systemu produkcji i dystrybucji

c.w.u. powinna być poparta wyceną skali

oszczędności i spełnieniem wymagań

w zakresie zaopatrzenia w c.w.u.

CENTRALIZACJA SYSTEMU C .W .U .

W budynku, w którym znajduje się system

ogrzewania wody piecami gazowymi

(dla każdego mieszkania oddzielny piec)

można zaproponować centralny system oparty

na pracy kolektorów słonecznych uzupełniony

jednym konwencjonalnym szczytowym

źródłem energii.

Znacznie efektywniejsze od podgrzewania

wody osobno w każdym punkcie poboru jest

przygotowywanie jej centralnie

i doprowadzenie do poszczególnych punktów

(łazienek i kuchni). Związane jest to

z koniecznością rozbudowy instalacji, ale

zapewni zaopatrzenie w ciepłą wodę przy

umiarkowanych nakładach inwestycyjnych

oraz kosztach eksploatacyjnych.

ROZBUDOWA ISTNIEJĄCEGO

SYSTEMU O KOLEKTORY

SŁONECZNE

Motywacją do rozpoczęcia inwestycji mogą

być niższe rachunki za podgrzewanie wody

oraz różne możliwości dofinansowania

instalacji. Ponadto w przyszłości planuje się

wprowadzenie obowiązkowego wykorzystania

odnawialnych źródeł energii. Kolektory

słoneczne do podgrzewania wody użytkowej

13 | S t r o n a

są w stanie same zapewnić wymagany udział

(proponowane minimum 13%) odnawialnej

energii w budynku.

PRZEJŚCIE DO SYSTEMU

NISKOTEMPERATUROWEGO

Wprowadzenie ogrzewania podłogowego

może być wspierane przez instalację opartą na

kolektorach próżniowych (z uwagi na ich

wydłużoną pracą w miesiącach wiosennych

i letnich w przeciwieństwie do kolektorów

płaskich pracujących najczęściej latem).

RENOWACJA DACHU

Remont pokrycia dachowego (wymiana

i ocieplenia) jest dobrą okazją do instalacji na

nim systemu kolektorów słonecznych. Prace

prowadzone równolegle są znacznie bardziej

opłacalne finansowo.

Wybierając poszczególne elementy

instalacji słonecznej, uwagę należy zwrócić

również na sposób mocowania kolektorów na

dachu. Odpowiedni montaż nie tylko

zapobiega zniszczeniu pokrycia dachowego,

ale również gwarantuje estetyczny wygląd

instalacji słonecznej – co szczególne duże

znaczenie odgrywa w przypadku budynków

zabytkowych. Kolejna kwestia to takie

wykonanie wszystkich przejść przez poszycia

dachowe, by trwale wyeliminować możliwość

przenikania wody.

TERMOMODERNIZACJA

Na proces termomodernizacji składa się

wiele możliwości remontowych, ale przede

wszystkim wśród nich należy wymienić remont

dachu, wymianę okien i ocieplenie budynku.

Mimo, że są to kosztowne inwestycje dla

obiektu wielorodzinnego, wprowadzenie

zmian w systemie ogrzewania pomieszczeń

i wody użytkowej jest również istotnym

elementem prac termomodernizacyjnych

i znacząco polepsza wskaźniki zużycia energii.

Koszt inwestycyjny w takim przypadku istotnie

wzrasta, jednak dostępne premie

termomodernizacyjne i inne możliwości

finansowania inwestycji mogą pozytywnie

wpłynąć na decyzję inwestora.

"Tylko profesjonalne uchwyty do zestawów solarnych oraz przejścia dachowe

pozwalają na montaż „solarów” zgodnie z obowiązującymi normami, zapewniając

optymalne funkcjonowanie systemu oraz szczelność pokrycia dachowego.

Dzięki temu unikniemy niespodzianek w postaci pękniętych dachówek,

poprzecieranych przewodów, zalanego poddasza czy zawilgoconej termoizolacji. "

Przemysław Skibiński Key Account Manager/Technical Manager w firmie Klöber-HPi

Polska Sp. z o.o.

14 | S t r o n a

5. SŁONECZNE SYSTEMY GRZEWCZE INSTALOWANE NA

BUDYNKACH WIELORODZINNYCH

Instalacje kolektorów słonecznych na

dużych budynkach wielorodzinnych wymagają

uważnego i dokładnego planowania. Zalecane

jest by architekci i instalatorzy ściśle

współpracowali ze sobą na każdym etapie

projektu, co daje gwarancję, że wykonana

instalacja będzie działać poprawnie. Każda

instalacja słoneczna składa się z szeregu

elementów, które należy dobrać indywidualnie

- w zależności od potrzeb użytkowników. W

skład instalacji słonecznej wchodzą:

kolektory słoneczne

zbiornik z wymiennikiem

zespół pompowy z zaworem

bezpieczeństwa

sterownik elektroniczny

mocowania kolektora słonecznego

płyn niezamarzający

pompka do napełniania układu oraz

naczynie wzbiorcze

śrubunki oraz zespoły przyłączeniowe

kolektora oraz zbiornika

Do wyżej wymienionych elementów należy

dodać konstrukcję wsporczą w przypadku zbyt

płaskiego dachu lub jeśli inwestor chce

integrować kolektory z dachem, także

elementy obróbki danego pokrycia

dachowego.

MIEJSCE INSTALACJI KOLEKTORÓW

SŁONECZNYCH

Pierwszym krokiem do zastosowania

instalacji słonecznej jest ocena możliwości

zamontowania kolektorów słonecznych

w niezacienionym miejscu. Dla budynku

wielorodzinnego, w zależności od jego

wielkości, niezbędna powierzchnia czynna

kolektora wnosi od kilku (gdy w budynku są od

dwóch do czterech lokali) do kilkudziesięciu

metrów kwadratowych. Kolektory słoneczne

można umieścić na fasadzie budynku,

balustradzie balkonu lub dachu (rys.2).

W praktyce, najczęściej najtańszym

rozwiązaniem jest umieszczenie kolektorów

na dachu. Instaluje się je wówczas albo

w połaci dachowej albo na pokryciu. Jeżeli

dach jest płaski, wówczas niezależnie od

usytuowania budynku skierowanie kolektorów

na południe jest stosunkowo proste.

W przypadku dachu skośnego, gdy żadna

z połaci nie ma południowej ekspozycji,

możliwości właściwego usytuowania

kolektorów są znacznie ograniczone.

Dodatkowe konstrukcje wsporcze, zwłaszcza te

skomplikowane, podnoszą koszt inwestycji.

MIEJSCE NA ZASOBNIKI C .W .U .

Do magazynowania ciepłej wody

w instalacji słonecznej służą zasobniki c.w.u.

W przypadku dużej instalacji dla

kilkudziesięciu mieszkań ich pojemność

powinna wynosić kilka tysięcy litrów,

a wówczas ich masa to kilka ton. Koniecznością

jest zatem dysponowanie ogrzewanym

pomieszczeniem, w którym można

zlokalizować zasobnik oraz sprawdzenie

dopuszczalnego obciążenia stropu.

W większości budynków standardem jest

usytuowanie zasobnika w kotłowni znajdującej

się w piwnicy budynku.

15 | S t r o n a

Rys. 2 Możliwości usytuowania kolektorów słonecznych na budynku wielorodzinnym

ORUROWANIE INSTALACJI

SŁONECZNE J Zastosowanie kolektorów słonecznych

w domu wielorodzinnym wiąże się

z przebudową lub modernizacją istniejącej

instalacji grzewczej. Rozwiązaniem

najkorzystniejszym ekonomicznie jest

instalacja systemu solarnego w budynku

posiadającym system centralnego

przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Jeżeli

taki system istnieje, wówczas skala remontu

jest stosunkowo niewielka i ogranicza się do

pomieszczeń technicznych. W przypadku

zdecentralizowanego systemu ogrzewania

wody, koszty inwestycji wzrastają. Należy

wówczas wykonać dodatkową instalację

rozprowadzającą ciepłą wodę z zasobników

solarnych do poszczególnych punktów odbioru

w lokalach.

DODATKOWE ŹRÓDŁO CIEPŁA

Kolektory słoneczne stanowiące centralny

element zestawu solarnego współpracują

z różnymi dodatkowymi źródłami ciepła.

Współpraca ta jest konieczna ze względu na

fakt, iż promieniowanie słoneczne dostępne

16 | S t r o n a

jest jedynie w ciągu dnia, i zmienia się

stosownie do pory roku, jak również w trakcie

dnia w wyniku przemieszczania się Słońca po

nieboskłonie.

Jako dodatkowe źródło ciepła wykorzystać

można dotychczas używane podgrzewacze

indywidualne, o ile ich konstrukcja na to

pozwala. Gdy z jakiś względów jest to

niemożliwe, należy zainwestować w dodatkowe

urządzenia do podgrzewania wody – np. kocioł

grzewczy, dwufunkcyjny węzeł cieplny, pompę

ciepła albo elektryczne grzałki.

5.1. SŁONECZNE INSTALACJE PODGRZEWANIA CIEPŁEJ WODY UŻYTKOWEJ

Zastosowanie odpowiedniego systemu

solarnego do przygotowania ciepłej wody

zależy od specyfiki budynku oraz

obowiązujących przepisów budowlanych.

Zaprezentowane poniżej, uproszczone

schematy przedstawiają jedynie ideę działania

i mają za zadanie zilustrować przykładowe

rozwiązania dla integracji systemu solarnego

z istniejącymi tradycyjnymi systemami

grzewczymi.

INSTALACJA SŁONECZNA DOGRZEWANA GRZAŁKĄ E LEKTRYCZNĄ

Instalacje słoneczne dogrzewane grzałką

elektryczną (Rys. 3) znajdują zastosowanie

w budynkach, w których nie ma możliwości

dogrzewania CWU za pomocą dodatkowego

źródła ciepła (np. pieca, kotła). Dzięki grzałce

elektrycznej w pełni współpracującej

z automatyką systemu solarnego możliwe jest

zaopatrzenie budynku w ciepłą wodę

użytkową nawet w miesiącach o słabym

nasłonecznieniu. Zaletą takiego systemu jest

jego stosunkowo niski koszt inwestycyjny oraz

to, że nie wymaga wiele miejsca

w pomieszczeniu technicznym.

Do podstawowych wad należy natomiast

wysoki koszt eksploatacji instalacji -

uzależniony od cen energii elektrycznej.

Rys 3. Schemat instalacji solarnej dogrzewanej grzałką elektryczną w przypadku kotłowni

scentralizowanej (Źródło: IEO).

17 | S t r o n a

INSTALACJA SŁONECZNA Z PODGRZEWACZEM C .W .U . WYMIENNIKOWYM I

ZASILANIEM Z KOLEKTORÓW ORAZ DODATKOWEGO ŹRÓDŁA CIEPŁA

Instalacja słoneczna z zasobnikiem dwu

wężownicowym, zasilanym dodatkowym

źródłem ciepła (Rys. 4) jest rozwiązaniem

najbardziej uzasadnionym ekonomicznie

i typowym dla naszej strefy klimatycznej.

W tego typu systemach funkcja ogrzewania

realizowana może być w jednym

dwuwężnicowym zbiorniku. W sezonie poza

grzewczym, prawidłowo dobrana instalacja

może zapewnić niemal stu procentowe

pokrycie zapotrzebowanie na ciepłą wodę.

Zasilanie z pieca załącza się wówczas jedynie

w sezonie grzewczym, przy słabym

nasłonecznieniu. System ten jest zalecany, gdy

w budynku istnieje możliwość dogrzewania

c.w.u. za pomocą dodatkowego, najlepiej

scentralizowanego, źródła ciepła. Dodatkowo

układ można wyposażyć w grzałkę elektryczną

z termostatem, która zapewni ciepłą wodę,

bez konieczności włączania kotła, gdy

w okresie poza grzewczym przez kilka dni

z rzędu zabraknie słońca.

Rys 4. Schemat instalacji słonecznej z zasobnikiem dwu wężownicowym, zasilanym dodatkowym

źródłem ciepła - w przypadku kotłowni scentralizowanej (Źródło: IEO).

18 | S t r o n a

INSTALACJA SŁONECZNA Z DWOMA ZASOBNIKAMI – DOGRZEWANIE KOTŁEM

LUB GRZAŁKĄ ELEKTRYCZNĄ

W przypadku, gdy w budynku znajduje się

zbiornik c.w.u., w dobrym stanie technicznym,

w którym woda ogrzewana jest przez np.

kocioł. Istniejącą konwencjonalną instalację

grzewczą można wówczas rozbudować

o dodatkowy zasobnik solarny, służący do

wstępnego podgrzewania wody (Rys. 5). Zimna

woda podgrzewana jest w zasobniku solarnym,

następnie trafia do istniejącego zasobnika

c.w.u., gdzie zostaje dogrzana, jeśli zachodzi

taka potrzeba, przez dodatkowe źródło ciepła.

Podstawową zaletą takiego systemu jest

bardziej racjonalne wykorzystanie energii

słonecznej poprzez zwiększenie pojemności

łącznego zładu c.w.u., a co za tym idzie,

rzadsze załączanie dodatkowego źródła ciepła.

Rys 5. Schemat instalacji słonecznej z dwoma zasobnikami – dogrzewanie piecem lub grzałką

elektryczną - w przypadku kotłowni scentralizowanej (Źródło: IEO).

INSTALACJA SŁONECZNA DO C .W .U . W PRZYPADKU ZDECENTR ALIZOWANYCH

ŹRÓDEŁ CIEPŁA

Instalowanie systemów solarnych

w budynkach posiadających miejscowe układy

grzewcze jest rozwiązaniem popularnym dla

krajów takich jak Hiszpania, czy Portugalia.

Zapotrzebowanie na ciepło w ciągu roku jest

tam znacznie niższe niż np. w Polsce,

w związku z czym budowa scentralizowanych

kotłowni to rozwiązanie rzadziej spotykane

i stosowane głównie w nowym budownictwie

wielorodzinnym. W Polsce instalacja systemu

solarnego w budynku bez scentralizowanego

źródła ciepła jest rozwiązaniem mało

popularnym i charakteryzującym się znacznie

wyższymi koszami inwestycyjnymi.

Najdroższym typem instalacji jest taka,

w której nie ma możliwości umieszczenia

zbiorczego zasobnika, a zbiornik solarny

montowany jest oddzielnie w każdym

mieszkaniu (Rys 6.). Rozwiązanie to wiąże się

również z koniecznością indywidualnej obsługi

przez mieszkańców, zgłaszania konserwacji,

serwisu itp. Znacznie korzystniejszym

19 | S t r o n a

ekonomicznie jest rozwiązanie, w którym

podgrzewanie wody użytkowej odbywa się

w zbiorczym zasobniku, z którego pobierana

jest ona następnie przez np. poszczególne

kotły dwufunkcyjne (Rys. 7).

Rys. 6 Schemat instalacji słonecznej ze zdecentralizowanymi zasobnikami solarnymi i miejscowymi

źródłami ciepła – typ instalacji popularny np. w Hiszpanii (Źródło: IEO).

Rys. 7 Schemat instalacji słoncznej ze scentralizowanym zasobnikiem solarnym i miejscowymi

źródłami ciepła (Źródło: IEO).

20 | S t r o n a

5.2. SŁONECZNE SYSTEMY PRZYGOTOWANIA CIEPŁEJ WODY I WSPOMAGANIA

C . O . (COMBI)

Kolektory słoneczne mogą być

wykorzystywane nie tylko do ogrzewania

ciepłej wody użytkowej – mogą również służyć

do wspomagania centralnego ogrzewania –

c.o. (rys. 8). Wiąże się to jednak

z zapotrzebowaniem na dodatkową energię

pozyskiwaną z większej liczby kolektorów,

przekazywanej do zasobnika o większej

pojemności, przez co koszty inwestycyjne

takiej instalacji będą wyższe. Schemat

działania systemu solarnego typu Combi

polega na podgrzaniu wody c.o. w zasobniku

i przekazaniu przez nią ciepła do znajdującej

się wewnątrz zbiornika wężownicy ze stali

nierdzewnej, w której przepływa c.w.u.

W razie bieżącego zużycia c.w.u., do

wężownicy napływa zimna woda, która

następnie ponownie zostaje podgrzana. W ten

sposób zapewnione jest jednoczesne

podgrzewanie c.w.u i c.o.

Rys. 8 Schemat instalacji słonecznej typu Combi (Źródło: IEO).

WYMIAROWANIE INSTALACJI KOLEKTORÓW SŁONECZNYCH4

Solarne systemy przygotowania ciepłej wody użytkowej

Zaspokojenie 50% rocznego zapotrzebowania na c.w.u. w budynku wielorodzinnym wymaga zainstalowania 1-1, 5 m2

powierzchni kolektorów przypadającą na 1 mieszkanie w budynku oraz zastosowania zbiorników solarnych o pojemności

50-60l na m2 powierzchni kolektora.

Systemy typu COMBI

Ogrzewanie c.w.u. i wspomaganie c.o. wymaga zainstalowania kolektorów o powierzchni 3-4m2 przypadającą na 1

mieszkanie w budynku. Przy tego typu instalacji możliwe będzie wsparcie ogrzewania w 15-20%.

4 Podane wartości są uśrednione i odnoszą się do całej Europy

21 | S t r o n a

6. KALKULACJA KOSZTÓW INSTALACJI SŁONECZNEJ

6.1. KOSZTY INWESTYCYJNE

Wielkowymiarowe instalacje słoneczne, to

instalacje o specyficznym przeznaczeniu,

znajdujące zastosowanie m.in.

w budownictwie wielorodzinnym.

Jednostkowe koszty budowy dużych instalacji

kolektorów słonecznych przeznaczonych dla

budynków wielorodzinnych są z reguły

mniejsze w porównaniu do odpowiedniej

liczby małych instalacji, dostarczających

dokładnie taką samą ilość energii (Wykres 1).

Z drugiej strony w porównaniu z instalacją

słoneczną domu jednorodzinnego,

wielkowymiarowe systemy solarne wymagają

większych sumarycznych nakładów

inwestycyjnych.

Wykres 1. Średni koszt budowy instalacji c.w.u. z kolektorami słonecznymi w zalezności od wielkości

instalacji słonecznej (Źródło: IEO).

Koszty dużej instalacji kolektorów

słonecznych zależą od wielu czynników m.in.

stopnia komplikacji instalacji, czy doboru

urządzeń. Wysokie budynki, powyżej dwóch

pięter, mogą wymagać zastosowania

dodatkowych pomp, dodatkowego

orurowania, użycia dźwigu w celu

umieszczenia kolektorów na dachu oraz

dodatkowych nakładów pracy. Szacunkowo

można przyjąć jednostkowy koszt takich

instalacji w granicach 1,5 – 4 tys. zł/m2.

Największy udział w strukturze kosztów

inwestycyjnych zajmuje zakup kolektorów

słonecznych, które stanowią ok. 25% wartości

nakładów inwestycyjnych (wykres 2).

Ceny kolektorów słonecznych, dostępnych na

polskim rynku, są bardzo zróżnicowane

i niejednokrotnie zależą od jakości

i efektywności tych urządzeń. Najtańsze

kolektory można nabyć już za 346 zł/m2

powierzchni czynnej kolektora, najdroższe to

koszt rzędu 4528 zł/m2.

Najlepiej jest zwrócić się do

doświadczonego instalatora kolektorów

słonecznych o dobór i wycenę konkretnego

przypadku inwestycji. Kryterium cenowe jest

ważnym, ale nie zawsze najważniejszym przy

ocenie efektów użytkowych i ekonomicznych

instalacji słonecznych.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

50 100 200 300 400 500 600 700

PLN

m2

22 | S t r o n a

Wykres 2. Struktura kosztów inwestycyjnych wielkowymiarowej instalacji słonecznej (Źródło: IEO).

OPŁACALNOŚĆ INSTALACJI SŁONECZNEJ Opłacalność instalacji słonecznej

determinowana jest przez trzy podstawowe

czynniki: wysokość nakładów inwestycyjnych,

ilość energii użytecznej pozyskanej z instalacji

oraz oszczędności wynikającej z unikniętych

kosztów zakupu paliwa konwencjonalnego.

Należy pamiętać, że w przypadku dużych

instalacji kolektorów słonecznych na

efektywność i ekonomię całego systemu

wpływa nie tylko rodzaj i ilość zainstalowanych

kolektorów, ale przede wszystkim dobór

instalacji i jakość wykonania. Optymalny dobór

wielkowymiarowej termicznej instalacji

słonecznej powinien zapewniać pokrycie

zapotrzebowania na energię do podgrzania

ciepłej wody użytkowej w zakresie 35-45 %

w skali roku. W takim przypadku instalacja

słoneczna eksploatowana jest w sposób

najbardziej efektywny, gdyż zapewniony jest

ciągły odbiór całości wyprodukowanej energii

cieplnej w okresie letnim. Dalsze zwiększanie

ilości kolektorów (przy rosnących nakładach

inwestycyjnych) nie jest uzasadnione

ekonomicznie.

Kolejnym istotnym czynnikiem opłacalności

inwestycji w systemy solarne jest rodzaj

zastępowanego paliwa konwencjonalnego.

W zależności od stosowanego paliwa, różny

jest okres zwrotu inwestycji w kolektory

słoneczne. Instalacja słoneczna najszybciej

zwróci się w przypadku, gdy podstawowym

źródłem ciepła jest instalacja elektryczna,

najdłuższy okres zwrotu nastąpi natomiast

w przypadku ogrzewania węglem lub

drewnem (oraz w przypadku ciepła

sieciowego) (Tabela 6.).

Tabela 6 przedstawia porównanie czasu

zwrotu inwestycji w kolektory słoneczne,

w zależności od rodzaju stosowanej instalacji

grzewczej. Przy założeniu, że pierwotnie woda

ogrzewana jest za pomocą energii elektrycznej,

dla przykładowego budynku wielorodzinnego,

okres zwrotu nakładów inwestycyjnych

wynosić będzie 3 lata. Po uwzględnieniu

dotacji np. z NFOŚiGW można brać pod uwagę

okres o 1 rok krótszy.

kolektor 25,14%

orurowanie kolektora

3,45%

stacja solarna 8,05%

zbiorniki wyrównanwcze

0,52%

liczniki ciepła 0,36%

zasobniki 4,31%

orurowanie zasobnika

1,05%

czynnik grzewczy

1,59%

regulator 5,61%

rurociągi preizolowane

13,28%

inne* 14,63%

koszt montażu 22,01%

23 | S t r o n a

W przypadku ogrzewania tego samego

budynku olejem opałowym okres zwrotu

inwestycji wydłuży się do 4 lat, a przy

uwzględnieniu dotacji wyniesie on ok. 2,5 lat.

Dla gazu będzie to odpowiednio 3 i 5 lat,

w przypadku dotacji i jej braku. Przy

powyższych założeniach w budynku

ogrzewanym węglem okres zwrotu budowy

instalacji kolektorów słonecznych może

przekroczyć 15 lat.

Należy podkreślić iż wyliczony okres zwrotu

inwestycji wynika z przyjęcia do obliczeń

warunków normatywnych, może się on różnić

od rzeczywistych wartości w zależności od

sposobu eksploatacji budynku, taryf dostawy

danego źródła energii, bądź ceny zakupu np.

węgla kamiennego. Uwzględnia on również

średni roczny wzrost cen paliw i energii ze

źródeł kopalnych, którego wartość przyjmuje

się w granicach 8%.

Tabela 6. Ocena okresu zwrotu nakładów na instalacje kolekotrów słoncznych (Źródło: IEO).

Podstawowe założenia do oceny okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych na instalacje kolektorów słonecznych

Powierzchnia czynna kolektorów 53,2 [m2]

Nakłady inwestycyjne 115693,18 zł

Efektywna dotacja NFOŚiGW (po opodatkowaniu) 36,9%

Szacowany okres zwrotu inwestycji, dla różnych nośników energii

System konwencjonalny Energia elektryczna

Gaz ziemny

Olej opałowy

Węgiel kamienny

Cena nośnika energii 0,55 zł/kW 2,3 zł/m3 3,65 zł/l 0,7 zł/kg

Roczne oszczędnosći [zł/rok] 12 160 8 700 10 390 2 400

Okres zwrotu bez uwzglednienia wzrostu cen nośników energii [lat]

9 13 11 >30

Okres zwrotu z uwzględnieniem 8% wzrostu cen nośników energii [lat]

3 5 4 15

Okres zwrotu z uwzględnieniem 8% wzrostu cen nośników energii i dotacji z NFOŚiGW [lat]

2 3 2,5 9,5

„Im większy stopień pokrycia zapotrzebowania na energię przez systemy solarne,

tym więcej zaoszczędzi się konwencjonalnej energii, ale zwiększą się za to

odpowiednio koszty samej instalacji. W przypadku wielkowymiarowych instalacji,

jak pokazują niezależne austriackie studia KlimaAktiv, stopień pokrycia

zapotrzebowania przez systemy solarne powinien być na poziomie ok 40%. Jak

wynika, z blisko 30-letniego doświadczenia naszej firmy, technologia solarna jest

sprawdzoną i rentowną inwestycją, ale tylko pod warunkiem, iż jest odpowiednio

zaplanowana, dobrana i wykonana. Dlatego warto tutaj zdać się na firmy, które

przede wszystkim wezmą odpowiedzialność za wykonaną instalację i tym samym

zapewnią uzysk energetyczny instalacji solarnej na możliwie najwyższym poziomie.

Mgr. inż. Jolanta Nowak, Key Account Manager/Doradztwo techniczne w firmie SOLARFOCUS

24 | S t r o n a

MOŻLIWOŚCI OPTYMALIZACJI KOSZTÓW I KORZYŚ CI

Optymalizacja kosztów jest niezwykle istotna

podczas planowania dużych inwestycji. Każda

inwestycja budowalna może być obarczona

ryzykiem proceduralnym, finansowym,

terminowym oraz ryzykiem jakości i

skuteczności działania. Podczas planowania

modernizacji budynku wielorodzinnego i/lub

zabytkowego dobrze zwrócić szczególną

uwagę na ścieżkę postępowania

administracyjnego, uwzględniającą regulacje

prawne, oraz właściwe decyzje w relacjach

między inwestorem i wykonawcą, co z

pewnością przyczyni się do optymalizacji

kosztów oraz przyspieszenia tempa realizacji

inwestycji. Tabela 8. Przedstawia przykładowe

możliwości optymalizacji kosztów podczas

planowania dużych inwestycji.

Tabela 8. Optymalizacja kosztów podczas planowania dużych inwestycji

Cel Rozwiązanie Dodatkowy efekt

Poprawa stosunku kosztów do efektu

wykonanej pracy

Połączenie systemów słonecznych z innymi

rozwiązaniami

Większa akceptacja klientów, lepsze

zrozumienie

Optymalizacja procesu renowacji Dostosowanie prac remontowych do

potrzeb mieszkańców (rezygnacja z

głębokich zmian strukturalnych budynku)

Redukcja kosztów projektowych

i instalacyjnych

Redukcja kosztów projektowych Skupienie na prostych

systemach/komponentach

Zwiększona akceptacja i zrozumienie

projektantów systemów

Skupienie na typowych rozwiązaniach,

adaptacja wykonanych rozwiązań

Poprawa jakości oraz znalezienie

rynkowych odbiorców

Informowanie końcowych odbiorców,

szkolenia

Zwiększona akceptacja i jakość

Optymalizacja kosztów pracy Rezygnacja z wysoko wykształconych

specjalistów przy prostych czynnościach

w miejscu wykonywania prac

Redukcja kosztów pracy

Przestrzeganie przepisów BHP, dbanie

komfort pracowników

Redukcja kosztów pracy, poprawa jakości,

zmniejszenie liczby błędów

Redukcja kosztów inwestycyjnych, tak aby

stały się bardziej atrakcyjne dla

niskobudżetowych projektów

Optymalizacja stosunku kosztów do

wykonanej pracy do niskiego poziomu

kosztów

Zwiększenie akceptacji oraz potencjału

rynkowego

Pokonywanie barier finansowych Rezygnacja ze zbędnych części w celu

obniżenia kosztów inwestycyjnych oraz

wymiany w przyszłości

Redukcja kosztów dla zbędnych części

25 | S t r o n a

6.2. PRZYKŁADY ZREALIZOWAN YCH INWESTYCJI

Budynki wielorodzinne

Rozkład ilości promieniowania słonecznego na

obszarze Polski obrazuje rysunek 7. Stosunkowo

najbardziej uprzywilejowanym rejonem pod

względem natężenia promieniowania słonecznego

(pow. 1.048 kWh/m2/rok) jest południowa część

województwa lubelskiego, obejmująca większe

części dawnych województw: chełmskiego i

zamojskiego. Centralna część Polski, obejmująca

ok. 50% powierzchni, uzyskuje natężenie

promieniowania ok. 1.022 – 1.048 kWh/m2/rok,

południowa zaś, wschodnia i północna część Polski

otrzymuje natężenie promieniowania ok. 1 000

kWh/m2/rok. Różnice regionalne w natężeniu

promieniowania słonecznego są stosunkowo

niewielkie i same w sobie nie wpływają na

wydajność instalacji słonecznych.

W ciągu roku obserwujemy nierówny rozkład

promieniowania słonecznego. Około 80%

całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada

na sezon wiosenno-letni. Stąd najkorzystniejsze

warunki dla pozyskania energii słonecznej

występują w okresie od kwietnia do końca

września. Choć nasłonecznienie w Polsce nie jest

tak duże jak w krajach południowych, jest zupełnie

wystarczające, aby móc w sposób efektywny

wykorzystywać kolektory słoneczne.

Poniżej zaprezentowano cztery przykłady

inwestycji wykonanych na budynkach

wielorodzinnych w różnych rejonach Polski. W tym

w regionach najbardziej i najmniej

uprzywilejowanych pod względem natężenia

promieniowania słonecznego.

Rys. 7 Rozkład sum nasłonecznienia na jednostkę powierzchni poziomej

[źródło: http://re.jrc.ec.europa.eu/pvgis]

kWh/m2

26 | S t r o n a

Lokalizacja: Zamość

27 | S t r o n a

Lokalizacja: Warszawa

Lokalizacja: Łódź

28 | S t r o n a

Budynki zabytkowe

W przypadku modernizacji budynku

zabytkowego najważniejszą kwestią jest

dążenie do osiągnięcia efektów najbardziej

zbliżonych do stanu pierwotnego. Kolektory

słoneczne pozwalają zachować wartość

zabytkową budynku, przy jednoczesnej

minimalnej ingerencji w jego strukturę.

Przykładem wyposażenia budynku

zabytkowego w kolektory słoneczne jest hotel

Wawel w Krakowie (Rys.8). W hotelowej połaci

dachowej, w 2009r., zainstalowano sześć

próżniowych kolektorów słonecznych,

służących do przygotowania ciepłej wody

użytkowej. Jako, że hotel objęty jest opieką

konserwatora zabytków projekt instalacji

spełnić musiał szereg wymogów.

Zainstalowane zestawy solarne podlegały więc

podwójnej ocenie: energetycznej i estetycznej.

Dyskretne, nienarzucające się widokowo

umiejscowienie kolektorów na bocznych

skrzydłach dachu sprawiło iż są one

praktycznie niezauważalne przy jednoczesnym

zachowaniu sprawności całego systemu

(Rys.9).

„Podczas projektowania instalacji solarnej w hotelu Wawel w Krakowie, znajdującego

się pod ochroną konserwatora budynku, zmagaliśmy się z nietypową konstrukcją

samego dachu oraz brakiem zgody konserwatora zabytków na instalację kolektorów

na południowej połaci dachu wystawionej od głównej ulicy. Po konsultacji, kolektory

SOLARFOCUS CPC zostały zainstalowane na bocznych skrzydłach dachu w pozycji

horyzontalnej, co pozwoliło na pełną integrację instalacji z budynkiem, a przy tym nie

wpłynęło w żaden sposób na obniżenie jej sprawności.”

Janusz Zdebski, Doradztwo techniczne w firmie SolarFOCS - partner firmy SOLARFOCUS.

Rys. 9 Kolektory zamontowane na dachu hotelu Wawel Rys. 8 Zabytkowy budynek hotelu Wawel w Krakowie

29 | S t r o n a

Marcin Olech, Dyrektor Hotelu Wawel w Krakowie

1. Dlaczego zdecydowali się Państwo zainwestować w kolektory słoneczne?

Istotnym aspektem polityki rozwoju naszego hotelu jest dopasowanie do standardów w dziedzinie ekologii. Dlatego

też, inwestycja w źródła energii odnawialnej jest bardzo dobrym rozwiązaniem z uwagi na szeroko rozumiane

działania z zakresu ochrony środowiska. Równie ważnym czynnikiem są względy finansowe. Stosunkowo wysoki

jednorazowy wydatek , w dłuższej perspektywie czasowej, powinien przynieść znaczne oszczędności.

2. Czy łatwo było pozyskać dofinansowanie na ten cel?

Całość przedsięwzięcia sfinansowaliśmy z własnych środków. Był to dla nas duży wydatek, poniesiony kosztem

sporych wyrzeczeń. Liczyliśmy, że uda nam się pozyskać fundusze z zewnątrz na ten cel, jednakże okazało się, że jest

to dla naszego hotelu rzecz nieosiągalna ze względu na kryteria, które muszą być spełnione przy tego typu

projektach. Uważam, że środki na ten cel powinny być łatwo dostępne, co dałoby możliwość skorzystania z tego

rozwiązania większej liczbie przedsiębiorców, a tym samym znacząco przyczyniło się do poprawy poziomu ochrony

środowiska.

3. Czy są Państwo zadowoleni z zakupu oraz eksploatacji kolektorów?

Tak, jesteśmy zadowoleni. Od czasu zakupu kolektorów około trzech lat temu, do tej pory nie wystąpiły żadne

problemy. Jest to zasługą regularnie dokonywanych przeglądów i rzetelnego nadzoru serwisowego. Dbamy o to,

by zainstalowane urządzenia utrzymywać w dobrym stanie technicznym, mając nadzieję na długi okres ich

eksploatacji.

4. W jaki sposób inwestycja w kolektory słoneczne przekłada się na opłaty za c.w.u?

W przeciwieństwie do prywatnych budynków, gdzie zużycie ciepłej wody użytkowej nie podlega znaczącym

wahaniom w ciągu roku, funkcjonowanie hoteli cechuje sezonowość. W okresie od marca do października mamy do

czynienia z tak zwanym wysokim sezonem turystycznym. Jest to związane

z ruchem przyjezdnych do Krakowa, który w miesiącach letnich staje się bardziej atrakcyjny dla odwiedzających.

Znaczna ilość gości oznacza wzrost zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową

i doskonale to współgra z pracą kolektorów, gdyż okres letni jest jednocześnie okresem zwiększonej sprawności

tych urządzeń. Światła słonecznego dociera do urządzeń więcej i jest ono bardziej intensywne. Właśnie wtedy

możemy zauważyć wymierne oszczędności w wydatkach na energię, kolektory pokrywają w tym czasie znaczną

część kosztów związanych z opłatami za ciepłą wodę użytkową.

5. Czy poleciłby Pan innym zarządcom/właścicielom budynków wielorodzinnych/hotelowych instalację kolektorów słonecznych?

W instytucjach hotelowych, inwestycja w zakup kolektorów słonecznych ma jak najbardziej sens, ale należy

pamiętać, że potrzebna jest dokładna analiza finansowa. Odpowiedź na to pytanie jest uzależniona od

indywidualnego wyniku takiej ekspertyzy, na pewno jednak warto brać pod uwagę to rozwiązanie. Istotny wpływ na

ewentualną decyzję o zakupie ma perspektywa możliwości otrzymania dofinansowania a także wizja realnych

oszczędności na przestrzeni dłuższego okresu czasu.

30 | S t r o n a

31 | S t r o n a

6.3. NARZĘDZIA DO KALKULAC JI KOSZTÓW INSTALACJ I SŁONECZNYCH

Kalkulacja inwestycji, odpowiedni dobór

urządzeń i kolektorów, oszacowanie

oszczędności można dokonać za pomocą

programów komputerowych. Polski program

Kolektorek 2.0 jest dostosowany do polskich

warunków nasłonecznienia oraz cen energii,

jednak polecany jest do mniejszych instalacji.

Programy T*SOL i TRNSYS posiadają funkcję

doboru i obliczenia kosztów instalacji

wielkowymiarowych, nie występują w polskiej

wersji językowej. Z ww. programów korzystają

najczęściej profesjonalni instalatorzy

systemów podczas projektowania instalacji.

KOLEKTOREK 2.

Polski program wykorzystywany w zakresie:

doboru poszczególnych elementów instalacji

słonecznej

porównywania kolektorów słonecznych

i innych elementów instalacji słonecznej

wyboru trybu pracy instalacji słonecznej c.w.u.

+ c.o. a także basenów

kalkulacji zysku energetycznego z instalacji w

zależności od ustawiania kolektorów, ich typu,

lokalizacji, zapotrzebowania na c.w.u. i wielu

innych parametrów

Program pozwala na obliczenie ekonomiki

inwestycji dla instalacji do 10-12 kolektorów.

Dostępny na www.kolektorek.pl

Rys. 10 Okno dialogowe programu kolektorek

32 | S t r o n a

T*SOL

Program pozwala na określenie wymaganej

powierzchni kolektorów oraz objętość

zbiornika solarnego. W tym celu wybiera się

wariant instalacji oraz jej umiejscowienie.

Przeprowadzona symulacja pozwala na

określenie zysku energetycznego z danego

okresu działania instalacji.

TRNSYS

Program symulacji wykorzystywany przede

wszystkim przez profesjonalistów w dziedzinie

energetyki odnawialnej i symulacji domu

pasywnego jak i aktywnego projektowania

słonecznego. TRNSYS jest pakietem

oprogramowania opracowanym na

Uniwersytecie w Wisconsin. Jednym z jego

pierwszych aplikacji było wykonanie

dynamicznej symulacji zachowania się układu

słonecznego ciepłej wody dla typowego roku

meteorologicznego tak, że długoterminowe

oszczędności takiego systemu mogły zostać

ustalone.

6.4. POZOSTAŁE KOSZTY RENOWACJI BUDYNKU

Instalacja kolektorów słonecznych może,

a nawet powinna, być połączona z innymi

pracami remontowymi. Jednakże w skutek

wysokich kosztów remontu np. dachu często

rezygnuje się z wykonywania innych prac

w celu redukcji części kosztów, co jest jednak

działaniem krótkoterminowym.

Obecnie istnieje wiele różnych metod

ocieplania budynków (np. lekka mokra, lekka

sucha i in.). Również w zależności od elementu

konstrukcyjnego – dach, elewacja,

podpiwniczenie stosuje się różne techniki.

W związku z tym pojawiają się też różne koszty

renowacji budynków. Poniżej przedstawiono

szacunkowe, średnie koszty typowych prac

remontowych podczas termomodernizacji

obiektów wielorodzinnych.

Tabela 7. Koszty prac remontowych na podstawie www.remontuj.pl i www.muratordom.pl.

Działanie Koszt (z 23% VAT)

Zerwanie starej papy 18 zł/m2

Montaż ocieplenia ze styropianu 19 zł/m2

Krycie papą termozgrzewalną z warstwą ocieplającą

ze styropianu

46 zł/m2

Montaż rynien i rur spustowych 31 zł/mb

Montaż ocieplenia z wełny 19 zł/m2

Ocieplenie budynku z materiałem 80 zł/m2 do 100 zł/m

2

Montaż okien PCV 530 zł/szt.

33 | S t r o n a

Cenniki usług budowlanych tworzone są

zazwyczaj z myślą o domach jednorodzinnych.

Podobnie jak gotowe są rozwiązania układów

solarnych dla tego typu budownictwa.

Kosztorysy dla obiektów wielorodzinnych są

wykonywane indywidualnie. Na podstawie

przeglądu ogłoszeń przetargowych można

wywnioskować, że spółdzielnie mieszkaniowe

decydują się na inwestycje łączące kilka prac

remontowych. Zazwyczaj jest to ocieplenie

elewacji (Rys.12) i jednocześnie docieplenie

stropodachu. Renowacja pokrycia dachowego

jest dobrym momentem na instalację

kolektorów słonecznych (Rys. 11), które jednak

potrzebują głębszych prac dekarskich

wnikających w strukturę budynku.

Szacuje się, że kompleksowe prace

termomodernizacyjne (wymiana dachu,

ocieplenie elewacji, wymiana okien i drzwi

oraz renowacja systemu c.o. i c.w.u.) powinny

kosztować od 200 do 300 zł za m2 powierzchni

użytkowej. Wynika z tego, że

termomodernizacja bloku mieszkalnego z ok.

2,5 tys. m2 powierzchni użytkowej może

kosztować ok. 750 tys. zł.

Ze względu na wysokie koszty jakie

inwestor ponosi w trakcie modernizacji

budynku wielorodzinnego, często szuka on

rozwiązań najtańszych. Niestety w przypadku

słonecznych systemów grzewczych nie należy

oszczędzać na żadnym komponencie instalacji,

gdyż tylko sprawna praca całego systemu

przyniesie nam wymierne korzyści w

przyszłości.

„Jakość i wydajność termicznej instalacji słonecznej zależy nie tylko od kolektora,

ale również od sprawności pracujących w dużym reżimie przewodów solarnych. Płyn

przewodzący (zwykle glikol) przy dużym nasłonecznieniu rozgrzewa się do ponad 150oC,

a w mroźne noce jego temperatura może spaść poniżej -30oC. Dlatego bardzo ważna

również ze względu bezpieczeństwa, jest skuteczna izolacja rur. Złej jakości izolacja może

ulegać uszkodzeniom mechanicznym spowodowanym zarówno przez czynniki

atmosferyczne jak i działalność człowieka, ptaków, czy gryzoni. Wymiana orurowania

kolektora, to poważny koszt dla inwestora i niedogodność przeprowadzenia remontu”

Dariusz Ziemski, Dyrektor Marketingu i Sprzedaży w firmie Evertec

Rys. 12 Ocieplenie elewacji budynku wielorodzinnego Rys. 11 Montaż kolektorów słonecznych na budynku wielorodzinnym

34 | S t r o n a

35 | S t r o n a

7. ŹRÓDŁA DOFINANSOWANIA INWESTYCJI SŁONECZNY CH, TERMOMODERNIZACYJNYC H I RENOWACYJNYCH

Instalacja słoneczna montowana

na budynku wielorodzinnym – bloku,

kamienicy i in. jest inwestycją kapitałochłonną,

jednak przy dobrym zaplanowaniu wydatków,

prawidłowym projekcie oraz pozyskaniu

finansowania ze źródeł zewnętrznych jest

opłacalna – daje wymierne korzyści finansowe

(oszczędności).

Inwestor, który zakłada kompleksowy

remont budynku wraz ze zmniejszeniem

zużycia energii, może skorzystać z kilku źródeł

dofinansowania inwestycji.

PREMIA TERMOMODERNIZACYJNA

Premia udzielana jest ze środków Budżetu

Państwa, którymi zarządza Bank Gospodarstwa

Krajowego (BGK). Przeznaczone są one na

wsparcie wszystkich uprawnionych podmiotów

w realizacji działań mających na celu

zmniejszenie zużycia energii i jej nośników

w zasobach komunalnych i socjalno-bytowych.

O premię termomodernizacyjną mogą się

ubiegać właściciele lub zarządcy:

budynków mieszkalnych,

budynków zbiorowego zamieszkania,

budynków użyteczności publicznej

stanowiących własność jednostek samorządu

terytorialnego i wykorzystywanych przez nie

do wykonywania zadań publicznych,

lokalnej sieci ciepłowniczej,

lokalnego źródła ciepła.

Premia nie przysługuje jednostkom i zakładom

budżetowym.

O premię termomodernizacyjną można

ubiegać się w celu realizacji przedsięwzięć,

których celem jest:

redukcja zużycia energii na potrzeby

ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej

w budynkach mieszkalnych, zbiorowego

zamieszkania oraz budynkach stanowiących

własność jednostek samorządu terytorialnego,

które służą do wykonywania przez nie zadań

publicznych,

zmniejszenie kosztów pozyskania

ciepła dostarczanego do w/w budynków –

w wyniku wykonania przyłącza technicznego do

scentralizowanego źródła ciepła w związku

z likwidacją lokalnego źródła ciepła,

obniżenie strat energii pierwotnej

w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz

zasilających je lokalnych źródłach ciepła,

całkowita lub częściowa zamiana

źródeł energii na źródła odnawialne lub

zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji –

z obowiązkiem uzyskania określonych w ustawie

oszczędności w zużyciu energii.

Wysokość premii termomodernizacyjnej

stanowi 20% wykorzystanej kwoty kredytu

zaciągniętego na realizację przedsięwzięcia

termomodernizacyjnego. Premia nie

przysługuje jednostkom budżetowym

i zakładom budżetowym. Mogą z niej korzystać

wszyscy inwestorzy, bez względu na status

prawny, a więc np. osoby prawne (np.

spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa

handlowego), jednostki samorządu

terytorialnego, wspólnoty mieszkaniowe,

osoby fizyczne, w tym właściciele domów

jednorodzinnych. Warunkiem kwalifikacji

przedsięwzięcia jest przedstawienie audytu

energetycznego i jego pozytywna weryfikacja

przez BGK.

Nie ma wymogu minimalnego wkładu

własnego Inwestora (20 % kosztów

przedsięwzięcia) oraz ograniczenia do 10 lat

maksymalnego okresu spłaty kredytu.

36 | S t r o n a

PREMIA REMONTOWA

Premia remontowa przysługuje:

osobom fizycznym,

wspólnotom mieszkaniowym

z większościowym udziałem osób fizycznych,

spółdzielniom mieszkaniowym,

towarzystwom budownictwa społecznego.

Dofinansowanie przedsięwzięcia

przysługuje jeśli dotyczyło ono

termomodernizacji budynków

wielorodzinnych, których przedmiotem był

remont, wymiana okien lub remont balkonów,

przebudowa, w wyniku której następuje ich

ulepszenie, wyposażenie budynków

w instalacje i urządzenia wymagane dla

oddawanych do użytkowania budynków

mieszkalnych zgodnie z przepisami techniczno-

budowlanymi.

Wymagania formalne w celu uzyskania

premii są podobne jak w przypadku premii

termo modernizacyjnej.

Ponadto, osobom fizycznym przysługuje

jeszcze premia kompensacyjna w wyniku strat

poniesionych przez właścicieli budynków

mieszkalnych, w związku z obowiązującymi

w okresie między 12 listopada 1994 roku,

a 25 kwietnia 2005 roku zasadami ustalania

czynszów za najem lokali kwaterunkowych

znajdujących się w tych budynkach. Premię

można uzyskać na przedsięwzięcie remontowe

lub remont budynku mieszkalnego

jednorodzinnego.

Banki, biorące udział w programie

udzielania premii z Funduszu

Termomodernizacyjnego:

1. Bank Ochrony Środowiska S.A.

2. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.

3. Krakowski Bank Spółdzielczy

4. Spółdzielcza Grupa Bankowa - Bank S.A.

NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Instalacja kolektorów słonecznych na

budynkach jedno lub wielorodzinnych jest

dofinansowana w 45% przez NFOŚiGW.

Program dopłat do kolektorów przeznaczony

jest dla osób fizycznych oraz wspólnot

mieszkaniowych. Z programu dotacji do

kolektorów mogą skorzystać również

właściciele gospodarstw rolnych, rolnicy pod

warunkiem, że kolektory słoneczne

wykorzystywane będą na potrzeby

mieszkaniowe, a nie w działalności rolniczej.

Z programu dofinansowania do solarów

wyłączeni są beneficjenci korzystający z sieci

ciepłowniczej.

W przypadku, gdy instalacja ma powstać na

budynku, który jest po części wykorzystywany

do działalności gospodarczej koszty

kwalifikowane zmniejsza się proporcjonalnie

(np. jeżeli działalność gospodarcza

prowadzona jest na 20% powierzchni

całkowitej, to koszty kwalifikowane zmniejsza

się o 20%.), ale nie więcej niż 50% – wtedy

dotacja na kolektory nie jest możliwa.

Wysokość dotacji na kolektory to 45% kosztów

zakupu i montażu kolektorów słonecznych.

Jednostkowy koszt kwalifikowany nie może

przekroczyć 2500 zł brutto w przeliczeniu na

m2 całkowitej powierzchni zainstalowanych

kolektorów. Dotacja połączona jest z kredytem

bankowym i przeznaczona na jego częściową

spłatę.

Banki biorące udział w programie:

1. Bank Ochrony Środowiska S.A.

2. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz

zrzeszone Banki Spółdzielcze

37 | S t r o n a

3. SGB-Bank S.A. oraz zrzeszone Banki

Spółdzielcze

4. Krakowski Bank Spółdzielczy

5. Warszawski Bank Spółdzielczy

6. Credit Agricole Bank Polska S.A.

REGIONALNE PROGRAMY OPERACYJNE (RPO)

RPO są podstawowymi programami

służącymi realizacji polityki rozwoju w danym

regionie. Każde z województw przyjęło własny

Program Operacyjny przeznaczając na różne

kategorie środki finansowe

rozdysponowywane na drodze konkursów.

W zależności od kryteriów wnioski mogą być

składane przez jednostki budżetowe lub

przedsiębiorców. Osoby fizyczne są wyłączone

z aplikacji o środki RPO, jednak w ich imieniu

wniosek może być składany przez odpowiednią

instytucję zrzeszającą np. prywatnych

właścicieli domów. Dofinansowanie w ramach

RPO jest określone przy każdym konkursie –

sięga nawet 85%. Obecnie kończą się już środki

dla perspektywy finansowej 2007-2013, ale

kolejne fundusze już są programowane na lata

2014-2020. RPO są w każdym województwie i

zarządzane są przez urzędy marszałkowskie,

które udzielają dokładnych informacji

i ogłaszają kolejne konkursy.

Regionalne Programy Operacyjne

zarządzane są przez odpowiednie dla każdego

województwa urzędy marszałkowskie.

JESSICA

JESSICA jest wspólną inicjatywą Komisji

Europejskiej, Europejskiego Banku

Inwestycyjnego oraz Banku Rozwoju Rady

Europy, której celem jest wsparcie rozwoju

obszarów miejskich oraz ich rewitalizacja

w aspekcie ekonomicznym i społecznym.

Rewitalizacja obszarów powojskowych

i poprzemysłowych (np. na potrzeby

mieszkaniowe, rekreacyjne, sportowe czy

kulturalne)

Miejskie projekty rewitalizacyjne, na

przykład inwestycje w zdegradowane

i ubogie dzielnice miast

Poprawa efektywności energetycznej oraz

projekty dotyczące odnawialnych źródeł

energii zlokalizowane w obszarach

miejskich

Produkty finansowe oferowane przez

Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich (FROM;

wybrany bank) powinny charakteryzować się

warunkami na tyle korzystniejszymi,

w porównaniu do rynkowych, aby dzięki

finansowaniu JESSICA stopa zwrotu dla

inwestorów kapitałowych/kredytodawców

projektu osiągnęła poziom akceptowalny przez

rynek. Inwestycje rewitalizacyjne zgodnie

z założeniami RPO powinny mieć charakter

projektów zintegrowanych, tzn. wsparcie

zarówno poprzez inicjatywę JESSICA, jak

i w tradycyjnym systemie dotacyjnym ma

dotyczyć zespołów projektów

(tzw. podprojektów) realizujących cele

i zadania wynikające z Lokalnego Planu

Rewitalizacji danej gminy.

W kilku województwach w Polsce projekt

JESSICA został wprowadzony (wielkopolskie,

zachodniopomorskie i śląskie). Jedynie

w województwie wielkopolskim wpisano

odnawialne źródła energii jako jeden

z priorytetów jednak nie wykonano żadnej

inwestycji obejmującej instalację urządzeń

OZE. W 2012 r. JESSICA rozpocznie działanie

w województwie mazowieckim. Tym razem

środki zostaną podzielone na dwie kategorie –

OZE i rewitalizację. Pozwoli to na

sprecyzowanie kryteriów dla dwóch grup

projektów, co spowoduje większą klarowność

w aplikacji o środki oraz będzie stanowiło jasny

sygnał dla inwestorów.

38 | S t r o n a

KREDYTY BANKOWE Niektóre banki mają w swojej ofercie linie

kredytowe bankowe specjalnie stworzone dla

inwestycji termomodernizacyjnych. Kredyty

dedykowane obejmują trzy rodzaje

produktów:

kredyty preferencyjne w ramach

systemów wsparcia (razem z premią

termomodernizacją),

kredyty we współpracy

z zagranicznymi instytucjami finansowymi (np.

BOŚ Banku: kredyt EkoOdnowa dla Firm,

Kredyt z klimatem),

kredyty komercyjne

Lista banków współpracujących z Bankiem

Gospodarstwa Krajowego w zakresie Funduszu

Termomodernizacji i Remontów:

1. Bank Ochrony Środowiska

2. Bank DnB NORD Polska S.A.

3. Bank Millennium S.A.

4. Bank BPH S.A.

5. Bank Pekao S.A.

6. Bank Pocztowy S.A.

7. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.

8. Bank Zachodni WBK S.A.

9. ING Bank Śląski S.A.

10. Krakowski Bank Spółdzielczy

11. Kredyt Bank S.A.

12. Nordea Bank Polska S.A.

13. PKO BP S.A.

14. Spółdzielcza Grupa Bankowa - Bank S.A.

„Bank Ochrony Środowiska zawsze angażował się w finansowanie

projektów związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł

energii. Obecny dorobek to ponad 1,3 mld zł kredytów na projekty

OZE. Wśród nich największy udział ilościowy przypada na kolektory

słoneczne (blisko 6 tys. inwestycji). Klientami są właściciele

budynków ze wszystkich segmentów, w tym spółdzielnie i wspólnoty

mieszkaniowe. Dla tych, jak i innych inwestorów BOŚ Bank ma

ofertę, w której znaleźć można kredyty o oprocentowaniu

obniżonym w stosunku do standardowego, z dopłatą,

czy z wydłużonym okresem karencji.”

Grażyna Kasprzak, Ekspert w Departamencie Strategii Ekologii, Bank

Ochrony Środowiska SA

39 | S t r o n a

40 | S t r o n a

7.1. PODSUMOWANIE ŹRÓDEŁ F INANSOWANIA

Różne źródła finansowania zewnętrznego

projektów łączących instalację OZE

z rewitalizacją obiektu pozwalają na wybranie

dogodnej formy pomocy dla inwestora. Premie

termomodernizacyjne czy remontowe są już

znane w branży budowniczej, jednak projekt

JESSICA pozostaje cały czas nową inicjatywą

i szansą dla wielu regionów.

W latach 2009-2012 wypłacono w ramach

premii termomodernizacyjnej ok. 0,5 mld zł.

Skala przedsięwzięcia jest bardzo duża, ale

potrzeby rynku i problemy infrastrukturalne są

ogromne. Należy się spodziewać kolejnych

źródeł finansowania (np. Fundusz Norweski,

nowe środki w ramach RPO).

38 | S t r o n a