Polskie prawo autorskie dla bibliotek cyfrowych

- wybrane zagadnienia

Biblioteka Narodowa – Warszawa, dnia 18 czerwca 2010 r. Seminarium prawne dla bibliotekarzy cyfrowych

dr Sybilla Stanisławska - Kloc

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Wprowadzenie – podstawa prawna

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r. (t.j. Dz. U. z 2006, nr 90, poz. 631, ze zm.) Przedmiot ochrony: a) utwór; b) przedmioty praw pokrewnych (artystyczne wykonania, fonogramy (nagrania dźwiękowe), wideogramy, prawa do nadań stacji radiowych i telewizyjnych, prawa do pierwszych wydań oraz wydań krytycznych i naukowych)

• Dyrektywa 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. o ujednoliceniu niektórych aspektów prawa autorskiego oraz praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.

• Green paper - Zielona Księga - prawo autorskie w gospodarce opartej na wiedzy - z dnia 16 lipca 2008 r.

• Rekomendacje Komisji z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie digitalizacji i udostępniania w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobów cyfrowych (2006/585/WE

Prawo autorskie a biblioteki cyfrowe

1. Znaczenie postępu technicznego dla sfery prawa autorskiego i praw pokrewnych

2. Green Paper - Zielona Księga - prawo autorskie w gospodarce opartej na wiedzy - z dnia 16 lipca 2008 r.

potrzeba promowania swobodnego przepływu wiedzy i innowacji jako “piątej swobody” na jednolitym rynku

zauważone dwa główne problemy: wytwarzanie cyfrowych kopii materiałów przechowywanych w kolekcjach instytucji oraz dostarczenie tych kopii użytkownikom drogą elektroniczną; problematyka utworów osieroconych

wyjątki i ograniczenia od prawa autorskiego (tzw. dozwolony użytek), które mają największe znaczenie dla rozpowszechniania wiedzy, rozważenie konieczności zmiany tych wyjątków w związku z nastaniem ery przekazu cyfrowego.

3. Interpretacja polskiego prawa autorskiego z uwzględnieniem regulacji unijnych

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Biblioteka cyfrowa

Biblioteka cyfrowych (ujmowana całościowo) może podlegać ochronie jako:

- utwór – zbiór, baza danych, o ile przyjęty w niej dobór układ, zestawienie ma charakter twórczy (art 3 pr. aut.)

- baza danych chroniona tzw. prawem sui generis na podstawie ustawy o ochronie baz danych z 2001 r.

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Tworzenie biblioteki cyfrowej

Etap tworzenia biblioteki cyfrowej:

- digitalizacja utworu – dokonanie zapisu w formie cyfrowej, stanowi czynność techniczną,

- digitalizacja (cyfryzacja) to forma zwielokrotnienia utworu objęta monopolem autorskoprawnym

- digitalizacja (zmiana formatu utworu) nie jest opracowaniem, nie skutkuje powstaniem po stronie osoby dokonującej digitalizacji tzw. praw zależnych (art. 2 pr. aut.)

- digitalizacja, co do zasady, nie wpływa na przedłużenie czasu trwania utworu (wersja tradycyjna, jak i cyfrowa tego samego utworu są chronione przez okres życia twórcy i 70 lat po jego śmierci)

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Udostępnianie zasobów bibliotek cyfrowych

Etap udostępniania zbiorów przez biblioteki cyfrowe: - udostępnianie cyfrowej wersji utworu w internecie, intranecie

(wirtualizacja) to forma udostępniania publicznego, rozpowszechniania utworu

- udostępnianie publiczne utworu (udostępnianie utworu w czasie i miejscu wybranym przez użytkownika) objęte jest monopolem autorskoprawnym

- rozpowszechnianie, publiczne udostępnianie utworu za pośrednictwem bibliotek cyfrowych – jako odrębne pole eksploatacji w rozumieniu art. 50 pr. aut.

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Treść praw autorskich

1. Prawa przysługujące twórcy:

- autorskie prawa osobiste (art. 16 pr. aut.)- autorskie prawa majątkowe (art. 17 i 50 pr. aut.)

2. Autorskie prawa osobiste a biblioteki cyfrowe:

- prawo twórcy do autorstwa- prawo twórcy do rzetelnego wykorzystania utworu

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Podstawa prawna korzystania z utworów

Podstawę prawną udostępniania utworów, gdy trwają autorskie prawa majątkowe stanowią:

umowa z podmiotem prawa (autorem lub jego spadkobiercą, innym podmiotem prawa): licencyjna, przenosząca prawa

przepisy dotyczące dozwolonego użytku

licencje typu Creative Commons

umowa z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Podstawa prawna korzystania z utworów – dozwolony użytek

Dozwolony użytek utworów – art. 23- 35 pr. aut.

co do zasady żadna z form dozwolonego użytku nie stanowi podstawy do nieograniczonego udostępniania cyfrowych wersji utworów (do których nie wygasły majątkowe prawa autorskie) w internecie

instytucje oświatowe i naukowe mogą udostępniać utwory w celach dydaktycznych i prowadzenia własnych badan (art. 27 pr. aut.)

biblioteki archiwa, szkoły – mogą udostępniać swoje zbiory cyfrowe - ale tylko dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek (art. 28 pr. aut.)

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Dozwolony użytek z art. 28 pr. aut.

Uprawnienia bibliotek na podstawie art. 28 pr. aut.:

udostępniania nieodpłatnego, w zakresie swoich zadań statutowych egzemplarzy utworów rozpowszechnionych

sporządzania lub zlecania sporządzania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów

udostępniania zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Dozwolony użytek z art. 28 pr. aut.

Granice dopuszczalnego zwielokrotniania utworu na podstawie art. 28 pkt 2 pr. aut. :

- digitalizacja - zmiana formatu utworu

- jaka jest dozwolona liczba sporządzanych kopii utworu ?

- czy dopuszczalne jest skanowanie całej zawartości tradycyjnych zbiorów (retrodigitalizacja) ?

- cel zwielokrotniania: uzupełnienie, zachowanie lub ochrona własnych zbiorów

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Dozwolony użytek z art. 28 pr. aut.

Granice dopuszczalnego wykorzystywania utworów na podstawie art. 28 pkt 3 pr. aut.:

- udostępnianie zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek

- co należy rozumieć pod pojęciem : „teren tych jednostek” ?- jak interpretować termin „cel badawczy lub poznawczy” ?

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Utwory „osierocone” w bibliotekach cyfrowych

Problem wykorzystywania w bibliotekach cyfrowych utworów „osieroconych” :

- brak szczegółowej polskiej regulacji dotyczącej utworów osieroconych (wyj. art. 33 (3) pr. aut.)

- praktyka w zakresie wykorzystywania utworów osieroconych

- proponowane rozwiązania prawne dot. utworów „osieroconych”

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

.

Dziękuję Państwu za uwagę !

Kontakt:

sybilla.stanislawska-kloc@uj.edu.pl

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJI