K W A R T A L N I K

H I S T O R Y C Z N Y

Rocznik LXXXVIII

P O L S K A A K A D E M IA N A U KIN S T Y T U T H IS T O R II

N r 4

W A R SZ A W A 1981

http://rcin.org.pl

P O L S K A A K A D E M I A N A U KI N S T Y T U T H I S T O R I I

KWARTALNIK HISTORYCZNY

ROCZNIK LXXXVIII 1981

4

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1982

http://rcin.org.pl

KOMITET REDAKCYJNY

Ludwik Bazylow, Aleksander Gieysztor, Tadeusz Jędruszczak (redak- tor), Irena Koberdowa, Witold Kula, Czesław Madajczyk, Marian Mal owist, Jerzy Maternicki, Jerzy Michalski (zastępca redaktora), Edward Potkowski (sekretarz), Emmanuel Rostworowski, Franciszek Ryszka, Henryk Samsonowicz, Monika Senkowlska-Gluck, Andrzej Skrzypek (sekretarz), Witold Stankiewicz, Jacek Staszewski, Jerzy Topolsk i, Ma

rian Wojciechowski.

ADRES REDAKCJI

Instytut Historii PAN 00-272 Warszawa, Rynek Starego Miasta 29/31, 31-02-61

P a ń s tw o w e W y d a w n ic tw o N a u k o w e — W a rs z a w a , M io d o w a 10

N a k ła d 3200+130 egz. A rk . w y d . 27,5. A rk . d r u k . 17,875. P a p ie r d r u k . s a t . k l. V, 71 g. 70X100. O d d a n o do s k ła d a n ia 1 V III 1981 r . P o d p is a n o d o d r u k u 12 I I 1982 r . D ru k u k o ń c z o n o w m a rc u 1982 r.

Z a m . n r 451/110. L-12. C en a zł 30,—

D r u k a r n ia U n iw e r s y te tu im . A. M ic k iew ic z a w P o z n a n iu

http://rcin.org.pl

SPROSTOWANIE

W opublikowanych ostatnio przez PWN Dziejach Uniwersytetu Warszawskiego. 1807 - 1915, w części przeze mnie opracowanej odkryłam następujące sformułowanie (s. 497): „Bibliografia pism ulotnych rewolucji 1905 -1907 w Królestwie PolskimH. Kiepurski e j . . otóż Bibliografia ta została opracowana przez zespół osób, przede wszystkim pracowników Biblioteki Narodowej, ja natomiast byłam jedynie jej redaktorem. Jest mi niezmiernie przykro, że cudza praca została wpisana na moje konto i to — jak można by mniemać — moją własną ręką.

Warszawa, 27 kwietnia 1981 r.

Halina Kiepurska

http://rcin.org.pl

СОДЕРЖАНИЕ

Ежи К л о ч о в с к и — Католическое духовенство в средневековой Польше: проблема происхождения и путей общественного продвижения . . . . 923

Януш Т а з б и р — Образ еретика и дьявола в католической религиозной пропаганде в XVI-XVII вв.................................................................................... 939

Рышард Р а д з и к — Правовое развитие украинского (русинского) народногодвижения в Восточной Галиции в 1848- 1863 гг............................................ 955

Станислав С е р п о в с к и — Формирование в Европе движения в пользу Лигинаций в 1919- 1926 гг........................................................................................973

ОБЗОРЫ — ПОЛЕМИКИ — ПРЕДЛОЖЕНИЯ

Влодзимеж Б о р о д з е й , Тадеуш Ц е г е л ь с к и — Пруссия и прусская традиция в историографии Г Д Р .................................................................................993

Мстислав В р у б л е в с к и — Циклы в истории Северно-американских Соединенных Ш татов......................................................................................................... 1003

Кжиштоф М и х а л э к — Концепцие американской истории Фредерика Джексона Т е р н ер а ......................................................................................................... 1019

РЕЦЕНЗИОННЫЕ СТАТЬИ И РЕЦЕНЗИИ

Станислав П е к а р ч и к — Религия — магия — христианизация (в связи с книгой Генрика Ловмянского — методологические замечания) . . . . 1037

Юлиуш Б а р д а х — О связи Польши с Литвой — разногласия . . . . 1067 Анджей Шва рц , Павел В е ч о р к е в и ч — О роли так наз. Балтов в России

XIX и XX вв....................................................................................................... 1082

Х р о н и к а ......................................................................................................................... 1169

In m em oriam ...................................................................................................................... 1197

http://rcin.org.pl

TABLE DES MATIÈRES

Jerzy K ło c z o w s k i — Le clergé catholique dans la Pologne du Moyen Age: le problème de son origine et des voies de son avancement

Janusz T a z b i r — L’image de l’hérétique et du diable dans la propagandecatholique confessionnelle au cours des XVI - XVIIe s...........................

Ryszard R a d z ik — Le développement institutionnel du mouvement national ruthène en Galicie orientale dans les années 1848 - 1863 .

Stanisław S i e r p o w s k i — Formation du mouvement de soutien pour la Ligue des Nations en 1919 - 1926 .............................................................

REVUES — POLEMIQUES — PROPOSITIONS

Włodzimierz B o r o d z ie j , Tadeusz C e g ie l s k i — La Prusse et la traditionprussienne dans l’historiographie de la R.D.A...........................................

Mścisław W ró b le w s k i — Les cycles de l’histoire des Etats-Unis d’Amérique ...................................................................................................

Krzysztof M ic h a łe k — Les conceptions de l’histoire américaine de Frederick Jackson T u r n e r ............................................................................

CRITIQUES ET COMPTES RENDUS

Stanisław P i e k a r c z y k — Religion, magie, christianisation (Observations méthodologiques en marge du livre de Henryk Lowmiański) .

Juliusz B a r d a c h — L’union de la Pologne avec la Lituanie — en controverse Andrzej S z w a rc , Paweł W ie c z o r k ie w ic z — Le rôle des „Baltes” dans

l'histoire de Russie aux XIXe et XXe s...................................................

C h r o n i q u e ...........................................................................................................

939

955

973

993

1003

1019

10371067

1082

1169

923

In memoriam 1197

http://rcin.org.pl

SPIS TREŚCI

Jerzy K ło c z o w s k i — Kler katolicki w Polsce średniowiecznej: problempochodzenia i dróg a w a n s u .....................................................................

Janusz T a z b i r — Obraz heretyka i diabla w katolickiej propagandzie wyznaniowej XVI - XVII w............................................................................

Ryszard R a d z ik — Instytucjonalny rozwój ruskiego ruchu narodowegow Galicji wschodniej w latach 1848 - 1863 ..............................................

Stanisław S ie r p o w s k i — Kształtowanie się społecznego ruchu poparcia dla Ligi Narodów w latach 1919 - 1926 ..............................................

PRZEGLĄDY — POLEMIKI — PROPOZYCJE

Włodzimierz B o r o d z ie j , Tadeusz C e g ie l s k i — Prusy i tradycja pruska w historiografii N R D .....................................................................

Mścisław W ró b le w s k i — Cykle w historii Stanów Zjednoczonych AP Krzysztof M ic h a łe k — Koncepcje historii amerykańskiej Fredericka

Jacksona T u r n e r a ............................................................................

ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE

Stanisław P i e k a r c z y k — Religia — magia — chrystianizacja (Na marginesie książki Henryka Łowmiańskiego uwagi metodologiczne) .

Juliusz B a r d a c h — O związku Polski z Litwą — kontrowersyjnie Andrzej S z w a rc , Paweł W ie c z o rk ie w ic z — O roli tzw. Bałtów

w dziejach Rosji XIX i XX w..................................................................*

E. Müller-Mertens, Die Reichstruktur im Spiegel der Herrschaftspraxis Ottos des Grossen — Benedykt Z i e n t a r a ..............................................

A. Miedyncewa, Driewnierusskije nadpisi Nowgorodskogo Sofijskogo So-bora XI - XVI wieka — Artur K i j a s .....................................................

Bochnia. Dzieje miasta i regionu, pod redakcją F. Kiryka i Z. Ruty — Andrzej W y r o b i s z ............................................................................

B. Guenée, Histoire et culture historique dans l'Occident médiéval — MariaK o c z e r s k a ...........................................................................................

Städte und Ständestaat. Zur Rolle der Städte bei der Entwicklung der Ständeverfassung in europäischen Staaten vom 13. bis zum 15. Jh. —Stanislaw R u sso c k i .............................................................................

Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice pod red. A. Wyczańskiego —Cezary - K u k l o ....................................................................................

V. Zaborskaité, Prie Lietuvos teatre istaku. XVI - XVIII a. mokyklinisteatras. — Henryk W i s n e r .............................................................

The Peace of Nijmegen 1676 - 1678/79 — La Paix de Nimegue. Colloque international du Tricentenaire Nijmegen 14-16 Septembre 1978 — Michał K o m a s z y ń s k i .....................................................................

939

955

973

9931003

1019

10371061

1067

1082

1087

1091

1094

1097

1101

1105

923

1107

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl/publication/4850http://rcin.org.pl/publication/18241http://rcin.org.pl/publication/18242http://rcin.org.pl/publication/18246http://rcin.org.pl/publication/18249http://rcin.org.pl/publication/18250http://rcin.org.pl/publication/18251http://rcin.org.pl/publication/18254http://rcin.org.pl/publication/18256http://rcin.org.pl/publication/18258http://rcin.org.pl/publication/18260

1205

A. Leszczyński, Żydzi ziemi bielskiej od połowy XVII wieku do 1795 r. —Jacek S o b c z a k .......................................... ..................................................

P. S. Wandycz, The United States and Poland — Lubomir Z y b l i k i e w i c z M. Wawrykowa, Dzieje Niemiec 1789 - 1871 — Lech T r z e c i a k o w s k i Tomaszów Mazowiecki. Dzieje miasta — red. B. Wachowska — Ryszard K o -

t e w i c z .......................................... ...................................................................Duchowieństwo a powstanie listopadowe, — red. W. Rostock i, J. Skarbek,

J. Ziółek — Andrzej S z w a r c ............................................................................Powstanie listopadowe 1830 - 1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec

powstania. Pod redakcją W. Zajewskiego — Krystyna Ś r e n i o w s k a M. Tarczyński, Generalicja powstania Listopadowego — Władysław B o r t -

n o w s k i ..............................................................................................................I. Lewandowska-Jaraczewska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich za dyrek-

tury Adama Kłodzińskiego 1839 - 1849 — Marceli K o s m a n .R. R. Ludwikowski, Szkice na temat galicyjskich ruchów i myśli politycznej

(1848- 1892) — Zbigniew F r a s ....................................................................Der Gtrosspolnische Aufstand 1918/1919. Bericht, Erinnerungen, Dokumente

von Dietrich Vogt (†). Mit einer Einführung von G. Rhode — AntoniC z u b i ń s k i .....................................................................................................

K. Lundgreen-Nielsen, The Polish Problem at the Paris Peace Conference— Anna M. C i e n c i a l a ....................................................................................

B. Koziełło-Poklewski, W. Wrzesiński, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1918 - 1939 — Mirosław K r a j e w s k i .

G. Wagner, Deutschland und der polnisch-sowjetische Krieg 1920 — AndrzejS k r z y p e k ............................................................................

T. Kulak, Propaganda antypolska dolnośląskich władz prowincjonalnychw latach 1922 - 1933 — Piotr W r ó b e l ...........................................................

W. Stachiewicz, Pisma t. I, t. II — Tadeusz K o n d r a c k i , Marek N e y -- K r w a w i c z .....................................................................................................

J. Gmitruk, Konspiracyjny ruch ludowy na Kielecczyźnie 1939 - 1945 — JanW y p y c h ..............................................................................................................

Sowietskij Sojuz na mieżdunarodnych konfieriencyjach pierioda Wielikoj Otieczestwiennoj wojny 1941 - 1945 g. t. VI — Bierlinskaja (Potsdam- skaja) konfieriencyja rukowoditielej triech sojusznych dierżaw — SSSR, SSzA i Wielikobr itanii (17 ijula - 2 awgusta 1945 g.). Sbomik doku-mientow — Wojciech M a t e r s k i ...........................................................

Ł. I. Kisieliewa, Łatinskije rukopisi Akadiemii Nauk SSSR — MariaR a d o ż y c k a .....................................................................................................

Faschismus Forschung. Positionen, Probleme, Polemik hrsg. von D. Eich-holtz und K. Gossweiler — Tadeusz C i e ś l a k ..........................................

Voraussetzungen und Methoden geschichtlicher Städteforschung, hrsg. von W. Ehbrecht — Ireneusz C z a r c i ń s k i i ...................................................

KRONIKA

Polsko-radzieckie prace nad wydaniem Metryki Litewskiej — Tadeusz W a-s i l e w s k i ......................................................................................................

Współpraca PTH z Towarzystwem Historyków NRD — Tadeusz J ę d r u s z -c z a k . .............................................................................................

Rozwój świadomości narodowej w Europie Środkowej od XVI do XX wieku — Mac iej S e r w a ń s k i .................................................................................

111011131116

1120

1123

1126

1128

1132

1134

1137

1142

1147

1148

1151

1152

1156

1158

1162

1164

1165

1169

1171

1172

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl/publication/18260http://rcin.org.pl/publication/18261

1206

Modele kultury i ich przekształcenia — Maria B o g u c k a . . . ....1174 Z prac Komisji Historii Wojskowej ZG PTH — Tadeusz K o n d r a c k i ....1175 Polski tom „Jahrbuch für Geschichte” — Edward P o t k o w s k i . . ...1176 Zachód i Wschód. I kolokwium francusko-polskie w Nicei — Edward P o t

k o w s k i . ............................................................................................. 1177Sesja naukowa w Villeneuve d’Ascq z okazji 150-lecia powstania listopado

wego — Władysław Z a j e w s k i ....................................................................1179

IN M E M O R IA M

Henryk Zieliński (22 IX 1920-6 III 1981) — Wojciech W r z e s i ń s k i . 1197

Sprostowanie — Halina K i e p u r s k a 1201

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl/publication/18261http://rcin.org.pl/publication/18262http://rcin.org.pl/publication/4850

Cena zł 30,—

TYLKO PRENUMERATA ZAPEWNI REGULARNE OTRZYMYWANIE

K W A R T A L N I K AHISTORYCZNEGO

Warunki prenumeratyCena prenumeraty krajów*)

rocznie zł 120,— półrocznie zł M,—

Prenumeratę na k r a j przyjmują Oddziały RSW „Prase-Kslążka-Ruch”, oraz urzędy pocztow« i doręczyciel« w terminach:

— do 25 listopad« na I półrocza raku aaetfpnego i na cały rok następny,— do 10 curwca na II półrocza roku bodącego.Jednostki gcerpodarki uspołecznionej instytucje, osrganizacja i wszelkiego ro

dzaju. zakłady pracy rama,w tają prenumeratę w miejscowych Oddziałach RSW ,.Pxa*a-Kariąi3ca-Ruch’\ w miejscowościach zaś, w których ni« ma Oddziałów RSW— w urzędach pocztowych.

Czytelnicy indywidualni opłeeają prenumeratę wyląocnie w ursędach pocztowych i u doręczycieli.

Prenumeratę ze zleceniem wysyłki 2 « g r a n i c « przyjmuje RSW „Pra*a- -Książka-Ruch”, Centrala Kolportażu Prasy i Wydawnictw, ul. Towarowa 28 (M)-958 Warwtawa, konto PKO nr 1831-71 — w terminach podanych dla prenumeraty krajow«J.

Prenumerata a* aiaeenJem wysyłisi m granicę jest dro&saa od prenumeraty krajowej o 50*/* dla rieoaoAodawców indywidualnych i o 100*/« dla zleceniodawców inetytucji i zakładów pracy.

■Bietące i archiwalne numery mośna nabyć lub tawmówić we Wzorcowni W y-. dawnictw N«uko»wych PAN -Oa*olln«i?r; j - PWN, Pa kac Kultury i NauJd (wysoki parter) 00-901 Warszawa oraz w księgarniach naukowych „Domu Księtkś”.

Subscription order# for «li the magazine» puhlished ui Poland avatlable through the local pie*« distributors or directly throuęh the

Foreign TradS* Entatpró«ARS PODONA

06-908 Warszawa. Krakowski* Przedmieście 7. Foland.

Oiir baakers:BANK HANDLOWY WARSZAWA S. A.

Kwart. Hist. R. LXXXVII1, z. 3, 1931.Indeks 36310

http://rcin.org.pl