Połóg (puerperium)

- okres po porodzie, w czasie którego w organizmie

kobiety następuje cofanie się zmian powstałych

podczas ciąży

- rozpoczyna się z chwilą porodu kompletnego

popłodu

- procesy gojenia się i odnowy trwają ok.6-8 tygodni

Procesy charakteryzujące połóg

1. cofanie się zmian ciążowych i porodowych (inwolucja)

2. gojenie się ran porodowych

3. rozpoczęcie i utrzymanie laktacji

4. ponowne podjęcie czynności przez jajniki

1. macica i drogi rodne - zmniejszanie się macicy - zamykanie się kanału szyjki - wydalanie resztek zmienionego endometrium - gojenie się miejsca łożyskowego 2. dno miednicy, powłoki brzuszne, pęcherz moczowy, jelita 3. inne jak zwiększenie napięcia mięśni brzucha, zmniejszenie uwodnienia organizmu

Cofanie się zmian ciążowych i

porodowych

1. prawie zupełne przerwanie działania

hormonów na macicę (HCG, HPL, E, P)

2. ograniczony dopływ krwi do macicy (3

rodzaje skurczów połogowych)

1. zmniejszenie ukrwienia mięśnia macicy - dochodzi do zmian

degeneracyjnych i autolizy włókien mięśniowych

(inwolucja; zwijanie się macicy)

- zmniejszanie masy i rozmiarów macicy w połogu gł. wskutek

zmniejszenia jej masy mięśniowej

- masa macicy po porodzie ok.1000 gramów, po 6-8 tyg.

ok.50-70g

2. hamowanie krwawienia w obrębie rany macicy

3. wydalanie wydzieliny z jamy macicy - odchody

połogowe(lochia)

Zmiany w układzie krążenia

1. po porodzie wzrost pojemności minutowej o 10-

20 %

2. zwolnienie czynności serca

3. w pierwszej dobie może być wzrost objętości krwi

krążącej a następnie spadek objętości, powrót do

normy po ok.4-6 tyg.

1. po ok. 12 h nasilenie diurezy do ok. 2-4 l/dobę, a u kobiet z obrzękami do 6 l/dobę 2. istniejące w czasie ciąży poszerzenie dróg moczowych ustępuje zwykle do 2 tygodni po porodzie 3. filtracja kłębuszkowa i klirens endogennej kreatyniny, podwyższone w ciąży, wracają do normy ok. 8 tygodni po porodzie

1. stopniowy wzrost hematokrytu

2. wzrost liczby leukocytów bezpośrednio po

porodzie, następnie spadek

3. w pierwszych dniach po porodzie przesunięcie w

lewo wzoru odsetkowego leukocytów

4. wzrost liczby płytek krwi i poziomu fibrynogenu

5. znika oporność na insulinę – w 2,3-im dniu spadek

poziomu glukozy

1. mammogeneza –rozwój i tworzenie gruczołu piersiowego

do czynnościowo sprawnego narządu (E, P)

2. laktogeneza – przygotowanie gruczołu do wydzielania

mleka (HPL, PRL)

3. galaktogeneza – wywołanie wytwarzania mleka w

komórkach wydzielniczych (spadek gwałtowny E i P; PRL)

4. galaktopoeza – utrzymanie wydzielania mleka (PRL)

5. galaktokineza – wydalanie mleka (oksytocyna)

względny niedobór hormonów steroidowych

wydzielanie hormonów gonadotropowych przysadki

stopniowy powrót czynności jajników

U większości kobiet karmiących cykle miesiączkowe pojawiają się pod koniec laktacji lub po ustaniu

karmienia.

U kobiet, które nie karmią piersią pierwsza miesiączka występuje najczęściej w 5-6 tygodniu po

porodzie.

1. występujące w pierwszych dwóch godzinach połogu – związane z samym przebiegiem porodu: - krwotoki poporodowe - okołoporodowe uszkodzenia dróg rodnych 2. występujące w późniejszym okresie połogu tj. od 2 godzin do 6 tygodni po porodzie: - zakażenia połogowe - późne krwawienia poporodowe - połogowe zapalenie piersi - choroba zakrzepowa - uszkodzenie spojenia łonowego - zaburzenia psychiczne

Definicja: Procesy chorobowe przebiegające z podwyższeniem ciepłoty ciała powyżej 39 st.C. oraz innymi wykładnikami zakażenia (zaczerwienienie rany, ropny wyciek z rany lub dróg rodnych) po 24 godzinach od porodu, wywołane przez drobnoustroje wnikające do ran poporodowych (patogeny: bakterie tlenowe gł. E.coli, Proteus, Klebsiella, Pseudomonas, Streptococcus, Staphylococcus; bakterie beztlenowe gł. Bacteroides, Clostridium, Peptostreptococcus).

W przypadku zakażeń połogowych występują gł. zakażenia mieszane (egzogenne; endogenne w tym samoistne i sztuczne).

Drogi szerzenia się zakażenia połogowego: - błony śluzowe kanału rodnego - przez endometrium, jajowody, jajniki oraz otrzewną - naczynia limfatyczne – z endometrium przechodzi na przymacicza, omacicza i otrzewną - naczynia krwionośne – zakażenie uogólnione czyli posocznica połogowa (najcięższa postać zakażenia połogowego)

- zakażenie ran krocza i pochwy - bolesność, zaczerwienienie rany, obrzęk, obecność nalotu na brzegach rany

- zapalenie błony śluzowej macicy – gł. 3,4 doba, 38-39 stop. C (tzw. jednodniowa gorączka), stany podgorączkowe, cuchnące odchody, często zatrzymanie odchodów, zwolnione zwijanie macicy, bolesność uciskowa macicy gł. w okolicy krawędzi, bóle podbrzusza, czasem skąpe krwawienie - zapalenie przymacicz – ropne zapalenie leżącej zaotrzewnowo luźnej tkanki łącznej - ból, uczucie ucisku bocznie od macicy z promieniowaniem do jednej z kończyn dolnych, ucisk na pęcherz moczowy i odbytnicę, czasem objawy podrażnienia otrzewnej

- zapalenie przydatków – ciągnące, kłujące bóle gł. jednostronnie, znaczna bolesność uciskowa, nagłe podwyższenie temperatury, objawy podrażnienia otrzewnej, silne bóle całego podbrzusza

- zapalenie otrzewnej

1. izolowanie położnicy

2. posiew wydzieliny z pochwy i rany (+ antybiogram)

3. antybiotyk o szerokim spektrum działania, ew.

zmiana po uzyskaniu antybiogramu

4. przy braku reakcji po 72 godz. leczenia, szukamy

powikłań np. ropień miednicy małej czy zakrzepowe

zapalenie żył miednicy małej

5. leczenie objawowe: przeciwbólowe,

przeciwgorączkowe

• zakrzepowe zapalenie żył - w ciąży 0,1- 0,7 /1000 porodów, częściej po porodach 0,24 %.

• ryzyko 5,5 razy większe w okresie okołoporodowym niż u kobiet nieciężarnych

• na wzrost ryzyka mają wpływ czynniki tj: otyłość, starszy wiek >40 r.ż., większa liczba przebytych ciąż, żylaki kończyn dolnych, uprzednio przebyte epizody zakrzepowo-zatorowe, trombofilie wrodzone, operacyjne ukończenie porodu, zakażenie połogowe, długotrwałe unieruchomienie i in.

Objawy: obrzęk, rozlany ból, bolesność uciskowa, sinica, wzmożone ucieplenie skóry, rozszerzenie żył powierzchownych

charakterystyczny objaw- objaw Homansa- odczuwanie bólu w łydce przy zginaniu grzbietowym stopy

Leczenie: heparyna standardowa (iniekcje dożylne, ciągły wlew kroplowy), niskocząsteczkowa pochodna heparyny ( iniekcje podskórne)

Czynnik chorobotwórczy – w ponad 90% gronkowiec

złocisty hemolizujący.

Częste schorzenie matek karmiących, występuje

najczęściej między 8 a 12 dniem połogu.

Najczęstsza droga zakażenie prowadzi z jamy nosowo-

gardłowej noworodka na brodawkę sutkową.

Zapalenie szerzy się śródmiąższową tkanką łączną i

kanalikami wyprowadzającymi.

Ropień gruczołu sutkowego: - zwiększenie spoistości sutka, ból, obrzęk i bolesność jednego z segmentów - gorączka

- tachykardia

- leukocytoza

- zachowawcze - leki przeciwgorączkowe i

przeciwbólowe, miejscowe, gorące okłady,

antybiotyki

- chirurgiczne - w przypadku powstania ropnia

(dokładne otwarcie jamy i rozerwanie wszystkich

komór ropnia, drenaż)

Krwawienia z jamy macicy, które obserwuje się w czasie połogu od drugiej doby po porodzie: - pozostawienie resztek tkanki łożyskowej w macicy, polip łożyskowy - krwawienie po kilku dniach po porodzie lub później, obfite - połogowe zapalenie błony śluzowej macicy – gł.skąpe krwawienie z przerwami, w pierwszym tygodniu po porodzie - czynnościowe krwawienie - gł. przyczyną jest gruczołowy przerost błony śluzowej (po pierwszych bezowulacyjnych cyklach) - krwawienie z ran po porodzie - sporadycznie, w przypadku nierozpoznanych ran np.pęknięcie szyjki macicy

- rozerwanie spojenia łonowego ( przemieszczenie obu

kości łonowych względem siebie)

przyczyny: ciężki uraz porodowy ( niewspółmierność

porodowa, ciężki zabieg kleszczowy)

- rozejście spojenia łonowego (poszerzenie szpary

spojenia)

przyczyny: uraz porodowy (nadmierne rozciągnięcie, drobne

pęknięcia i in.), częściej przyczyny czynnościowe

Leczenie: - oszczędzający tryb życia - przeciwbólowe - cięższe przypadki – mocny pas biodrowy, rehabilitacja ortopedyczna

Czynniki usposabiające lub wywołujące: - choroby psychiczne sprzed ciąży

- pierwszy atak schizofrenii - konfliktowe sytuacje rodzinne - labilność nastroju - predyspozycje rodzinne - zmiany hormonalne

Początkowe objawy: apatia, rozdrażnienie, zaburzenia orientacji, bezsenność, oznaki depresji, nieadekwatny nastrój do sytuacji, halucynacje, pobudzenie psychoruchowe