Polityka Społeczna i Walka z Ubóstwem w Krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (MENA)

Michał RutkowskiDyrektor, Departament Polityki Społecznej, Region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, Bank Światowy, Waszyngton, USA

Ustroń, 12 stycznia 2007 roku

Pytania Wstępne

MENA jest w okresie przejściowym do nowego „paradygmatu wzrostu” od początku lat osiemdziesiątych: (a) co wiemy o redukcji ubóstwa i rozwoju

społecznym w tym okresie? (b) jakie są konsekwencje tej wiedzy dla oceny

modelu polityki społecznej dominującego w MENie?

Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: trendy wzrostu gospodarczego

0

2

4

6

8

10

12

14

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990

GD

P p

er c

apita

per

day

(PP

P)

MENA10

Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: trendy w zakresie nierówności dochodów

0

10

20

30

40

50

60

70

1960 1965 1970 1975 1980 1985

Gin

i Coe

ffic

ient

s Tun

Mor

Jor

Iran

Egypt

Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: co możemy powiedzieć o ubóstwie mierzonym dochodami?

Niewiele obserwacji ubóstwa jest dostępnych w okresie przed 1985 rokiem ponieważ niewiele badań gospodarstw domowych opartych na próbie zostało wykonanych w tym okresie

Można domniemywać, że ubóstwo obniżyło się w okresie 1960-85 na podstawie wzrostu PKB na głowę mieszkańca oraz stabilnej, a nawet spadającej, nierówności dochdów

W każdym bądź razie pod koniec lat osiemdziesiątych ubóstwo w MENie nie było wysokie w porównaniu z innymi regionami

Obraz ubóstwa w końcu lat osiemdziesiątych

Obraz ubóstwa może być ułożony na podstawie badań przeglądowych gospodarstw domowych z pięciu krajów;

MENA wykazywała wówczas relatywnie niskie stopy ubóstwa (mniej niż 3 procent mierzone $1 na głowę mieszkańca i mniej niż 22 procent mierzone $2 na głowę mieszkańca)

Porównanie stóp ubóstwa ($2 line; 1990-91)

0102030405060708090

East Asiaand Pacific

LatinAmerica and

theCaribbean

Middle Eastand North

Africa

South Asia Sub-SaharanAfrica

Pro

po

rtio

n p

oo

r at

$2

Sytuacja po 1985 roku: trendy wzrostu

0

2

4

6

8

10

12

14

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

GD

P p

er c

apita

per

day

(PP

P)

MENA10

Sytuacja po 1985 roku: trendy w zakresie nierówności

0

10

20

30

40

50

60

70

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

Gin

i Coe

ffic

ient

s Tun

Mor

Jor

Iran

Egypt

Trendy w zakresie ubóstwa mierzonego dochodami

Ubóstwo przestało spadać w MENie po 1985 roku: stopa ubóstwa utrzymywała się na poziomie 20-25% przez całą dekadę lat dziewięćdziesiątych

Jest to zgodne z widocznym brakiem zmian w zakresie wzrostu i nierówności

Spadek poziomu ubóstwa w MENie był mniejszy niż wszędzie indziej na świecie, poza Afryką równikową (na południe od Sahary)

Trendy ubóstwa po 1985 roku

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

1987 1990 1993 1996 1999 2001

HCR $2

HCR $1

Porównawcza analiza trendów po 1985 roku

010

2030

405060

7080

90100

1987 1990 1993 1996 1999 2001

Pro

po

rtio

n p

oo

r at

$2

lin

e

East Asia and Pacific

East Europe andCentral Asia

Latin America andthe Caribbean

Middle East andNorth Africa

South Asia

Sub-Saharan Africa

Wskaźniki rozwoju społecznego: co się wydarzyło?

Nagła i szybka poprawa miała miejsce jeśli chodzi o wskaźniki rozwoju w zakresie edukacji i zdrowia;

Pytanie: jak istotna była ta poprawa, relatywnie rzecz biorąc?

Pytanie: czy ta poprawa była wynikiem większej efektywności czy tez większych wydatków?

Wybór krajów porównywanych z MENą

Zestaw krajów porównywanych zawiera 32 kraje, których dochód na głowę mieszkańca (w sensie PPP, czyli tej samej siły nabywczej) był w tym samym zakresie co 10 krajów MENA w 1980 roku

Kraje te są głównie z Ameryki Łacińskiej i Azji Wschodniej

Średni dochód tych 32 krajów w 1980 roku to $11.29 na mieszkańca na dzień

Porównanie trendów wzrostu

0

2

4

6

8

10

12

14

16

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

GD

P p

er c

apita

per

day

(PP

P)

MENA10

Comparators

Porównanie trendów w zakresie wykształcenia: lata edukacji na 1 mieszkańca

0

1

2

3

4

5

6

7

1960 1980 2000Ave

rage

yea

rs o

f edu

catio

n pe

r pe

rson

Comparators

MENA10

Analiza porównwacza trendów: śmiertelność dzieci

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

1960 1980 2000

Dea

ths

per 1

000

live

birt

hs

Comparators

MENA10

Hipoteza: co decyduje o wyniku?

PKB na mieszkańca na początku; Początkowy poziom wskaźnika Zmiana wskaźnika 1980-2000 Średni poziom wydatków na głowę

mieszkańca w okresie 1980-2000 (używając wydatków na edukację jako przybliżenia)

Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: skolaryzacja na poziomie szkoły średniej

70.336.2

30.819.6

2.3-3.2

-18.7-20.2

-26.346.6

42.241.0

35.329.6

27.117.416.8

-13.6-19.3

-20 0 20 40 60 80% Deviation

BrazilVenezuela

ThailandTurkey

ChileMexico

MalaysiaCosta Rica

South KoreaLibya

LebanonEgypt

JordanTunisia

IranAlgeriaYemen

MoroccoSyria

Performance(% deviation from predicted) in 2000Enrolment(Secondary)

Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: śmiertelność dzieci

50.826.6

25.39.7

5.70.8

-0.1-8.6

-10.450.8

49.141.4

39.036.9

33.429.4

22.821.5

-29.3

-40 -20 0 20 40 60% Deviation

MalaysiaChile

South KoreaTurkey

Costa RicaVenezuela

MexicoBrazil

ThailandLibyaSyria

EgyptMorocco

TunisiaYemenAlgeriaJordan

IranLebanon

Performance(% deviation from predicted) in 2000Child Mortality (<5 years)

Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: uczestnictwo kobiet w sile roboczej

12.211.1

2.82.1

0.0-2.6

-3.5-6.6

-13.19.8

1.1-3.6

-9.4-11.4

-12.3-13.5

-17.7-19.3

-21.2

-20 -10 0 10% Deviation

Costa RicaVenezuela

BrazilChile

MexicoSouth Korea

MalaysiaThailand

TurkeyJordanAlgeria

LebanonEgypt

TunisiaIran

MoroccoSyria

YemenLibya

Performance(% deviation from predicted) in 2000Labour Force Participation Rate - Female

Postęp został osiągnięty pomimo spadku wydatków na cele społeczne (szkolnictwo)

0

1

2

3

4

5

6

7

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

Ed

uc.

sp

end

ing

as

% o

f G

DP

MENA

Comparators

Uwagi na temat rozwoju społecznego MENy w okresie 1980-2000

Postęp wyższy od oczekiwanego obserwowany we wszystkich dziedzinach związanych z kapitałem ludzkim

Postęp ten umożliwił wyższy wzrost gospodarczy i niższe ubóstwo niż miałoby to miejsce w przeciwnym wypadku

Postęp ten był w części związany z wzrostem efektywności dostarczania usług społecznych

Ograniczono również subsydiowanie żywności, aczkolwiek zapszepaszczono szanse na szybszy postęp w tej dziedzinie

Stopa uczestnictwa kobiet w sile roboczej była niska: mogło to być czynnikiem spowalniającym wzrost gospodarczy

Główne elementy zmieniającego się paradygmatu wzrostu

Elementy zasadnicze zwiększenie roli sektora prywatnego Zwiększenie otwartości w handlu międzynarodowym dywersyfikacja gospodarek w kierunku odchodzenia

od dominującej roli ropy naftowej i energii Elementy pomocnicze

Potrzeba dyscypliny fiskalnej, w tym redukcji subsydiów do energii i żywności

Potrzeba zakończenia działalności niektórych niekonkurencyjnych przedsiębiorstw produkujących dzięki subsydiom w celu substytucji importu

Niektóre niekorzystne konsekwencje zmieniającego się paradygmatu wzrostu

Utrata miejsc pracy w przedsiębiorstwach produkujących w celu substytucji importu, przynajmniej w krótkim czasie

Utrata dochodów niektórych producentów subsydiowanej żywności

Utrata dochodów części beneficjentów subsydiów do energii i żywności (np. w Egipcie 11 procent ludności znalazłoby się poniżej linii ubóstwa po natychmiastowym wycofaniu subsydiów bez żadnego mechanizmu osłonowego)

Większa szybkość zmian: więcej nowych przedsiębiorstw powstających i kończących działalność, wiecej stanowisk pracy tworzonych i niszczonych

Większa nierówność?

Konsekwencje dla modelu polityki społecznej

Potrzeba kontynuacji inwestowania w kapitał ludzki, aby poprawić zdolność radzenia sobie ze zmianami i konkurencją; potrzeba kontynuacji poprawy efektywności wydatków społecznych

Potrzeba poprawy funkcjonowania rynku pracy tak, aby mógł on zaabsorbować tracących pracę (bez gwarancji zatrudnienia explicite)

Wzmocnienie systemu zabezpieczenia społecznego aby pomóc biednym i tym, których dotkną gwałtowne straty dochodow... najlepiej uczynić to przez lepsze adresowanie transferów pieniężnych i innej pomocy

Potrzeba poprawy jakości statystyki społecznej, w celu użycia jej w działaniach przeciwko ubóstwu

Ale, najważniejsze....

Kontynuacja polityki gospodarczej w kierunku wzmocnienia roli prywatnego sektora i roli rynku...przy równoczesnej budowie odpowiednich mechanizmów osłonowych