Standard Eurobarometer

EUROBAROMETR 62 OPINIA PUBLICZNA W UNII EUROPEJSKIEJ JESIEŃ 2004

RAPORT KRAJOWY

POLSKA

Sta

ndar

d E

urob

arom

eter

62

/ Aut

umn

2004

– T

NS

Opi

nion

& S

ocia

l

Niniejszy sondaż został zamówiony i koordynowany przez Dyrektoriat Generalny Prasy i Komunikacji. Niniejszy raport został opracowany dla Reprezentacji Komisji Europejskiej w Polsce. Niniejszy dokument nie reprezentuje punktu widzenia Komisji Europejskiej. Interpretacje i opinie tu przedstawione są wyłącznie opiniami autorów.

EuropeanCommission

Spis treści

Spis treści 2

Wprowadzenie 3

1. Doświadczenie życia w Polsce, kraju Unii 5

1.1 Zadowolenie z życia osobistego i sytuacji w kraju 5

1.2 Problemy, przed którymi stoi społeczeństwo 10

1.3 Zaufanie do różnych instytucji 12

2. Informacja o Unii Europejskiej 15

2.1 Postrzegany i rzeczywisty poziom informacji 15

2.2a Znajomość instytucji Unii Europejskiej 16

2.2b Budżet Unii Europejskiej 17

2.2c Symbole Unii Europejskiej 21

2.3 Źródła informacji o Unii Europejskiej 22

Unia Europejska w krajowych mediach 23

Obecność tematów politycznych w rozmowach Polaków 24

3. Członkostwo w Unii Europejskiej 25

3.1 Wizerunek Unii Europejskiej 25

3.2 Osobiste odczucia związane z Unią Europejską 26

3.3 Opinie Polaków na temat przynależności ich kraju do UE 28

3.4 Korzyści wynikające z członkostwa w UE 30

3.5 Rola Unii Europejskiej w poszczególnych dziedzinach 32

3.6 Oczekiwania i obawy względem członkostwa w UE 34

4. Tożsamość Polaków i ich stosunek do wspólnych inicjatyw w UE 35

4.1 Tożsamość narodowa i europejska 35

4.2 Hierarchia najważniejszych zadań UE według Polaków 37

4.3 Poparcie dla wspólnych inicjatyw w obrębie UE 38

Wspólna polityka obronna i zagraniczna krajów członkowskich UE 39

Znaczenie Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych w konkretnych dziedzinach 43

Konkluzje 45

Opis próby 47

Streszczenie 49

Kwestionariusz 54

2

Wprowadzenie Polska, 1 maja 2004 r. przystąpiła do Unii Europejskiej wraz z dziewięcioma innymi krajami Europy – Republiką Czeską, Słowacją, Słowenią, Estonią, Litwą, Łotwą, Węgrami, Maltą i południową częścią Cypru. Ten historyczny moment poprzedziło kilka lat negocjacji, dotyczących warunków wejścia, a następnie przynależności Polski do Wspólnej Europy. Rozpoczęto je 31 marca 1998 r. w Brukseli, a zakończono 1 grudnia 2002 r. w Kopenhadze, gdzie w imieniu rządu Rzeczypospolitej premier zadeklarował gotowość Polski do akcesji i zaakceptował związane z tym faktem zobowiązania. Przez cały ten czas w mediach toczyły się debaty i dyskusje na temat słuszności zabiegów o uzyskanie przez Polskę statusu kraju unijnego. Znaczna część społeczeństwa obawiała się, że skutki tej decyzji będą raczej negatywne. Wynikało to między innymi z faktu, iż rezultat rozmów negocjacyjnych, dotyczących akcesji Polski do Unii Europejskiej, w ostatecznym rozrachunku nie był – zdaniem wielu Polaków – dla naszego kraju do końca korzystny. Polska przystąpiła do Zjednoczonej Europy godząc się na wiele ustępstw, w tym między innymi na dopłaty bezpośrednie dla rolników w wysokości znacznie mniejszej niż ta w krajach „piętnastki”. W chwili obecnej, w rozszerzonej Unii Europejskiej najistotniejszą kwestią do rozwiązania jest przyjęcie wspólnego Traktatu Konstytucyjnego. Polacy nie są zadowoleni z jego obecnego kształtu. Brakuje tam odniesienia do religii chrześcijańskiej, tak bardzo istotnego dla tego narodu, jednego z filarów cywilizacji europejskiej. Oprócz owych pozawymiernych zastrzeżeń istnieją także praktyczne. Chodzi głównie o kwestię podejmowania decyzji w poszerzonej Unii. Przywódcy europejscy postanowili bowiem zrezygnować z opcji przyjętej na szczycie w Nicei w grudniu 2000 r., według której decyzje miały być podejmowane większością kwalifikowaną (Polska otrzymała by 27 głosów, zaledwie o 2 mniej niż czwórka krajów, która dostała ich najwięcej). Dzisiejsza treść projektu Traktatu głosi, że do podjęcia decyzji potrzebna będzie akceptacja 55% krajów (czyli 15-stu), reprezentujących co najmniej 65% jej ludności. Do zablokowania zaś decyzji potrzebne będzie 45% państw lub 35% ludności zamieszkującej co najmniej 4 kraje. Dla Polski – z oczywistych względów – ten projekt już nie jest tak korzystny jak nicejski. Zdołała ona jedynie wywalczyć formułę tzw. „hamulca bezpieczeństwa” czyli odwlekania podjęcia ostatecznych decyzji w konkretnej sprawie, jeśli swoje zastrzeżenia zgłaszają państwa zamieszkane przez ponad 26,25% unijnej populacji. Wśród polityków zdania na temat unijnej konstytucji podzielone są również w punktach dotyczących rozstrzygnięć gospodarczych, i to zarówno po lewej jak i prawej stronie strony politycznej. Jedni twierdzą, że obecny projekt zawiera mechanizmy ograniczające zasady wolnego rynku i konkurencji, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój Polski. Inni są zdania, że pomimo tego, ostateczny bilans zysków z wprowadzenia tej konstytucji byłby dla kraju korzystny. Nie ustalono jeszcze terminu referendum w sprawie jej przyjęcia. Tymczasem w społeczeństwie poparcie dla konstytucji wzrosło w porównaniu z poprzednią edycją Eurobarometru o 8 punktów procentowych i jesienią 2004 r. opowiadało się za nią 73% Polaków. Jednak rezultaty przedreferendalnych badań opinii publicznej bardzo często nie odzwierciedlają wyników ostatecznego głosowania.

3

Pierwsze miesiące członkostwa Polski w Unii Europejskiej Polacy oceniają jednak dość pozytywnie. Zaskakujące jest, że grupą, która dotychczas najwięcej zyskała na integracji są rolnicy.Przed akcesją stanowili oni zasadnicze oparcie dla eurosceptyków. Obecnie inwestują i optymistycznie patrzą w przyszłość. Natomiast najistotniejszym skutkiem ujemnym, który dotyczy wszystkich Polaków jest wzrost cen towarów i usług. W małym stopniu w świadomości przeciętnego Polaka rekompensują go faktyczny wzrost eksportu i rosnące tempo rozwoju gospodarczego. Zbyt powolny również wydaje się Polakom spadek bezrobocia, którego wskaźniki ciągle są jednymi z najwyższych w Europie. Generalnie jednak w społeczeństwie polskim przybywa euroentuzjastów, a przykłady takich państw jak Hiszpania czy Irlandia przekonują, że zapóźnienia gospodarczego nie można nadrobić w okresie kilku miesięcy, a potrzebne do tego jest minimum kilka lat.

4

1. Doświadczenie życia w Polsce, kraju Unii 1.1 Zadowolenie z życia osobistego i sytuacji w kraju Coraz więcej Polaków zadowolonych jest ze swojego życia. Jesienią 2004 r. było ich 71%, czyli o 8 punktów procentowych więcej niż sześć miesięcy wcześniej. W skali wszystkich nowych obywateli Unii Europejskiej Polacy znajdują się pośrodku. Najbardziej usatysfakcjonowani w Polsce to przede wszystkim ci, którzy w przynależności swojego kraju do Zjednoczonej Europy widzą optymistyczną perspektywę własnej sytuacji życiowej. Są to głównie ludzie młodzi (15-24 lat) oraz osoby z wyższym wykształceniem. W tej grupie, podobnie jak pół roku temu, przeważają mężczyźni. Bowiem w Polsce okresu transformacji, z punktu widzenia zawodowego dla mężczyzn niewiele się zmieniło, zaś dla kobiet owszem. Nowy typ gospodarki i inwestycje zredukowały zbędne stanowiska pracy, dotychczas obsadzane głównie przez kobiety. Spowodowało to, że jest im trudniej odnaleźć się na dzisiejszym rynku pracy. Natomiast najliczniejsza grupa tych, którzy narzekają na swą obecną sytuację życiową to ludzie starsi (po pięćdziesiątce), niewykształceni, emeryci oraz bezrobotni. Na poniższym wykresie widzimy, że podobnie jak Polacy, większość obywateli (81%) z 25 krajów Unii Europejskiej jest usatysfakcjonowana swoją obecną sytuacją życiową. Odsetek ten wzrósł w porównaniu z ostatnią edycją Eurobarometru o dwa punkty procentowe. Bardzo zadowoleni są głównie mieszkańcy starej „piętnastki”, szczególnie Duńczycy i Szwedzi, a w nowych krajach członkowskich najmniej narzekają Słoweńcy i Maltańczycy. Natomiast jako bardzo złą widzą swoją obecną sytuację mieszkańcy dwóch państw kandydujących – Bułgarii i Rumunii.

Czy ogólnie rzecz biorąc jest Pan(i)...z życia, jakie Pan(i) prowadzi?

23%33%

64%

23%21%11%14%

30%

18%

39%

16%

51%44%

22%

3%

37%44%

33%

46%

8% 8% 7% 5%11%

35%

15%7%

27%

3% 5%

27%

15%

50%

58%

58%

33%

63%63%

65%52%

56%

64%

54%

60%

44%

48%

63%

56%

57%52%

57%

44%

69%62%

43%50%43%

53%

56%

52%

63%

29%

43%

44%

55%

16%

15%

7%

2%

11%13%20%

27%

11%12%

5%

20%

4%6%

13%

30%

3%7% 8%

18%26%

36%34%33%

10%

22%

32%

8%

38%

38%

16%22%27%

4%2% 1% 3% 3% 4%

7%3%

5%1%

4%1% 2% 1%

9%

1% 1% 2% 3% 4% 4%

13% 9% 11%

2%6% 8%

1%

29%

13%12%7% 6%5%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Bardzo zadowolony(a) Raczej zadowolony(a)Raczej niezadowolony(a) Zupełnie niezadowolony(a)

5

Zdaniem 55% respondentów Polska skorzystała z członkostwa w Unii Europejskiej. Tę opinię, wiosną 2004 roku podzielała dokładnie połowa Polaków. Wśród wszystkich nowych obywateli Wspólnot Europejskich, największy odsetek dostrzegających korzyści z przynależności ich kraju do Unii zanotowano na Litwie (78%) i na Słowacji (62%), a najmniejszy – wśród mieszkańców południowej części Cypru. W krajach „piętnastki” najwięcej niezadowolonych osób było między innymi wśród Brytyjczyków (47%), Szwedów (45%) i Austriaków (45%). Postrzeganie własnej sytuacji życiowej w porównaniu do sytuacji sprzed pięciu lat Poprawiła się Pozostała taka sama Pogorszyła się TP UE 25 39% 32% 28% 1% Polska 29% 23% 46% 2% Choć wielu Polaków pozytywnie ocenia obecną sytuację osobistą, to aż 46% uważa, że pogorszyła się ona w ciągu ostatnich pięciu lat. Spośród wszystkich nowych krajów UE, a także tych kandydujących, tylko w Bułgarii zanotowano wyższy odsetek (47%) dzielących to przekonanie. Natomiast jedynie 29% Polaków uznało, że ich sytuacja się polepszyła. W skali wszystkich 25-ciu krajów największy odsetek tych, którzy zauważyli poprawę swej sytuacji odnotowano w Irlandii. Podobnie jak wiosną 2004 r. Polacy w bardziej negatywnym świetle widzą najbliższą przyszłość swej ojczyzny niż swoją własną. Uważają, że naprawa krajowej gospodarki i rynku pracy wymaga więcej czasu niż jeden rok, dlatego nie spodziewają się pozytywnych zmian w tych sektorach już w nadchodzących miesiącach. Inaczej zaś myślą o powodzeniu osobistym. Jesienią 2004 r. więcej było osób, które oczekują, że ogólnie ich życie w tym krótkim czasie się polepszy. Podobne nadzieje wiążą z własną sytuacją zawodową, pomimo wciąż wysokiego wskaźnika bezrobocia w Polsce.

Porównanie swojej obecnej sytuacji z tą sprzed pięciu lat UE 25

39%43%56%

27%26%22%

38%46%

40%

63%

35%46%45%

31%28%

55%60%57%

43%

27%

56%

25%

45%42%43%

29%27%

40%

16%

42%45%32%

56%

32%37%

31%

38%39%42%

30%

36%

30%

25%

35%

40%28%

41%34%

33%26%25%

26%

38%

25%

36%

30%34%29%

23%34%

37%

36%

27%20%35%

27%

28%20%13%

35%35%35%32%

17%

29%

11%

28%

14%26%25%

37%

11%14%17%30%

33%

18%

38%25%22%26%

46%39%

22%

47%

30%34%30%

15%

1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 3% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 1% 2% 1% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 2% 2%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Poprawiła się Jest taka sama Pogorszyła się Trudno powiedzieć

6

Q5. Jakie są Pana/Pani oczekiwania odnośnie najbliższych dwunastu miesięcy? Czy najbliższe dwanaście miesięcy będzie lepsze, gorsze czy takie same, jeśli chodzi o... Ogólnie Pana(i) życie Lepsze Gorsze Takie same Trudno powiedzieć Polska 35% 17% 43% 5% UE – 25 35% 13% 50% 3%

Sytuację gospodarczą Polski Lepsze Gorsze Takie same TP Polska 25% 32% 35% 8% UE – 25 18% 43% 33% 6%

Sytuację finansową Pana(i) gospodarstwa domowego

Lepsze Gorsze Takie same TP

Polska 21% 27% 46% 5% UE – 25 24% 21% 52% 3%

Sytuację na rynku pracy w Polsce Lepsze Gorsze Takie same TP Polska 22% 36% 36% 6% UE – 25 17% 47% 31% 6%

Pana(i) osobistą sytuację zawodową

Lepsze Gorsze Takie same TP

Polska 16% 10% 66% 8% UE – 25 22% 10% 60% 8%

W spólna polityka obronna i bezpieczeństw a państw cz łonkow skich U nii E uropejskiej

78%

90%

66%

86%87%91%83%78%81%

56%

79%83%83%

70%68%60%

55%60%

83%84%84%84%85%81%

59%

85%86%88%

77%82%

61%

78%

62%

14%

7%

26%

10%10%8%

13%11%

12%

22%

12%11%12%

22%

13%36%

39%27%

8% 10% 8% 9% 6%5%

19%

8%7% 5%

6%3%

21%

12%

22%

8%3%

8%4% 3% 1%

5%11% 7%

22%

9% 6% 5%8%

19%

4% 6%14%

8% 6% 8% 7% 9%14%

21%

8% 6% 6%

17%15%18%10%

16%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Za P rzeciw T rudno po wiedzieć

7

Na poprawę swej ogólnej sytuacji w nadchodzących miesiącach i latach liczą głównie ludzie młodzi, którzy dopiero zaczynają prowadzić samodzielne życie. Pozostała część polskiego społeczeństwa, im starsza wiekiem tym mniej optymistycznie patrzy w najbliższą przyszłość. Najwięcej pesymistów jest wśród emerytów, którzy żyją ze skromnych świadczeń, a w dodatku najdotkliwiej odczuwają wieloletnią już dysfunkcję służby zdrowia. Nie mają oni nadziei na to, że członkostwo Polski w Unii może tę sytuację zmienić. Optymizm natomiast towarzyszy przede wszystkim studentom i osobom na stanowiskach kierowniczych, głównie mieszkańcom miast. Podobnie jak wiosną 2004 roku połowa populacji Unii Europejskiej sądzi, że jej sytuacja życiowa za rok będzie taka sama, a tylko co trzeci Europejczyk ma nadzieję na pozytywne zmiany w tym zakresie.

O c z e k iw a n ia d o ty c z ą c e s y tu a c j i f in a n s o w e j g o s p o d a rs tw a d o m o w e g o n a n a jb liż s z y ro k % o d p o w ie d z i w g ru p a c h w ie k o w yc h

3 62 9

1 8

7

1 7 2 0

3 5 3 6

1 5 -2 4 la t 2 5 -3 9 la t 4 0 -5 4 la t 5 5 la t i w ię c e j la t

B ę d z ie le p ie jB ę d z ie g o rze j

P y ta n ie : J a k ie s ą P a n a (i) o c ze k iw a n ia n a n a jb liżs zy ro k , je ś li c h o d z i o s y tu a c ję f in a n s o w ą P a n a (i) g o s p o d a rs tw a d o m o w e g o ?

Oczekiw ania odnośnie najbliższych dw unastu miesięcy% UE 25

35

24

22

18

17

50

52

60

33

31

13

21

10

43

47

3

3

8

6

6

Ogólnie Pan(i) życie

Sytuacja finansowa Pana(i)gospodarstwa domowego

Pana(i) osobista sytuacjazawodowa

Sytuacja gospodarcza Polski

Sytuacja na rynku pracy wPolsce

Będzie lepsze Będzie takie samo Będzie gorsze Trudno powiedzieć

8

Oczekiwania związane z własną sytuacją życiową za pięć lat. Poprawi się Pozostanie taka sama Pogorszy się TP UE 42% 38% 16% 5% Polska 40% 30% 17% 13% Znacznie większy odsetek Polaków, a także wszystkich Europejczyków wierzy, że ich ogólna sytuacja życiowa ma szanse się poprawić nie w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy, lecz kolejnych pięciu lat. W Polsce to przekonanie prawdopodobnie wynika między innymi z tego względu, iż pojawiła się obecnie szansa zmian na scenie politycznej. A następstwem zmian politycznych, realizowanych w dłuższym czasie, mogą być zmiany społeczne. Ponadto wciąż jeszcze świeże członkostwo Polski w Unii Europejskiej budzi nadzieje na reformę w kraju. Odsetek optymistów wzrósł od momentu przystąpienia do Zjednoczonej Europy o 7 punktów procentowych i sięgnął 40% wobec 17% pesymistów. Wynik ten jest zbliżony do wyniku dla całej UE 25, który wyniósł w tym przypadku odpowiednio 42% i 16%. Mieszkańcy nowych krajów Unii mają podobne oczekiwania, związane z nadchodzącą „pięciolatką”. Wśród nich wyraźny pesymizm wykazali jedynie Czesi (23% osób nastawionych pozytywnie, 25% osób nastawionych negatywnie), a najbardziej optymistyczni okazali się Estończycy (odpowiednio 50% i 11%). W grupie „piętnastki” najwięcej nadziei na nadchodzące lata mają Irlandczycy (58%), a najmniej Niemcy (23%).

Oczekiwania względem sytuacji osobistej w ciągu kolejnych pięciu lat

42%36%

45%

24%23%20%

40%

56%47%

58%

41%41%37%35%

50%44%

51%55%

40%

23%

50%

37%

49%48%48%40%38%

44%

32%

64%

53%44%

60%

38%50%

46%

47%48%50%

28%

30%

34%

32%

39%

50%

46%50%28%

46%40%34%

27%

41%

29%

37%

31%30%20%

30%34%

37%

32%

20%

23%36%

21%

16%12%

8%

25%26%26%23%

8% 17%5%

14%

6%15%11%

17%

8% 6% 8%

19%25%

11%19%11%10%

16%17%

21%14%

15%

7%15%

14%7%

5%2% 1%

4% 4% 3%8% 6%

2%5% 6%

3% 3% 3% 5%1% 3% 3%

14%11%10% 7% 9% 12%16%13%6% 6%

20%

9% 10% 7%13%

UE25

BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Poprawi się Pozostanie taka sama Pogorszy się Trudno powiedzieć

9

1.2 Problemy, przed którymi stoi społeczeństwo Wskaźnik bezrobocia nieco spadł w ciągu 2004 roku, ale brak pracy nadal jest jednym z największych problemów, gnębiących społeczeństwo polskie. Widać to w każdej grupie wiekowej. W większym jednak stopniu odczuwają to kobiety niż mężczyźni oraz osoby młode, które nie przekroczyły 24 roku życia. O bezrobociu mówią studenci, pracownicy naukowi i pracownicy fizyczni, mieszkańcy zarówno wsi, jak i miast. Niemniej jednak jest wśród nich znaczny procent tych, którzy uważają, że Polska skorzystała na członkostwie w Unii Europejskiej.

Tabela 1.2 Najważniejsze problemy, wobec których stoi kraj Ranga

w Polsce PROBLEMY

Polska

UE 25

1 Bezrobocie 74% 46% 2 Sytuacja gospodarcza 28% 27% 2 Służba zdrowia 28% 16% 2 Przestępczość 28% 24% 3 Wzrost cen/inflacja 14% 16% 4 Emerytury 6% 12% 4 Terroryzm 6% 16% 5 Opodatkowanie 4% 7% 6 Szkolnictwo 2% 6% 7 Budownictwo mieszkaniowe 1% 4% 7 Ochrona środowiska 1% 3% 7 Imigracja 1% 13% 7 Transport publiczny 1% 2% 7 Obronność/polityka zagraniczna 1% 2% 8 Inne (spontanicznie) 0% 1%

Oczekiwana własna sytuacja w najbliższych 5 latach % odpowiedzi w grupach wiekowych

76

50

30

156

12

23 26

15-24 lat 25-39 lat 40-54 lat 55 lat i więcej

Poprawi sięPogorszy się

10

Warto zauważyć, że hierarchia głównych problemów, z jakimi – zdaniem respondentów – boryka się Polska, przedstawia się podobnie jak w całej Unii. Są jednak kwestie, które budzą różne emocje w poszczególnych krajach. Wyraźne różnice można dostrzec między innymi w stosunku obywateli do takich zagadnień jak np. imigracja, która w Polsce nie wzbudza obaw (1% osób uznało ją za ważny problem), ale mieszkańcom starej „piętnastki” spędza sen z powiek (13%).

P ro b le m y p rz e d k tó rym i s to i s p o łe c z eń s tw o UE 2 5

4 6 %

2 7 %

2 4 %

1 6 %

1 6 %

1 6 %

1 3 %

1 2 %

7 %

6 %

4 %

3 %

2 %

2 %

1 %

B e zro bo c ie

S ytua c ja go s po da rc za

P rze s tępc zo ś ć

W zro s t c e n/in f la c ja

S łużba zdro wia

T e rro ryzm

Im igra c ja

E m e ry tury

O po da tko wa nie

S zko ln ic two

B udo wnic two m ie s zka nio we

O c hro na ś ro do wis ka

T ra ns po r t public zny

O bro nno ś ć i po lityka za gra n ic zna

Inne

11

1.3 Zaufanie do różnych instytucji

Tabela 1.3 Zaufanie do różnych instytucji Polska Wszystkie kraje UE

Skłonni ufać

Skłonni nie ufać

TP

Skłonni ufać

Skłonni nie ufać

TP

Wojsko 71% 17% 12% 69% 22% 9% Organizacje charytatywne 65% 26% 9% 66% 25% 8% Radio 61% 31% 9% 63% 31% 7% Organizacja Narodów Zjednoczonych 59% 21% 20% 54% 32% 13% Instytucje religijne 54% 38% 8% 46% 44% 10% Telewizja 50% 44% 6% 50% 45% 5% Unia Europejska 50% 27% 23% 50% 36% 14% Prasa 43% 48% 9% 42% 52% 6% Policja 39% 52% 9% 64% 31% 5% Wielkie firmy 27% 53% 20% 31% 58% 11% Związki zawodowe 26% 45% 29% 39% 47% 14% Sądownictwo/system prawny 16% 77% 7% 45% 49% 7% Rząd 13% 82% 6% 34% 60% 6% Parlament 8% 87% 5% 38% 55% 8% Partie polityczne 5% 89% 6% 17% 77% 6% Podobnie jak pół roku temu wojsko jest na pierwszym miejscu listy instytucji, którym ufają obywatele zarówno Polski (71%) jak i całej UE 25 (69%). Równie pozytywnym stosunkiem cieszą się także organizacje charytatywne (odpowiednio 65% i 66%) i radio (61% i 63%). Natomiast ze względu na daleką od satysfakcjonującej sytuację polityczną w kraju, Polacy tracą zaufanie do rządu, sejmu i partii politycznych. W ostatnich latach wykryto wiele afer korupcyjnych, w które zamieszani są przedstawiciele władz najwyższego szczebla. Mieszkańcy Polski nie mają nadziei, że problemy te rozwiąże sądownictwo (16% zaufania).

12

Większość Polaków (65%) nie jest także zadowolona ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w ich kraju. Jednak, jak widać na powyższym wykresie, odsetek tych zadowolonych, po spadku w 2003 r. z powrotem wzrósł i przekroczył poziom z 2002 r. Jesienią 2004 r. co drugi Polak bardziej preferował sposób funkcjonowania rządów demokratycznych w krajach Europy Zachodniej niż we własnym kraju. Sposób realizacji zasad demokracji w Polsce nie podoba się 66% mężczyzn i 64% kobiet. Liczebność niezadowolonych wzrasta w następujących po sobie grupach wiekowych. Jeżeli chodzi o wyształcenie to narzeka większość ludzi posiadających je na poziomie średnim i wyższym, aczkolwiek studenci są tu w mniejszości. Do grupy niezadowolonych należy również większość samodzielnych przedsiębiorców i emeryci. Natomiast wizerunek demokracji w krajach Europy Zachodniej bardziej odpowiada głównie mężczyznom, wciąż jeszcze studiującym, i w większości mieszkańcom miast. Liczba jej zwolenników spada zaś wraz ze wzrostem wieku respondentów.

Zaufanie do systemu politycznego% Polaków

27

19

14

7

13

810

68

35

24 23

16

30

26

813

18

28

0

5

10

15

20

25

30

35

jesień 2002 wiosna 2003 jesień 2003 wiosna 2004 jesień 2004

Skłonni ufać rządowiSkłonni ufać sejmowiSkłonni ufać partiom politycznymZadowoleni+bardzo zadowoleni z demokracji

13

Biorąc jednak pod uwagę wyniki poprzedniego Eurobarometru trzeba stwierdzić, że od wiosny 2004 r. dwukrotnie wzrósł odsetek Polaków usatysfakcjonowanych sposobem funkcjonowania demokracji w ich kraju. W skali nowych państw członkowskich tylko Słowacy są mniej zadowoleni z demokracji w ich ojczyźnie (25% niezadowolonych) niż Polacy. Najbardziej zaś usatysfakcjonowani pod tym względem są mieszkańcy południowej części Cypru (63%). Zaskakującym może być fakt, że w państwach kandydujących najwięcej osób akceptujących formę rządów demokratycznych w swym kraju jest w Turcji (49%), która karcona jest przez Unię m.in. za łamanie praw człowieka, w tym tolerowanie tortur.

Czy jest Pan(i)...ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w kraju?

57%

70%

91%

64%61%

47%

67%74%

57%

77%

45%

82%71%72%

39%

83%76%

63%63%

45%45%37%

46%

33%

48%

30%25%

57%

22%29%

49%

25%34%

40%

29%

9%

35%39%

53%

32%24%

40%

18%

52%

14%27%26%

57%

16%22%

32%35%

53%50%61%

51%

62%

45%

65%74%

40%

74%67%

47%

72%62%

2%1% 1% 1%3%5%2%3%2% 2%4%

1% 1%5%

2%2%5%

2%4%5% 7%5%1% 3%4%4%4%2% 4%

UE25

BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Zadowolony(a) Niezadowolony(a) Trudno powiedzieć

14

2. Informacja o Unii Europejskiej 2.1 Postrzegany i rzeczywisty poziom informacji Najwięcej ankietowanych Polaków (27%) przyznaje, że generalnie posiada średnią wiedzę na temat Unii Europejskiej. Jak widać na wykresie poniżej, poziom orientacji Polaków w tej dziedzinie jesienią 2004 r. sięgnął dokładnie średniej dla całej UE 25, czyli 4,3. Warto wspomnieć, że wskaźnik ten zmalał w porównaniu z tym sprzed sześciu miesięcy, gdyż wówczas wyniósł on 4,46. Spośród dziesiątki „nowych” państw Unii najwyżej swoją wiedzę w tym zakresie ocenili Maltańczycy i Cypryjczycy (z części północnej i południowej kraju), zaś w skali mieszkańców wszystkich 30 badanych państw – Austriacy i Holendrzy. Wskaźnik znajomości spraw unijnych w krajach kandydujących przekracza średnią UE 25. Wyjątkiem jest Turcja, która osiąga w tej dziedzinie najniższy wynik, biorąc pod uwagę całą badaną „trzydziestkę”. Co interesujące, niewiele lepiej niż Turcy znają się na sprawach Unii Europejskiej Brytyjczycy, którzy są jej obywatelami od 1973 roku.

Wśród Polaków własna ocena wiedzy na temat Unii Europejskiej odzwierciedla znajomość konkretnych faktów w tej dziedzinie. Twierdzą oni, że w tych sprawach orientują się średnio, co – jak widzimy na przykładzie kilku zadanych im pytań – jest zgodne z prawdą. Zdecydowana większość Polaków zna hymn Unii Europejskiej, słynną „Odę do radości” z IX Symfonii Ludwika van Beethovena, a mniej więcej połowa orientuje się, że co roku 9 maja świętuje się we wszystkich krajach członkowskich Dzień Europy. Jednak co piąty badany sądzi, że Unia składa się obecnie z 12, a nie 25 państw – członków. Podobnie, niezbyt imponująco przedstawia się wiedza Polaków na temat funkcjonowania unijnych instytucji. Większość wie, że eurodeputowani są bezpośrednio wybierani przez obywateli wszystkich krajów członkowskich, ale co czwarty respondent mylnie sądzi, że w ten sam sposób powoływany jest również przewodniczący Komisji Europejskiej. Co piąty Polak zaś nie pamięta, że ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu roku 2004 a nie 2002.

Własna ocena wiedzy o Unii Europejskiej

6

10

17

20

27

86

2 1 1

7

11

17 17

21

12

7

4

1 1

Nic niewiedzą

Wiedząbardzodużo

PolskaUE 25

Pytanie: W skali od 1 do 10, ile - w Pana(i) odczuciu - wie Pan(i) o Unii Europejskiej?

15

2.2 Wiedza na temat podstawowych kwestii dotyczących Unii Europejskiej

Znajomość podstawowych faktów na temat Unii Europejskiej % poprawnych

19

48

24

60

20

72

31

41

19

58

27

36

Ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiegoodbyły się w czerwcu 2002 r.

Każdego roku jest obchodzony Dzień Europy wewszystkich krajach UE

Przewodniczący Komisji Europejskiej jest wybieranybezpośrednio przez obywateli UE

Deputowani do Parlamentu Europejskiego sąwybierani bezpośrednio przez obywateli UE

UE składa się obecnie z 12 państw członkowskich

UE ma swój własny hymn

UE 25Polska

Wiedza o Unii Europejskiej w skali od 1 "nic nie wiem" do 10 "wiem bardzo dużo"

5 5 4,9 4,9 4,9 4,8 4,7 4,7 4,6 4,6 4,6 4,6 4,5 4,5 4,4 4,4 4,3 4,3 4,3 4,3 4,2 4,1 4,1 4 3,9 3,8

4,7 4,6 4,5 4,4

3,5

NL AT DE LU SE MT DK CY IE CZ SK SIBE FI EL PT

UE 25 EE LV PL LT FR IT HU ES UKCY(n) RO BG HR TR

16

2.2a. Znajomość instytucji Unii Europejskiej Spośród instytucji Wspólnot Europejskich Polacy kojarzą te najważniejsze, na forum których zapadają ważne dla wszystkich 25 krajów decyzje i o których z tej przyczyny najczęściej mówi się w mediach. Aż 90% badanych potwierdziło, że słyszeli o Parlamencie Europejskim a niewiele mniej (87%) wie o istnieniu Komisji Europejskiej. Gorzej wypadła kwestia zaufania do obu organów, które zadeklarowało odpowiednio 51% i 52% respondentów. Zaś najwięcej głosów zaufania zdobył Europejski Trybunał Sprawiedliwości (53%). Podobnie, w skali całej UE 25 ta instytucja na równi z Parlamentem Europejskim cieszy się największym zaufaniem (57%), a zaraz po nich Komisja Europejska (51%). W opinii Polaków ważną rolę w życiu Unii Europejskiej odgrywa przede wszystkim unijny Parlament (86%) i Rada Ministrów Unii Europejskiej (86%), a dopiero potem Komisja Europejska (84%). Najmniej zaś Polaków (16%) słyszało o Europejskim Trybunale Audytorów i być może dlatego tylko 18% mu ufa i jedynie 31% uznało, że odgrywa on ważną rolę.

Znajomość i postawy wobec różnych instytucji Unii Europejskiej % Polska

90

87

75

63

63

57

29

27

16

87

84

76

68

68

63

36

38

31

51

51

53

40

50

36

24

24

18

Parlament Europejski

Komisja Europejska

TrybunałSprawiedliwości UE

Rada Ministrów UE

Europejski RzecznikPraw Obywatelskich

Europejski BankCentralny

Komitet Regionów

Komitet Ekonomiczno-Spo łeczny UE

Europejski TrybunałObrachunkowy

S łyszałOdgrywa ważną rolęJest skłonny ufać

17

Sześć miesięcy po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej coraz więcej Polaków dostrzegało istnienie unijnych instytucji i ich ważność dla funkcjonowania Wspólnot. Na wykresie powyżej widzimy, że wzrost zainteresowania i uznania ze strony polskiego społeczeństwa dotyczy dokładnie wszystkich najważniejszych organów UE. W świadomości Polaków, od wiosny 2004 r. wyraźnie zaznaczyła się rola Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Wzrost poparcia dla wszystkich pozostałych instytucji jest natomiast porównywalny.

Czy uważa Pan(i), że poszczególne instytucje odgrywają ważną rolę w życiu Unii Europejskiej?

tak % Polaków

80

76

58

58

56

54

26

33

20

87

84

76

68

68

63

36

38

31

Parlament Europejski

Komisja Europejska

Trybunał Sprawiedliwości UE

Rada Ministrów UE

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

Europejski Bank Centralny

Komitet Regionów

Komitet Ekonomiczno-Społeczny UE

Europejski Trybunał Obrachunkowy

Wiosna 2004Jesień 2004

18

Choć, jak już o tym wspomnieliśmy, ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się stosunkowo niedawno (czerwiec 2004), tylko nieco ponad połowa Polaków wie, że deputowani są wybierani przez obywateli ich krajów w wyborach bezpośrednich. Ten stosunkowo niski poziom wiedzy nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę niską frekwencję podczas ostatniego głosowania, która w Polsce wyniosła niecałe 21%. Jednak również dla pozostałych mieszkańców Unii problem ten nie jest oczywisty. W pozostałych krajach orientacja w tym zakresie jest również stosunkowo nieduża. Z „piętnastki” najmniej zainteresowani tym tematem wydają się m.in. Szwedzi, Austriacy i Francuzi, a wśród „dziesiątki” – głównie Łotysze i Estończycy. Słabo wypadli także mieszkańcy krajów kandydujących, którzy poza Turkami, sami dość wysoko ocenili swoją ogólną wiedzę o Unii Europejskiej (patrz wykres „Wiedza o Unii Europejskiej”).

Deputowani do Parlamentu Europejskiego są wybierani bezpośrednio przez obywateli Unii Europejskiej

58%67%66%

57%58%64%

85%

59%53%

63%57%

75%

61%52%

59%69%

51%53%

77%

52%50%53%

40%

62%

77%

60%64%

73%

27%27%35%

43%54%

24%

25%24%

30%29%25%

9%

22%29%12%22%

14%

26%

28%20%

23%

38%

21%

10%

26%31%31%

34%

16%

7%

20%

22%13%

16%19%

22%

19%

28%

18%7% 10%13%13%11%

6%

18%18%25%21%

11%12%20%21%

8% 12%

27%

14%22%19%16%

26%22%17%21%

13%14%

57%54%43%

38%

19%

UE25

BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Prawda Fałsz Trudno powiedzieć

19

2.2b. Budżet Unii Europejskiej Jesienią 2004 r. więcej Polaków (32%) niż przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (23%) było przekonanych, że pieniądze ze wspólnego budżetu przeznacza się głównie na rolnictwo. W skali wszystkich narodów Unii podobnego zdania jest również duży odsetek Duńczyków (51%) i Szwedów (36%). W większości pozostałych krajów UE dominowało przekonanie, że unijne pieniądze pokrywają przede wszystkim koszty administracji i personelu oraz utrzymania i budowy budynków. Relatywnie do całej Unii wraz z krajami kandydującymi, w Polsce jest niewiele osób (13%), które w ogóle nie wiedzą, jak wykorzystywane są pieniądze europejskich podatników. Najwięcej jest ich w Bułgarii, gdzie co drugi obywatel stwierdził „trudno powiedzieć”.

Budżet Unii Europejskiej jest wydawany na... % Polaków

Trudno powiedzieć13%

Pomoc dla regionów7%

Polityka zagraniczna i pomoc dla krajów

spoza UE11%

Zatrudnienie i sprawy socjalne

7%

Badania naukowe2%

Koszty administracji, personelu i budynki

27%

Rolnictwo32%

Budżet Unii Europejskiej jest wydawany na...UE25

Badania naukowe5%

Pomoc dla regionów8%Polityka zagraniczna i

pomoc dla krajów spoza UE

14%

Koszty administracji, personelu, budynki

31%

Inne1%

Trudno powiedzieć17%

Zatrudnienie i sprawy socjalne

8% Rolnictwo16%

20

2.2c. Symbole Unii Europejskiej Aż 96% Polaków, którym pokazano flagę Unii Europejskiej oświadczyło, że znają ten symbol i wiedzą, co on oznacza. Dwanaście złotych gwiazdek na niebieskim tle kojarzy również podobny odsetek (94%) mieszkańców całej UE, a 92% wie, co one oznaczają. Stosunkowo wysoki procent tych, którzy nie mogą pochwalić się znajomością unijnej flagi zanotowano wśród Brytyjczyków (11%), a w krajach kandydujących wśród Turków (39%) i Bułgarów (20%). Jeśli chodzi o wiedzę na temat znaczenia jej symboli znowu najsłabiej zorientowani byli Brytyjczycy, a zaraz za nimi Łotysze. Ponadto 81% badanych Polaków zgodziło się, że unijna flaga to „dobry” symbol dla Europy, a 67% że „oznacza coś dobrego”. Zdecydowana większość (69%) umieściłaby flagę UE obok narodowej na gmachach państwowych w Polsce, czemu sprzeciwił się co czwarty pytany (średni wynik dla Unii-25 wyniósł odpowiednio 55% i 35%). Poza tym połowa Polaków (52%) potwierdziła, że utożsamia się z tym symbolem, ale aż jedna trzecia ankietowanych stanowczo temu zaprzeczyła.

Flaga Europejska Czy kiedykolwiek widział(a) Pan(i) ten symbol?

Tak UE 25

94%97% 97% 97%97% 98%

93% 91%96%

92% 94%99% 97%

93%91%

98%99%

88%

96%92%

95%98% 96%

93%99%

96%96%99%

76%

86%

59%

95% 93%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

21

2.3 Źródła informacji o Unii Europejskiej Media i prasa codzienna pozostają najpopularniejszym źródłem informacji na temat Unii Europejskiej, zarówno w Polsce jak i w innych krajach członkowskich. Zdecydowana większość badanych najchętniej korzysta w tym przypadku z przekazów telewizyjnych (76% w Polsce i 71% w całej UE) i to pomimo faktu, że większym zaufaniem darzy radio (patrz Tabela 1.3). W kategorii ulubionych sposobów poszerzania wiedzy o Unii Polacy pozostawili radio na drugim miejscu (42%) przed gazetami codziennymi (37%), odwrotnie niż uczynili to obywatele UE 25 (adekwatnie 34% i 49%). Jednakże odsetek Polaków przedkładających telewizję i prasę nad inne dostępne źródła informacji o Wspólnotach Europejskich zmniejszył się w porównaniu z okresem sprzed akcesji ich kraju do Unii.

Źródła informacji o Unii Europejskiej % wymienionych

76

4237

2421 20 19

6 51 0

71

34

49

2116

22 23

84

1 1

Tele

wiz

ja

Rad

io

Gaz

ety

codz

ienn

e

Inte

rnet

Książ

ki, b

rosz

ury,

ulo

tki

info

rmac

yjne

Inne

gaz

ety,

cza

sopi

sma

Dys

kusj

e z

krew

nym

i,pr

zyja

ciół

mi,

kole

gam

i

Nig

dy n

ie p

oszu

kuję

taki

ch in

form

acji

Spo

tkan

ia

Inne

(SP

ON

TAN

ICZN

IE)

Trud

no p

owie

dzieć

PolskaUE 25

Pytanie: Kiedy poszukuje Pan(i) informacji o Unii Europejskiej, jej polityki i instytucji, z których następujących źródeł Pan(i) korzysta? Z których jeszcze?(WRĘCZYĆ KARTĘ - ODCZYTAĆ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

22

Unia Europejska w krajowych mediach Podobnie jak wiosną 2004 r. Polacy wciąż uważają, że informacji na temat Unii Europejskiej jest zbyt mało. Odsetek podzielających tę opinię wzrósł o 1 punkt procentowy i wyniósł 45%. Wśród wszystkich krajów unijnych i kandydujących największy niedosyt w tym względzie odczuwają Grecy (54%) i Holendrzy (53%). Odwrotnie, na pewien przesyt zwracają uwagę mieszkańcy północnej części Cypru, wśród których tylko 8% uznało, że informacji o Unii w mediach brakuje, natomiast 52% uważa, że jest ich za dużo. Jest to zapewne skutkiem kampanii przedakcesyjnej. W skali wszystkich krajów członkowskich stosunkowo dużo, bo 38% obywateli odczuwa niedostatek tematów unijnych, a 46% uważa, że jest ich tyle ile trzeba. Zdaniem połowy ankietowanych Polaków ta niewielka ilość informacji o Unii w krajowych mediach przedstawia jej obraz zbyt pozytywnie. Podobnego zdania jest również co drugi Węgier. Warto podkreślić, że taką opinię wiosną w poprzednim roku wyrażało znacznie więcej Polaków, a obecnie liczba optujących za wersją „obiektywnego” i „zbyt pozytywnego” obrazu Unii w środkach masowego przekazu się wyrównała i wynosi odpowiednio 44% i 43%. W odniesieniu do mediów, co drugi obywatel „piętnastki” twierdzi, że w jego własnym kraju kreują one wizerunek Wspólnej Europy w sposób obiektywny. Tylko w Hiszpanii jest zdecydowanie najwięcej krytyków jej wyidealizowanego obrazu.

Media krajowe przestawiają Unię Europejską...

28%21%21%23%24%27%

32%41%

26%16%

27%23%

18%28%

15%

30%20%

15%

29%36%40%44%

39%30%

35%44%41%

30%37%

20%

43%52%53%

44%64%62%

53%53%51%

47%38%

42%

51%

39%55%

47%

47%

51%

63%

51%

33%

54%46%

44%39%44%

52%36%

43%46%

54%34%

52%

29%

33%30%

14%

10%9%

13%12%11% 9% 7%19%

5%13%

7%23%

7%

12%

5%

16%

33%

6% 8% 5% 4% 4% 4%

6%

3% 2%5%

2% 4%15%

5% 7%

14%5% 8% 11%11%10%12%14%13%

28%20%

15%12%17%

22%

3%

13%19%

11%10%11%13%13%14%22%

10%10%11%

27%24%

13%11%10%

UE25

BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Zbyt pozytywnie Obiektywnie Zbyt negatywnie TP

23

Obecność tematów politycznych w rozmowach Polaków Zapewne wiele faktów dotyczących Unii Europejskiej Polacy przekazują sobie podczas rozmaitych dyskusji. Ponad połowa badanych (54%) przyznaje bowiem, że rozmawiając z przyjaciółmi czasami podejmuje tematy polityczne. Są to głównie osoby młode (w przedziale wiekowym 25-39 lat) i wykształcone. Mają najczęściej dobrą sytuację zawodową, piastują stanowiska kierownicze lub prowadzą własne przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę wszystkie grupy wiekowe, o polityce często dyskutują głównie osoby po pięćdziesiątce. Najmniej zainteresowanymi polityką wydają się być ludzie młodzi, którzy nie ukończyli jeszcze 24 roku życia. Blisko 40% przyznaje, że w kręgu przyjaciół nigdy nie dyskutuje o tych sprawach. 3. Członkostwo w Unii Europejskiej

Czy spotykając się z przyjaciółmi dyskutuje Pan(i) na tematy polityczne?

16%12%15%

23%24%28%25%

12%15%12%16%18%20%19%

8% 8%17%

11%20%

14%14%17%16%22%

12%15%14%16%15%14%13%18%

29%

56%56%

62%

64%64%60%

49%

42%

55%52%

56%54%

67%61%

45%

70%

67%

55%

51%64%62%49%

65%59%

48%

54%65%58%

52%56%

42%

54%

45%

27%31%

23%

12%12%11%

26%

45%

30%35%

27%28%

14%18%

47%

22%16%

34%29%

21%24%33%

19%20%

39%31%

21%26%

31%29%

44%

27%24%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Często CzasamiNi d

24

3. Członkostwo w Unii Europejskiej. 3.1 Wizerunek Unii Europejskiej Sześć miesięcy po rozszerzeniu Unii zanotowano wzrost liczby Polaków (o 7%), którzy mają pozytywne skojarzenia ze Wspólną Europą. Jesienią 2004 r. był to prawie co drugi mieszkaniec Polski, najczęściej ten zadowolony z obecnej sytuacji życiowej lub postrzegający jej przyszłość w optymistycznych barwach. W tym gronie przeważają mężczyźni, ludzie młodzi (do 24 roku życia), dobrze wykształceni i zajmujący stanowiska kierownicze. Blisko 40% respondentów ma skojarzenia o neutralnym charakterze, a tylko 9% wymieniło określenie „raczej negatywne”. Najwięcej pozytywnie kojarzących Unię wśród nowych krajów członkowskich zanotowano w Słowenii (62%) i na Litwie (60%), a w skali całej 25-tki w Irlandii (75%). Unia bardzo dobrze kojarzy się również mieszkańcom krajów kandydujących, z wyjątkiem Chorwacji, gdzie przeważają odczucia natury neutralnej.

Wizerunek Unii Europejskiej

2% 0% 2% 1% 1% 1% 2% 2% 2% 4% 2% 2% 0% 3% 3% 1% 0% 5% 1% 2% 1% 1% 2% 3% 6% 3% 2% 4% 7% 6% 4% 4% 2%

50%59%

38%47%47%46%

58%62%53%

75%

64%61%

45%34%

60%

35%38%32%51%

40%38%46%40%

60%45%46%48%

62%63%

76%

63%

36%

57%

33%

32%

40%35%36%40%

29%30%

28%

16%

27%28%

39%

37%

25%

43%30%33%

30%38%48%

38%43%

32%

30%40%40%

29%20%

14%

15%

37%

28%

15%8%

20%17%16%14%11%6%

17%

4%8% 9%

16%26%

11%21%

31%31%18%20%

12%14%15%5%

19%11%10%

5%9%

4%

19%22%13%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Trudno powiedzieć Pozytywny Neutralny Negatywny

25

3.2 Osobiste odczucia związane z Unią Europejską Na pytanie „Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć jak by Pan(i) to przyjął(ęła)?” ponad połowa ankietowanych Polaków (61%) odpowiedziała: „Obojętnie”. W poprzednim sondażu takiej odpowiedzi udzieliło o 14% respondentów mniej. W obecnych badaniach z podobną obojętnością zareagowało by 43% wszystkich Europejczyków. Natomiast najwięcej eurosceptyków, którzy odczuli by z tego powodu ulgę jest wśród Brytyjczyków i Szwedów. Zdecydowanie żałowali by końca Unii głównie mieszkańcy Luksemburga (63%) oraz Rumunii (58%). Co ciekawe, wobec tak dużego odsetka nieczułych na wizję upadku Zjednoczonej Europy, aż 66% opowiada się za jej rozwojem w kierunku unii politycznej. Tę opcję popiera większość Europejczyków, a najliczniej Słoweńcy, Słowacy, Litwini i kandydująca Rumunia. Jednak, o czym już wspomnieliśmy, prawie połowa Polaków widzi Unię Europejską w pozytywnym świetle. Albowiem jeśli chodzi o konkretne uczucia, jakie towarzyszą Polakom w związku z Unią to przede wszystkim nadzieja (56%), a dopiero potem obojętność (25%). Również mniejszy odsetek badanych odczuwa niepokój związany z integracją (15%), ale zaufanie do Wspólnej Europy też jest niewielkie (17%).

Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć, jak by Pan(i) to przyjął(ęła)?

39%48%

40%51%49%

42%44%42%43%54%

45%

63%49%

36%

53%

32%26%22%

48%

27%34%40%

21%35%

43%

26%38%39%35%

58%

35%29%34%

43%

45%

36%

31%34%44%44%48%40%

35%40%

27%

33%

42%

32%

44%43%47%

40%

52%51%44%

59%

48%26%61%44%49%

33%

23%

39%53%40%

13%

5%

18%14%14%12%9%4%

13%4%8%

5%14%

15%6%23%26%27%

9%11%

7%9%11%5%

20%

8%6%

3%

5%

1%17%10%

16%

5%2%5%3%3%2%3%7% 4%

8%7%5%4% 7%10%2%5%5%3%

9% 8%7%9%12%10%4%

12%8%

27%18%

9%8%9%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Bardzo bym żałował(a) ObojętnieZ d ż l T d i d i ć

26

Odsetek tych, którzy wiążą ze Wspólną Europą nadzieje był podobny we wszystkich krajach członkowskich. Natomiast wśród kandydujących i członkowskich państw najwięcej było ich w Rumunii (75%). W odniesieniu do wszystkich krajów najwięcej tych, którzy Unii nie ufają bądź ją odrzucają jest wśród Szwedów. Duży odsetek „nieufnych” zanotowano również wśród Francuzów (28%), Brytyjczyków (26%) i Austriaków (23%). Natomiast najwięcej tych, którzy odczuwają entuzjazm z przynależności do Unii jest w Irlandii. Na obszarze kandydującej „czwórki” dość osobliwy stosunek do Unii mają mieszkańcy północnej części Cypru, wśród których nie znalazł się ani jeden badany deklarujący „obojętność”, natomiast aż 65% w ogóle nie potrafi się odnieść do tej kwestii.

Uczucia jakie wywołuje Unia Europejska Polska i UE 25

47

24

19

18

17

7

5

3

24

19

18

7

17

47

5

3

Nadzieja

Zaufanie

Obojętność

Nieufność

Niepokój

Entuzjazm

Odrzucenie

TP

PolskaUE 25

27

3.3 Opinie Polaków dotyczące przynależności ich kraju do UE Połowa badanych Polaków uważa, że przynależność naszego kraju do Unii Europejskiej to „dobra rzecz”. Stanowią oni większość we wszystkich grupach wiekowych i w opinii tej przeważają mężczyźni (56%). Niewiele mniej, bo 37% uznało, że nie jest to „ani dobra ani zła rzecz”, a tylko 8% wyraziło zdecydowane negatywną opinię. Najwięcej zadowolonych z członkostwa ich kraju w Unii zanotowano wśród Litwinów (69%) i Słowaków (57%). Zaś tych, dla których ten fakt to „rzecz zła” jest stosunkowo wielu wśród Maltańczyków (17%). Zdecydowanie więcej pozytywnych opinii w tej kwestii przeważa wśród obywateli „starej piętnastki”. Dlatego przynależność do Unii to „dobra rzecz” dla 77% Irlandczyków, 75% Holendrów i 73% Belgów. Zaś najwięcej niezadowolonych jest wśród Szwedów (24%).

Zaufanie do Unii Europejskiej

50%63%

45%46%47%50%63%61%

50%58%56%60%

49%45%

63%

45%33%35%

59%52%56%

64%

47%

68%57%

50%60%60%58%

74%

51%42%

49%

36%

31%

44%43%42%38%

31%27%

40%20%27%28%

41%39%

22%50%

54%47%

30%32%26%

23%

32%

15%26%

27%

24%28%19%

11%

39%

43%

42%

14%6%

11%10%11%12%6%

12%9%22%18%

12%10%16%

5%12% 10%

16%19%13%

21%16%17%23%

16%12%23%

15%10%16%

9%18%15%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Tak Nie Trudno powiedzieć

28

W ciągu ostatnich kilku miesięcy liczba Polaków przekonanych o tym, że przystąpienie Polski do Zjednoczonej Europy było dobre zwiększyła się o 8%. Porównując z wynikiem wiosennego Eurobarometru zanotowano także 10-punktowy spadek odsetka utrzymujących, że jest to „rzecz zła”.

O pin ie o cz łonkostw ie Po lski w Un ii E uropejskiej Zm ian y w czas ie - P olska

50 52 5258

52

4250

11

22

117

1318

8

27

15

3023

2833

37

0

10

20

30

40

50

60

70

W io sna2001

W io sna2002

Jes ień 2002 W io sna2003

Jes ień 2003 W io sna2004

Jesień 2004

D ob ra rzecz Z ła rzecz A n i d ob ra an i z ła rzecz

P ytanie : O g ó lnie m ó wiąc , c zy uważa P an(i), że c z ło nko s two P o ls ki w Unii E uro p e js kie j to ...

Poparcie dla cz łonkostwa Polski w Unii Europejskiej

zróżn icowan ie wg p łci i wieku

60

47 49 45

0

44

56

59 7 9

07 8

3339 40 37

0

42

32

15-24 lat 25-39 lat 40-54 lat 55 lat iwięcej

K obiety M ężczyźni

Dobra rzecz Z ła rzecz Ani dobra ani zła rzecz

Pytanie: O gólnie mów iąc, czy uważa Pan(i), że członkostwo Polski w Unii Europejskiej jest...? (ODCZYT AĆ )

29

3.4 Korzyści wynikające z członkostwa w UE Polska ma opinię kraju, który niełatwo rezygnuje z własnych interesów na rzecz rozwiązań kompromisowych. Przyczyniły się do tego twarde i długotrwałe negocjacje, jakie prowadziła przed przystąpieniem do UE, dotyczące między innymi procedur podejmowania decyzji w poszerzonej Unii. Być może dlatego więcej Polaków niż pół roku wcześniej bardzo pozytywnie postrzega pozycję swego kraju w Zjednoczonej Europie. Obecnie 67% Polaków zgodziło się, że głos naszego kraju liczy się w Unii. Co więcej, 72% społeczeństwa uznało, że w przyszłości jego waga wzrośnie. Aczkolwiek 88% badanych Polaków twierdzi, żę największe kraje mają we Wspólnocie największą władzę. Co ciekawe, aż 53% twierdzi jednocześnie, że ich głos jako pojedynczych obywateli Unii nie ma znaczenia. Również co drugi respondent twierdzi, że czuje się bezpieczniejszy będąc obywatelem UE. Nieco mniej badanych (49%) odczuwa, że przynależność Polski do Unii Europejskiej przyczyniła się do tego, że polska gospodarka jest bardziej stabilna. Natomiast jeśli chodzi o stabilizację polityczną, głosów „za” było znacznie mniej, bo 41% wobec 44% przeciwnych tej tezie.

Korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej% Polska

5348

53 51

30

52

32 3227

32

50

30

7267

53

4138

15

25

39 404449

53

W przyszłości Polskastanie się bardziejwpływowa w UE

Głos Polski liczy sięw UE

Czuję, że jestembezpieczniejszy,

ponieważ Polska jestczłonkiem UE

Czuję, że jesteśmybardziej stabilnigospodarczo,

ponieważ Polska jestczłonkiem UE

Czuję, że jesteśmybardziej stabilni

politycznie, ponieważPolska jest członkiem

UE

Mój głos liczy się wUnii Europejskiej

Wiosna 2004 Raczej się zgadzam Wiosna 2004 Raczej się nie zgadzamJesień 2004 Raczej się zgadzam Jesień 2004 Raczej się nie zgadzam

30

Podobnie jak pół roku temu dla Polaków (68%) Unia Europejska to przede wszystkim wolność podróżowania, pracy i nauki. Z tych przywilejów, wynikających z posiadania obywatelstwa unijnego chętnie korzystają głównie kobiety, osoby młode (do 39 roku życia) i bardzo dobrze wykształcone. W większości przypadków są to pracownicy naukowi lub osoby piastujące stanowiska dyrektorskie. Warto zauważyć, że te wartości są również najbardziej istotne także dla obywateli pozostałych krajów członkowskich Unii, a dla mieszkańców „starej Europy” dodatkowo wspólna waluta. Stosunek Polaków do euro jest dość osobliwy. Jesienią 2004 r., na pytanie „Co Unia Europejska znaczy dla Pana/i osobiście?” tylko 24% ankietowanych wskazało na rezygnację ze złotówki na rzecz euro. Jednocześnie 65% badanych zadeklarowało poparcie dla samej idei wspólnej waluty.

Znaczenie Unii Europejskiej % wymienionych

36

44

30

18

23

18

14

21

68

24

14

31

25

12

22

22

53

33

30

24

24

22

21

16

10

10

6

6

Wolność podróżowania, pracy, nauki

Pokój

Silniejszy głos w świecie

Dobrobyt ekonomiczny

Demokracja

Euro

Biurokracja

Różnorodność kulturowa

Bezrobocie

Ochrona społeczna

Marnotrawstwo pieniędzy

Przestępczość

Utrata tożsamości kulturowej

Niedostateczna ochrona granic

UE 25

Polska

Pytanie: Co Unia Europejska znaczy dla Pana(i) osobiście?(WRĘCZYĆ KARTĘ - ODCZYTAĆ - MOŻLIWYCH KILKA ODPOWIEDZI - ROTOWAĆ)

31

3.5 Rola Unii Europejskiej w poszczególnych dziedzinach Polacy różnie postrzegają rolę, jaką odgrywa Unia Europejska jeśli chodzi o problemy współczesnego świata. Cenią jej aktywność przede wszystkim w takich dziedzinach jak ochrona środowiska (71%), obronność (53%) i walka z terroryzmem (52%). Zdanie to podziela również większość obywateli Wspólnot Europejskich. Nieco mniej Polskich respondentów wymienia także wpływ na stan gospodarki na świecie (51%) i walkę z przestępczością (45%). Tylko 40% zaś wierzy, że przynależność Polski do Unii może pomóc zwalczyć krajowe bezrobocie, jak również prawie połowa Polaków negatywnie postrzega działalność Unii w sferze polityki fiskalnej. Obawiają się oni harmonizacji prawa podatkowego we własnym kraju z unijnym, która może przyczynić się do wzrostu stawek. Uważają, że następstwem tego będą podwyżki cen i większa inflacja. Tak sądzi 68% ankietowanych Polaków. Zagrożenie podwyżkami cen i zwiększającą się inflacją – jako wynik polityki prowadzonej przez Unię Europejską – dostrzega także co drugi jej obywatel.

Rola Unii Europejskiej w konkretnych dziedzinach % UE 25

151617

212425282932

3944

525253

57

3324

4149

2837

1638

2131

1517

1414

16

4147

3222

3930

4624

3722

3322

2522

20

111310897

11998789

117

Emerytury

Budownictwo mieszkaniowe

Opodatkowanie

Wzrost cen/inflacja

Służba zdrowia

Bezrobocie

Transport publiczny

Imigracja

Szkolnictwo

Sytuacja gospodarcza

Walka z przestępczością

Ochrona środowiska

Obronność

Polityka zagraniczna

Walka z terroryzmem

Pozytywna Negatywna Ani pozytywna ani negatywna TP

32

Prawdopodobnie świadomość narastającego zagrożenia dla bezpieczeństwa mieszkańców wszystkich kontynentów, rozbudzona wydarzeniami ostatnich lat spowodowała, że większość decyzji dotyczących spraw międzynarodowych Polacy wolą podejmować wspólnie ze wszystkimi krajami członkowskimi. Chodzi głównie o kwestie walki z terroryzmem międzynarodowym (92% badanych jest „za”), zorganizowaną przestępczością (87%), narkotykami (86%) oraz handlem i wykorzystywaniem ludzi (83%). W tym przypadku nie ma zróżnicowania pod względem społeczno-demograficznym, poparcie dla tych idei jest wysokie we wszystkich grupach, wiekowych i zawodowych. Podobne preferencje mają także mieszkańcy pozostałych krajów unijnych. Polacy chcą również wraz z innymi Europejczykami współdecydować w dziedzinie wspierania regionów przeżywających trudności gospodarcze (80%), kierunków badań naukowych i technologicznych (78%) czy też pomocy humanitarnej (78%). Tak jak z jednej strony z terroryzmem i przestępczością o skali międzynarodowej Europejczycy chcą walczyć razem, tak z drugiej prawo podejmowania decyzji dotyczących policji i przeciwdziałania przestępczości w miastach większość woli zastrzec dla rządów własnych krajów. Polacy, wyłącznie we własnym zakresie chcą także kształtować politykę kulturalną (61%) i ustalać przepisy dotyczące prasy i nadawania programów radiowych oraz telewizyjnych (59%).

Rola Unii Europejskiej w utrzymywaniu pokoju na świecie

61%65%55%

69%71%81%

60%64%66%74%

45%

70%63%

52%51%

71%

53%52%

70%78%

71%67%65%

80%77%

57%

77%68%68%

82%

55%61%58%

11%14%

14%

7% 6%

2%

11%11%7%

5%

26%

7%13%

10%16%

4%

5%12%

4%

3%

4%6% 5%

2%4%

12%

3%

4% 5%

2%

24%6%20%

22%19%

25%21%20%16%

27%20%21%15%

23%19%21%

36%25%23%

37%25%

20%15%

17%20%21%

12%13%22%

16%24%

13%

8%14%

27%18%

6%2%

6%3% 2% 2% 2%

6% 6% 6% 6% 4% 3% 2%7%

2%

11%6%

3%8% 7% 9% 6% 6% 8%

4% 4%13%

7% 7% 6% 4%5%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Pozytywna Negatywna Ani pozytywna ani negatywna Trudno powiedzieć

33

3.6 Oczekiwania i obawy względem członkostwa w UE Obecne tempo rozwoju Europy, 32% Polaków i 29% „wszystkich Europejczyków” określiło jako średnie. Co trzeci Polak chciałby, aby było ono tak szybkie jak to tylko możliwe. Zdanie to podziela również największy odsetek mieszkańców Grecji, Turcji i Portugalii. Natomiast w skali wszystkich obywateli Unii najliczniejsza grupa chce, aby tempo rozwoju Europy było tylko nieco wyższe niż obecnie. Co interesujące, aż 12% Brytyjczyków i 10% Szwedów woli, by Europa w ogóle nie przyspieszała własnego rozwoju. Z przeprowadzonych badań wynika, że 68% Polaków chce, aby za pięć lat Unia Europejska odgrywała ważniejszą rolę w ich życiu codziennym, natomiast uważa, że tak będzie jedynie 50% ankietowanych.

Patrząc w przyszłość Polacy mają jednak wiele obaw, związanych z przyszłością Wspólnej Europy. Najwięcej trosk wzbudza wzrost międzynarodowej przestępczości i handlu narkotykami (70%). Polaków niepokoi także zagrożenie przeniesienia miejsc pracy do innych krajów członkowskich, które mają niższe koszty produkcji (59%), choć ten problem najbardziej nęka obywateli krajów Europy Zachodniej, gdyż to one obecnie są najmniej konkurencyjne w tym względzie. Inne obawy jakie wskazali Polacy to m.in. coraz większe wpłaty ich kraju do unijnego budżetu (63%), nieuchronny koniec złotego (52%), kryzys ekonomiczny (45% respondentów) i utrata władzy przez małe kraje członkowskie (43%). Warto zauważyć, że tak niepokojącej jeszcze kilka miesięcy temu kwestii jak zagrożenie dla polskich rolników ze strony konkurencyjnego Zachodu, dziś według 47% badanych nie należy się obawiać. Podobnie, 48% respondentów nie martwi się potencjalną utratą korzyści socjalnych (ale 41% czuje się jeszcze taką możliwością zagrożonych). Podobnie jak w przypadku reszty nowych krajów członkowskich, problemami takimi jak utrata tożsamości i kultury narodowej czy coraz rzadsze używanie ojczystego języka martwi się tylko 30% ankietowanych, wobec 67% nie uznających tego zagrożenia za prawdopodobne.

O b a w y z w ią z a n e z b u d o w a n ie m E u ro p y % P o ls k a i U n ia E u ro p e js k a 2 5

7 0

6 3

5 9

5 2

4 6

4 5

4 5

4 1

3 0

3 0

6 5

6 4

7 4

5 6

4 6

5 2

6 5

5 2

4 0

4 2

W zro s t h a n d lu n a rk o ty k a m i im ię d zy n a ro d o w e j p rze s tę p c zo ś c i

zo rg a n izo w a n e j

C o ra z w ię c e j p ie n ię d zy , ja k ie k ra jb ę d zie w p ła c a ć d o U E

P rze n ie s ie n ie m ie js c p ra c y d o in n y c hk ra jó w

K o n ie c n a ro d o w e j w a lu ty

U tra ta w ła d zy p rze z m a łe k ra jec z ło n k o w s k ie

K ry zy s g o s p o d a rc zy

W ię c e j tru d n o ś c i d la ro ln ik ó w

U tra ta k o rzy ś c i s o c ja ln y c h

C o ra z rza d s ze u ży w a n ie n a ro d o w e g oję zy k a

U tra ta to żs a m o ś c i i k u ltu ry n a ro d o w e j

P o ls k aU E 2 5

34

4. Tożsamość Polaków i ich stosunek do wspólnych inicjatyw w UE 4.1 Tożsamość narodowa i europejska Ostatnie rozszerzenie Unii spowodowało ciekawe zmiany w tożsamości Europejczyków. Porównując z poprzednim, wiosennym Eurobarometrem możemy zauważyć, że w minionym półroczu odsetek osób identyfikujących się wyłącznie z własną narodowością znacznie spadł wśród obywateli „starych krajów członkowskich”. Szczególnie mocno widać to na przykładzie Holandii, Austrii, Szwecji czy Finlandii. Duży spadek zanotowano również w północnej części Cypru (regionie kandydującym). Natomiast w 11 spośród 28 państw Unii (obecnych i kandydujących), ze swoim krajem ciągle identyfikuje się większość obywateli wykazując nawet tendencję wzrostową. Tak dzieje się również w Polsce, aczkolwiek tutaj wzrost osób deklarujących te odczucia był bardzo niewielki, bo tylko 1%-owy (według ostatniego Eurobarometru w poprzednim półroczu wyniósł on 12%). Z tego wynika, że w dalszym ciągu tożsamość narodowa Polaków jest nadrzędna (98%) wobec tożsamości europejskiej (84%). Prawie wszyscy (94%) są dumni z tego, że są Polakami, aczkolwiek równie duża część ankietowanych (81%) szczyci się również swym europejskim rodowodem.

W najbliższej przyszłości widzi siebie Pan(i) jako...

41%30%

40%34%36%46%

57%

39%30%

40%35%34%33%42%

49%56%

48%55%

29%

57%45%

64%

47%53%

34%46%

37%44%40%37%

72%

33%

47%

47%

49%

53%

49%48%

46%37%

48%55%

53%

50%

37%54%

48%46%

41%45%

35%

59%

37%50%

32%

45%37%

57%

50%

48%

51%49%47%

24%

53%

41%

7%

9%

5%

10%9%

4% 4%5% 9%

4%11%

9%

9%4%

2% 2%4% 5%

6%4% 3% 2%

5% 5%7%

3%

9%

3% 3% 3%2%

6%5%

3%8%

2%5% 5% 3% 1%

5% 4%1% 2%

17%

3% 3% 2% 1% 2% 2% 4%1% 1% 1% 1% 1% 2% 1%

4%1% 2% 3% 2% 4% 2%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Wyłącznie narodowość Narodowość i Europejczyk(ka) Europejczyk(ka) i narodowość Wyłącznie Europejczyk(ka)

35

Większość Polaków deklaruje silne przywiązanie do miejsc, z których pochodzi. Dotyczy to zarówno kraju, jak również miasta lub wsi, w której mieszkają, regionu oraz Europy, w tej właśnie kolejności. Przywiązanie do Europy deklaruje więcej mężczyzn niż kobiet, głównie ludzie młodzi (najliczniej ci mający 25-39 lat). Są to także ci, według których Polska skorzystała na członkostwie w Unii Europejskiej. Stosunkowo najmniej związane z Europą są osoby starsze (powyżej 55 lat). Podobnie jak przedstawiciele pozostałych grup wiekowych, liczniej potwierdzają oni swoje bliskie więzi z miastem i krajem, w których mieszkają. Bardzo mały odsetek badanych twierdzi, że nie jest związany emocjonalnie z Polską (2%) ani z miejscowością lub wsią, w której mieszka (6%). Najprawdopodobniej z uwagi na religię, zaszłości historyczne i wysokie wymagania, jakie Europejczycy stawiają Turcji w związku z ewentualnym przystąpieniem tego kraju do Unii, większość Turków nie czuje się obecnie związana z Europą. Co innego mieszkańcy pozostałych krajów kandydujących, którzy wykazują przywiązanie do Europy, silniejsze nawet niż deklarowane między innymi przez Hiszpanów, Cypryjczyków (z części południowej kraju), Estończyków czy Litwinów, posiadających już obywatelstwo Unii.

Z wiązanie z m iejscam i pochodzenia

98 94 9384

26 6

13

1 3

92 88 87

67

8 12 13

31

20

20

40

60

80

100

120

Swój kraj Swój region Swo je miasto Euro pa

Tak Nie Trudno powiedzieć Tak Nie Trudno powiedziećPolska UE 25

Pytanie: Czy czuje się Pan(i) związany(a) z...?

36

4.2 Hierarchia najważniejszych zadań UE według Polaków Czym Unia powinna się zająć w pierwszej kolejności? Polacy, podobnie jak inne społeczności europejskie, przywiązują największą wagę do problemów, z którymi borykają się we własnym kraju. Ich największym zmartwieniem, podobnie jak w przypadku Niemców, Greków czy Portugalczyków jest wciąż bezrobocie. Nie dziwi więc fakt, że zdaniem większości Europejczyków w tym Polaków (76%) rozwiązanie właśnie tego problemu widzi jako zadanie priorytetowe dla całej Unii. Z tą kwestią wiąże się również bieda i wykluczenie społeczne, z czym Europa – zdaniem 40% jej mieszkańców – powinna podjąć walkę. Co trzeci Polak i 30% wszystkich obywateli Unii wymienia także jako priorytet walkę z zorganizowaną przestępczością oraz handlem narkotykami.

Działania jakimi Unia Europejska powinna się zająć % UE 25

44

40

34

30

27

19

16

15

14

10

8

6

6

5

5

2

1

Walka z bezrobociem

Walka z biedą i wykluczeniem społecznym

Utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa w Europie

Walka ze zorganizowaną przestępczością i handlem narkotykami

Walka z terroryzmem

Ochrona środowiska

Stawanie się bliższą obywatelom Europy poprzez dostarczanie im większej ilościinformacji na temat UE, jej polityki, instytucji

Walka z nielegalną imigracją

Gwarantowanie praw jednostek oraz poszanowania zasad demokracji w Europie

Pomyślne wprowadzenie wspólnej waluty europejskiej - euro

Zagwarantowanie odpowiedniej jakości produktów spożywczych

Ochrona konsumentów oraz zagwarantowanie odpowiedniej jakości innych produktów

Wzmacnianie politycznego i dyplomatycznego znaczenia UE na świecie

Reformowanie instytucji UE oraz sposobu, w jaki funkcjonują

Powitanie nowych krajów członkowskich

Trudno powiedzieć

Inne

37

W hierarchii zadań dla Unii, na ostatnim miejscu Polacy (podobnie jak inni Europejczycy) stawiają sprawy, które nie stanowią dla nich dużego problemu. Chodzi między innymi o walkę z nielegalną imigracją (której w stosunkowo dużym stopniu obawiają się jedynie Brytyjczycy i Maltańczycy) oraz przyjęcie nowych krajów członkowskich (o czym z największym niepokojem myślą mieszkańcy północnej części Cypru). Zaskakujące jest zaś, że tak mało polskich respondentów (2%) uważa, że Unia powinna się zająć kwestią reformy swoich instytucji. Tym bardziej, że dyskusja o znaczeniu tych organów i głosu, jaki Polska może przez nie wyrażać jest bardzo żywiołowa. 4.3 Poparcie dla wspólnych inicjatyw w obrębie UE Polacy popierają rozwój Unii. Za jej rozszerzeniem o kolejne kraje opowiada się 78% ankietowanych, a 65% badanych – o 6 punktów procentowych więcej niż kilka miesięcy wcześniej – jest za wspólną walutą. W sprawach instytucjonalnych większość Europejczyków a w tym Polaków (87%) chce, by Komisja Europejska składała się z komisarzy pochodzących z każdego kraju członkowskiego. 90% Polaków opowiada się także za tym, by już w szkołach uczono dzieci, w jaki sposób funkcjonują instytucje Unii Europejskiej. Ponad połowa z nich chce jednocześnie, by tempo rozwoju Unii było szybsze w pewnej grupie państw członkowskich niż w pozostałych. Zdecydowana większość, bo 73% Polaków uważa także, że Unia Europejska powinna mieć konstytucję. To o 8% badanych więcej niż pół roku temu. Za Traktatem Konstytucyjnym opowiadają się przede wszystkim osoby w wieku średnim (40-54 lat), wśród których przeważają mężczyźni, głównie mieszkańcy większych miast. Nie oznacza to jednak, że chcą przyjęcia obecnie proponowanego projektu konstytucji, którego treść jest wciąż dla wielu niezadowalająca. Powodem jest głównie brak odniesienia do religii chrześcijańskiej (mającej tak duże znaczenie dla Polaków), a także zawarty w proponowanej wersji Traktatu sposób podejmowania decyzji w przyszłej, poszerzonej Unii. Zapewne może z tych względów konstytucja ma najmniejsze poparcie wśród osób po pięćdziesiątce. Jak widać na drugim wykresie poniżej, zaskakująco niskie poparcie dla konstytucji wyrazili Duńczycy (44%), Brytyjczycy (49%) i Szwedzi (50%), a w nowych krajach Unii – Maltańczycy (56%).

Poparcie dla konstytucji Unii Europejskiej % Polaków

70

7776

65

73

Jesień 2002 Wiosna2003

Jesień 2003 Wiosna2004

Jesień 2004

38

Wspólna polityka obronna i zagraniczna krajów członkowskich UE Polacy opowiadają się za wspólną polityką obronną i bezpieczeństwa krajów członkowskich. Swoje poparcie dla tej idei zadeklarowało 85% ankietowanych, czyli 6% więcej niż wiosną 2004 r. Większość jest również za dalszym jej budowaniem. W konsekwencji, znaczna część (86%) opowiada się za tym, by w przypadku kryzysu międzynarodowego państwa członkowskie musiały uzgodnić wspólne stanowisko. Polacy uważają także, że ich kraj powinien prowadzić z całą Unią wspólną politykę zagraniczną wobec innych krajów (78%). Zdaniem zaś 84% badanych Unia powinna gwarantować prawa człowieka w każdym kraju członkowskim, nawet jeśli niektóre z nich sobie tego nie życzą.

Poparcie dla konstytucji Unii Europejskiej UE 25

68%

81%

44%

78%79%81%

69%72%70%

61%

73%77%

73%

67%

61%58%

50%49%

74%

63%64%62%61%

73%

56%

73%71%

80%

66%

75%

59%

75%

66%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

39

Na obu wykresach poniżej wyraźnie widać, że od ostatniego kwartału 2003 roku stopniowo wzrasta poparcie Polaków dla idei, by politykę zagraniczną prowadzić wspólnie z innymi członkami Unii Europejskiej. Równolegle, w tym samym okresie spadła liczba osób, które przeciwne są temu, by w sprawach zagranicznych decydować z innymi europejskimi krajami.

Kraje Unii w swojej większości opowiadają się również za wspólną polityką obronną i bezpieczeństwa w Europie. W Polsce opowiedziało się za tą ideą 44% badanych. Wśród wszystkich obywateli Unii najwięcej głosów „za” oddali Belgowie i Słoweńcy. Tylko wśród Szwedów, Irlandczyków, Brytyjczyków, Finów i Maltańczyków relatywnie najmniej badanych popiera tę inicjatywę. Trzeba jednak podkreślić, że mimo wszystko co piąty Europejczyk woli prawo decydowania w dziedzinie obronności zostawić rządom krajowym, ale tylko co dziesiąty oddałby je NATO.

Wspólna Polityka Zagraniczna Krajów Członkowskich UE Wobec Innych Krajów

% Polska

787066

7770

16191415 12

0102030405060708090

2003.2 2003.3 2003.4 2004.1 2004.4

ZaPrzeciw

Wspólna Polityka Obronna i Bezpieczeństwa Krajów Członkowskich UE

% Polska

80 8473

79 85

1013108 8

0102030405060708090

2003.2 2003.3 2003.4 2004.1 2004.4

40

Stosunkowo duże poparcie jak na nasze zainteresowanie tą sprawą uzyskała wśród Polaków teza, by kraje, które wybrały neutralność, miały swój głos w sprawach polityki zagranicznej (55% „za”, 30% „przeciw”).

Rozwój Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony

% UE 25Raczej się zgadzam Raczej się nie zgadzam Trudno powiedzieć

Decyzje dotyczące europejskiej polityki obronnej powinny być podejmowane przez...

UE 25

Unia Europejska52%

Rządy poszczególnych krajów22%

Trudno powiedzieć10%

Inne 1%

NATO 15%

Wspólna polityka obronna i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej

78%90%

66%

86%87%91%83%78%81%

56%

79%83%83%

70%68%60%

55%60%

83%84%84%84%85%81%

59%

85%86%88%77%

82%

61%

78%

62%

14%

7%

26%

10%10%8%

13%11%

12%

22%

12%11%12%

22%

13%36%

39%27%

8%10%8% 9% 6%5%

19%

8% 7% 5%

6%3%

21%

12%

22%

8%3%

8%4% 3% 1%

5%11%7%

22%

9% 6% 5%8%

19%

4% 6%14%

8% 6% 8% 7% 9%14%

21%

8% 6% 6%

17%15%18%10%

16%

UE25 BE DKD-W DE

D-E EL ES FR IE IT LU NL AT PT FISE UK CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI

BG RO TR HRCY(n)

Za Przeciw Trudno powiedzieć

41

Większość Europejczyków w tym Polaków (83% czyli o 10% więcej niż pół roku wcześniej) uważa również, że europejska polityka zagraniczna powinna być niezależna od tej prowadzonej przez Stany Zjednoczone i że dobrze by było, gdyby Europa posiadała siły szybkiego reagowania, które mogłyby być szybko wysłane w miejsce ewentualnego konfliktu. Znaczenie Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych w konkretnych dziedzinach Bez wątpienia, zdecydowanie się na wojnę z Irakiem przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, Georga W. Busha przyczyniło się do tego, że wielu Europejczyków negatywnie ocenia rolę tego kraju w walce z problemami współczesnego świata. Szczególnie niezadowoleni z wysiłków Stanów Zjednoczonych w utrzymaniu pokoju na świecie są Francuzi (74%), ale także – co zaskakujące – Grecy (88%). W Polsce tego samego zdania było 40% Polaków. Uważa tak więcej kobiet niż mężczyzn, głównie osoby młode (15-24 lat) i wykształcone (większość o statusie studenta), a także bezrobotni.

Czy Unia Europejska i Stany Zjednoczone odgrywają pozytywną rolę w takich dziedzinach jak...?

% tak, Polska

30

55

52

32

34

57

62

62

50

71

Pokój na świecie

Walka z terroryzmem

Wzrost gospodarczyna świecie

Walka z ubóstwem naświecie

Ochrona środowiska

Unia EuropejskaStany Zjednoczone

42

Europejczycy głosami 58% swoich obywateli, ale tylko co czwarty Polak nie cenią także wysiłków Ameryki Północnej w walce z biedą na świecie, a co drugi ankietowany wskazuje na starania europejskie jako bardziej skuteczne. Podobnie, ponad połowa badanych Polaków docenia istotny wkład Stanów Zjednoczonych w kwestiach walki z terroryzmem (55%) i wzrostu gospodarczego na świecie (52%). Wciąż jednak większy odsetek badanych bardziej docenia aktywność Unii w tym zakresie (w obu przypadkach 62%). Również znaczna część polskich respondentów (71%) dostrzega starania europejskie w kwestii ochrony środowiska, a tylko 34% osób - amerykańskie. W ogólnym rozrachunku, politykę amerykańską najbardziej negatywnie oceniają Francuzi, Grecy i Cypryjczycy z południowej części kraju.

43

Konkluzje Pierwsze miesiące członkostwa Polski we Wspólnocie Europejskiej Polacy oceniają dość pozytywnie, ale ich stosunek do Unii można określić jako ambiwalentny. Podobnie jak przed akcesją wiążą z integracją wiele nadziei, lecz również obaw. Z jednej strony połowa badanych uważa, że członkostwo Polski w Zjednoczonej Europie to „dobra rzecz”. Jesienią 2004 r. zgodziło się z tym o 8% Polaków więcej niż kilka miesięcy wcześniej. Ponadto zanotowano także 10-punktowy spadek odsetka utrzymujących, że jest to „rzecz zła”. Co drugi mieszkaniec Polski twierdzi również, że przystąpiwszy do Unii jego kraj stał się bardziej stabilny gospodarczo, a jeszcze więcej Polaków uważa, że dzięki temu oni sami mogą swobodnie podróżować, studiować i pracować w dowolnym kraju członkowskim. Fakt, który stanowił dla nich jeden z wielu argumentów dowodzących słuszności wstąpienia do Wspólnot Europejskich, najwyraźniej do tej pory nie zawiódł. Większość cieszy się też, że zdanie ich kraju liczy się w Europie, a jeszcze więcej osób sądzi, że będzie się liczył coraz bardziej. Gorzej jeśli chodzi o głos pojedynczych obywateli, który według ponad połowy ankietowanych już nie jest tak ważny. Porównując z wynikami poprzedniego, wiosennego Eurobarometru widzimy także, że wzrósł odsetek tych, którzy wierzą, iż w ciągu kolejnych dwunastu miesięcy zarówno ich ogólna sytuacja życiowa jak i sytuacja w kraju się polepszy. Być może dlatego, że w zestawieniu z tą sprzed pięciu lat, dzisiejsza rzeczywistość wydaje im się mniej zadowalająca. Znaczna część opowiada się za rozwojem Unii, popierając między innymi przyjęcie kolejnych krajów. Coraz więcej Polaków popiera ideę, by kraje członkowskie prowadziły wspólną politykę zagraniczną, a ostatnie lata walki z międzynarodowym terroryzmem wzmagają w nich przekonanie, iż dobrze by było, gdyby Polska prowadziła wspólnie z całą Europą politykę obronności i bezpieczeństwa. Tym bardziej, że Unia Europejska odnosi – ich zdaniem – więcej sukcesów w staraniach o pokój na świecie niż wieloletni sojusznik Polski – Stany Zjednoczone. Ankietowani wolą sprawy walki z międzynarodowym terroryzmem czy handlem narkotykami rozwiązywać dziś wspólnie z innymi krajami europejskimi niż zostawić przywilej decydowania w tych sprawach własnemu rządowi. Ale te preferencje mogą również wynikać z faktu, że zjednoczenie 25 krajów ma dla Polaków ujemny skutek uboczny w postaci wzrostu międzynarodowej przestępczości i handlu używkami, z czym nie chcą walczyć sami. Pozytywny stosunek Polaków wobec wspólnych inicjatyw państw członkowskich wyraża się również we wzrastającej liczbie zwolenników unijnej konstytucji (choć trudno jednoznacznie stwierdzić, czy akurat zwolenników obecnej wersji Traktatu Konstytucyjnego). Z drugiej jednak strony trzeba stwierdzić, że dość pozytywny stosunek Polaków do Unii Europejskiej nie przekłada się na ich zaufanie do niej i w konsekwencji budzi wiele obaw. Jak dotąd obywatelstwo unijne nawet nie mobilizuje Polaków do wzbogacenia swej wiedzy na temat Zjednoczonej Europy. Co więcej, poziom ich orientacji w tej dziedzinie zmalał w porównaniu z sytuacją sprzed kilku miesięcy. Polacy znają unijny hymn i wiedzą jak wygląda flaga UE, ale mniej zainteresowani są bardziej szczegółowymi kwestiami jak na przykład te instytucjonalne, takie jak sposób wybierania deputowanych do Parlamentu Europejskiego czy przewodniczącego Komisji Europejskiej. Co prawda większość jest zdania – podobnie jak inni Europejczycy – że oba wspomniane organa wraz z Radą Ministrów UE odgrywają najważniejszą rolę wśród unijnych instytucji. Jednak mniej Polaków deklaruje zaufanie wobec nich, być może ze względu na to, że to na forum właśnie tych instytucji podjęto nie zawsze korzystne dla Polski decyzje (jak na przykład kwestia podejmowania decyzji w UE). Ponadto małe zainteresowanie ankietowanych sprawami Europy może powodować fakt, że wciąż czują się oni przede wszystkim Polakami, a dopiero potem Europejczykami.

44

Ponadto, co prawda aż 65% Polaków popiera samą ideę wspólnej waluty w Europie, ale tylko co czwarty badany deklaruje zainteresowanie rezygnacją ze złotówki na rzecz euro. Ten niechętny stosunek do zmiany waluty zapewne został wywołany przez wzrost cen, jakiego Polacy już doświadczyli w ostatnim półroczu. Bez entuzjazmu odnoszą się oni również do ewentualnej harmonizacji systemu fiskalnego w swoim kraju z unijnym, co nieuchronnie doprowadzi do podniesienia stawek. Niepokój Polaków wzbudza również perspektywa rosnących wpłat Polski do unijnego budżetu. Martwi ich także to, co mogłoby wydawać się bolączką głównie obywateli „piętnastki”, czyli możliwość przeniesienia miejsc pracy do innych państw członkowskich, w których koszty produkcji są mniejsze. Obawy Polaków związane z członkostwem ich kraju w Unii najwyraźniej jednak wyrażają się w fakcie, że ponad połowa ankietowanych pogodziłaby się z tym, by Zjednoczonej Europy w ogóle miało nie być. A jednak obawom towarzyszy także nadzieja, gdyż Polacy oczekują, że Unia im pomoże. Przede wszystkim ufają, że wesprze ich w walce z nękającymi ich problemami. Wśród nich przoduje bezrobocie, które w Polsce okresu transformacji niezmiennie figuruje na pierwszym miejscu listy najistotniejszych spraw, z jakimi boryka się społeczeństwo. Stąd liczna grupa badanych uważa, że Unia powinna w pierwszej kolejności rozwiązać właśnie tę przyczynę ludzkich niepokojów (choć duża część Polaków jednocześnie nie wierzy, że to możliwe), a co za tym idzie kwestię biedy i wykluczenia społecznego. Dokuczliwy brak pracy w kraju to z pewnością jedna z wielu przyczyn bardzo małego zaufania do rządu, które w porównaniu z wynikami poprzednich edycji Eurobarometru co prawda wzrosło, ale wciąż jest niewielkie. Większość ankietowanych nie jest również zadowolona ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w ich kraju, a duża część Polaków woli wizerunek rządów demokratycznych w krajach Europy Zachodniej. Ponadto ankietowani chcą, by Zjednoczona Europa wspólnie podjęła próbę walki ze zorganizowaną przestępczością i handlem narkotykami.

45

Opis próby

Między 2 października a 8 listopada 2004, TNS Opinion & Social, koncern utworzony pomiędzy Taylor Nelson Sofres i EOS Gallup Europe przeprowadziło badanie opinii publicznej Eurobarometer 62 (Eurobarometr 62) na zlecenie Komisji Europejskiej, Dyrektoriatu Generalnego Prasy i Komunikacji.

Standardowy Eurobarometr 62 obejmuje obywateli poszczególnych krajów członkowskich Unii Europejskiej w wieku 15 lat i starszych. Sondaż objął również trzy kraje ubiegające się o członkostwo w Unii Europejskiej, tj. Bułgarię, Rumunię i Turcję, a także Chorwację i północną część Cypru. W przypadku tych państw sondaż objął ich ludność narodową oraz obywateli Unii Europejskiej tam mieszkających i posługujących się jednym z języków narodowych tych krajów w stopniu umożliwiającym udzielenie odpowiedzi na kwestionariusz. Podstawowa konstrukcja próby zastosowana we wszystkich krajach oparta jest na próbie warstwowej losowej. W każdym kraju unijnym ustalono liczbę punktów startowych losowania proporcjonalną do liczby ludności danego kraju i do gęstości zaludnienia.

Z tego względu punkty startowe wyznaczono systematycznie w każdej jednostce administracyjnej, po przeprowadzeniu warstwowania ze względu na typ jednostki i typ obszaru. W ten sposób zapewniono reprezentację całego terytorium przebadanych krajów zgodnie z EUROSTAT NUTS 2 (lub ekwiwalentnych) i zgodnie z rozmieszczeniem ludności na obszarach wielkomiejskich, miejskich i wiejskich. W każdym z wybranych punktów startowych wylosowano adres startowy. Kolejne adresy były wybierane jako n-ty adres od startowego z zastosowaniem standardowej metody random route. W każdym gospodarstwie domowym respondent był wybierany według wieku. Wszystkie wywiady były wywiadami bezpośrednimi (face-to-face), przeprowadzano je w mieszkaniach respondentów w odpowiednim języku narodowym. Przy gromadzeniu danych korzystano z pomocy CAPI (Computer Assisted Personal Interview) w tych krajach, gdzie użycie tej techniki było możliwe.

Kraj

Instytucja

Liczba

Wywiadów

Czas realizacji

Zadania

Liczba ludności

15+Austria Ôsterreichisches Gallup-

Institute 1007 11-10/ 07-

11/2004 6,679,444

Belgia TNS Dimarso 974 08-10/08-11/2004 8,598,982

Dania TNS Gallup DK 1028 06-10/08-11/2004 4,380,062

Francja TNS Sofres 1020 14-10/30-10/2004 44,010,619

Finlandia TNS Gallup OY 1005 10-10/04-11/2004 4,279,286

Niemcy (wsch.)

TNS Infratest 508 11-10/27-10/2004 12,802,222

Niemcy (zach.) TNS Infratest 1037 08-10/27-10/2004 51,372,073

Grecja TNS ICAP 1000 11-10/31-10/2004 8,674,230

Wielka Brytania

TNS UK 1310 05-10/08-11/2004 46,371,359

Irlandia TNS MRBI 1000 08-10/08-11/2004 3,089,775

46

Włochy TNS Abacus 1020 11-10/01-11/2004 49,208,000

Luksemburg TNS ILReS 502 05-10/26-10/2004 367,199

Holandia TNS NIPO 1009 07-10/04-11/2004 13,242,328

Portugalia TNS EUROTESTE 1000 02-10/01-11/2004 8,080,915

Hiszpania TNS Demoscopia 1023 06-10/27-10/2004 35,882,820

Szwecja TNS GALLUP 1000 02-10/01-11/2004 7,376,680

Cypr (pd.) Synovate 500 10-10/31-10/2004 552,213

Republika Czeska

TNS Aisa 1075 15-10/30-10/2004 8,571,710

Estonia Emor 1000 08-10/28-10/2004 887,094

Węgry TNS Hungary 1014 10-10/28-10/2004 8503379

Łotwa TNS Baltic Data House 1005 12-10/03-11/2004 1,394,351

Litwa TNS Gallup Lithuania 1002 10-10/30-10/2004 2,803,661

Malta MISCO 500 03-10/22-10/2004 322,917

Polska TNS OBOP 1000 16-10/03-11/2004 31,610,437

Słowacja TNS AISA SK 1252 02-10/30-10/2004 4,316,438

Słowenia RM PLUS 1000 19-10/05-11/2004 1,663,869

Bułgaria TNS BBSS 1004 12-10/24-10/2004 6,695,512

Rumunia TNS CSOP 1012 14-10/27-10/2004 18,145036

Turcja TNS PIAR 1027 09-10/26-10/2004 47,583,830

Chorwacja PULS 1000 14-10/03-11/2004 3,682,826

Cypr (pn.) KADEM 500 15-10/28-10/2004 157,101

W każdym kraju przeprowadzono porównanie uzyskanej próby z całą populacją. Dane na temat populacji uzyskano ze statystyk EUROSTATU bądź statystyk krajowych. We wszystkich krajach przeprowadzono procedurę ważenia próby stosując wagi zgodnie z rozkładami brzegowymi i łącznymi, opartymi na danych o ludności. We wszystkich krajach płeć, wiek, region NUTS 2 i wielkość miejscowości zamieszkania zostały wprowadzone do procedury iteracyjnej. Do ważenia międzynarodowego (np. średniej UE) TNS Opinion & Social stosuje oficjalne dane o liczbie ludności, dostarczane przez EUROSTAT lub statystyki krajowe. Liczby ludności zastosowane w tej powtórnej procedurze ważenia są podane w powyższej tablicy.

Przypominamy Czytelnikom, że wszystkie wyniki sondaży są jedynie szacunkami , których dokładność zależy od liczebności próby oraz obserwowanego rozkładu procentowego. Przy próbie około 1000 wywiadów, rzeczywiste odsetki wahają się w poniżej podanych przedziałach ufności:

Obserwowane proporcje 10% lub 90% 20% lub 80% 30% lub 70% 40% lub 60% 50%

Przedziały ufności ± 1.9% ± 2.5% ± 2.7% ± 3.0% ± 3.1%

47

STRESZCZENIE 1. Doświadczenie życia w Polsce, kraju unijnym 1.1 Zadowolenie z życia osobistego i sytuacji w kraju Coraz więcej Polaków jest zadowolonych z życia. Jesienią 2004 r. było ich 71%, czyli o 8 punktów procentowych więcej niż sześć miesięcy wcześniej. Najbardziej zadowoleni są ci, którzy w przynależności ich kraju do Unii Europejskiej widzą optymistyczną perspektywę własnej sytuacji życiowej. Są to głównie ludzie młodzi (15-24 lat) oraz osoby z wyższym wykształceniem. W tej grupie, podobnie jak pół roku temu, przeważają mężczyźni. Bowiem w Polsce okresu transformacji, z punktu widzenia zawodowego dla mężczyzn niewiele się zmieniło, zaś dla kobiet owszem. Nowy typ gospodarki i inwestycje zredukowały zbędne stanowiska pracy, dotychczas obsadzane głównie przez kobiety. Spowodowało to, że jest im trudniej odnaleźć się na dzisiejszym rynku pracy. Natomiast najliczniejsza grupa tych, którzy narzekają na swą obecną sytuację życiową to ludzie starsi (po pięćdziesiątce), niewykształceni, emeryci oraz bezrobotni. Podobnie jak większość obywateli (81%) z 25 krajów Unii Europejskiej Polacy są usatysfakcjonowani swoją obecną sytuacją życiową. Odsetek ten wzrósł w porównaniu z ostatnią edycją Eurobarometru o dwa punkty procentowe. Bardzo zadowoleni są głównie mieszkańcy starej „piętnastki”, szczególnie Duńczycy i Szwedzi, a w nowych krajach członkowskich najmniej narzekają Słoweńcy i Maltańczycy. Zdaniem 55% respondentów Polska skorzystała z członkostwa w Unii Europejskiej. Tę opinię, wiosną 2004 roku podzielała dokładnie połowa Polaków. Wśród wszystkich nowych obywateli Wspólnot Europejskich, największy odsetek dostrzegających korzyści z przynależności ich kraju do Unii zanotowano na Litwie (78%) i na Słowacji (62%), a najmniejszy – wśród mieszkańców południowej części Cypru. Choć wielu Polaków pozytywnie ocenia obecną sytuację osobistą, to aż 46% uważa, że pogorszyła się ona w ciągu ostatnich pięciu lat. Spośród wszystkich nowych krajów UE, a także tych kandydujących, tylko w Bułgarii zanotowano wyższy odsetek (47%) dzielących to przekonanie. W skali wszystkich 25-ciu krajów największy odsetek tych, którzy zauważyli poprawę swej sytuacji odnotowano w Irlandii. Na poprawę swej ogólnej sytuacji w nadchodzących miesiącach i latach liczą głównie ludzie młodzi, którzy dopiero zaczynają prowadzić samodzielne życie. Pozostała część polskiego społeczeństwa, im starsza wiekiem tym mniej optymistycznie patrzy w najbliższą przyszłość. Więcej Polaków (a także Europejczyków) oczekuje pozytywnych zmian nie w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy lecz kolejnych pięciu lat. Od ostatniej wiosny odsetek optymistów wzrósł o 7 punktów procentowych do 40%. 1.2 Problemy, przed którymi stoi społeczeństwo Wskaźnik bezrobocia nieco spadł w ciągu 2004 roku, ale brak pracy nadal jest jednym z największych problemów, gnębiących społeczeństwo polskie. Widać to w każdej grupie wiekowej. W większym jednak stopniu odczuwają to kobiety niż mężczyźni oraz osoby młode, które nie przekroczyły 24 roku życia. Niemniej jednak jest wśród nich znaczny procent tych, którzy uważają, że Polska skorzystała na członkostwie w Unii Europejskiej. Warto zauważyć, że hierarchia głównych problemów, z jakimi – zdaniem respondentów – boryka się Polska, przedstawia się podobnie jak w całej Unii. Są jednak kwestie, które budzą różne emocje w poszczególnych krajach. Wyraźne różnice można dostrzec między innymi w stosunku obywateli do takich zagadnień jak np. imigracja, która w Polsce nie wzbudza obaw (1% osób uznało ją za ważny problem), ale mieszkańcom starej „piętnastki” spędza sen z powiek (13%). 1.3 Zaufanie do różnych instytucji

48

Podobnie jak pół roku temu wojsko jest na pierwszym miejscu listy instytucji, którym ufają obywatele zarówno Polski (71%) jak i całej UE 25 (69%). Równie pozytywnym stosunkiem cieszą się także organizacje charytatywne (odpowiednio 65% i 66%) i radio (61% i 63%). Natomiast ze względu na daleką od satysfakcjonującej sytuację polityczną w kraju, Polacy tracą zaufanie do rządu, sejmu i partii politycznych.Większość Polaków (65%) nie jest także zadowolona ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w ich kraju. Jednak odsetek tych zadowolonych, po spadku w 2003 r. z powrotem wzrósł i przekroczył poziom z 2002 r. Jesienią 2004 r. co drugi Polak bardziej preferował sposób funkcjonowania rządów demokratycznych w krajach Europy Zachodniej niż we własnym kraju. 2. Informacja o Unii Europejskiej 2.1 Postrzegany i rzeczywisty poziom informacji Najwięcej badanych Polaków (27%) przyznaje, że posiada średnią wiedzę na temat Unii Europejskiej. Poziom orientacji Polaków w tej dziedzinie jesienią 2004 r. sięgnął dokładnie średniej dla całej UE 25, czyli 4,3. Warto wspomnieć, że wskaźnik ten zmalał w porównaniu z tym sprzed sześciu miesięcy, gdyż wówczas wyniósł on 4,46. Zdecydowana większość Polaków zna hymn Unii Europejskiej, słynną „Odę do radości” z IX Symfonii Ludwika van Beethovena, a mniej więcej połowa orientuje się, że co roku 9 maja świętuje się we wszystkich krajach członkowskich Dzień Europy. Jednak co piąty badany sądzi, że Unia składa się obecnie z 12, a nie 25 państw – członków. Podobnie, niezbyt imponująco przedstawia się wiedza Polaków na temat funkcjonowania unijnych instytucji. Większość wie, że eurodeputowani są bezpośrednio wybierani przez obywateli wszystkich krajów członkowskich, ale co czwarty respondent mylnie sądzi, że w ten sam sposób powoływany jest również przewodniczący Komisji Europejskiej. Co piąty Polak zaś nie pamięta, że ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu roku 2004 a nie 2002. 2.2a Znajomość instytucji Unii Europejskiej Większość Polaków słyszała o najważniejszych organach unijnych, Parlamencie Europejskim (90%) i Komisji Europejskiej (87%), ale tylko połowa ufa obu instytucjom. Zaś najwięcej głosów zaufania zdobył Europejski Trybunał Sprawiedliwości (53%). Dla Polaków ważną rolę odgrywa przede wszystkim unijny Parlament (86%) i Rada Ministrów Unii Europejskiej (86%), a dopiero potem Komisja Europejska (84%). Najmniej zaś Polaków (16%) słyszało o Europejskim Trybunale Audytorów i być może dlatego tylko 18% mu ufa i jedynie 31% uznało, że odgrywa on ważną rolę. 2.2b Budżet Unii Europejskiej Jesienią 2004 r. więcej Polaków (32%) niż przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (23%) było przekonanych, że pieniądze ze wspólnego budżetu przeznacza się głównie na rolnictwo. W skali wszystkich narodów Unii podobnego zdania jest również duży odsetek Duńczyków (51%) i Szwedów (36%). W większości pozostałych krajów UE dominowało przekonanie, iż unijne pieniądze pokrywają przede wszystkim koszty administracji i personelu oraz utrzymania i budowy budynków. Relatywnie do całej Unii wraz z krajami kandydującymi, w Polsce jest niewiele osób (13%), które w ogóle nie wiedzą, jak wykorzystywane są pieniądze europejskich podatników. 2.2c Symbole Unii Europejskiej Aż 96% Polaków, którym pokazano flagę Unii Europejskiej oświadczyło, że znają ten symbol i wiedzą, co on oznacza. Dwanaście złotych gwiazdek na niebieskim tle kojarzy również podobny odsetek (94%) mieszkańców całej UE, a 92% wie, co one oznaczają. Jeden na dziesięciu mieszkańców Wielkiej Brytanii nigdy nie widział unijnej flagi, a niewiele mniej Brytyjczyków i Łotyszy nie wie, co oznacza jej symbol. Ponadto 81% pytanych Polaków zgodziło się, że unijna flaga to „dobry” symbol dla Europy, a 67% że „oznacza coś dobrego”. Zdecydowana większość (69%) umieściłaby flagę UE obok narodowej na gmachach państwowych w Polsce, a połowa potwierdziła, że utożsamia się z tym symbolem. 2.3 Źródła informacji o Unii Europejskiej Media i prasa codzienna pozostają najpopularniejszym źródłem informacji na temat Unii Europejskiej, zarówno w Polsce jak i w innych krajach członkowskich. Zdecydowana większość badanych najchętniej

49

korzysta w tym przypadku z przekazów telewizyjnych (76% w Polsce i 71% w całej UE) i to pomimo faktu, że większym zaufaniem darzy radio. W kategorii ulubionych sposobów poszerzania wiedzy o Unii Polacy pozostawili radio na drugim miejscu przed gazetami codziennymi, odwrotnie niż uczynili to ogółem obywatele wszystkich 25 krajów UE. Podobnie jak wiosną 2004 r. Polacy wciąż uważają, że informacji na temat Unii Europejskiej jest zbyt mało. Odsetek podzielających tę opinię wzrósł o 1 punkt procentowy i wyniósł 45%. Wśród wszystkich krajów unijnych i kandydujących największy niedosyt w tym względzie odczuwają Grecy (54%) i Holendrzy (53%). W skali wszystkich krajów członkowskich stosunkowo dużo, bo 38% obywateli odczuwa niedostatek tematów unijnych, a 46% uważa, że jest tyle, ile trzeba. Zdaniem połowy ankietowanych Polaków ta niewielka ilość informacji o Unii w krajowych mediach przedstawia jej obraz zbyt pozytywnie. 3. Członkostwo w Unii Europejskiej 3.1 Wizerunek Unii Europejskiej Sześć miesięcy po rozszerzeniu Unii zanotowano wzrost liczby Polaków (o 7%), którzy mają pozytywne skojarzenia ze Wspólną Europą. Jesienią 2004 r. był to prawie co drugi mieszkaniec Polski, najczęściej ten zadowolony z obecnej sytuacji życiowej lub postrzegający jej przyszłość w optymistycznych barwach. W tym gronie przeważają mężczyźni, ludzie młodzi (do 24 roku życia), dobrze wykształceni i zajmujący stanowiska kierownicze. Najwięcej pozytywnie kojarzących Unię wśród nowych krajów członkowskich zanotowano w Słowenii (62%) i na Litwie (60%), a w skali całej 25-tki w Irlandii (75%). Na pytanie „Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć jak by Pan(i) to przyjął(ęła)?” ponad połowa ankietowanych Polaków (61%) odpowiedziała: „Obojętnie”. W poprzednim sondażu takiej odpowiedzi udzieliło o 14% respondentów mniej. W obecnych badaniach z podobną obojętnością zareagowało by 43% wszystkich Europejczyków. Natomiast najwięcej eurosceptyków, którzy odczuli by z tego powodu ulgę jest wśród Brytyjczyków i Szwedów. Zdecydowanie żałowali by końca Unii głównie mieszkańcy Luksemburga (63%) oraz Rumunii (58%). Wobec tak dużego odsetka nieczułych na wizję upadku Zjednoczonej Europy, aż 66% opowiada się za jej rozwojem w kierunku unii politycznej. Tę opcję popiera większość Europejczyków, a najliczniej Słoweńcy, Słowacy, Litwini i kandydująca Rumunia. Jeśli chodzi o konkretne uczucia, jakie towarzyszą Polakom w związku z Unią jest to przede wszystkim nadzieja (56%), a dopiero potem obojętność (25%). Również mniejszy odsetek badanych odczuwa niepokój związany z integracją (15%), ale zaufanie do Wspólnej Europy też jest niewielkie (17%). 3.2 Popacie dla członkostwa w Unii Europejskiej Co drugi Polak uważa, że przynależność naszego kraju do Unii Europejskiej to „dobra rzecz”. Niewiele mniej osób uznało, że nie jest to „ani dobra ani zła rzecz”, a tylko 8% wyraziło zdecydowane negatywną opinię w tej kwestii. Porównując z ostatnią edycją Eurobarometru można zauważyć, że odsetek ostatnio wymienionej grupy spadł o 10 pkt. procentowych. Obecnie we wszystkich grupach wiekowych najwięcej jest tych pozytywnie myślących, wśród których większość to mężczyźni (56%). Najwięcej zadowolonych z członkostwa ich kraju w Unii zanotowano wśród Litwinów i Słowaków, a także Irlandczyków, Holendrów i Belgów. 3.3 Korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej Polska ma opinię kraju, który niełatwo rezygnuje z własnych interesów na rzecz rozwiązań kompromisowych. Przyczyniły się do tego twarde i długotrwałe negocjacje, jakie prowadziła przed przystąpieniem do UE, między innymi dotyczące procedur podejmowania decyzji w poszerzonej Unii. Być może dlatego więcej Polaków niż pół roku wcześniej bardzo pozytywnie postrzega pozycję swego kraju w Zjednoczonej Europie. Obecnie 67% Polaków zgodziło się, że głos naszego kraju liczy się w Unii. Co więcej, 72% społeczeństwa uznało, że w przyszłości jego waga wzrośnie. Co ciekawe, aż 53% twierdzi jednocześnie, że ich głos jako pojedynczych obywateli Unii nie ma znaczenia. Również co drugi respondent twierdzi, że czuje się bezpieczniejszy będąc obywatelem UE, a nieco mniej badanych (49%) odczuwa, że

50

przynależność Polski do Unii Europejskiej przyczyniła się do tego, że polska gospodarka jest bardziej stabilna. Podobnie jak pół roku wcześniej dla Polaków (68%) Unia Europejska to przede wszystkim wolność podróżowania, pracy i nauki. Z tych przywilejów, wynikających z posiadania obywatelstwa unijnego chętnie korzystają głównie kobiety, osoby młode (do 39 roku życia) i bardzo dobrze wykształcone. Warto zauważyć, że te wartości są również najbardziej istotne także dla obywateli pozostałych krajów członkowskich Unii, a dla mieszkańców „starej Europy” dodatkowo wspólna waluta. 3.4 Rola Unii Europejskiej w poszczególnych dziedzinach Polacy różnie postrzegają rolę, jaką odgrywa Unia Europejska jeśli chodzi o problemy współczesnego świata. Cenią jej aktywność przede wszystkim w takich dziedzinach jak ochrona środowiska (71%), obronność (53%) i walka z terroryzmem (52%). Tylko 40% zaś wierzy, że przynależność Polski do Unii może pomóc zwalczyć krajowe bezrobocie, jak również prawie połowa Polaków negatywnie postrzega działalność Unii w sferze polityki fiskalnej. Uważają, że następstwem tego będą podwyżki cen i większa inflacja. Tak sądzi 68% ankietowanych Polaków. Prawdopodobnie świadomość narastającego zagrożenia dla bezpieczeństwa mieszkańców wszystkich kontynentów, rozbudzona wydarzeniami ostatnich lat spowodowała, że większość decyzji dotyczących spraw międzynarodowych Polacy wolą podejmować wspólnie ze wszystkimi krajami członkowskimi. Chodzi głównie o kwestie walki z terroryzmem międzynarodowym (92% badanych jest „za”), zorganizowaną przestępczością (87%), narkotykami (86%) oraz handlem i wykorzystywaniem ludzi (83%). Polacy, wyłącznie we własnym zakresie chcą także kształtować politykę kulturalną (61%) i ustalać przepisy dotyczące prasy i nadawania programów radiowych oraz telewizyjnych (59%). 3.5 Oczekiwania i obawy względem Unii Europejskiej Z przeprowadzonych badań wynika, że 68% Polaków chce, aby za pięć lat Unia Europejska odgrywała ważniejszą rolę w ich życiu codziennym, natomiast uważa, że tak będzie jedynie 50% ankietowanych. Patrząc w przyszłość Polacy mają jednak wiele obaw, związanych z przyszłością Wspólnej Europy. Najwięcej trosk wzbudza wzrost międzynarodowej przestępczości i handlu narkotykami (70%) i coraz większe wpłaty ich kraju do unijnego budżetu (63%). Polaków niepokoi także zagrożenie przeniesienia miejsc pracy do innych krajów członkowskich, które mają niższe koszty produkcji (59%), choć to powinno bardziej niepokoić kraje „piętnastki”. Podobnie jak wśród innych Europejczyków tylko 30% Polaków obawia się utraty tożsamości narodowej, a 67% uznaje to zagrożenie za mało prawdopodobne. 4. Tożsamość Polaków i ich stosunek do wspólnych inicjatyw w UE 4.1 Tożsamość narodowa i europejska Ostatnie rozszerzenie Unii spowodowało ciekawe zmiany w tożsamości Europejczyków. Porównując z poprzednim, wiosennym Eurobarometrem możemy zauważyć, że w ostatnich miesiącach odsetek osób identyfikujących się wyłącznie z własną narodowością znacznie spadł, ale wyłącznie wśród obywateli „starych krajów członkowskich”. Szczególnie mocno widać to na przykładzie Holandii, Austrii, Szwecji czy Finlandii. Natomiast w 11 spośród 28 państw Unii (obecnych i kandydujących), coraz więcej obywateli identyfikuje się przede wszystkim ze swoim krajem. Tak dzieje się również w Polsce, aczkolwiek tutaj wzrost osób deklarujących te odczucia był bardzo niewielki, bo tylko 1%-owy (według ostatniego Eurobarometru w poprzednim półroczu wyniósł on 12%). Z tego wynika, że w dalszym ciągu tożsamość narodowa Polaków jest nadrzędna (98%) wobec tożsamości europejskiej (84%). Prawie wszyscy (94%) są dumni z tego, że są Polakami, aczkolwiek równie duża część ankietowanych (81%) szczyci się również swym europejskim rodowodem. Polska to kraj ludności raczej homogenicznej. Niewielu tu imigrantów (pojedyncze przypadki to głównie studenci lub pracownicy fizyczni zza wschodniej granicy) ze względu na słabe warunki ekonomiczne. Być może dlatego większość Polaków deklaruje silne przywiązanie do miejsc, z których pochodzą – kraju, miasta lub wsi, regionu oraz Europy, w tej właśnie kolejności. Tylko 2% badanych twierdzi, że nie są związani emocjonalnie z Polską, a 13%, że nie czują więzi z Europą. Kraje kandydujące (oprócz Turcji)

51

deklarują silniejsze przywiązanie do swojego kontynentu niż na przykład południowy Cypr, Estonia, Litwa czy Hiszpania. 4.2 Hierarchia najważniejszych zadań dla Unii Europejskiej Czym Unia powinna się zająć w pierwszej kolejności? Polacy, podobnie jak inne społeczności europejskie, przywiązują największą wagę do problemów, z którymi borykają się we własnym kraju. Ich największym zmartwieniem, podobnie jak w przypadku Niemców, Greków czy Portugalczyków jest wciąż bezrobocie. Nie dziwi więc fakt, że zdaniem większości Europejczyków (76% Polaków) rozwiązanie właśnie tego problemu to zadanie priorytetowe dla całej Unii. Z tą kwestią wiąże się również bieda i wykluczenie społeczne, z czym Europa – zdaniem 40% jej mieszkańców – powinna podjąć walkę. Co trzeci Polak i 30% wszystkich obywateli Unii wymienia także jako priorytet walkę z zorganizowaną przestępczością oraz handlem narkotykami. W hierarchii zadań dla Unii, na ostatnim miejscu Polacy (podobnie jak inni Europejczycy) stawiają sprawy, które nie stanowią dla nich dużego problemu. Chodzi między innymi o walkę z nielegalną imigracją oraz przyjęcie nowych krajów. Zaskakujące jest zaś, że tak mało polskich respondentów (2%) uważa, że Unia powinna się zająć kwestią własnej reformy instytucjonalnej. 4.3 Poparcie dla wspólnych inicjatyw w obrębie UE Polacy popierają rozwój Unii. Za jej rozszerzeniem o kolejne kraje opowiada się 78% ankietowanych, a 65% badanych – o 6 punktów procentowych więcej niż kilka miesięcy wcześniej – jest za wspólną walutą. W sprawach instytucjonalnych większość Europejczyków (87% Polaków) chce, by Komisja Europejska składała się z komisarzy pochodzących z każdego kraju członkowskiego. Zdecydowana większość, bo 73% Polaków uważa także, że Unia Europejska powinna mieć konstytucję. To o 8% badanych więcej niż pół roku temu. Nie oznacza to jednak, że chcą przyjęcia obecnie proponowanego projektu konstytucji, którego treść jest wciąż dla wielu niezadowalająca. Powodem jest głównie brak odniesienia do religii chrześcijańskiej (mającej tak duże znaczenie dla Polaków), a także zawarty w proponowanej wersji Traktatu sposób podejmowania decyzji w przyszłej, poszerzonej Unii. Polacy opowiadają się za wspólną polityką obronną i bezpieczeństwa krajów członkowskich. Większość jest również za jej dalszym rozwojem. Przykładowo, znaczna część (78%) uważa, że ich kraj powinien prowadzić z całą Unią wspólną politykę zagraniczną wobec innych krajów. Większość Europejczyków (83% Polaków, czyli o 10% więcej niż pół roku wcześniej) uważa również, że europejska polityka zagraniczna powinna być niezależna od tej prowadzonej przez Stany Zjednoczone i że dobrze by było, gdyby Europa posiadała siły szybkiego reagowania, które mogłyby być szybko wysłane w miejsce ewentualnego konfliktu. Najmniejsze poparcie wśród Polaków zyskała idea, by kraje, które wybrały neutralność, miały swój głos w sprawach polityki zagranicznej. Podejmowanie decyzji w zakresie polityki obronności najwięcej osób (44%) powierzyło by Unii. Co piąty Europejczyk woli ten przywilej zostawić rządom krajowym, a tylko co dziesiąty oddałby je NATO. Bez wątpienia, zainicjowanie wojny w Iraku przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, Georga W. Busha przyczyniło się do tego, że wielu Europejczyków negatywnie ocenia rolę tego kraju w walce z problemami współczesnego świata. Szczególnie niezadowoleni z polityki amerykańskiej są Francuzi, a także – co zaskakujące – Grecy i Cypryjczycy (z południowej części kraju). Przykładowo, aż 88% Greków i znacznie mniejszy odsetek Francuzów (74%) uznało, że wysiłki Stanów Zjednoczonych w utrzymaniu pokoju na świecie nie są zadowalające. Europejczycy bardziej skłonni są przyznać, iż to Unia Europejska odgrywa istotną rolę w budowaniu pokoju i rozwoju na świecie. Co czwarty Polak (58% wszystkich Europejczyków) nie ceni wysiłków Ameryki Północnej w zakresie walki z biedą na świecie, a co drugi dostrzega starania europejskie w tym zakresie. Podobnie jest jeśli chodzi o walkę z terroryzmem (55%) czy wzrost gospodarczy na świecie (52%). Co prawda więcej niż połowa Polaków twierdzi, że Stany Zjednoczone mają swój istotny wkład w obu przypadkach (odpowiednio 55% i 52% ankietowanych), ale wciąż większy odsetek badanych (w obu przypadkach 62%) bardziej docenia aktywność Unii w tym zakresie.

52

KWESTIONARIUSZ

53

A numer projektu TNS OBOP

S 6 2 0 A C

B kod państwa

C centralny numer projektu

6 2 0

D numer wywiadu

E Podział próby A 1 B 2

Q1 Jakiej jest Pan(i) narodowości? Proszę wskazać kraj(e), który(e) jej odpowiada(ją).

54

(MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

Belgia 1, Dania 2, Niemcy 3, Grecja 4, Hiszpania 5, Francja 6, Irlandia 7, Włochy 8, Luksemburg 9, Holandia 10, Portugalia 11, Zjednoczone Królestwo (Wielka Brytania, Irlandia Północna)

12,

Austria 13, Szwecja 14, Finlandia 15, Cypr (południowy) 16, Czechy 17, Estonia 18, Węgry 19, Łotwa 20, Litwa 21, Malta 22, Polska 23, Słowacja 24, Słowenia 25, 26, 27, 28, 29, 30, Inne kraje 31, Trudno powiedzieć 32, EB61 Q1 TREND MODIFIED JEŚLI "INNE" LUB "TRUDNO POWIEDZIEĆ", ZAKOŃCZ WYWIAD

Q2 Czy spotykając się z przyjaciółmi, dyskutuje Pan(i) na tematy polityczne często, czasami czy nigdy?

Często 1 czasami 2 Nigdy 3 trudno powiedzieć 4 EB61 Q2 TREND

55

Q3 Jeżeli ma Pan(i) mocno ugruntowane poglądy na jakiś temat, to czy stara się Pan(i) przekonywać do nich

swoich przyjaciół, krewnych, kolegów z pracy? Czy zdarza się to...?

ODCZYTAJ często 1 od czasu do czasu 2 rzadko 3 nigdy 4 trudno powiedzieć 5 EB61 Q3 TREND

Q4 Czy, ogólnie rzecz biorąc, jest Pan(i) bardzo zadowolony(a), raczej zadowolony(a), raczej niezadowolony(a) czy zupełnie niezadowolony(a) z życia, jakie Pan(i) prowadzi?

ODCZYTAJ Bardzo zadowolony(a) 1 Raczej zadowolony(a) 2 Raczej niezadowolony(a) 3 Zupełnie niezadowolony(a) 4 Trudno powiedzieć 5 EB60.1 Q4 TREND

Q5 Jakie są Pana(i) oczekiwania odnośnie najbliższych dwunastu miesięcy? Czy najbliższe dwanaście miesięcy będzie lepsze, gorsze, czy takie same, jeśli chodzi o..?

ODCZYTAJ Leps

ze Gorsze Takie same Trudno

powiedzieć

1 Ogólnie Pana(i) życie 1 2 3 4 2 Sytuację gospodarczą Polski 1 2 3 4

3 Sytuację finansową Pana(i) gospodarstwa domowego

1 2 3 4

4 Sytuację na rynku pracy w Polsce 1 2 3 4

5 Pana(i) osobistą sytuację zawodową 1 2 3 4 EB61 Q4 TREND

Q6 Jeśli porówna Pan(i) swoją obecną sytuację z tą sprzed pięciu lat, czy powiedział(a)by Pan(i), że sytuacja ta poprawiła się, pozostała taka sama, czy pogorszyła się?

56

poprawiła się 1 pozostała taka sama 2 pogorszyła się 3 trudno powiedzieć 4 EB61 Q5 TREND

Q7 Czy spodziewa się Pan(i), że w ciągu kolejnych pięciu lat Pana(i) osobista sytuacja poprawi się, pozostanie taka sama, czy pogorszy się?

poprawi się 1 pozostanie taka sama 2 pogorszy się 3 trudno powiedzieć 4 EB61 Q6 TREND

Q8a Czy kiedykolwiek widział(a) Pan(i) ten symbol?

(POKAŻ FLAGĘ EUROPEJSKĄ) Tak ……………………………………………………………………………………

1

Nie 2 Trudno powiedzieć 3 EB58.1 Q7a TREND JEŚLI "TAK”, ODPOWIEDŹ 1 W PYT. Q.8.a.

Q8b Czy mógłby(mogłaby) mi Pan(i) powiedzieć, co on oznacza?

(NIE ODCZYTUJ – ZAZNACZ SPONTANICZNĄ ODPOWIEDŹ RESPONDENTA)

Tak, Europa, Unia Europejska, Wspólnota, Wspólny Rynek, Rada Europy itp.

1

Tak, inne 2 Nie 3 Trudno powiedzieć 4 EB58.1 Q7b TREND

Q9 Ten symbol to flaga europejska. Mam listę stwierdzeń na jej temat. Chciał(a)bym usłyszeć Pana(i) opinię o każdym z nich. Proszę powiedzieć o każdym z nich, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza, czy raczej się nie zgadza?

57

ODCZYTAJ RACZEJ SIĘ

ZGADZAM

RACZEJ SIĘ NIE

ZGADZAM

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Ta flaga jest dobrym symbolem Europy 1 2 3 2 Ta flaga reprezentuje coś dobrego 1 2 3 3 Identyfikuję się z tą flagą 1 2 3 4 Ta flaga powinna znajdować się na wszystkich

gmachach państwowych w Polsce obok flagi narodowej

1 2 3

EB58.1 Q8 TREND

Q10 Teraz chciał(a)bym zapytać, na ile ufa Pan(i) pewnym instytucjom. O każdej z instytucji, które za chwilę odczytam, proszę powiedzieć, czy raczej jej Pan(i) ufa, czy też nie?

ODCZYTAJ RACZEJ

UFAM RACZEJ NIE

UFAM TRUDNO

POWIEDZIEĆ

1 Prasa 1 2 3 2 Radio 1 2 3 3 Telewizja 1 2 3 4 Wymiar sprawiedliwości/polski system

prawny 1 2 3

5 Policja 1 2 3 6 Wojsko 1 2 3 7 Instytucje religijne 1 2 3 8 Związki zawodowe 1 2 3 9 Partie polityczne 1 2 3 10 Duże firmy 1 2 3 11 Polski rząd 1 2 3 12 Sejm 1 2 3

13 Unia Europejska 1 2 3 14 Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) 1 2 3 15 Organizacje charytatywne i woluntarystyczne 1 2 3 EB61 Q7 TREND Jeszcze kilka pytań o Unii Europejskiej. NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC

Q11a Ogólnie mówiąc, czy uważa Pan(i), że Polskie członkostwo w Unii Europejskiej

jest ...?

ODCZYTAJ

58

czymś dobrym 1 czymś złym 2 ani dobrym, ani złym 3 trudno powiedzieć 4 EB61 Q8 TREND

Q12a Biorąc wszystko pod uwagę, czy powiedział(a)by Pan(i), że Polska skorzystała czy też nie skorzystała z członkostwa w Unii Europejskiej?

skorzystała 1 nie skorzystała 2 trudno powiedzieć 3 EB61 Q9 TREND

Q11b

1 2 3 4 EB61 Q8 TREND MODIFIED

Q12b

1 2 3 EB61 Q9 TREND MODIFIED DLA WSZYSTKICH

Q13 Ogólnie rzecz biorąc, czy Unia Europejska wywołuje w Panu(i) bardzo pozytywne, raczej pozytywne, neutralne, raczej negatywne, czy też bardzo negatywne skojarzenia?

bardzo pozytywne raczej pozytywne neutralne raczej

negatywne bardzo negatywne

1 2 3 4 5 trudno powiedzieć 6

59

EB61 Q10 TREND

Q14 Czy Pan(i) osobiście jest za czy przeciw rozwojowi Europy w kierunku unii politycznej?

Za 1 Przeciw 2 Trudno powiedzieć 3 EB60.1 Q13 TREND

Q15 Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć, czy bardzo by Pan(i) tego żałował(a), przyjął(ęła)by to Pan(i) obojętnie, czy też z dużą ulgą?

bardzo bym żałował(a) 1 obojętnie 2 z dużą ulgą 3 trudno powiedzieć 4 EB60.1 Q14 TREND

Q16 Co Unia Europejska znaczy dla Pana(i) osobiście? WRĘCZ KARTĘ Q16A LUB Q16B - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI - ROTACJA Z GÓRY NA DÓŁ I Z DOŁU DO GÓRY

Pokój 1, Dobrą koniunkturę gospodarczą 2, Demokrację 3, Ochronę socjalną 4, Swobodę podróżowania, podejmowania nauki lub pracy w dowolnym miejscu w Unii Europejskiej

5,

Zróżnicowanie kulturowe 6, Silniejszy głos w świecie 7, Euro 8, Bezrobocie 9, Biurokrację 10, Marnotrawstwo pieniędzy 11, Utratę naszej tożsamości kulturowej 12, Większą przestępczość 13, Niewystarczającą kontrolę zewnętrznych granic 14, Inne (spontanicznie) 15, Trudno powiedzieć 16, EB61 Q11 TREND

Q17 Czy Unia Europejska wywołuje w Panu(i) osobiście uczucie ….?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

60

entuzjazmu 1, nadziei 2, zaufania 3, obojętności 4, niepokoju 5, nieufności 6, odrzucenia 7, trudno powiedzieć 8, EB60.1 Q11 TREND

Q18a Dla każdego z poniższych stwierdzeń proszę powiedzieć, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza, czy też nie.

ODCZYTAJ RACZEJ

SIĘ ZGADZAM

RACZEJ SIĘ NIE

ZGADZAM

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Czuję, że jestem bezpieczniejszy, ponieważ Polska

jest członkiem Unii Europejskiej 1 2 3

2 Czuję, że jesteśmy bardziej stabilni gospodarczo, ponieważ Polska jest członkiem Unii Europejskiej

1 2 3

3 Czuję, że jesteśmy bardziej stabilni politycznie, ponieważ Polska jest członkiem Unii Europejskiej

1 2 3

4 Mój głos liczy się w Unii Europejskiej 1 2 3 5 Rozumiem, jak działa Unia Europejska 1 2 3

6 Głos Polski liczy się w Unii Europejskiej

1 2 3

7 W przyszłości Polska stanie się bardziej wpływowa w Unii Europejskiej

1 2 3

8 Największe kraje mają największą władzę w Unii Europejskiej

1 2 3

9 1 2 3

EB61 Q12 TREND MODIFIED

Q18b

61

1 1 2 3

2 1 2 3

3 1 2 3

4 1 2 3 5 1 2 3

6 1 2 3

7 1 2 3

8 1 2 3

EB61 Q12 TREND MODIFIED

Q19a Jakie jest Pana(i) zdaniem obecne tempo budowania Europy? Proszę spojrzeć na te cyfry. Numer 1 oznacza, że stoi w miejscu, numer 7 oznacza, że jest tak szybkie, jak to możliwe. Proszę wybrać jedną cyfrę, która najlepiej odzwierciedla Pana(i) opinię na temat obecnego tempa budowania Europy.

Q19b A która cyfra najlepiej odzwierciedla tempo, jakiego by Pan(i) chciał(a)?

(WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ) ODCZYTAJ Q19a Q19b OBECNE TEMPO POŻĄDANE TEMPO

Stoi w miejscu 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 Jest tak szybkie, jak to możliwe 7 7 Trudno powiedzieć 8 8 EB61 Q13a Q13b TREND

Q20a Czy Pana(i) zdaniem za pięć lat Unia Europejska będzie odgrywać ważniejszą, mniej ważną, czy taką samą rolę w Pana(i) codziennym życiu?

62

Q20b A czy CHCIAŁ(A)BY Pan(i), żeby za pięć lat Unia Europejska odgrywała ważniejszą, mniej ważną, czy taką samą rolę w Pana(i) codziennym życiu?

Q20a Q20b Przewidywania Chciał(a)by ważniejszą 1 1 mniej ważną 2 2 taką samą 3 3 trudno powiedzieć 4 4 EB61 Q14a Q14b TREND

Q21 Niektórzy ludzie boją się budowania Europy, Unii Europejskiej. Przeczytam Panu(i) teraz listę obaw, jakie niektórzy mają w związku z tym procesem. W odniesieniu do każdego stwierdzenia proszę powiedzieć, czy na dzień dzisiejszy obawia się Pan(i) tego osobiście, czy też nie?

ODCZYTAJ Aktualnie

obawia się Aktualnie nie

obawia się Trudno

powiedzieć

1 Utrata władzy przez małe kraje członkowskie 1 2 3

2 Wzrost handlu narkotykami i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej

1 2 3

3 Coraz rzadsze używanie naszego języka 1 2 3

4 Coraz więcej pieniędzy, jakie Polska będzie wpłacać do Unii Europejskiej

1 2 3

5 Utrata korzyści socjalnych 1 2 3 6 Utrata tożsamości i kultury narodowej 1 2 3

7 Kryzys gospodarczy 1 2 3 8 Przeniesienie miejsc pracy do innych krajów

członkowskich, które mają niższe koszty produkcji 1 2 3

9 Więcej trudności dla polskich rolników 1 2 3

10 Koniec złotego 1 2 3 EB61 Q15 TREND SLIGHTLY MODIFIED

Q22 Używając tej skali od 1 do 10, gdzie "1"oznacza "nie wiem nic", a "10" oznacza "wiem bardzo dużo",

proszę powiedzieć, ile - w swoim odczuciu - wie Pan(i) o Unii Europejskiej, jej polityce i instytucjach?

(WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ)

63

NIE WIEM NIC WIEM BARDZO DUŻO

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

TRUDNO POWIEDZIEĆ 11 EB61 Q16 TREND

Q23 Kiedy poszukuje Pan(i) informacji o Unii Europejskiej, jej polityce, instytucjach, z których z następujących źródeł Pan(i) korzysta? Z których jeszcze?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

Spotkania 1, Dyskusje z krewnymi, przyjaciółmi, kolegami 2, Gazety codzienne 3, Inne gazety, czasopisma 4, Telewizja 5, Radio 6, Internet 7, Książki, broszury, ulotki informacyjne 8, Inne (SPONTANICZNIE) 9, Nigdy nie poszukuję takich informacji, nie jestem zainteresowany(a) (SPONTANICZNIE)

10,

Trudno powiedzieć 11, EB61 Q18 TREND MODIFIED

Q24 Ogólnie, w jaki sposób chciał(a)by Pan(i) otrzymywać informacje o Unii Europejskiej? Jak jeszcze?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

krótka ulotka, na której zamieszczone są ogólne informacje 1, bardziej szczegółowa broszura 2, książka, która daje pełną wiedzę 3, DVD / kaseta wideo 4, Internet 5, CD-ROM 6, terminal komputerowy pozwalający na korzystanie z baz danych

7,

z telewizji 8, z radia 9, z prasy codziennej 10, z innych gazet i czasopism 11,

64

z plakatów 12, nie chcę otrzymywać informacji o Unii Europejskiej (SPONTANICZNIE) 13,

żaden z tych sposobów (SPONTANICZNIE) 14, trudno powiedzieć 15, EB60.1 Q17 TREND MODIFIED

Q25 Ogólnie rzecz biorąc, czy uważa Pan(i), że polskie media mówią o Unii Europejskiej zbyt dużo, tyle ile powinny, czy też zbyt mało?

zbyt dużo 1 tyle, ile powinny 2 zbyt mało 3 trudno powiedzieć 4 EB61 Q19 TREND

Q26 A czy myśli Pan(i), że polskie media przedstawiają Unię Europejską zbyt pozytywnie, obiektywnie, czy zbyt negatywnie?

zbyt pozytywnie 1 obiektywnie 2 zbyt negatywnie 3 trudno powiedzieć 4 EB61 Q20 TREND

Q27 Czy kiedykolwiek słyszał(a) Pan(i) o...? ODCZYTAJ TAK NIE TRUDNO

POWIEDZIEĆ

1 Parlamencie Europejskim 1 2 3 2 Komisji Europejskiej 1 2 3 3 Radzie Ministrów Unii

Europejskiej 1 2 3

4 Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej 1 2 3 5 Europejskim Rzeczniku Praw Obywatelskich 1 2 3 6 Europejskim Banku Centralnym 1 2 3 7 Europejskim Trybunale

Obrachunkowym 1 2 3

8 Komitecie Regionów Unii Europejskiej 1 2 3

9 Komitecie Ekonomiczno-Społecznym Unii Europejskiej

1 2 3

EB61 Q21 TREND

Q28 O każdej z następujących instytucji europejskich, proszę powiedzieć, czy uważa Pan(i), że odgrywa ona ważną rolę czy też nie w życiu Unii Europejskiej?

65

ODCZYTAJ WAŻNĄ NIEWAŻNĄ TRUDNO

POWIEDZIEĆ

1 Parlament Europejski 1 2 3 2 Komisja Europejska 1 2 3 3 Rada Ministrów Unii

Europejskiej 1 2 3

4 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 1 2 3 5 Europejski Rzecznik Praw

Obywatelskich 1 2 3

6 Europejski Bank Centralny 1 2 3 7 Europejski Trybunał

Obrachunkowy 1 2 3

8 Komitet Regionów Unii Europejskiej 1 2 3

9 Komitet Ekonomiczno-Społeczny Unii Europejskiej 1 2 3

EB61 Q22 TREND

Q29 Proszę powiedzieć o każdej z tych instytucji, czy raczej jej Pan(i) ufa, czy raczej jej Pan(i) nie ufa?

ODCZYTAJ RACZEJ

UFAM RACZEJ NIE

UFAM TRUDNO

POWIEDZIEĆ

1 Parlament Europejski 1 2 3 2 Komisja Europejska 1 2 3 3 Rada Ministrów Unii

Europejskiej 1 2 3

4 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 1 2 3 5 Europejski Rzecznik Praw

Obywatelskich 1 2 3

6 Europejski Bank Centralny 1 2 3 7 Europejski Trybunał

Obrachunkowy 1 2 3

8 Komitet Regionów Unii Europejskiej 1 2 3

9 Komitet Ekonomiczno-Społeczny Unii Europejskiej 1 2 3

EB61 Q23 TREND

Q30 O każdym z poniższych stwierdzeń dotyczących Unii Europejskiej proszę powiedzieć, czy Pana(i) zdaniem jest ono prawdziwe czy fałszywe?

ODCZYTAJ PRAWDZI

WE FAŁSZYWE TRUDNO

POWIEDZIEĆ

66

1 Unia Europejska składa się obecnie z 12 państw

członkowskich 1 2 3

2 Deputowani do Parlamentu Europejskiego są wybierani bezpośrednio przez obywateli Unii Europejskiej

1 2 3

3 Przewodniczący Komisji Europejskiej jest wybierany bezpośrednio przez obywateli Unii Europejskiej

1 2 3

4 Unia Europejska ma swój własny hymn 1 2 3 5 Każdego roku obchodzony jest Dzień Europy we

wszystkich krajach Unii Europejskiej 1 2 3

6 Ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu 2002 roku

1 2 3

EB61 Q24 TREND MODIFIED

Q31

1 2 3 EB61 Q25 TREND

Q32

1 2 3 4 5 EB61 Q26 TREND PYTANIE DLA WSZYSTKICH

Q33 Jakie są Pana(i) zdaniem dwa najważniejsze problemy, wobec których stoi teraz Polska?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – MAKSYMALNIE DWIE ODPOWIEDZI)

67

Przestępczość 1, Transport publiczny 2, Sytuacja gospodarcza 3, Wzrost cen/inflacja 4, Opodatkowanie 5, Bezrobocie 6, Terroryzm 7, Obronność/Polityka międzynarodowa 8, Budownictwo mieszkaniowe 9, Imigracja 10, Służba zdrowia 11, Szkolnictwo 12, Emerytury 13, Ochrona środowiska 14, Inne (spontanicznie) 15, Trudno powiedzieć 16, EB61 Q27 TREND

Q34 Proszę powiedzieć, czy Pana(i) zdaniem Unia Europejska odgrywa pozytywną rolę, negatywną rolę, czy też nie odgrywa ani pozytywnej, ani negatywnej roli dla każdej z następujących dziedzin w Polsce?

ODCZYTAJ POZ

YTYWNA ROL

A

NEGATYWNA ROLA

ANI POZYTYWN

A, ANI NEGATYWN

A ROLA

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 walka z przestępczością 1 2 3 4 2 transport publiczny 1 2 3 4 3 sytuacja gospodarcza 1 2 3 4 4 wzrost cen/inflacja 1 2 3 4 5 opodatkowanie 1 2 3 4 6 walka z bezrobociem 1 2 3 4 7 walka z terroryzmem 1 2 3 4 8 obronność 1 2 3 4 9 polityka zagraniczna 1 2 3 4 10 budownictwo

mieszkaniowe 1 2 3 4

11 imigracja 1 2 3 4 12 system opieki zdrowotnej 1 2 3 4 13 szkolnictwo 1 2 3 4 14 emerytury 1 2 3 4 15 ochrona środowiska 1 2 3 4 EB61 Q28 TREND NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC

68

Q35a Proszę powiedzieć, czy Pana(i) zdaniem decyzje dotyczące każdej z niżej wymienionych dziedzin, powinny być podejmowane przez rząd Polski, czy też wspólnie w ramach Unii Europejskiej?

ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC

KOLEJNOŚĆ RZĄD

POLSKI WSPÓLNIE

W UNII EUROPEJSKI

EJ

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Obronność 1 2 3 2 Ochrona środowiska naturalnego 1 2 3 3 Pieniądz 1 2 3 4 Pomoc humanitarna 1 2 3 5 Opieka społeczna i zdrowotna 1 2 3 6 Podstawowe regulacje prawne dotyczące prasy i

nadawania programów radiowych i telewizyjnych 1 2 3

7 Walka z ubóstwem – społecznym wykluczeniem

1 2 3

8 Walka z bezrobociem 1 2 3 9 Polityka rolna i dotycząca rybołówstwa 1 2 3 10 Wspieranie regionów przeżywających trudności

gospodarcze 1 2 3

11 Edukacja 1 2 3 12 Badania naukowe i techniczne 1 2 3 13 Informacje na temat Unii Europejskiej, jej polityki i

instytucji 1 2 3

14 Polityka zagraniczna wobec krajów nie należących do Unii Europejskiej

1 2 3

15 Polityka kulturalna 1 2 3 EB60.1 Q28a TREND NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC

Q35b A jeśli chodzi o każdą z poniższych dziedzin?

ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC

KOLEJNOŚĆ RZĄD

POLSKI WSPÓLNIE

W UNII EUROPEJSKI

EJ

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Polityka imigracyjna 1 2 3 2 Regulacje prawne dotyczące azylu

politycznego 1 2 3

3 Walka ze zorganizowaną przestępczością

1 2 3

4 Policja 1 2 3

69

5 Wymiar sprawiedliwości 1 2 3 6 Przyjmowanie uchodźców 1 2 3 7 Zapobieganie przestępczości nieletnich 1 2 3 8 Zapobieganie przestępczości w

miastach 1 2 3

9 Walka z narkotykami 1 2 3 10 Walka z handlem i wykorzystywaniem ludzi 1 2 3

11 Walka z terroryzmem międzynarodowym

1 2 3

12 Radzenie sobie z wyzwaniami, jakie niesie starzejące się społeczeństwo

1 2 3

EB60.1 Q28b TREND

Q35c

1 1 2 3 2 1 2 3 3 1 2 3 4 1 2 3 5 1 2 3 6 1 2 3

7 1 2 3 8 1 2 3 9 1 2 3 10 1 2 3

11 1 2 3 12 1 2 3 13 1 2 3

14 1 2 3

15 1 2 3 EB60.1 Q28a TREND MODIFIED

70

Q35d

1 1 2 3 2 1 2 3 3 1 2 3 4 1 2 3 5 1 2 3 6 1 2 3 7 1 2 3 8 1 2 3 9 1 2 3 10 1 2 3

11 1 2 3 12 1 2 3

EB60.1 Q28b TREND MODIFIED

Q36 Jaka jest Pana(i) opinia na temat każdego z poniższych stwierdzeń? Dla każdego stwierdzenia proszę powiedzieć, czy jest Pan(i) za czy przeciw.

ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC

KOLEJNOŚĆ ZA PRZECIW TRUDNO

POWIEDZIEĆ

1 Europejska Unia Monetarna z jedną walutą – euro 1 2 3

2 Wspólna polityka międzynarodowa państw członkowskich Unii Europejskiej wobec innych krajów

1 2 3

3 Wspólna polityka obronna i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej

1 2 3

4 Dalsze rozszerzenie Unii Europejskiej poprzez przyłączenie innych krajów w przyszłych latach

1 2 3

5 Konstytucja dla Unii Europejskiej 1 2 3 6 To, że Komisja Europejska składa się z komisarzy

pochodzących z każdego kraju członkowskiego 1 2 3

7 Tempo budowania Europy szybsze w jednej grupie krajów niż w innych krajach

1 2 3

71

8 Nauczanie dzieci w szkołach o tym, w jaki sposób funkcjonują instytucje Unii Europejskiej

1 2 3

EB61 Q29 TREND MODIFIED

Q37 Z poniższej listy działań proszę wybrać trzy najważniejsze, którymi - Pana(i) zdaniem - Unia Europejska powinna zająć się w pierwszej kolejności?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MAKSYMALNIE TRZY ODPOWIEDZI)

Powitanie nowych krajów członkowskich 1, Stawanie się bliższą obywatelom Europy poprzez dostarczanie im większej ilości informacji na temat Unii Europejskiej, jej polityki, instytucji

2,

Pomyślne wprowadzenie wspólnej waluty europejskiej – euro

3,

Walka z biedą oraz wykluczeniem społecznym 4, Ochrona środowiska 5, Zagwarantowanie odpowiedniej jakości produktów spożywczych

6,

Ochrona konsumentów oraz zagwarantowanie odpowiedniej jakości innych produktów

7,

Walka z bezrobociem 8, Reformowanie instytucji Unii Europejskiej oraz sposobu, w jaki funkcjonują

9,

Walka ze zorganizowaną przestępczością oraz handlem narkotykami

10,

Wzmacnianie politycznego i dyplomatycznego znaczenia Unii Europejskiej w świecie

11,

Utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa w Europie 12, Gwarantowanie praw jednostek oraz poszanowania zasad demokracji w Europie

13,

Walka z terroryzmem 14, Walka z nielegalną imigracją 15, Inne (spontanicznie) 16, Żadne z nich (spontanicznie) 17, Trudno powiedzieć 18, EB60.1 Q30 TREND MODIFIED

Q38 Na jaki cel spośród następujących wydawanych jest Pana(i) zdaniem najwięcej pieniędzy z budżetu Unii Europejskiej?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

Zatrudnienie i sprawy socjalne 1 Rolnictwo 2 Badania naukowe 3

72

Pomoc dla regionów 4 Polityka zagraniczna i pomoc dla krajów spoza Unii Europejskiej

5

Koszty administracji i personelu, budynki 6 Inne (SPONTANICZNIE) 7 Trudno powiedzieć 8 EB61 Q35 TREND

Q39 Unia Europejska ma już Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa oraz Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Obecnie trwa debata na temat tego, jak daleko powinny być one rozwinięte. Czy raczej się Pan(i) zgadza, czy raczej nie zgadza z każdym z poniższych stwierdzeń?

ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC

KOLEJNOŚĆ RACZEJ

SIĘ ZGADZAM

RACZEJ SIĘ NIE

ZGADZAM

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Unia Europejska powinna mieć siły szybkiego

reagowania, które mogą być szybko wysłane w miejsce konfliktu, w momencie gdy pojawia się międzynarodowy kryzys

1 2 3

2 Kiedy pojawia się międzynarodowy kryzys, państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny zgodzić się na wspólne stanowisko

1 2 3

3 Unia Europejska powinna mieć własnego Ministra Spraw Zagranicznych, który mógłby być rzecznikiem wspólnego stanowiska Unii Europejskiej

1 2 3

4 Unia Europejska powinna zasiadać w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych

1 2 3

5 Kraje członkowskie, które wybrały neutralność, powinny mieć głos w polityce zagranicznej Unii Europejskiej

1 2 3

6 Polityka zagraniczna Unii Europejskiej powinna być niezależna od polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych

1 2 3

7 Unia Europejska powinna gwarantować prawa człowieka w każdym kraju członkowskim, nawet jeśli jest to wbrew życzeniom niektórych krajów członkowskich

1 2 3

8 Unia Europejska powinna pracować nad zagwarantowaniem praw człowieka na całym świecie, nawet jeśli jest to wbrew życzeniom niektórych innych krajów

1 2 3

9 Unia Europejska powinna mieć wspólną politykę imigracyjną wobec osób spoza Unii Europejskiej

1 2 3

10 Unia Europejska powinna mieć wspólną politykę azylu wobec starających się o azyl

1 2 3

73

EB61 Q30 TREND

Q40 Czy Pana(i) zdaniem, decyzje dotyczące europejskiej polityki obronnej powinny być podejmowane przez rządy poszczególnych krajów, NATO czy też Unię Europejską?

(TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) rządy poszczególnych krajów 1 NATO 2 Unię Europejską 3 inne (SPONTANICZNIE) 4 trudno powiedzieć 5 EB61 Q31 TREND

Q41 Czy Pana(i) zdaniem Stany Zjednoczone mają tendencję do odgrywania pozytywnej, negatywnej, czy też ani pozytywnej, ani negatywnej roli, jeśli chodzi o:

ODCZYTAJ POZ

YTYWNE

J

NEGATYWNEJ

ANI POZYTYWN

EJ, ANI NEGATYWN

EJ

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Pokój na świecie 1 2 3 4 2 Walkę z terroryzmem 1 2 3 4 3 Wzrost gospodarczy na świecie 1 2 3 4 4 Walkę z ubóstwem na świecie 1 2 3 4

5 Ochronę środowiska 1 2 3 4 EB60.1 Q47 TREND

Q42 Czy Pana(i) zdaniem Unia Europejska ma tendencję do odgrywania pozytywnej, negatywnej, czy też ani pozytywnej, ani negatywnej roli, jeśli chodzi o:

ODCZYTAJ POZ

YTYWNE

J

NEGATYWNEJ

ANI POZYTYWN

EJ, ANI NEGATYWN

EJ

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 Pokój na świecie 1 2 3 4 2 Walkę z terroryzmem 1 2 3 4 3 Wzrost gospodarczy na świecie 1 2 3 4 4 Walkę z ubóstwem na świecie 1 2 3 4

5 Ochronę środowiska 1 2 3 4 EB60.1 Q48 TREND

74

Podpróba A

Q43A

Czy w najbliższej przyszłości widzi się Pan(i) jako ...?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

wyłącznie Polak/Polka 1 Polak/Polka i Europejczyk/Europejka 2 Europejczyk/Europejka i Polak/Polka 3 wyłącznie Europejczyk/Europejka 4 trudno powiedzieć 5 EB61 Q38 ballot A TREND Podpróba B

Q43B Czy w najbliższej przyszłości widzi się Pan(i) jako ...? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

wyłącznie Polak/Polka 1 przede wszystkim Polak/Polka, a potem Europejczyk/Europejka

2

przede wszystkim Europejczyk/Europejka, a potem Polak/Polka

3

wyłącznie Europejczyk/Europejka 4 w takim samym stopniu Polak/Polka i Europejczyk/Europejka

5

trudno powiedzieć 6 EB61 Q38 ballot B TREND MODIFIED

Q44a Ogólnie rzecz biorąc, czy jest Pan(i) bardzo zadowolony(a), raczej zadowolony(a), raczej niezadowolony(a) czy w ogóle niezadowolony(a) ze sposobu funkcjonowania demokracji w Polsce?

Q44b A jeśli chodzi o funkcjonowanie demokracji w Unii

Europejskiej?

(WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ) ODCZYTAJ Q44a Q44b w Polsce w Unii Europejskiej

bardzo zadowolony(a) 1 1 raczej zadowolony(a) 2 2 raczej niezadowolony(a) 3 3 w ogóle niezadowolony(a) 4 4

75

trudno powiedzieć 5 5 EB61 Q39a Q39b TREND

Q45 Czy powiedział(a)by Pan(i) o sobie, że jest bardzo dumny(a), raczej dumny(a), niezbyt dumny(a) lub że w ogóle nie jest Pan(i) dumny(a) z tego, że jest Pan(i) Polakiem/Polką?

(NARODOWOŚĆ WEDŁUG ODPOWIEDZI NA PYTANIE Q1 - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

bardzo dumny(a) 1 raczej dumny(a) 2 niezbyt dumny(a) 3 w ogóle nie jestem dumny(a) 4 trudno powiedzieć 5 EB60.1 Q44 TREND

Q46 A czy powiedział(a)by Pan(i) o sobie, że jest bardzo dumny(a), raczej dumny(a), niezbyt dumny(a) lub że w ogóle nie jest Pan(i) dumny(a) z tego, że jest Pan(i) Europejczykiem/Europejką?

(TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) bardzo dumny(a) 1 raczej dumny(a) 2 niezbyt dumny(a) 3 w ogóle nie jestem dumny(a) 4 trudno powiedzieć 5 EB60.1 Q45 TREND

Q47 Ludzie mogą w różnym stopniu czuć się związani ze swoimi miastami lub wsiami, ze swoim regionem, ze swoim krajem lub z Europą. Proszę powiedzieć, na ile Pan(i) czuje się związany(a)…

(WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ) ODCZYTAJ bardzo

związany(a)

raczej związany(a

)

raczej niezwiązany

(a)

w ogóle niezwiązany(a

)

trudno powiedzieć

a ze swoim

miastem/miasteczkiem/wsią 1 2 3 4 5

b ze swoim regionem 1 2 3 4 5 c z Polską 1 2 3 4 5

76

d z Europą 1 2 3 4 5 EB60.1 Q46 TREND Zakończmy kilkoma pytaniami na temat sportu. NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC

Q48 Jak często Pan(i) ćwiczy albo uprawia sport?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

3 razy w tygodniu albo częściej 1 1 do 2 razy w tygodniu 2 1 do 3 razy w miesiącu 3 Rzadziej 4 Nigdy 5 Trudno powiedzieć 6 EB60.0 Q37e TREND MODIFIED JEŚLI “NIGDY", ODPOWIEDŹ 5 W PYTANIU Q.48.

Q49 Nie ćwiczy ani nie uprawia Pan(i) sportu przede wszystkim ponieważ…?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

Nie ma Pan(i) czasu 1 Jest to zbyt drogie 2 Nie lubi Pan(i) uprawiać sportu 3 Nie ma odpowiednich obiektów sportowych w pobliżu Pana(i) miejsca zamieszkania

4

Inne (SPONTANICZNIE) 5 Trudno powiedzieć 6 EB62.0 Q49 NEW JEŚLI "UPRAWIA SPORT", ODPOWIEDZI 1 DO 4 W PYTANIU Q.48.

Q50 Gdzie uprawia Pan(i) ten sport, który uprawia Pan(i)

najczęściej?

(ODCZYTAJ – TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

W centrum fitness 1 W klubie 2

77

W centrum sportowym 3 W szkole/ na uczelni 4 Gdzie indziej (SPONTANICZNIE) 5 Trudno powiedzieć 6 EB60.0 Q38 TREND SLIGHTLY MODIFIED DO WSZYSTKICH Z WYJĄTKIEM BG, RO, TR, HR i NC

Q51 Jakie są Pana(i) zdaniem największe korzyści z uprawiania

sportu?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

Poprawa zdrowia (psychicznego lub fizycznego)

1,

Rozrywka 2, Odpoczynek 3, Przebywanie z przyjaciółmi 4, Zawieranie nowych znajomości 5, Poznawanie ludzi z innych kultur 6, Poprawa sprawności fizycznej 7, Poprawa samooceny 8, Nabywanie nowych umiejętności 9, Kształtowanie charakteru / osobowości 10, Osiąganie celów 11, Pobudzenie ducha rywalizacji 12, Pomaga gorzej przystosowanym osobom integrować się ze społeczeństwem

13,

Inne (SPONTANICZNIE) 14, Trudno powiedzieć 15, EB60.0 Q39 TREND

Q52 Które z poniższych wartości, Pana(i) zdaniem, sport promuje w największym stopniu?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

Ducha pracy zespołowej 1, Tolerancję 2, Szacunek dla innych 3, Fair play 4, Samokontrolę 5, Przestrzeganie zasad 6, Dyscyplinę 7, Wzajemne zrozumienie 8,

78

Solidarność 9, Przyjaźń 10, Równość mężczyzn i kobiet 11, Wysiłek 12, Inne (SPONTANICZNIE) 13, Żadną z nich (SPONTANICZNIE) 14, Trudno powiedzieć 15, EB60.0 Q40 TREND MODIFIED

Q53 Proszę powiedzieć o każdym z następujących stwierdzeń, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza czy raczej się nie zgadza?

ODCZYTAJ RACZEJ

SIĘ ZGADZAM

RACZEJ SIĘ NIE

ZGADZAM

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 W programach szkolnych powinno się poświęcać

więcej czasu na sport 1 2 3

2 Sport ułatwia integrację imigrantów poprzez rozwój dialogu pomiędzy różnymi kulturami

1 2 3

3 Placówki edukacyjne i organizacje sportowe w Polsce powinny lepiej współpracować

1 2 3

4 Poprzez sport można przeciwdziałać wszelkim formom dyskryminacji

1 2 3

5 Uprawianie sportu jest wystarczająco atrakcyjną alternatywą dla rozrywek w pomieszczeniach zamkniętych (telewizja, gry wideo, Internet itp.)

1 2 3

6 Uprawianie sportu pozwala na skuteczne zwalczanie otyłości

1 2 3

7 Młodemu sportowcowi, któremu nie powiodło się w sporcie, jest bardzo trudno zająć się innymi rodzajami aktywności

1 2 3

8 Prace zawodowe, zawody związane ze sportem powinny być bardziej znane

1 2 3

EB60.0 Q41 TREND MODIFIED

Q54 O każdym z następujących stwierdzeń dotyczących roli Unii Europejskiej w dziedzinie sportu, proszę powiedzieć, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza czy raczej się nie zgadza?

ODCZYTAJ RACZEJ

SIĘ ZGADZAM

RACZEJ SIĘ NIE

ZGADZAM

TRUDNO POWIEDZIEĆ

79

1 Unia Europejska powinna mieć większy wpływ na sprawy sportu w Europie

1 2 3

2 Unia Europejska powinna w większym stopniu współpracować z krajowymi organizacjami sportowymi i rządami krajowymi

1 2 3

3 Promocja etycznych i społecznych wartości sportu powinna być priorytetem Unii Europejskiej

1 2 3

4 Unia Europejska powinna być bardziej aktywna w walce z dopingiem

1 2 3

5 Unia Europejska musi wpływać na wzmocnienie współpracy pomiędzy sferami edukacji i sportu, tak jak to było podkreślane w czasie europejskiego roku edukacji przez sport 2004

1 2 3

6 To dobrze, że sport jest zawarty w projekcie Konstytucji Europejskiej

1 2 3

EB60.0 Q41 TREND MODIFIED

Q55 Przeczytam Panu(i) listę negatywnych rzeczy, które słyszy się o sporcie. Proszę powiedzieć, która z tych rzeczy martwi Pana(ią) najbardziej?

(WRĘCZ KARTĘ – ODCZYTAJ – MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

Doping 1, Nadmierne spożywanie odżywek 2, Korupcja 3, Eksploatacja dzieci 4, Eksploatacja ludzi z krajów rozwijających się 5,

Nadmiar treningów, przetrenowanie 6, Seksualne wykorzystywanie dzieci 7, Przemoc 8, Dyskryminacja 9, Zbyt duży nacisk na pieniądze 10, Inne (SPONTANICZNIE) 11, Żadna z nich (SPONTANICZNIE) 12, Trudno powiedzieć 13, EB60.0 Q42 TREND METRYCZKA DLA WSZYSTKICH

D1 W kwestiach związanych z polityką ludzie mówią o „lewicy” i „prawicy”. Gdzie umieścił(a)by Pan(i) swoje poglądy na tej oto skali?

80

(WRĘCZ KARTĘ) - (ANKIETER: NIE PODPOWIADAJ. JEŚLI RESPONDENT SIĘ WAHA, SPRÓBUJ PONOWNIE)

LEWICA PRAWICA

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Odmowa 11 Trudno powiedzieć 12 EB61 D1 DEMO TREND Brak pytań D2 do D6

D7 Czy może Pan(i) podać cyfrę, która najlepiej oddaje Pana(i) aktualną sytuację?

(WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

pozostający(a) w związku małżeńskim 1 pozostający(a) w kolejnym związku małżeńskim

2

kawaler/panna, aktualnie żyjący(a) z partnerką(em) 3 kawaler/panna, nigdy nie żyjący(a) z partnerką(em) 4 kawaler/panna, żyjący(a) poprzednio z partnerką(em), a obecnie samotnie 5

rozwiedziony(a) 6 pozostający(a) w separacji 7 wdowiec/ wdowa 8 inne (SPONTANICZNIE) 9 odmowa (SPONTANICZNIE) 10 EB61 D7 DEMO TREND

D8 Ile miał(a) Pan(i) lat, kiedy skończył(a) Pan(i) kształcenie - szkołę lub studia - odbywane w trybie dziennym?

(ANKIETER: JEŚLI "NADAL SIĘ UCZY/STUDIUJE W SYSTEMIE DZIENNYM", WPISZ 00)

EB61 D8 DEMO TREND Brak pytania D9

D10 Płeć respondenta

81

mężczyzna 1 kobieta 2 EB61 D10 DEMO TREND

D11 Ile ma Pan(i) lat?

EB61 D11 DEMO TREND Brak pytań D12 do D14 ZADAĆ D15B TYLKO JEŚLI OBECNIE NIE PRACUJE - ODPOWIEDZI 1 DO 4 W D15A.

D15a Jaką pracę Pan(i) obecnie wykonuje?

D15b Czy w przeszłości kiedykolwiek pracował(a) Pan(i) zarobkowo? Jaką Pan(i) pracę ostatnio

wykonywał(a)?

D15a D15b OBECNA PRACA OSTATNIA PRACA

NIE PRACUJĄCY(A) Osoba zajmująca się domem, zakupami, aktualnie nigdzie niepracująca.

1 1

Student(ka), Uczeń(uczennica) 2 2 Bezrobotny(a) lub czasowo niepracujący(a) 3 3 Emeryt lub niezdolny(a) do pracy z powodu choroby 4 4 PRACUJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK

Rolnik 5 5 Rybak 6 6 Specjalista wolnego zawodu (prawnik, prywatna praktyka lekarska, księgowy, architekt itd.)

7 7

Właściciel sklepu, rzemieślnik, inna osoba pracująca na własny rachunek

8 8

Właściciele, udziałowcy (całkowici lub częściowi) przedsiębiorstw

9 9

PRACA NA ETACIE Zatrudnieni na etacie specjaliści (zatrudnieni lekarze, prawnicy, architekci, księgowi)

10 10

Zarząd, główni dyrektorzy, wyższa kadra kierownicza (Dyrektor Naczelny, Dyrektor Generalny, inny dyrektor)

11 11

Średnia kadra kierownicza (kierownicy działów, zastępcy, młodszy kierownik, nauczyciele, inżynierowie)

12 12

82

Pracownicy niższego szczebla, pracujący głównie przy biurku

13 13

Pracownicy niższego szczebla, praca związana z podróżami (sprzedawcy, kierowcy, …)

14 14

Pracownicy niższego szczebla, zatrudnieni w sektorze usługowym (w szpitalu, restauracji, policji, straży...)

15 15

Nadzór 16 16 Robotnik wykwalifikowany 17 17 Inni robotnicy niewykwalifikowani, pomoc domowa 18 18 NIGDY NIE PRACOWAŁ(A) ZAROBKOWO

19 19

EB61 D15a D15b DEMO TREND Brak pytań D16 do D24

D25 Czy powiedział(a)by Pan(i), że mieszka...? ODCZYTAJ na obszarze wiejskim lub na wsi 1 w średnim lub małym mieście 2 w dużym mieście 3 trudno powiedzieć 4 EB61 D25 DEMO TREND Brak pytań D26 do D39

D40a Proszę powiedzieć, ile osób w wieku 15 lat lub więcej jest w Pana(i) gospodarstwie domowym, łącznie z Panem(ią)?

(ANKIETER: ODCZYTAJ - ZAPISZ)

EB62.0 D40a DEMO NEW

D40b Proszę powiedzieć, ile dzieci poniżej 10 roku życia jest w Pana(i) gospodarstwie domowym?

(ANKIETER: ODCZYTAJ - ZAPISZ)

EB62.0 D40b DEMO NEW

83

D40c Proszę powiedzieć, ile dzieci w wieku od 10 do 14 lat jest w Pana(i) gospodarstwie

domowym?

(ANKIETER: ODCZYTAJ - ZAPISZ)

EB62.0 D40c DEMO NEW

D41 Gdzie się Pan(i) urodził(a) …? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

W Polsce 1 W innym kraju członkowskim Unii Europejskiej

2

W Europie, w kraju spoza Unii Europejskiej 3 W Azji, Afryce albo Ameryce Łacińskiej 4 W Ameryce Północnej, Japonii lub w Oceanii 5 Odmowa odpowiedzi (SPONTANICZNA)

6

EB62.0 D41 DEMO NEW

D42 Która z tych sytuacji Pana(i) dotyczy? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ)

Pana(i) matka i ojciec urodzili się w Polsce 1 Jedno z Pana(i) rodziców urodziło się w Polsce, a drugie w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej

2

3 Pana(i) matka i ojciec urodzili się w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej

4

Przynajmniej jedno z Pana(i) rodziców urodziło się poza Unią Europejską 5

Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi (SPONTANICZNIE)

6

EB62.0 D42 DEMO NEW PROTOKÓŁ WYWIADU

P1 DATA WYWIADU

84

DZIEŃ

MIESIĄC

EB61 P1

P2 CZAS ROZPOCZĘCIA WYWIADU

(ANKIETER: UŻYJ SYSTEMU 24-GODZINNEGO)

GODZINA MINUTY EB61 P2

P3 DŁUGOŚĆ TRWANIA WYWIADU W MINUTACH

MINUTY EB61 P3

P4 Liczba osób obecnych w czasie wywiadu, włączając ankietera.

Dwie (ankieter i respondent) 1 Trzy 2 Cztery 3 Pięć lub więcej 4 EB61 P4

P5 Współpraca respondenta Doskonała 1 Dobra 2 Średnia 3 Zła 4 EB61 P5

P6 Wielkość miejscowości zamieszkania (KODY LOKALNE)

EB61 P6

85

P7 Region

(KODY LOKALNE)

EB61 P7

P8 Kod pocztowy

EB61 P8

P9 Numer punktu doboru próby

EB61 P9

P10 Numer ankietera

EB61 P10

P11 Waga

EB61 P11

P12a Czy w gospodarstwie domowym jest telefon stacjonarny?

P12b Czy w gospodarstwie domowym jest telefon komórkowy?

P12a P12b stacjonarny komórkowy Tak 1 1 Nie 2 2 EB61 P12

86

P13 1 2 3 EB61 P13