1

POŁĄCZENIA ŚRUBOWE I GWINTOWE

l. Podstawowe parametry oraz rodzaje gwintów.

Połączeniem śrubowym nazywa się połączenie wykonane za pośrednictwem

elementów łączących, tj. śrub (połączenie pośrednie). Połączenie bezpośrednie otrzymuje

się wkręcając element z gwintem zewnętrznym w element z gwintem wewnętrznym.

Gwint uzyskuje się przez wykonanie na walcowej lub stożkowej powierzchni

elementu jednego lub kilku śrubowych rowków (bruzd), o określonym kształcie (przekroju i

skoku). Linię śrubową walcową otrzymuje się przez nawijanie na walcu o średnicy D, równi

pochyłej o podstawie πD i wysokości równej skokowi linii śrubowej P (rys. l). W zależności

od kierunku nawinięcia rozróżnia się gwinty o prawym lub lewym skręcie. Kąt pochylenia

linii śrubowej γ można określić ze wzoru:

D

P

⋅=π

γ

Rys. l. Powstawanie linii śrubowej w wyniku nawinięcia równi pochyłej na walec

W zależności o tego, czy gwint jest wykonany na zewnętrznej powierzchni, czy w

otworze, rozróżnia się gwinty zewnętrzne i wewnętrzne. W zależności od zarysu rozróżnia

się gwinty: trójkątne, trapezowe, symetryczne i niesymetryczne, prostokątne lub kołowe

(rys.2).

Podziałką gwintu PZ nazywa się odległość sąsiednich zarysów mierzoną wzdłuż osi

gwintu.

Skokiem gwintu (zarysu) nazywa się przesunięcie zarysu zwoju wzdłuż osi po

pełnym jego obrocie. Skok może być równy podziałce (P = Pz), wtedy gwint jest

jednokrotny, lub stanowi jego krotność (P == Pz*hz), wtedy gwint jest wielokrotny. Jedną z

głównych charakterystycznych cech gwintów jest kąt rozwarcia zarysu gwintu α. Jeżeli

dwusieczna tego kąta tworzy z osią gwintu kąt prosty, gwint jest symetryczny, w

przeciwnym razie jest niesymetryczny.

Rozróżnia się tzw. roboczy kąt zarysu αr. Dla gwintów symetrycznych αr = α/2, dla

niesymetrycznych, np. dla trapezowego niesymetrycznego αr = 3°.

Rozpatrując połączenia śrubowe ze współpracującą z nią nakrętką rozróżnia się następujące

charakterystyczne wielkości:

- średnicę nominalną śruby d,

2

- średnicę podziałową śruby dp,

- średnicę rdzenia śruby dr,

- średnicę nominalną nakrętki D,

- średnicę otworu Do,

- średnicę podziałową nakrętki Dp,

- średnicę roboczą gwintu dg = 0,5(Do + d).

Należy zaznaczyć, że Dp = dp

Wszystkie gwinty poza prostokątnym są znormalizowane, a więc znormalizowane są

ich średnice nominalne d i podziałki; wszystkie inne wymiary gwintu są uzależnione od

podziałki.

Rys. 2. Zarys gwintów: a) trójkątny, b) prostokątny, c) kołowy, d)trapezowy symetryczny,

e) trapezowy niesymetryczny

W każdym rodzaju gwintów rozróżnia się podstawowy szereg gwintów normalnych

zwykłych, w których średnica nominalna jest skojarzona z pewną podziałką. W przypadku

gdy z daną średnicą jest skojarzona podziałką umiej sza niż w gwincie zwykłym, powstaje

gwint drobnozwojny a w przypadku podziałki większej - grubozwojny.

Rys. 3. Podstawowe wymiary śruby i nakrętki.

3

2. Rysowanie gwintów, elementów łączących oraz połączeń gwintowych.

Gwinty w sposób dokładny rysuje się — ze względu na pracochłonność takich

rysunków - tylko w szczególnych przypadkach, np. na niektórych rysunkach poglądowych

przeznaczonych do celów szkoleniowych. We wszystkich pozostałych przypadkach gwinty

przedstawia się na rysunkach w uproszczeniu a mianowicie:

- element z gwintem (śrubę, otwór, itp.) rysuje się tak jak on wygląda przed wykonaniem

gwintu (rys. 4 a-c),

- gwint zaznacza się: w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi gwintu - dwiema

cienkimi liniami a obrazującymi dna wrębu gwintu (rys. 4 d-g), zaś w rzucie na

płaszczyznę prostopadłą do osi gwintu — cienkim łukiem o długości ok. ¾ obwodu,

przy czym linia ta nie powinna ani zaczynać się, ani kończyć na liniach osi,

Długość użytkową gwintu zaznacza się linią grubą (rys. 4 d,f). Długością użytkową

gwintu jest w zasadzie długość gwintu o pełnym zarysie, bez wyjścia gwintu. Gwint

niewidoczy rysuje się liniami kreskowymi.

a)

b)

c)d)

e)f)

Rys.4. Rysowanie gwintów zewnętrznych i wewnętrznych

W połączeniach gwintowych „przeważa" gwint zewnętrzny, który zawsze zasłania

gwint wewnętrzny (w otworze), jak na rys 5.

Rys. 5 Rysowanie połączeń gwintowych

4

Rys. 6 Rysowanie połączeń gwintowych „rura w rurze”

Części złączne z gwintem: śruby, wkręty i nakrętki można rysować:

a) dokładnie — na rysunkach wykonawczych tych części oraz w specjalnych przypadkach

na rysunkach złożeniowych,

b) w dwóch stopniach uproszczenia (w zależności od przeznaczenia rysunku, jego

podziałki i potrzeby pokazania szczegółów) - na rysunkach złożeniowych. Przykłady

dokładnych rysunków części złącznych gwintowanych zawierają tabele 1,2,3.

Tabela l. Przykłady dokładnego i uproszczonego rysowania śrub

Przedstawienie Lp

. Rysunek dokładny

uproszczone umown

e

1

2

3

5

4

Tabela 2. Przykłady dokładnego rysowania nakrętek

Przedstawienie Lp. Rysunek dokładny

uproszczone umowne

1

2

Tabela 3. Przykłady dokładnego i uproszczonego rysowania nakrętek

Przedstawienie Lp. Rysunek dokładny

uproszczone umowne

1

2

Dokładne rysunki i zasadę rysowania sześciokątów łbów śrub pokazano na rys. 6.

6

0,8d

3/4D

1/2D

D

d

Rys.6 Rysowanie dokładne łbów śrub oraz nakrętek sześciokątnych

W przedstawieniu uproszczonym połączeń gwintowych na rysunkach złożeniowych

(tabela 3) stosuje się przedstawienie uproszczone przewidziane dla poszczególnych części

złącznych, a ponadto pomija się luzy między częściami łączonymi i złącznymi, gwinty w

otworach nieprzelotowych oraz wyjścia gwintów.

W przedstawieniu umownym połączeń gwintowych wykorzystuje się symbole

graficzne poszczególnych części połączenia z tabl. 1-3, pojedynczo lub łącząc je w grupy, w

zależności od rodzaju połączenia, przy czym niewidoczne symbole części lub fragmenty

symboli rysuje się liniami kreskowymi.

Tabela l. Przykłady dokładnego i uproszczonego rysowania śrub

Przedstawienie Lp. Rysunek dokładny

uproszczone umowne

1

7

2

3

3. Wymiarowanie gwintów

Oznaczenie gwintu składa się ze znaku określającego rodzaj gwintu i jego

wymiarów. Gwinty wymiaruje się przez podanie oznaczenia gwintu i jego długości

użytkowej (rys. 7 a,b). Gwinty zaleca się wymiarować w rzucie na płaszczyznę równoległą

do osi, ale oznaczenie gwintu można także podać w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do

jego osi (rys. 7 c).

15

16

M8

a)b)

c)

Rys. 7. Wymiarowanie gwintów