podstępny i niebezpieczny patogen - Uniwersytet...

Listeria monocytogenes

podstępny i niebezpieczny patogen

Klasyfikacja

Domena Bacteria

Typ Firmicutes

Klasa Bacilli

Rząd Bacillales

Rodzina Listeriaceae

Rodzaj Listeria

Brochothrix

Rodzaj Listeria

Listeria monocytogenes

Listeria ivanovii

Listeria innocua

Listeria welshimeri

Listeria seeligeri

Listeria grayi

Listeria marthii

Klasyfikacja

Listeria rocourtiae

Listeria weihenstephanensis

Listeria fleischmannii

Listeria aquatica

Listeria floridensis

Listeria cornellensis

Listeria grandensis

Listeria riparia

Listeria booria

Organizm Patogenność Liczba

chromosomów

Zawartość

% GC

Rozmiar

(Mb)

Geny Białka

L.monocytgenes EGD-e patogenny dla

ludzi i zwierząt 1 38 2.94 2.940 2.846

L. innocua

ATCC 33091

niepatogenny 1 37.4 2.89 2.983 2.938

L. ivanovii patogenny -

głównie dla

zwierząt

1 37.1 2.93 2.889 2.650

L.seeligeri

serovar 1/2b

Str SLCC3954

niepatogenny 1 37.4 2.8 2.807 2.710

L. welshimeri

serovar 6b

Str SLCC5334

niepatogenny 1 36.4 2.81 2.864 2.774

L. grayi DSM 20601 niepatogenny 1 41.6 2.59 2.690 2.625

L. marthii FSLS4-120 niepatogenny 1 38.6 2.88 2.969 2.963

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/genome/

0.5 – 2 μm długości, 0.4 - 0.5 μm szerokości

regularne, nieprzetrwalnikujące, gramdodatnie pałeczki wykazujące tendencję do

polimorfizmu

względnie tlenowa

nie wytwarza otoczek

Charakterystyka L. monocytogenes

katalazo-dodatnia, oksydazo-ujemna

posiada od 2 do 6 perytrychalnie ułożonych rzęsek

zdolność ruchu w wąskim zakresie temp. 20 - 25 C;

w temp. 37 C – nieruchliwa

na agarze z krwią wytwarza

wąską strefę β – hemolizy

Charakterystyka L. monocytogenes

Warunki wzrostu

Występowanie L. monocytogenes

gleba

przewody pokarmowe wielu gatunków zwierząt domowych

dzikich

wody powierzchniowe

ścieki

gnijące szczątki roślin

kiszonki

2-10% zdrowych ludzi jest nosicielami

surowce pochodzenia zwierzęcego i roślinnego oraz

produkty spożywcze:

1. surowe mleko

2. przetwory mleczne: sery (sery miękkie maziowe i

pleśniowe), lody, masło

3. surowe mięso (wołowe, drobiowe, wieprzowe)

4. przetwory mięsne: surowe i półsurowe kiełbasy,

próżniowo pakowane wędliny

5. świeże oraz mrożone warzywa i owoce

6. ryby, owoce morza

środowisko zakładów przetwórstwa spożywczego

szczególnie w miejscach chłodnych i wilgotnych

przedmioty codziennego użytku (ścierki do naczyń,

zlewozmywaki, chłodziarki, wanny)

Molekularne determinanty patogenezy

Układ pokarmowy – główne wrota wnikania L. monocytogenes do organizmu

gospodarza.

Po przełamaniu bariery przewodu pokarmowego, bakterie wędrują wraz z krwią i

limfą do węzłów chłonnych, śledziony i wątroby.

W wątrobie, gdzie występuje najliczniej, większość niszczona jest przez makrofagi,

a tylko część namnaża się w hepatocytach.

Z wątroby może przedostać się do krwi (bakteriemia), prowadząc do posocznicy lub

do inwazji mózgu lub łożyska.

Listerioza

U zwierząt około 90% zachorowań na listeriozę jest spowodowane

przez L. monocytogenes, a 10% przez L. ivanovii.

U człowieka prawie wszystkie przypadki listeriozy wywołuje

L. monocytogenes, rzadko L. seeligeri i L. ivanovii.

przewód pokarmowy

uszkodzona skóra

błony śluzowe układu oddechowego

spojówki

łożysko

Wrota zakażenia u ludzi

Grupa ryzyka

Kobiety w ciąży

Noworodki

Osoby o obniżonej odporności układu immunologicznego

Osoby zaawansowane wiekowo (> 65 lat)

Hof. Expert Opinion on Pharmacotherpy.2004. 5:1727-1735.

Zapadalność na listeriozę na 100.000 osób na rok

Listerioza u człowieka charakteryzuje się zmianami chorobowymi o

różnym umiejscowieniu.

Występują cztery postacie kliniczne choroby:

1) płodowa,

2) posocznica noworodków,

3) zakażenie ośrodkowego układu nerwowego charakteryzujące

się zapaleniem mózgu, zapaleniem mózgu i opon mózgowych,

4) postać żołądkowo-jelitowa.

Zakażenia u ludzi wywoływane przez L. monocytogenes

Zakażenia u ludzi wywoływane przez

L. monocytogenes

Łagodny nieżyt żołądkowo-jelitowy

(ang. listerial gastroenteritis)

Objawy zakażenia - dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego:

dreszcze, bóle głowy, bóle brzucha, nudności, biegunka, bóle mięśni,

wymioty, zmęczenie.

Ostra infekcja (ang. invasive listeriosis)

kobiety w ciąży - infekcja manifestująca się łagodnymi

objawami klinicznymi przypominającymi grypę

(podwyższona temperatura, bóle głowy, bóle mięśni) lub

zapalenie dróg moczowych

noworodki:

listerioza wczesna – sepsa ujawniająca się bezpośrednio po

urodzeniu lub w pierwszym tygodniu życia

(śmiertelność 15-50%)

listerioza późna – objawy pojawiają się zwykle pomiędzy

8 a 30 dniem życia i jest to zwykle zapalenie opon

mózgowo-rdzeniowych

(śmiertelność 10-20%)

osoby o obniżonej odporności immunologicznej i osoby

starsze – zakażenie ośrodkowego układu nerwowego

(zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) lub zakażenie

ogólne z typowymi objawami posocznicy.

Rzadziej występuje porażenie nerwów czaszkowych i

ropnie mózgu. Często zmianom w ośrodkowym układzie

nerwowym towarzyszą zaburzenia psychiczne, a u około

25% pacjentów ataki padaczkowe.

inne możliwe powikłania to: ropnie gałki ocznej, zapalenie

wsierdzia, zapalenie i ropnie wątroby, zapalenie otrzewnej,

zapalenie żołądka i jelit, infekcje skórne i szkieletowe.

Śmiertelność w wyniku infekcji – 20-30%

Śmiertelność w wyniku infekcji wywołanych przez różne patogeny

przenoszone drogą pokarmową

L. monocytogenes - 30%

Salmonella Enteritidis - 0.38 %

Campylobacter spp. (0.02–0.1%)

Vibrio spp. (0.005–0.01 %)

Listerioza rejestrowana jest na całym świecie jako zachorowania

epidemiczne i sporadyczne (1/3 rejestrowanych przypadków)

związane ze spożyciem zanieczyszczonej pałeczkami L.

monocytogenes żywności.

Dawka infekcyjna

- długi czas wylęgania choroby (średnio od 2 do 3 tygodni,

ale czasami objawy pojawiają się nawet po upływie

3 miesięcy)

- trudno jest zdobyć do analizy produkt, który był

przyczyną infekcji

W tych przypadkach, w których się to udało stwierdzano obecność 104

– 106 jtk/g produktu.

Antybiotykoterapia listeriozy

Lekiem skutecznym w alternatywnym leczeniu, szczególnie u chorych

wykazujących alergię na β–laktamy, jest trimetoprim w połączeniu z

sulfonamidami, takimi jak sulfametoksazol (tzw. kotrimoksazol) lub

erytromycyna.

W leczeniu bakteriemii u kobiet w ciąży z powodzeniem stosuje się

wankomycynę i erytromycynę.

Reported cases and notification rates per 100,000 of human listeriosis in the EU/EEA, 2009-2013

Cases Rate Cases Rate Cases Rate Cases Rate Cases Rate

Austria Y C 36 36 0,43 36 0,43 26 0,31 34 0,41 46 0,55

Belgium Y C 66 66 0,59 83 0,75 70 - 40 0,37 58 -

Bulgaria Y A 3 3 0,04 10 0,14 4 0,05 4 0,05 5 0,07

Croatia(b) Y A 1 - - - - - - - - - -

Cyprus Y C 1 1 0,12 1 0,12 2 0,24 1 0,12 0 0,00

Czech Republic Y C 36 36 0,34 32 0,31 35 0,33 26 0,25 32 0,31

Denmark Y C 51 51 0,91 50 0,90 49 0,88 62 1,12 97 1,76

Estonia Y C 2 2 0,15 3 0,23 3 0,23 5 0,38 3 0,23

Finland Y C 61 61 1,12 61 1,13 43 0,80 71 1,33 34 0,64

France Y C 369 369 0,56 348 0,53 282 0,43 312 0,48 328 0,51

Germany Y C 467 462 0,57 412 0,51 330 0,41 377 0,46 394 0,48

Greece Y C 10 10 0,09 11 0,10 10 0,09 10 0,09 4 0,04

Hungary Y C 48 48 0,49 13 0,13 11 0,11 20 0,20 16 0,16

Ireland Y C 8 8 0,17 11 0,24 7 0,15 10 0,22 10 0,22

Italy(c) - - - - - 36 - 129 0,22 157 0,27 109 0,19

Latvia Y C 5 5 0,25 6 0,29 7 0,34 7 0,33 4 0,19

Lithuania Y C 6 6 0,20 8 0,27 6 0,20 5 0,16 5 0,16

Luxembourg Y C 2 2 0,37 2 0,38 2 0,39 0 0,00 3 0,61

Malta Y C 1 1 0,24 1 0,24 2 0,48 1 0,24 0 0,00

Netherlands Y C 72 72 0,43 73 0,44 87 0,52 72 0,43 44 0,27

Poland Y C 58 58 0,15 54 0,14 62 0,16 59 0,16 32 0,08

Portugal(d) - - - - - - - - - - - - -

Romania Y C 9 9 0,05 11 0,06 1 0,01 6 0,03 6 0,03

Slovakia Y C 18 16 0,30 11 0,20 31 0,58 5 0,09 10 0,19

Slovenia Y C 16 16 0,78 7 0,34 5 0,24 11 0,54 6 0,30

Spain(e) N C 140 140 1,00 109 0,93 91 0,78 129 1,11 121 1,05

Sw eden Y C 93 93 0,97 72 0,76 56 0,60 63 0,67 73 0,79

United Kingdom Y C 192 192 0,30 183 0,29 164 0,26 176 0,28 235 0,38

EU Total - - 1771 1763 0,44 1644 0,41 1515 0,33 1663 0,37 1675 0,37

Iceland Y C 1 1 0,31 4 1,25 2 0,63 1 0,32 0 0,00

Liechtenstein - - - - - - - - - - - - -

Norw ay Y C 21 21 0,42 30 0,60 21 0,43 22 0,45 31 0,65

Sw itzerland(f) Y C 64 64 0,80 39 0,49 47 0,60 67 0,86 41 0,53

Country

Confirmed

Cases &

Rates

Confirmed

Cases &

Rates

Confirmed

Cases &

Rates

Confirmed

Cases &

Rates

Total

Cases

Data

Format(a)

National

Coverage (a)

Confirmed

Cases &

Rates

20092013 2012 2011 2010

Według prawa UE (EG) nr 2073/2005 producent musi badać różne artykuły spożywcze

w obszarze produkcji na obecność patogenów, np. L. monocytogens.

Metody EN ISO oparte na hodowli są wyraźnie przywołane w tym prawie. Jednakże

uzyskanie wyniku ujemnego może wymagać > 4 dni (dla L. monocytogenes).

(EG) nr 2073/2005 dopuszcza również zastosowanie metod alternatywnych, jeżeli ich

walidacja w stosunku do metod ISO zapewnia równoważne wyniki.

Symbole oznaczają:

n - liczba próbek pobranych do badań

m - wartość równa lub poniżej której wszystkie wyniki uznawane są za zadowalające

M - wartość maksymalna liczby drobnoustrojów. Wynik jest niezadowalający, jeśli

liczba drobnoustrojów w jednej lub kilku próbkach ma wartość M lub ją przekracza.

c - liczba próbek, w których dopuszcza się liczbę drobnoustrojów pomiędzy m i M.

Wynik jest zadowalający jeśli liczba drobnoustrojów w pozostałych próbkach ma

wartość m lub niższą.

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne

znormalizowane metody PN ISO*

(International Organization for Standarization)

uznane urzędowo

identyfikacja drobnoustrojów do poziomu rodzaju i/lub gatunku


ICS: 07.100.30. Mikrobiologia żywności

PN-EN ISO 7218:2008

Mikrobiologia żywności i pasz.

Wymagania ogólne i zasady badań mikrobiologicznych.

PN-EN ISO 7218:2008/A1:2013-10 (oryg.)

PKN-CEN ISO/TS 11133-1:2009

Mikrobiologia żywności i pasz. Wytyczne dotyczące przygotowania i wytwarzania

pożywek. Część 1: Ogólne wytyczne dotyczące kontroli jakości pożywek

przygotowywanych w laboratorium.

ISO/TS 11133-2:2003/A1:2011

Microbiology of food and animal feeding stuffs. Guidelines on preparation and

production of culture media. Part 2: Practical guidelines on performance testing of

culture media



PN-EN ISO 6887-1:2000

Mikrobiologia żywności i pasz. Przygotowanie próbek, zawiesiny wyjściowej i

rozcieńczeń dziesięciokrotnych do badań mikrobiologicznych. Ogólne zasady

przygotowania zawiesiny wyjściowej i rozcieńczeń dziesięciokrotnych.

PN-EN ISO 6887-2:2005


rozcieńczeń dziesięciokrotnych do badań mikrobiologicznych. Część 2: Specyficzne

zasady przygotowania mięsa i przetworów mięsnych.

PN-EN ISO 6887-3:2005



zasady przygotowania ryb i przetworów rybnych.

PN-EN ISO 6887-4:2005

Mikrobiologia żywności i pasz -- Przygotowanie próbek, zawiesiny wyjściowej i


zasady przygotowania produktów innych niż mleko i przetwory mleczne, mięso i

przetwory mięsne oraz ryby i przetwory rybne.



PN-EN ISO 7932:2005

Mikrobiologia żywności i pasz. Horyzontalna metoda oznaczania liczby

przypuszczalnych Bacillus cereus. Metoda liczenia kolonii w temperaturze 30 stopni C.

PN-EN ISO 10272-1:2007 Mikrobiologia żywności i pasz. Horyzontalna metoda wykrywania obecności i

oznaczania liczby Campylobacter spp. Część 1: Metoda wykrywania.

PN-EN ISO 13720:2010 (oryg.)

Mięso i przetwory mięsne. Oznaczanie liczby przypuszczalnych Pseudomonas sp.


ICS:71.100.70 Kosmetyki. Środki higieny osobistej

PN-EN ISO 21148:2009 (oryg.) Kosmetyki – Mikrobiologia. Ogólne wytyczne badań mikrobiologicznych

PN-EN ISO 11930:2012 (oryg.) Kosmetyki - Mikrobiologia. Test skuteczności i ocena zakonserwowania produktów

kosmetycznych

PN-EN ISO 16212:2011(oryg.) Kosmetyki-Mikrobiologia. Oznaczenie liczby drożdzy i pleśni.

PN-EN ISO 18416:2009 (oryg.) Kosmetyki-Mikrobiologia. Wykrywanie Candida albicans


ICS: 07.100.20 - Mikrobiologia wody

PN-EN ISO 8199:2010 Jakość wody. Ogólne wytyczne oznaczania liczby bakterii metodą hodowli

PN-EN ISO 7899-1:2002 Jakość wody. Wykrywanie i oznaczanie ilościowe enterokoków kałowych. Część 1: Zminiaturyzowana metoda do badania wód powierzchniowych i ścieków (najbardziej prawdopodobna liczba bakterii)

PN-EN ISO 7899-2:2004 Jakość wody. Wykrywanie i oznaczanie ilościowe enterokoków kałowych. Część 2: Metoda filtracji membranowej


namnożenie drobnoustrojów na odpowiednich podłożach

namnażająco-wybiórczych (metody jakościowe)

analiza wielu cech morfologicznych, biochemicznych czy

serologicznych bakterii, które wyrosły w postaci kolonii

na podłożach agarowych

PN-EN ISO 11290-1:1999+A1:2005

Bulion pół-Frasera i Frasera - podłoża do selektywnego namnażania Listeria sp. Oprócz

składników odżywczych (peptony, ekstrakty) zawierają eskulinę i chlorek litu. Do podłoża po

sterylizacji wprowadzany jest roztwór cytrynianu amonowo-żelazowego i dodatek selektywny w

postaci roztworu: akryflawiny i kwasu nalidyksowego (w bulionie pół-Frasera jest go połowę

mniej). Antybiotyki i chlorek litu silnie hamują wzrost bakterii gramujemnych i większość

gramdodatnich. Dodatkowo chlorek litu jest czynnikiem wybiórczym, ze względu na tolerancję

wyższych stężeń tej soli przez Listeria monocytogenes. Szczepy Listeria monocytogenes

hydrolizują eskulinę do eskuletyny i glukozy. Eskuletyna tworzy czarny kompleks z żelazem (III)

pochodzącym z cytrynianu. Hodowla na tym podłożu po namnożeniu pałeczek Listeria spp.

przybiera czarnoszarą lub czarną barwę.

wzrost L.mnocytogenes na

podłożu bulion Frasera

podłoże chromogenne ALOA (agar Listeria wg Ottaviani i Agosti)

chromogenny substrat:

5-bromo-3-chloro-3-indoxyl--D-glukopiranozyd –

wykrywanie aktywności - -D-glukozydazy = kolonie niebieskozielone (wszystkie gatunki

Listeria)

substrat

L--fosfatydyloinozytol

wykrywanie aktywności fosfolipazy C specyficznej dla fosfatydyloinozytolu (PI-PLC) =

mętne halo

Dodatkowo zawiera: mieszaninę antybiotyków (kwas nalidyksowy, ceftazidim, polimyksynę B,

cykloheksimid lub amfoterycynę B), chlorek litu.

podłoże agar Oxford

podłoże wybiórczo-różnicujące zawierające w swoim składzie m.

in. mieszaninę antybiotyków (siarczan kolistyny, cefotetan,

fosfomycynę, cykloheksymid), akryflawinę, eskulinę, chlorek litu i

cytrynian amonowo-żelazowy(III).

podłoże agar Palcam

podłoże wybiórczo-różnicujące zawierające w swoim

składzie m in. mieszaninę antybiotyków (polimyksynę B,

ceftazidim) akryflawinę, mannitol, czerwień fenolową,

glukozę, eskulinę, chlorek litu, cytrynian amonowo-

żelazowy(III).

Testy potwierdzające dla Listeria spp.

barwienie Grama

katalaza

zdolność ruchu

test na hemolizę

test CAMP

fermentacja ramnozy i ksylozy

Testy potwierdzające dla L. monocytogenes

L. ivanovii

S R

S - Staphylococcus aureus

(ATCC 25923 lub 49444; NCTC 7428 lub 1803)

R - Rhoodococcus equi

(ATCC 6939 lub NCTC 1621)

L. monocytogenes

R s

L. innocua R s

Test CAMP

Christie–Atkins–Munch–Peterson test

podstępny i niebezpieczny patogen - Uniwersytet...

Documents

Transcript of podstępny i niebezpieczny patogen - Uniwersytet...