PODSTAWY RADIOTERAPII NOWOTWORÓW … · yIntensywnie modulowana radioterapia yZmiana kształtu...

PODSTAWY RADIOTERAPII NOWOTWORÓW

SYTUACJE SZCZEGÓLNE W LECZENIU

NOWOTWORÓW

WYKONANO W RAMACH NARODOWEGO GRANTU: „MODYFIKACJA I WDROŻENIE PROGRAMU NAUCZANIA ONKOLOGII W POLSKICH UCZELNIACH MEDYCZNYCH” PRZYGOTOWANO W KATEDRZE ONKOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ, WROCŁAW 2008 r.

PODSTAWY RADIOTERAPII

Wilhelm Conrad Roentgen

Promienie X

1895 rok

DEFINICJARADIOTERAPII

Miejscowa metoda leczenia nowotworów złośliwych wykorzystująca energiępromieniowania jonizującego

Poprzez jonizację w żywych komórkach dochodzi do różnorodnych procesów fizykochemicznych

Prowadzi to do efektów biologicznych

FIZYCZNE PODSTAWY RADIOTERAPII

Promieniowanie jest energią

Obejmuje wysyłanie, przenoszenie i absorpcjęenergii poprzez środowisko materialne

Promieniowanie fotonowe i cząsteczkowe

Przenoszone jest z szybkością światła

WSPÓŁDZIAŁANIE PROMIENIOWANIA Z

MATERIĄW zależności od energii - 50kV – 25MeV:

Efekt fotoelektryczny,

Efekt Comptona,

Efekt tworzenia par

Oderwanie elektronów z orbity atomów materii powoduje jonizację, a przez to uszkodzenia molekularne - efekt biologiczny napromieniania

MECHANIZM DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA

JONIZUJĄCEGO

Bezpośredni – tzw. efekt tarczy – polega na uszkodzeniu najbardziej wrażliwych struktur komórkowych (DNA, błony komórkowej) poprzez wolny elektron (25%)

Pośredni – występuje wskutek radiolizy wody i jest spowodowany uszkodzeniem struktur komórki przez wolne rodniki (75%)

MECHANIZM DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA

JONIZUJĄCEGO

Zmiany fizykochemiczne powodują określone efekty biologiczne

Mogą one upośledzać czynności reprodukcyjne (podziały) komórki lub czynności metaboliczne (zmiany przepuszczalności błon komórkowych lub syntezy białek)

RODZAJE USZKODZEŃPOPROMIENNYCH

Zdolność do proliferacji jest uważana za najbardziej ważną i promieniowrażliwączynność biologiczną komórki

najbardziej wrażliwa jest część genomu zlokalizowana po wewnętrznej stronie błony jądrowej, przy zrębie jądrowym

ta część DNA stanowi 5-10 % genomu

TYPY USZKODZEŃ DNA

SSB - single strand-breaks -pojedynczoniciowe

DSB - double strand-breaks - podwójnoniciowe

Wiązania krzyżowe DNA-białko

Zmiana lub odłączenie zasady

Zmiany reszty cukrowej

Duże odkształcenia spirali DNA - bulky lesions

USZKODZENIA DNA

DAWKA LETALNA:

indukuje setki przerw nici DNA

liczba początkowych uszkodzeńpopromiennych jest niezależna od stanu proliferacji i jest taka sama w komórkach proliferujących jak i spoczynkowych

czas pozostawiony na naprawę w tych dwóch rodzajach komórek jest różny, co wpływa na ich przeżywalność

MUTACJEDZIEDZICZNE ZMIANY

MATERIAŁU GENETYCZNEGO

KOMÓRKI

MUTACJE PUNKTOWE - uszkodzenie pojedynczego genu

MUTACJE CHROMOSOMOWE - zaburzenia struktury całych chromosomów

MUTACJE GENOMOWE - zmiana ilości chromosomów w komórce

NAPRAWA USZKODZEŃPOPROMIENNYCH

Naprawa uszkodzeń dna

Naprawa procesów metabolicznych

Naprawa może trwać sekundy lub wiele dni czy tygodni

KRZYWE PRZEŻYCIA

„PRZEŻYCIE KOMÓRKI” oznacza zdolnośćkomórki do nieograniczonego rozplemu - w przypadku komórek proliferujących lub zachowanie swoistych czynności życiowych w przypadku komórek nieproliferujących

Graficzne przedstawienie zależności skutków działania promieniowania od dawkipromieniowania

KRZYWA PRZEŻYCIA KOMÓRKOWEGO

Opisuje ilościową ocenę skutków napromieniania komórek w zależności od dawki jednorazowej

Funkcja ta ma charakter wykładniczy

W przedziale małych dawek –”ramię małej skuteczności”

Średnia dawka letalna (D37) to dawka zmniejszająca odsetek przeżywających komórek do 37% - wskaźnik promienioczułości

Wg. Onkologia Kliniczna p.red. M. Krzakowskiego

KRZYWE PRZEŻYCIA

KSZTAŁT KRZYWEJ PRZEŻYCIA ZALEŻY OD:

1. Rodzaju promieniowania

2. Stopnia utlenowania komórek

3. Pozycji komórki w cyklu życiowym

4. Wewnętrznej promieniowrażliwościkomórek

PROMIENIOWRAŻLIWOŚĆ

Dotyczy zarówno komórek prawidłowych jak i nowotworowych

Określa podstawową wrażliwość komórek na promieniowanie

PROMIENIOWRAŻLIWOŚĆ

Zależy od:

Właściwej promieniowrażliwości komórki

Jednorodności populacji komórek

Zdolności do naprawy uszkodzeńpopromiennych

Fazy w cyklu komórkowym (wieku komórki)

Stopnia jej utlenowania

Stopnia jej uwodnienia

PROMIENIOWYLECZALNOŚĆ

Związana z indeksem (wskaźnikiem) terapeutycznym: iloraz dawki promieniowania tolerowanej przez tkanki zdrowe i średniej dawki letalnej dla komórek nowotworowych danego guza

PROMIENIOWYLECZALNOŚĆ

Zależy od:

1.Promieniowrażliwości nowotworu

2.Wielkości nowotworu

3.Obecności krytycznych struktur w okolicy

4.Współistniejących zakażeń

5.Stosowanej równocześnie chemioterapii

NOWOTWORY O NAJWYŻSZEJ

PROMIENIOWRAŻLIWOŚCI

Białaczki

Chłoniaki zlośliwe (ziarnica i chłoniakinieziarnicze)

Nasieniaki

Neuroblastoma

NOWOTWORY O ŚREDNIEJ PROMIENIOWRAŻLIWOŚCI

Raki płaskonabłonkowe np:

1. Skóry

2. Szyjki macicy

3. Gardła

4. Krtani

5. Języka

NOWOTWORY O NAJNIŻSZEJ

PROMIENIOWRAŻLIWOŚCI

Niektóre raki gruczołowe (rak gruczołu krokowego, tarczycy)

Mięsaki tkanek miękkich

Czerniak złośliwy

Glejak wielopostaciowy

KRYTERIA PODZIAŁU RADIOTERAPII

W ZALEŻNOŚCI OD:

Rodzaju promieniowania

Energii promieniowania

Lokalizacji źródła

Wskazań terapeutycznych

Zasad frakcjonowania

RODZAJE PROMIENIOWANIA

PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE: promieniowanie gamma emitowane przez naturalne pierwiastki promieniotwórcze lub sztuczne izotopy oraz promieniowanie X wytwarzane przez lampy rentgenowskie lub akceleratory

PROMIENIOWANIE CZĄSTECZKOWE: elektrony, neutrony, protony wytwarzane w generatorach czy akceleratorach

ENERGIA PROMIENIOWANIA

Terapia konwencjonalna – ortowoltowa –rentgenoterapia (60-400 keV)

Terapia megawoltowa (1-50 MeV)

ŹŹRRÓÓDDŁŁA STOSOWANE W A STOSOWANE W TELERADIOTERAPIITELERADIOTERAPII

LAMPA LAMPA RENTGENOWSKARENTGENOWSKAmaxmax. 450 . 450 kVkV

PROMIENIOWANIE PROMIENIOWANIE elektromagnetyczne Xelektromagnetyczne X

ŹŹRRÓÓDDŁŁA STOSOWANE W A STOSOWANE W TELERADIOTERAPIITELERADIOTERAPII

AKCELERATORAKCELERATORLINIOWY LINIOWY energia fotonowa 4 energia fotonowa 4 -- 25 MeV,25 MeV,elektronowa 4 elektronowa 4 -- 21 MeV21 MeV

ZALETY PROMIENIOWANIA MEGAWOLTOWEGO

Większa przenikliwość

Mniejsza zdolność pochłaniania przez tkankękostną

Lepsza tolerancja leczenia

Mniej nasilone odczyny popromienne skóry

Mniej nasilone odczyny popromienne w sąsiedztwie napromienianej zmiany

ROZKŁAD DAWKI PROMIENIOWANIAwg. Onkologia Kliniczna p.red. M. Krzakowskiego

ROZKŁAD IZODOZwg. Onkologia Kliniczna p.red. M. Krzakowskiego

LOKALIZACJA ŹRÓDŁA

TELERADIOTERAPIA – źródło promieniowania jonizującego znajduje się w pewnej odległości od chorego

BRACHYTERAPIA –źródło promieniowania umieszcza się bezpośrednio w obrębie guza nowotworowego lub w bezpośrednim sąsiedztwie guza

ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA TERAPEUTYCZNEGO

Rozpad pierwiastków radioaktywnych – 60Co, 192Ir, 137Cs, 131J, 125J,

Zahamowanie przyśpieszonych elektronów na tarczy - akceleratory

Emisja przyśpieszonych elektronów -akceleratory

WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE

RADYKALNE (rak krtani, gardła, ziarnica)

UZUPEŁNIAJĄCE – ADIUWANTOWE (rak piersi, rak odbytnicy)

INDUKCYJNE – NEOADJUWANTOWE (rak odbytnicy, rak przełyku)

PALIATYWNE – (przerzuty do kości, przerzuty do mózgu)

CHARAKTERYSTYKA NAPROMIENIANIA

RADYKALNEGOZniszczenie nowotworu

Wyleczenie

Długość leczenia - 4 -7 tygodni

Dawka całkowita - ponad 50Gy

Dawka frakcyjna - do 2,5Gy

CHARAKTERYSTYKA PROMIENIOWANIA

PALIATYWNEGO

Zmniejszenie nowotworu

Opanowanie objawów

Długość leczenia 1- 10 dni

Dawka całkowita - 8- 30 Gy

Dawka frakcyjna - 3 – 10 Gy

FRAKCJONOWANIE DAWKI

RADIOTERAPIA KONWENCJONALNA

Dawka frakcyjna1.8-2.5 Gy

Jedna frakcja dziennie

Napromienianie przez 5 dni w tygodniu


HYPERFRAKCJONACJA

Więcej niż jedna dawka dziennie

Niższa dawka frakcyjna

Wyższa dawka całkowita


FRAKCJONOWANIE PRZYŚPIESZONE

Dawka frakcyjna zbliżona do konwencjonalnej 1.8-2.0 Gy

Jedna frakcja dziennie

Napromienianie przez 6 lub 7 dni w tygodniu

Znacznie bardziej nasilone odczyny popromienne

POMIAR DAWKI PROMIENIOWANIA

Pomiar jonizacji w pewnej objętości powietrza - 1 Rentgen

Pomiar przekazanej energii - 1rad (100 ergów/1 gram)

1GREJ -Gy - 1J/1kg

OBJĘTOŚĆ GUZA wg. Onkologia Kliniczna p.red. M. Krzakowskiego

ZNISZCZENIE GUZA ZALEŻY OD:

Liczby komórek klonogennych

Wielkości reprodukcji tych komórek w trakcie leczenia

Promienioczułości napromienianych komórek

5 R RADIOTERAPII

REPOPULATION - wzrost bezwzględnej liczby komórek zdolnych do podziału w czasie trwania napromieniania lub po napromienianiu. Regeneracja - odpowiednik repopulacji w tkankach prawidłowych: proliferacja komórek przeżywających napromienianie pozwalająca na odtworzenie populacji komórek

5 R RADIOTERAPII

RADIOSENSITIVITY - promieniowrażliwośćzależna jest od stanu biochemicznego komórki, polega na wrażliwości komórek na napromienianie, mierzona jest stopniem utraty ich zdolności do nieograniczonych podziałów

5 R RADIOTERAPII

REPAIR - naprawa uszkodzeń subletalnych i potencjalnie letalnych

REDISTRIBUTION - desynchronizacja -powrót do wyjściowej liczby komórek w poszczególnych fazach cyklu komórkowego

REOXYGENATION - poprawa utlenowaniakomórek klonogennych po napromienianiu

RODZAJE USZKODZEŃPOPROMIENNYCH

Uszkodzenia letalne

Uszkodzenia subletalne

Uszkodzenia potencjalnie letalne

USZKODZENIA LETALNE

Zmiany popromienne w komórce, które nie sąnaprawialne i doprowadzają do jej śmierci

ich ilość wzrasta z LPE promieniowania i decyduje o początkowym nachyleniu krzywej przeżycia

USZKODZENIA SUBLETALNE

Uszkodzenie w założeniu nie letalne

Może zostać naprawione w czasie przerwy międzyfrakcyjnej

Większość ssb ulega naprawie

Niewiele z nich ulega nieprawidłowemu złączeniu

NAPRAWA USZKODZEŃSUBLETALNYCH

Efekt naprawy zależy od wysokości i mocy dawki oraz rodzaju promieniowania

Różnice w szybkości naprawy dsb w komórkach różniących siępromieniowrażliwością; promieniooporne - w 90% -1godz, promieniowrażliwe- 2-4 godz

NAPRAWA USZKODZEŃSUBLETALNYCH

POŁOWICZNY CZAS NAPRAWY - określa czas w którym liczba przerw DNA redukowana jest do połowy

dla ssb - 2-10 min, naprawa uszkodzonych zasad - 1 godzina, naprawa wiązańkrzyżowych DNA-białko - 20min-2 godz)

dsb- składowa szybka - 3-10min, wolna -40min-4godz

USZKODZENIE POTENCJALNIE LETALNE

Może zostać naprawione lub oddziaływać z innymi tworząc uszkodzenia letalne

Zależy od warunków, w jakich znajduje siękomórka po napromienianiu; w warunkach umożliwiających długi czas naprawy może ulec prawidłowej reperacji

NAPRAWA USZKODZEŃPOTENCJALNIE LETALNYCH

WYSTĘPUJE W KOMÓRKACH NIE UCZESTNICZĄCYCH W ROZPLEMIE w czasie zatrzymania komórek w fazie G2 spowodowanego napromienianiem lub w nie proliferujących komórkach tkanek prawidłowych i nowotworowych

Naprawa upl po działaniu promieniowania o wysokim lpe jest znacznie zredukowana lub nie stwierdza się jej

POWIKŁANIA RADIOTERAPII

Odczyny popromienne wczesne – do 6 miesięcy od zakończenia radioterapii

Odczyny popromienne późne – występujące po 6 miesiącach od zakończenia radioterapii

WCZESNE USZKODZENIA POPROMIENNE

SKÓRA - ocieplenie, świąd, ból

ŚLUZÓWKA JAMY USTNEJ I GARDŁA -zaburzenia połykania, suchość jamy ustnej

PRZEŁYK - zaburzenia połykania

PŁUCO - kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej

WCZESNE USZKODZENIA POPROMIENNE

JELITO GRUBE -nudności, wymioty,kolka jelitowa, biegunka

PĘCHERZ MOCZOWY -częstomocz, zaburzenia mikcji

ODBYTNICA - parcie na stolec

SZPIK - osłabienie, krwawienia

PÓŹNE USZKODZENIA POPROMIENNE

MÓZG - 50Gy - martwica

SOCZEWKA OKA - 10Gy - zaćma

SIATKÓWKA -50Gy - retinopatia

ŚLINIANKI - 32Gy - xerostomia

RDZEŃ KRĘGOWY - 50Gy - porażenie

PŁUCO -17Gy - zapalenie, zwłóknienie

PÓŻNE USZKODZENIA POPROMIENNE

SERCE - 45Gy - zapalenie osierdzia

PRZEŁYK - 55Gy - zwężenie

WĄTROBA - 30Gy - zapalenie wątroby

NERKI - 25Gy - zapalenie nerek

JELITO CIENKIE - 45Gy - zwężenie

ŻUCHWA - 60Gy - martwica

Teleangiek-tazje na skórze

POWIKŁANIA OGÓLNOUSTROJOWE

Uszkodzenie szpiku kostnego

Nudności i wymioty

Gorączka

Objawy dyspeptyczne

Wtórny nowotwór

1. Wybór techniki napromieniania

2. Unieruchomienie pacjenta celem uzyskania odtwarzalności radioterapii

3. Symulacja obszaru do radioterapii• symulacja wiązki terapeutycznej• zdjęcia lokalizacyjne /rtg/• projektowanie osłon• dobór odpowiedniej dawki

PLANOWANIE W SYSTEMIE 2D


4. Obliczenia w Zakładzie Fizyki

5. Resymulacja planu leczenia – kontrola warunków napromieniania

6. Napromienianie ustalonego obszaru

7. Kontrola napromieniania – zdjęcia portalowe i dozymetria in vivo

1. Wybór obszaru do napromieniania

2. Symulacja obszaru do napromieniania

3. Tomografia komputerowa regionu napromieniania

4. Konturowanie obszaru do napromieniania (GTV, CTV, PTV) i narządów krytycznych na skanach z TK



5. Opracowanie planu w Zakładzie Fizyki

6. Resymulacja planu leczenia

7. Napromienianie ustalonego obszaru

8. Kontrola procesu napromieniania (zdjęcia portalowe i dozymetria in vivo)

Wg. L.

PhillipsTextbookofRadiationOncology

IMRT

Intensywnie modulowana radioterapia

Zmiana kształtu pola napromieniowanego w trakcie ekspozycji

Metoda - sliding window

Metoda - step and shoot

Odwrotne planowanie

IMRT

Lekarz wyznacza kontury GTV, CTV i PTV (nie mogą na siebie zachodzić obszary do napromieniania i narządy krytyczne)

Lekarz wyznacza dawki dla PTV i narządów krytycznych.

Fizyk wybiera izocentrum, liczbę wiązek, kierunki wejścia wiązek

RADIOTERAPIA

• Lekarz radioterapeuta

• Fizyk medyczny wykonujący plan leczenia

• Fizyk medyczny - dozymetrysta

• Elektronik

• Technik radioterapii realizujący plan leczenia na aparacie terapeutycznym

• Inspektor ochrony radiologicznej

POSTĘP W RADIOTERAPII

Planowanie leczenia w 4D

Nakładanie obrazów z TK, MNR i PET

Skojarzenie radioterapii z inhibitorami angiogenezy i inhibitorami czynników wzrostu

NOWOTWORY OUNRadioterapia pooperacyjna – stosowana w większości typów nowotworów mózgu

Radioterapia samodzielna – gdy przeciwwskazania do leczenia operacyjnego (np.w guzach pnia mózgu) lub brak zgody pacjenta na operację

Stereotaktyczna radiochirurgia (srs) –przyspieszacz liniowy lub nóż gamma

NOWOTWORY GŁOWY I SZYI

Teleterapia samodzielna

Teleterapia skojarzona z brachyterapią

Radiochemioterapia

Radioterapia pooperacyjna

Radioterapia przedoperacyjna

Teleterapia paliatywna

PLANOWANIE 3D

PLANOWANIE 3D

-4,5cm

PLANOWANIE 3D

RAK PŁUCA

Teleterapia radykalna – ograniczone zastosowanie

Teleterapia pooperacyjna – w NSCLC

Radiochemioterapia – w SCLC


RAK PIERSI

Teleterapia pooperacyjna – zawsze po BCT

Radiochemioterapia pooperacyjna

Teleterapia paliatywna – wznów lokoregionalnych, pierwotnie zaawansowanych raków

PLANOWANIE 3D

RAK PRZEŁYKU

Teleterapia pooeracyjna

Radiochemioterapia pooeracyjna

Radiochemioterapia neoadjuwantowa

Radiochemioterapia samodzielna (w raku części szyjnej przełyku)


RAK ŻOŁĄDKA

Teleterapia ew. radiochemioterapia pooperacyjna w ramach badańklinicznych

RAK ODBYTNICY

Teleterapia pooperacyjna

Teleterapia przedoperacyjna – 5 frakcji –„krótka” lub „długa” – 25 frakcji

Radiochemioterapia pooperacyjna

Radiochemioterapia przedoperacyjna


PLANOWANIE 3D

RAK ODBYTU

Samodzielna radiochemioterapia

Radioterapia pooperacyjna


RAK SZYJKI I TRZONU MACICY


Tele - brachyterapia pooperacyjna

Tele – brachyterapia samodzielna


PLANOWANIE 3D

RAK GRUCZOŁU KROKOWEGO

Teleterapia samodzielna



MIĘSAKI

Teleterapia pooperacyjna – zawsze w lokalizacji głowa/szyja i klatka piersiowa

Teleterapia przedoperacyjna

CHŁONIAKI I ZIARNICA

Teleterapia po chemioterapii – zmian resztkowych lub w zaawansowanej chorobie

Teleterapia samodzielna – w I0 szczególnie w postaciach narządowych

PLANOWANIE 3D

TELETERAPIA PALIATYWNA PRZERZUTÓW

Do mózgu – WHO 0-3

Do kości – szczególnie kości kręgosłupa i kończyn

Do wątroby – badania kliniczne

Do innych lokalizacji – gdy nasilone dolegliwości ze strony przerzutów

TELETERAPIA ZMIAN NIENOWOTWOROWYCH

Wytrzeszcz gałek ocznych

Skrzydlik oka

Naczyniaki

Ginekomastia

Ostrogi piętowe

BRACHYTERAPIA

Metoda radioterapii, w której źródło promieniowania jonizującego wprowadza się bezpośrednio do tkanki nowotworowej lub w jej okolice

BRACHYTERAPIA

Po raz pierwszy aplikacja w 1904 roku – Danlos – Paryż

Leczenie raka szyjki macicy

BRACHYTERAPIAPodział w zależności od mocy źródła:

1. HDR > 12 Gy/h

2. MDR 2-12 Gy/h

3. LDR < 2Gy/h

REMOTE AFTERLOADING

Ochrona personelu przed promieniowaniem

Ograniczenie możliwości popełnienia błędu

Możliwość optymalizacji rozkładu dawki

Poprawa komfortu leczenia – zmniejszenie ryzyka powikłań

BRACHYTERAPIA

Zapotrzebowanie:

6 -10 tysięcy rocznie

10-20% radioterapii

APARATY DO BRACHYTERAPII

NUCLEOTRON

NORDION

SELECTRON

Co 60 - Ǿ 4 - 5 mm – 5,26 lat

Cs 137 - Ǿ 4 - 5 mm – 30 lat

Ir 192 - Ǿ 0.6 - 1 mm – 73.8 dnia

NOWOTWORY REGIONU GŁOWY I SZYI

Boost po teleterapii

Po niedoszczętnym zabiegu chirurgicznym

Leczenie wznów po wcześniej zastosowanej radioterapii

Samodzielna brachyterapia T1-T2 – jama ustna, nosogardło

NOWOTWORY OUN

BT stereotaktyczna HDR

Czasowa implantacja stopów izotopu irydu

- Glejaki wielopostaciowe

- Wznowy gwiaździaków

J125 – badanie III fazy

RAK PŁUCA

Brachyterapia śródoskrzelowa:

radykalna,

pooperacyjna,

paliatywna.

RAK PRZEŁYKU

Paliatywna – poprawia jakość życia,udrażnia przewód pokarmowy

Radykalna – duże powikłania

NOWOTWORY DRÓG ŻÓŁCIOWYCH

Brachyterapia pooperacyjna

Brachyterapia paliatywna

RAK PIERSI

BRACHYTERAPIA ŚRÓDTKANKOWA, RADYKALNA:

• Boost po teleterapii

• Boost w trakcie teleterapii

• Boost śródoperacyjny lub okołooperacyjny

RAK PIERSI

Brachyterapia kontaktowa – paliatywna –leczenie wznów na ścianie klatki piersiowej

Samodzielna brachyterapia po BCT - u starszych pacjentek ?, w trakcie badańklinicznych

NOWOTWORY SKÓRY

Rak – leczenie paliatywne

Czerniak – leczenie paliatywne

RAK GRUCZOŁU KROKOWEGO

Brachyterapia śródtkankowasamodzielna– równoważna teleterapii

Brachyterapia skojarzona z teleterapia

BRACHYTERAPIA RAKA PROSTATY

wg. L. Phillips Textbook of Radiation Oncology

RAK SZYJKI MACICY

Skojarzona z teleterapią

Samodzielna brachyterapia

Pooperacyjna brachyterapia

Przedoperacyjna brachyterapia

RAK TRZONU MACICY

Samodzielna z teleterapia

Pooperacyjna samodzielna brachyterapia

Pooperacyjna brachyterapiaskojarzona z teleterapią

Leczenie wznów

BRACHY-TERAPIA RAKA SZYJKI MACICY

BRACHYTERAPIA – ROZKŁAD IZODOZ

ZL ZP

RAK POCHWY

Leczenie z wyboru

Skojarzone z teleterapią

Śródtkankowe

RAK ODBYTU

Boost po skojarzonej teleterapii z chemioterapią

Śródjamowo lub śródtkankowo

ŚRÓDOPERACYJNA I OKOŁOOPERACYJNA BT

Mięsaki tkanek miękkich

Rak trzustki i brodawki Vatera

Rak jelita grubego i odbytnicy

BRACHYTERAPIA

ZMIAN NIENOWOTWOROWYCH:

• Keloidy

• Zwężenia naczyń krwionośnych

LECZENIE OSZCZĘDZAJĄCE

Zabieg operacyjny jest mniej okaleczający –zachowanie narządu

Konieczne pooperacyjna radioterapia i ewentualnie chemioterapia

LECZENIE OSZCZĘDZAJĄCE

Rak piersi –BCT

Rak odbytnicy - TME

Rak odbytu

Nowotwory terenu głowy i szyi - krtań

NOWOTWORY WIEKU DZIECIĘCEGO

Ostre białaczki 30%

Nowotwory OUN 15%

Nowotwory kości i tkanek miękkich 15%

Chłoniaki i ziarnica 14%

Nerwiak zarodkowy 7%

Nerczak płodowy 6%

Siatkówczak 3%

RADIOTERAPIA NOWOTWORÓW WIEKU

DZIECIĘCEGO

Długoletnie przeżycia

Bardzo późne następstwa promieniowania

Wtórne nowotwory

RADIOTERAPIA NOWOTWORÓW WIEKU

DZIECIĘCEGO

Większość nowotworów bardzo promienioczuła

Prawie zawsze skojarzona radioterapia z chemioterapią

TELETERAPIA MÓZGU BIAŁACZKA

RADIOIZOTOPY

Radiojod J131 w zróżnicowanych rakach tarczycy

Po teście jodochwytności

Po totalnej strumektomii

RADIOIZOTOPY

Stront i Samar w przerzutach do kości

Po scyntygrafii kośćca

Aplazja szpiku

Wyklucza stosowanie chemioterapii

Jod w raku tarczycy

NOWOTWORY WTÓRNE

BIAŁACZKI

5-9 lat po napromienianiu

Czynniki ryzyka: dawka sumaryczna i frakcyjna na szpik, objętość napromienianego szpiku

NOWOTWORY WTÓRNE

Nowotwory lite (mięsaki) – po 10 i więcejlatach od napromieniania

Rak piersi, pęcherza moczowego – po 15 i więcej latach szczególnie duże ryzyko u dziewczynek napromienianych na śródpiersie z powodu chłoniaków i ziarnicy

NOWOTWORY WTÓRNE

Po chemioterapii – ostra białaczka szpikowa (cyklofosfamid, melfalan, lomustyna, karmustyna)

Wystąpienie trombocytopenii może zwiastować ostrą białaczkę

NOWOTWORY WTÓRNE

Rak pęcherza moczowego po stosowaniu cyklofosfamidu

Ryzyko nasila się po 2 latach, maksimum osiąga w okresie 5 – 10 lat

NOWOTWORY WTÓRNE

Stosowanie antyestrogenów w hormonoterapii raka piersi zwiększa zachorowalność na raka trzonu macicy

PRZERZUTY NOWOTWOROWE Z OGNISKA O NIEZNANEJ LOKALIZACJI

Diagnostyka – patomorfologiczna i obrazowa, w przypadku wątpliwości wskazanie do PET

Terapia – choroby rozsianej w zależności od lokalizacji ogniska pierwotnego

LECZENIE PRZECIWNOWOTWOROWE

KOBIET W CIĄŻY

0.05-0.1% wszystkich nowotworów złośliwych

Ograniczenie działań diagnostycznych i terapeutycznych związanych z ekspozycjąpłodu na promieniowanie jonizujące

CHEMIOTERAPIA

Niemal wszystkie cytostatyki przechodzą przez łożysko

Niska waga urodzeniowa noworodków

Zaburzenia rozwojowe i uszkodzenia narządowe

Mutacje genetyczne

RAK PIERSI W CIĄŻY

2-3% raków piersi

Średni wiek kobiet - 33 lata

Czułość MMG - 68%

Bezwzględne wskazania do MNR

Znaczne opóźnienia w rozpoznaniu raka

Większość kobiet w rozsiewie

RAK PIERSI W CIĄŻY

Mastektomia bez p/wskazań

Radioterapia p/wskazana

Chemioterapia kontrowersyjna

RAK SZYJKI MACICY W CIĄŻY

Rozpoznanie nie powinno być opóźnione

Wczesny – leczenie operacyjne

Zaawansowany – radioterapia po rozwiązaniu

CZERNIAK W CIĄŻY

8% nowotworów rozpoznawanych w czasie ciąży

Leczenie chirurgiczne

BIAŁACZKI W CIĄŻY

Najczęściej ostre białaczki szpikowe

I trymestr – aborcja

II i III trymestr – chemioterapia lekami nieteratogennymi

Przeszczep szpiku po rozwiązaniu

CHŁONIAKI W CIĄŻY

W I trymestrze napromienianie okolic nadprzeponowych

II i III trymestr - chemioterapia

LECZENIE CHORYCH W PODESZŁYM WIEKU

Operacyjne

Radioterapia

Chemioterapia

Hormonoterapia

STANY NAGŁEGO ZAGROŻENIA ŻYCIA W

ONKOLOGII

NEUROLOGICZNE STANY NAGŁE

Zespół ucisku rdzenia kręgowego

Wzrost ciśnienia śródczaszkowgo

Stan drgawkowy

Krwotok mózgowy

KARDIOLOGICZNE STANY NAGŁE

Tamponada serca

Ostra niewydolność krążenia (rakowiak, guzy chromochłonne)

Ostra niewydolność wieńcowa (po radioterapii+ chemioterapii antracyklinami + trastuzumab)

PULMUNOLOGICZNE STANY NAGŁE

Zespół żyły głównej górnej – wskazanie do pilnej radioterapii

Niedrożność dróg oddechowych

Ostra zatorowość płucna

UROLOGICZNE STANY NAGŁE

Krwawienie z pęcherza moczowego – w raku pęcherza

Niedrożność dróg moczowych - w raku szyjki macicy

GASTROENTEROLOGICZNE STANY NAGŁE

Krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego

Krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego

Niedrożność

ZŁAMANIA PATOLOGICZNE W

PRZEBIEGU PRZERZUTÓW DO KOŚCI

PODSTAWY RADIOTERAPII NOWOTWORÓW … · yIntensywnie modulowana radioterapia yZmiana kształtu...

Documents

Transcript of PODSTAWY RADIOTERAPII NOWOTWORÓW … · yIntensywnie modulowana radioterapia yZmiana kształtu...