dr Michał Piotr Pręgowski

WAiNS PW

m.pregowski@ans.pw.edu.pl

podstawy prezentacji nauki i technikiwykład II

czy istnieją niezmienne prawa

komunikacji międzyludzkiej?

cztery aksjomaty komunikacji społecznej

Paula Watzlawicka

gr. αξιωμα [aksíoma] –pewność, oczywistość

1.nie można się nie komunikować

2.nie można nie wywierać wpływu na otoczenie

3.komunikacja = treść + relacja (co zostało powiedziane + jak to

zostało powiedziane)

4.komunikacja jest zawsze symetryczna (równowaga władzy w

procesie komunikowania) lub komplementarna (podporządkowanie

vs. nadrzędność)

elementy syntetycznego modelu

komunikowania interpersonalnego

� kodowanie – dekodowanie

� kompetencja komunikacyjna

� przekazy

� kanał

� szum komunikacyjny

elementy syntetycznego modelu

komunikowania interpersonalnego, c.d.

� sprzężenie zwrotne (informacja, meldunek zwrotny; feedback)

� kontekst komunikacyjny (sytuacyjny)

� wspólne pole doświadczeń

� efekty komunikowania

communication happens

Cushman & Whiting (1972): komunikacja przydarza się wtedy, gdy

informacja zostanie z sukcesem przekazana przez jednego

uczestnika (komunikacji – przyp. MPP) do drugiego.

…tylko co to znaczy „z sukcesem”?

model transmisji sygnału

Claude Shannon, Warren Weaver (1948)

�jeden z wzorcowych modeli komunikowania

�transmisja sygnałów w układach technicznych (telefon, telegraf) –

Bell Telephone

�wprowadza pojęcie szumu komunikacyjnego

�każdy przekaz, nie tylko radiowy, jest podatny na zakłócenia (szum)

model transmisji sygnału

Claude Shannon, Warren Weaver (1948)

(T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe, wyd. PWN 1999)

rodzaje szumów komunikacyjnych

1. Szum fizyczny (zewnętrzny)

�hałas;

�dym papierosowy;

�nieodpowiednia temperatura, miejsce, pora dnia;

�zbyt duża liczba uczestników;

�presja czasu;

�ciemne okulary;

�kleksy i plamy w tekście;

�problemy techniczne.

rodzaje szumów komunikacyjnych

2. Szum psychiczny

�nastawienie do N lub O – od negatywnego (wrogość, uprzedzenie,

nieprzychylność; także lekceważenie) po skrajnie pozytywne

(całkowity brak krytycyzmu, uwielbienie, stan zakochania);

�poczucie wyższości, kompleks niższości;

�monotonia wypowiedzi N;

�brak umiejętności słuchania/niemożność skupienia uwagi u O;

�zmęczenie, znudzenie N lub O;

�silne stany emocjonalne (pełnia szczęścia, euforia; głęboki smutek,

depresja).

http://pentap.edublogs.org/2012/07/25/critical-thinking-whats-that/

http://oncampus.macleans.ca/education/2009/05/15/goat-accent/

rodzaje szumów komunikacyjnych

3. Szum semantyczny

�posługiwanie się specjalistyczną terminologią:

� naukową lub techniczną;

� żargonem branżowym (zbriefuj mnie na meeting w sprawie

eventu z key accountem).

�mówienie gwarą (np. więzienną; wybijać klapę – uderzać w drzwi

celi, żeby została otwarta; rakieta z szamunkiem – paczka

żywnościowa);

�mówienie różnymi językami.

http://risby-emm3303.blogspot.com/2010/01/lecture-notes.html

podsumowując

�w akcie komunikowania zawsze występują szumy.

�dla wykładowcy, którego celem jest skuteczne

przekazanie wiedzy, istotne są wszystkie trzy ich rodzaje:

psychiczne, fizyczne i semantyczne.

które konkretnie szumy uznamy za

najważniejsze w konwencji wykładu

(ćwiczeń, warsztatów)?

techniczne:

� hałas;

� nieodpowiednia pora dnia;

� zbyt duża liczba uczestników;

� presja czasu;

� problemy techniczne.

semantyczne:

� specjalistyczna terminologia (bez

uprzedniego zdefiniowania lub

upewnienia się, że O ją znają).

psychiczne:

� nastawienie do N lub O;

� monotonia wypowiedzi N;

� zmęczenie N lub O.

dlaczego nie używać żargonu –

eksplikacja formalna

model wspólnoty doświadczeń

Wilbur Schramm (1954) :

�kodowanie (tworzenie przekazu) – interpretacja (ustalenie rodzaju

użytego kodu) – dekodowanie (rozumienie przekazu)

�…w polu wspólnych doświadczeń

�wspólnota doświadczeń to postawy, idee, symbole i wiedza

dzielone przez N i O

� wspólne doświadczenia kulturowe;

� kompetencja komunikacyjna.

model wspólnoty doświadczeń

Wilbur Schramm (1954)

(Y. Ma, www.uri.edu/personal/yanma/544/models.html)

model wspólnoty doświadczeń

� przekaz może zostać skutecznie wymieniony jedynie w polu

dzielonych doświadczeń

� skuteczną komunikację umożliwia podobna kompetencja

komunikacyjna

� każdy ma jakąś kompetencję komunikacyjną;

� kompetencja rozbudowana i kompetencja ograniczona jako

typy idealne.

kompetencja komunikacyjna

Kompetencja rozbudowana:

�bogate i zróżnicowane słownictwo;

�umiejętność abstrakcyjnego pojmowania i opisywania świata;

�złożone konstrukcje zdaniowe, ścisły porządek gramatyczny i

syntaktyczny, częste użycie strony biernej;

�komunikacja niewerbalna jedynie wzbogaca i urozmaica przekaz;

�większy dystans wobec siebie jako nadawcy.

kompetencja komunikacyjna

Kompetencja ograniczona:

�ubogie słownictwo;

�opisywanie świata przez pryzmat tego, co materialne, naoczne;

�krótkie i proste konstrukcje zdaniowe, urywane wypowiedzi, uboga

konstrukcja składniowa;

�nadużywanie strony czynnej (styl typowy);

�komunikacja niewerbalna kształtuje i uzupełnia przekaz

�brak dystansu do własnej osoby jako nadawcy;

�nadmierne posługiwanie się obiegowymi opiniami, banałami.

podsumowując

�uczestnicy procesu komunikowania różnią siędoświadczeniami i kompetencją komunikacyjną

�prawdopodobnie nie uda się przekazać wszystkiego w 100% adekwatnie do zamiarów - chodzi o próbęzbliżenia się do jak najlepszego zrozumienia

jak ważna jest komunikacja

niewerbalna?

komunikacja niewerbalna

sygnały pozbawione słów lub uzupełniające słowa:

� kinezjetyka

� mowa ciała, mimika, gestykulacja i ruchy, spojrzenia, przyjmowane pozy

� cechy wokalne głosu

� ton, barwa, natężenie, modulacja itp.

� dotyk

� proksemika

� (właściwy lub niewłaściwy) dystans między jednostkami

komunikacja niewerbalna na

zajęciach – kluczowe elementy

� mimika twarzy

� kontakt wzrokowy

� ton głosu

� strój

� postawa

� ruch

� dystans do odbiorcy

komunikacja niewerbalna

� człowiekowate 80% komunikatów odbierają drogą wizualną

� uważa się, że w przekazie istotniejsze jest to, jak jest

przekazywany niż to, co się przekazuje

komunikacja niewerbalna

� najsilniejszy efekt perswazyjny wywiera się wtedy, gdy

komunikacja werbalna i niewerbalna współgrają ze sobą

(synergia komunikacyjna)

komunikacja niewerbalna na sali

wykładowej

znajomość k. niewerbalnej pozwala m.in.:

�lepiej rozumieć siebie;

�być świadomym atutów/niedoskonałości w zakresie

komunikacyjnym;

�komunikować się bardziej spójnie;

�właściwie interpretować sygnały otoczenia.

komunikacja niewerbalna na sali

wykładowej

�komunikacja niewerbalna pozwala na wyrażenie:

� entuzjazmu, ciepła, pewności (siebie; przekazywanej wiedzy), ale też

dezaprobaty.

�komunikacja niewerbalna zdradza:

� zmęczenie, frustrację, brak pewności siebie, niechęć wobec audytorium.

�wykładowca świadomie korzystający z komunikacji niewerbalnej

wzmacnia lub modyfikuje tą drogą zachowanie studentów:

� uśmiech, aprobujące lub gniewne spojrzenie, znaczące ruchy głowy lub

rąk itp.

kontakt wzrokowy

� …człowiekowate i 80%...

� oczy: kluczowy czynnik decyzyjny w zakresie oceny

wiarygodności przekazywanej informacji

� podtrzymywanie kontaktu wzrokowego lub jego nawiązywanie

wiąże się z przekazywaniem szczególnie ważnych treści

� oczy studentów wyrażają zainteresowanie lub jego brak

� dłuższy brak kontaktu wzrokowego z wykładowcą sugeruje brak

zainteresowania lub nieuwagę

� dzięki kontaktowi wzrokowemu można mieć indywidualny

kontakt ze studentami (wszystkimi – mała grupa; wybranymi,

np. najbardziej zaangażowanymi – duża)

ton i barwa głosu, tempo mówienia

ton i barwa

� podkreślają wiarygodność przekazu

� stawiają niezbędne akcenty

� wpływają na odbiór N przez otoczenie

tempo mówienia implikuje odbiór:

� zbyt szybkie – pośpiech, chaotyczność, ewentualnie maskowanie

niewiedzy

� zbyt wolne – wrażenie wolnego zbierania myśli, niepewności, braku

entuzjazmu

�intonacja jest kluczem do efektywnej komunikacji – dla oceny i

interpretacji przekazu jest ważniejsza niż treść

ruchy ciała

� postawa sugeruje w jakim jesteśmy nastroju

� przeciwskuteczne:

� nadmierna gestykulacja

� zbyt oszczędna gestykulacja

� wyuczona, ale nienaturalna gestykulacja

� obsesyjne chodzenie

� siedzenie (niemal) bez ruchu

…paradoks?

…złoty środek – dla każdego inny

� ciało powinno akcentować ważniejsze informacje w toku

komunikowania

proksemika

Edward T. Hall (1969) – ludzie funkcjonują w czterech sferach

proksemicznych:

� sfera intymna: do 45 cm

� sfera osobista: 45 cm – 120 cm

� sfera społeczna: 120 cm – 3 m

� sfera publiczna: 3 m do nieskończoności

�skuteczność komunikacji zależy w dużym stopniu od

dostosowania dystansu do konwencji

�jakie reguły rządzą konwencjami:

� wykładu?

� ćwiczeń/warsztatów/laboratoriów?

� seminarium?

jak zwiększyć prawdopodobieństwo, że

odbiorcy zapamiętają (zapiszą)

przekazywane informacje?

efekt pierwszeństwa:

�pierwsze informacje są łatwiej zapamiętywane;

�skupiona uwaga O (ergo największe zainteresowanie, najbardziej

otwarty umysł);

�niewielkie zmęczenie lub jego brak.

efekt świeżości:

�ostatnie przekazy są najświeższe;

�zbliżanie się do końca wzmaga uwagę nawet u osoby zmęczonej

(ergo wzrost zainteresowania, znów bardziej otwarty umysł).

początek i koniec

środkowa część wystąpienia: o

aktywizowaniu uwagi

� unikać monotonii wypowiedzi

� jeśli sprawiasz wrażenie, jakbyś nudził(a) sam(a) siebie, skąd

wiara, że inni utrzymają uwagę?

� aktywnie korzystać z komunikacji niewerbalnej

� gestykulacja,

� pozycja siedząca vs. chodzenie,

� kontakt wzrokowy!

środek wystąpienia: o

aktywizowaniu uwagi

� wprowadzać elementy skupiające uwagę

� żart,

� zabawny obrazek w PPT,

� rekwizyt,

� nietypowe słowo wplecione w kontekst.

� …zrobić przerwę

podsumowując

�warto pamiętać o momentach skumulowanej uwagi

odbiorców (początek i koniec wystąpienia), ale swoją

uwagę skupić na (1) merytoryce i komunikatywności, (2)

obserwowaniu odbiorców i elastycznym reagowaniu na

przejawy zmęczenia czy dezorientacji.

�warto dać odbiorcom do zrozumienia, że powinni wzmóc

uwagę w tym momencie, ponieważ właśnie mówimy o

czymś szczególnie istotnym

o czym jeszcze warto pamiętać?

konwencja wykładu ≠ konwencja

prezentacji sprzedażowej

� N (wykładowca) dominuje nad O (studenci), a nie O (decydenci)

nad N (sprzedawca usługi);

� większa motywacja O do podtrzymywania uwagi (obecności,

zaliczenia, egzaminy);

� przekazywanie wiedzy przez N ważniejsze od krótkoterminowego

wpływu („wow effect”).