Podstawy open source

Podstawy open source – system SUSE Linux 1-1

WstępWstęp

2008 Novell Inc. Licencja Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.5. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych, przy zachowaniu autorstwa Novell Inc.

Hej! Witaj w podręczniku „Podstawy open source – system SUSE Linux”. Mam na imię Geeko i jestem maskotką :-) SUSE Linux. Będę Twoim przewodnikiem na kartach podręcznika.

Zapamiętaj te symbole:

– oznacza ważną wskazówkę

– oznacza dodatkowe informacje

– oznacza ćwiczenia

Podręcznik opiera się na systemie operacyjnym SUSE Linux Enterprise Desktop 10. Całe potrzebne oprogramowanie pobierzesz bezpłatnie na stronie http://ocw.novell.com. Znajdziesz też tam bezpłatne podręczniki do innych produktów firmy Novell

http://ocw.novell.com/


1. Idea oprogramowania Open Source1. Idea oprogramowania Open Source

1.1. Historyczny rozwój Uniksa1.1. Historyczny rozwój Uniksa

W latach sześćdziesiątych zeszłego stulecia większość systemów operacyjnych uruchamianych na komputerach obsługiwało wyłącznie operacje wsadowe, co wymagało pracochłonnego przygotowania zestawu papierowych kart perforowanych lub wydziurkowania setek metrów papierowej taśmy perforowanej. Operator maszyny cyfrowej (tak nazywano wtedy komputer) musiał wczytać do komputera najpierw taśmę (karty) z programem, później dane. Do wczytywania służyły specjalne urządzenia zwane czytnikami kart lub taśmy. Wyniki, na ogół w postaci wydruku, przekazywane były osobom zlecającym obliczenia. Jeżeli zauważono jakiekolwiek błędy, cały proces przygotowania tzw. “wsadu”, jego wczytania oraz wydrukowania wyników należało powtórzyć. Procedura była mało efektywna i niewygodna. Nawet wprowadzenie taśmy magnetycznej niewiele poprawiło sytuację.

Projektanci systemów doszli do wniosku, że zdecydowanie bardziej wydajna i efektywna byłaby praca interakcyjna – możliwość sterowania pracą programów bezpośrednio przez operatora przez wydawanie poleceń uruchomionemu na danym komputerze systemowi operacyjnemu. Jeszcze lepiej – gdyby można było uruchamiać równolegle wiele programów przez wielu operatorów. Komputery słabo wykorzystywały możliwości swoich procesorów, większość czasu procesory były bezczynne – czekały na wynik operacji wejścia/wyjścia: wczytywanie danych, przekazywanie wyników obliczeń.

Już na początku lat sześćdziesiątych pojawiły się pierwsze systemy pozwalające na pracę interakcyjną oraz wielodostępną. Takim systemem był CTSS, działający w oparciu o podział czasu, a następnie MULTICS, początkowo mający być tylko rozszerzeniem CTSS. W latach siedemdziesiątych takich systemów już było o wiele więcej (pojawiło się też pojęcie maszyn wirtualnych), przykładem -- systemy na komputery IBM, m.in. MVS OS370/VM.

MULTICS to system operacyjny, który został zaprojektowany przez zespół złożony z pracowników Massachusetts Institute of Technology (MIT), firmy General Electric (której oddział komputerowy został później sprzedany firmie Honeywell) i firmy Bell Laboratories (która zaniechała tego projektu w 1969 r.).

MULTICS był bardzo nowoczesnym, jak na tamte czasy, systemem operacyjnym z podziałem czasu, hierarchicznym systemem plików wraz z kontrolą dostępu dla każdego pliku i możliwością tworzenia symbolicznych dowiązań, bardzo prostą rozbudową poprzez dodawanie dysków czy pamięci podczas pracy systemu, wdrożoną koncepcją ringów, czyli obszarów uprawnień, gdzie jądro miało największe uprawnienia (ring 0) sterowniki mniejsze, a aplikacje użytkownika najmniejsze (ring 3).

W 1969 jeden z twórców MULTICS'a, Ken Thompson, razem z Dennisem



Ritchie napisali w Bell Laboratories, oddziale AT&T (amerykański koncern telekomunikacyjny), pierwszego Unix'a . Nazwa UNIX powstała jako kalambur ze słowa MULTICS :-) .

Pierwszy Unix napisany był w powszechnie wówczas stosowanym do pisania systemów operacyjnych języku programowania, assemblerze. Assemblery są mocno związane z konkretnym typem maszyny, są oparte o tzw. język wewnętrzny procesorów.

W latach 1971-1973, po opracowaniu języka C przez Dennisa Ritchie, Unix został przepisany na język C, co dało systemowi niezależność od konkretnego typu procesora, czyli system stał się “przenaszalny”.

Prostota pracy z systemem wynikająca z zastosowania podejścia KISS (Keep It Simple, Stupid! ;-)) przy jego elastyczności i skalowalności w połączeniu z praktycznie nieograniczonym dostępem do kodu źródłowego spowodowała, że wielu programistów oraz firm aktywnie zaangażowało się w rozbudowę systemu o nowe funkcje oraz możliwości. UNIX szybko stał się dojrzałym i stabilnym systemem o dużych możliwościach i popularności. Zaowocowało to pojawieniem się, praktycznie w tym samym czasie, wielu jego komercyjnych (IBM, DEC, HP (HP-UX, 1982)) oraz niekomercyjnych (BSD UNIX -- Berkeley Software Distribution, 1978) odmian.

W 1983 roku AT&T ogłosiło wersję UNIX System V standardem UNIX' a. Wiele lat trwały kłótnie i dyskusje między jego twórcami o prawa autorskie do UNIX' a, a wojna o to, który UNIX jest “właściwym” standardem, BSD czy System V, do dzisiaj pozostała nierozstrzygnięta. Aktualnie rozwijane systemy uniksowe starają się korzystać z obu źródeł, chociaż oficjalnie ogłaszają jedno z nich jako swój “standard”.

Co do praw autorskich -- UNIX jest zarejestrowanym znakiem towarowym The Open Group, natomiast prawa do kodu źródłowego różnych wersji systemu są rozproszone.

The Open Group przyznaje prawa do znaku towarowego UNIX w oparciu o specyfikacje standardu Single UNIX Specification (SUS).

Blokada nałożona na kod stała się przyczyną powstania na bazie społeczności użytkowników i niezależnych twórców Uniksa ruchu wolnego oprogramowania. Założona w 1983 roku przez Richarda Stallmana z MIT Free Software Foundation postawiła sobie za cel stworzenie wolnego systemu uniksowego bez kodu pochodzącego z AT&T, w oparciu o wolnodostępny kod BSD.


Bell Laboratories (oddział AT&T) przekazało kod źródłowy oraz całą dokumentację systemu Unix praktycznie za darmo, co spowodowało bardzo szybkie

jego rozpowszechnienie.


ĆwiczenieĆwiczenieWyszukaj w Internecie informacje potrzebne do uzupełnienia poniższej

tabelki:

pytanie odpowiedź

W którym roku powstał MS DOS 1.0

W którym roku powstał MS DOS 6.0

W którym roku powstał MS Windows 1.0

W którym roku powstał MS Windows 3.0

W którym roku powstał MS Windows NT

W którym roku skonstruowano komputer Apple I

W którym roku powstał Apple MacIntosh II

1.2 Rozwój Linuksa1.2 Rozwój LinuksaWiosną 1991 roku, fiński student Linus Benedict Torvalds poinformował

o tworzeniu przez siebie niedużego systemu operacyjnego o otwartym kodzie źródłowym, przeznaczonego dla procesorów z rodzin i386 oraz i486. Linus Torvalds wykorzystał polecenia znane z UNIXa, oraz znane już rozwiązania dające możliwość zarządzania zadaniami i korzystania z wirtualnych konsol. Źródła systemu opublikował w Internecie w połowie 1991r., a pierwszą oficjalną wersję – w październiku 1991. Pierwsza wersja Linuxa (0.01) mogła obsługiwać dyski oraz mały system plików. Dzięki rosnącej rzeszy entuzjastów system rozwijał się bardzo szybko. Pierwsza pełna wersja oznaczona numerem 1.0 pojawiła się w marcu 1994 roku.


Nazwa systemu Linux pochodzi ze zbitki słów Linus (będącego imieniem twórcy) i Unix (Linus' Unix). Nie przyjęła się proponowana przez Torvaldsa nazwa Freax (Freax = free+freak+[uni]X).

Ale i nazwa Linux informuje o tym, że nie jest to system Unix: Linux Is Not UNIX. Twórcą nazwy Linux jest Ari Lemmke.


Spontaniczny charakter prac oraz pełen dostęp do kodu źródłowego systemu wpłynęły na powstanie kilku jego wydań, które różniły się wersjami jądra, jak i dołączanymi pakietami. Z czasem wyłoniły się trzy główne odmiany (dystrybucje) systemu Linux: Debian, Red Hat oraz Slackware. Dystrybucje Linuksa są zbiorem, w którym znajduje się zarówno jądro systemu, jak i potrzebne do pracy oprogramowanie. Różnią się one sposobem przygotowania systemu, mechanizmami łączącymi pakiety w jedną całość, programem instalacyjnym, przeznaczeniem oraz rodzajem i ilością dołączanych programów.

Należy pamiętać, iż nazwa Linux odnosi się raczej do samego jądra systemu, które jest dostępne na zasadach GNU General Public Licence (lub "copyleft") utworzonej przez Free Software Foundation. Celem tej organizacji, założonej przez Richarda Stallmana, jest promowanie "wolnego" oprogramowania o wysokiej jakości.

Licencja GPL oznacza możliwość bezpłatnego kopiowania, użytkowania i rozpowszechniania programów, jednak pod warunkiem, iż rozprowadzane są wraz z kodem źródłowym (dotyczy to także wersji komercyjnych Linuksa).

Za jądro (kernel) systemu nadal odpowiada sam Linus Torvalds, osobiście wprowadzając zmiany, modyfikacje i rozszerzenia proponowane przez programistów z całego świata.

Linux jest systemem operacyjnym, który stara się połączyć najlepsze

rozwiązania obu standardów UNIXa. Napisany głównie w języku C jest systemem pracującym na różnych platformach sprzętowych – od tych z 32 i 64 bitowymi procesorami zgodnymi z architekturą x86 firmy Intel, przez AMD i PowerPC po superkomputery.

ĆwiczenieĆwiczenieWyszukaj w Internecie informacje potrzebne do uzupełnienia poniższej

tabelki:


Do niedawna regułą było ogłaszanie dwóch bieżących wersji jądra systemu Linux:

wersji stabilnej oznaczonej numerem parzystym po pierwszej kropce (np 2.6.x)wersji “rozwojowej” oznaczonej numerem nieparzystym (np 2.5.x)

W chwili obecnej istnieje jedna linia wersji jądra, 2.6.x


pytanie odpowiedź

Kto stworzył GPL i co to właściwie jest?

Kiedy powstał pierwszy SUSE Linux i skąd wzięła się jego nazwa?

Kiedy Novell kupił SUSE Linuksa?

Jakie znasz dystrybucje Linuksa? __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

1.3. Instalacja SUSE Linux Enterprise Desktop 101.3. Instalacja SUSE Linux Enterprise Desktop 10

1.3.1 Przed instalacją1.3.1 Przed instalacją

Minimalne wymagania sprzętowe to:

512 MB do 3 GB pamięci RAM (minimum 256MB na procesor)

4GB wolnego miejsca na dysku twardym

Karta sieciowa (Ethernet lub modem)

Od praktycznych oczekiwań względem systemu, wymagań użytkowych – zależy konfiguracja systemu, wybór elementów do zainstalowania i ustawienie parametrów pracy systemu.

Oczekiwana rola systemu pomaga określić pakiety oprogramowania, które zostaną zainstalowane.

Doświadczenie wykazuje, że pomimo względnej łatwości instalacji i usuwania zainstalowanych pakietów, zajęci innymi sprawami

administratorzy często zaniedbują potrzebę usunięcia niepotrzebnych pakietów oprogramowania.


Przed wstępną instalacją SUSE Linux Enterprise Desktop 10 warto poświęcić trochę czasu na uzyskanie dokładnych informacji o systemie i jego wymaganiach. W przeciwnym razie -- ryzykujemy konieczność czasochłonnej rekonfiguracji systemu.


Każdy zainstalowany pakiet oprogramowania powinien być postrzegany jako potencjalny słaby punkt systemu.

Jednym z najważniejszych elementów zabezpieczania systemu jest po prostu upewnienie się, że nie działają w nim żadne, poza absolutnie

koniecznymi, programy.

1.3.2. Podstawowa instalacja1.3.2. Podstawowa instalacjaWłóż instalacyjną płytkę DVD z systemem SUSE Linux Enterprise Desktop 10 do napędu DVD i zrestartuj komputer.

Naciśnij F2, aby wybrać język instalacji.

Teraz mamy menu w języku polskim. Wybierz z listy opcję Instalacja:


Za pomocą klawiszy nawigacyjnych, wybierz

Polski.


Program służący do instalacji i konfiguracji Linuksa nazywa się „YaST” (Yet another setup tool).

Pojawi się okno z warunkami licencji:

Jeśli na Twoim komputerze jest już zainstalowany Linux, pojawi się okno:


Zaakceptuj warunki umowy licencyjnej, a następnie naciśnij

Za pomocą klawiszy nawigacyjnych, wybierz Instalacja.


Wybór opcji instalacji potwierdź klikając przycisk

Pojawi się ekran ustawienia czasu systemu.

Wybierz swoją strefę czasową oraz ustawienie zegara sprzętowego:

YaST wyświetla informacje o sprzęcie oraz proponowane ustawienia instalacji:


W przypadku, gdy YaST nie znajdzie na dysku żadnej wcześniejszej instalacji Linuksa, wybrać można tylko opcję: Nowa Instalacja.


Ustawienia można zmienić klikając na nagłówek każdej sekcji (grupy), albo wybierając pozycję z menu przycisku .


Po wybraniu zakładki Zaawansowane - zobaczysz wszystkie ustawienia parametrów.


Dostępne są następujące sekcje:

System Skatalogowane są tu informacje o sprzęcie.

Układ klawiatury Zdefiniowany jest tu rodzaj klawiatury.

Partycjonowanie Pozwala utworzyć lub zmienić tabelę partycji na dysku twardym. Jeśli na dysku twardym jest wolne miejsce, YaST postara się zająć je podczas instalacji.Jeśli istnieje partycja Windows, YaST spróbuje ją zmniejszyć. Istniejąca partycja Linux zostanie nadpisana. W każdym przypadku powinno się zrobić backup (kopię bezpieczeństwa) zawartości każdej partycji, która może się okazać potrzebna.

Produkty dodatkowe

Jeśli zamierzasz zainstalować dodatkowe pakiety pochodzące z innych mediów instalacyjnych, możesz je dodać tutaj.

Oprogramowanie Pozwala wybrać, które pakiety oprogramowania zostaną zainstalowane.

Uruchamianie systemu

Pozwala zainstalować i skonfigurować GRUB (Grand Unified Bootloader) = program startujący system (bootloader).

Strefa czasowa Pozwala wybrać strefę czasową.

Język Pozwala wybrać domyślny język systemu.

Domyślny poziom pracy

Pozwala wybrać domyślny poziom pracy dla SUSE Linux Enterprise Desktop 10.

Po zaakceptowaniu parametrów instalacji, pojawia się jeszcze jeden ekran zgody na warunki licencji:


Poziomy pracy to określone tryby, w których może pracować system. Poziom pracy 5 to tryb z pełnym dostępem do sieci i środowiskiem graficznym. Poziom pracy 3 oferuje jedynie środowisko tekstowe.


Zanim rozpocznie się instalacja, YaST wyświetla ostatni ekran dający możliwość zatwierdzenia lub też rezygnacji z instalacji:

Rozpoczyna się formatowanie wybranych partycji twardego dysku i instalacja systemu. Może to zająć trochę czasu, w zależności od parametrów sprzętu.

W przypadku, gdy instalacja zostaje zakończona pomyślnie, YaST zapisuje informacje oraz restartuje komputer.


Należy zaakceptować warunki licencji Adobe.

Rozpocznij instalację.


Teraz należy skonfigurować system.

1.3.31.3.3 Podstawowa konfiguracja Podstawowa konfiguracja

Najpierw należy określić hasło administratora.

Ze względów bezpieczeństwa znaki hasła pokazywane są jako gwiazdki.

Uwaga! Jeśli hasło jest zbyt proste, pojawia się ostrzeżenie.

Następnie należy określić nazwę komputera oraz domenę.

Ważnym elementem podstawowej konfiguracji są ustawienia sieciowe.

YaST przedstawi listę wykrytych urządzeń sieciowych:


Administrator systemu linuksowego nazywa się “root”.


Główne rodzaje urządzeń sieciowych, to:

Interfejsy sieciowe (np. Ethernet)

Połączenia DSL (np. Neostrada)

Urządzenia ISDN (stacjonarna telefonia cyfrowa)

Modemy (stacjonarna oraz mobilna telefonia)

Domyślnie, interfejsy sieciowe są kontrolowane przez aplet NetworkManager. Ustawienia można zmienić klikając na nagłówek danej sekcji, lub korzystając z menu .

Następnie można

przetestować połączenie

z Internetem.

Jeśli komputer jest połączony z Internetem, powinna się wyświetlić wiadomość o pomyślnym zakończeniu testu:



Jeśli test się powiedzie, YaST pobiera z Internetu najnowsze informacje o wersji oraz sprawdza dostępność aktualizacji.

Po naciśnięciu przycisku , przechodzi się do ekranu konfiguracji Centrum Klienta firmy Novell. Centrum to ma za zadanie służyć pomocą w uaktualnianiu systemu.

Wybierz , aby skonfigurować swoje Centrum Klienta firmy Novell.



Uruchamia się przeglądarka internetowa.

Aby się zarejestrować w Centrum Klienta firmy Novell, podaj swój adres e-mail, następnie wybierz Prześlij.

Po potwierdzeniu rejestracji, YaST sprawdza dostępne aktualizacje oraz


Wybierz Kontynuuj


proponuje uruchomienie modułu YOU, umożliwiającego aktualizację online.

Wybierz Aktualizuj i , aby pobrać najnowsze aktualizacje.

Pobranie dostępnych aktualizacji służy zapewnieniu maksymalnej funkcjonalności systemu, dzięki zapewnieniu mu najnowszych poprawek (zwanych także “łatkami”).

W razie pobrania łatki dla jądra Linuksa, konieczne jest zrestartowanie systemu.

Wybierz , aby przejść do metod uwierzytelniania użytkowników.



Na potrzeby tego kursu, wybierz Uwierzytelnianie lokalne.

Po wybraniu Uwierzytelnianie lokalne (/etc/passwd) i naciśnięciu , można przystąpić do tworzenia nowego konta użytkownika.

Aby utworzyć konto użytkownika, podaj następujące informacje:

Pełna nazwa użytkownika

– Kompletna nazwa użytkownika.

Nazwa użytkownika – Login użytkownika. W systemie może być tylko jeden użytkownik o danym loginie.

Hasło – Hasło użytkownika. Dla potwierdzenia, hasło należy wpisać dwukrotnie. Rozróżniane są w nim małe i wielkie litery. YaST wyświetla ostrzeżenie w przypadku gdy hasło jest zbyt proste.

Ze względów bezpieczeństwa, znaki użyte w haśle wyświetlają się jako gwiazdki.


Do wyboru są następujące metody uwierzytelniania użytkowników:

Uwierzytelnianie lokalne (/etc/passwd). Ten tryb ma zastosowanie dla systemów w których użytkownicy nie korzystają z wspólnych kont na wielu komputerach w sieci lokalnej, lub w których użytkownicy w ogóle nie będą się logować. Konta użytkowników są zarządzane za pomocą lokalnego katalogu /etc/passwd.

LDAP. Metadane użytkowników są zarządzane centralnie przez serwer LDAP. W razie pracy w sieci komputerów zarówno z oprogramowaniem UNIX jak i Windows, użytkownicy muszą być uwierzytelniani poprzez LDAP.

NIS. Metadane użytkowników są zarządzane przez serwer NIS. NIS może być używany wyłącznie w czysto uniksowym środowisku.

Domena Windows. Metadane użytkowników są zarządzane przez kontrolera domeny Microsoft Windows.

eDirectory LDAP. Specjalna wersja LDAP stworzona przez firmę Novell.

Po co tworzyć konta użytkowników? Czy nie wystarczy konto root, administratora systemu?Na co dzień bezpieczniej jest pracować jako zwykły użytkownik. Zwykli użytkownicy nie mogą, celowo

lub przypadkiem, zmienić ważnych ustawień systemu.


Jeśli chcesz, aby użytkownik otrzymywał automatycznie pocztę generowaną dla roota (administratora systemu), wybierz opcję Odbiera pocztę systemową.

Aby uniknąć konieczności logowania się podczas każdorazowego uruchamiania systemu, wybierz opcję Automatyczne logowanie.

Po utworzeniu kont jednego lub więcej użytkowników, informacje zostają zapisane na dysku, a YaST wyświetla okno z informacjami o wersji (wydaniu) SUSE Linux Enterprise Desktop 10.

Przejdź do ostatniego kroku instalacji, naciskając przycisk .

Na tym etapie pojawia się ostatnie okno konfiguracji (konfiguracja sprzętu).


Uwaga! Ze względów bezpieczeństwa, rekomenduje się nie korzystać z funkcji automatycznego logowania, ponieważ każdy, kto włączy dany komputer ma pełny dostęp do zgromadzonych na nim plików.


Można teraz skonfigurować dodatkowy sprzęt, jak np.:

karta graficzna

drukarka

karta dźwiękowa.

Naciskając przycisk , zatwierdzasz ustawienia. Zostaną one zapisane w systemie.

Ostatnie okno powiadamia o zakończeniu instalacji. Naciśnij przycisk .

SUSE Linux Enterprise Desktop 10 jest gotowy do użytku.


YaST automatycznie konfiguruje kartę graficzną oraz dźwiękową, jak również wykrywa niektóre drukarki.


Ćwiczenie.Ćwiczenie. Instalacja SUSE Linux Enterprise Desktop 10 Instalacja SUSE Linux Enterprise Desktop 10Zainstaluj SUSE Linux Enterprise Desktop 10 na swoim komputerze.

W poniższej tabelce znajdziesz informacje niezbędne w procesie instalacji.

Język Polski

Ustawienia instalacji Domyślne

Hasło administratora novell

Konfiguracja sieci Domyślna (NetworkManager)

Testowanie połączenia z Internetem Tak

Aktualizacja online Tak

Konfiguracja usług Domyślna

Metoda uwierzytelniania użytkowników Uwierzytelniania lokalne



Język Polski

Użytkownik Nazwa: Kameleon GeekoLogin: geekoHasło: novell

Konfiguracja sprzętu Domyślna


Podstawy open source

Documents

Transcript of Podstawy open source