Dariusz Sieczkowski

Podstawowy słownik frazeologiczny

słoweńsko-polski

Wydawnictwo „Darlex“www.darlex.pl

wszelkie prawa zastrzeżone

Oświęcim 2011

- 1 -

Od autora:

„Podstawowy slownik frazeologiczny słoweńsko-polski“ to publikacja zawierająca 1500 podstawowych związków frazeologicznych i wyrażeń idiomatycznych języka słoweńskiego wraz z polskimi tłumaczeniami. Materiał leksykalny pochodzi ze słownika języka słoweńskiego oraz materiałów prasowych.

Ze względu na charakter publikacji nie zamieszczono przykładów do konkretnych związków frazeologicznych. Słowniczek przeznaczony jest dla osób rozpoczynających naukę języka słoweńskiego – poziom A1-A2. Od 25.11 słownik jest dostępny na zasadzie dobrowolnych datków.

Jeśli spodobał ci się słownik i chcesz wspomóc mnie w kontynuowaniu prac nad słownikami języków słowiańskich, możesz to zrobić wpłacając dowolną kwotę przez Paypal ze strony www.darlex.pl

- 2 -

ABRAHAM:Abrahamova leta wiek Abrahamabiti v Abrahamovem naročju przenieść się na łono Abrahama /umrzeć/

ADAM:Adamovo rebro żebro AdamaAdamovo jabolko jabłko Adamav Adamovem kostumu na Adama, w stroju Adama (nago)

ANGEL:angel varuh anioł stróżhudobni angel upadły aniołangel miru anioł pokojuangel smrti anioł śmiercimesto angelov miasto aniołów /Los Angeles/rumeni angeli pomoc drogowa

BABA:kamor si hudič sam ne upa, pošlje babo gdzie diabeł nie może, tam babę pośle

BATI SE:bati se lastne sence bać się własnego cieniabati se na smrt śmiertelnie się baćboji se ga kot hudič križa boi się go jak diabeł święconej wodybati se deklet bać się dziewczynali se ne bojiš boga bój się Bogakogar je kača pičila, se boji zvite vrvi kto się na gorącym sparzy, ten na zimne

dmucha

BEL:bel kot mleko biały jak mlekobel kot sneg biały jak śniegizobesili so belo zastavo wywiesili białą flagęsredi belega dne w biały dzieńbele lise na zemljevidu białe plamy na mapiebeli kontinent biały kontynent /Antarktyda/Bela hiša Biały Dombela smrt śmierć w śniegu, śmierć pod śniegiembela vrana biały krukbela žogica tenis stołowytrgovina z belim blagom handel żywym towaremčrno na belem czarno na białym

BERAČ:vsak berač svojo malho hvali każda pliszka swój ogon chwali

BESEDA:beseda je dala besedo słowo dało słowobesede so mu šle težko iz ust słowa z trudem przechodziły mu przez gardło/

wydobywały mu się z ustbeseda mu je ostala v grlu słowo nie przeszło mu przez gardłopravi stara beseda mówi stare przysłowieza brata nima lepe besede nie powie dobrego słowa o braciebesedo mi je vzel z jezika/iz ust wyjął mi słowo z ustvzeti besedo nazaj cofnąć słowo, odwołać słowodržati koga za besedo trzymać kogoś za słowopovedati kaj s svojimi besedami powiedzieć coś własnymi słowamipovedati kaj po svojih besedah powiedzieć coś własnymi słowamiloviti se za besedo szukać słowaz drugimi besedami innymi słowy

- 3 -

z eno besedo jednym słowemnobena beseda ji ni ušla żadne słowo jej nie umknęłozadnja beseda ostatnie słowoškoda besed szkoda słów

BIK:gleda kakor bik v nova vrata patrzy jak cielę w malowane wrotato ga draži kot rdeča ruta bika działa to na niego jak (czerwona) płachta na

bykazgrabiti bika za roge złapać byka za rogimočen ko bik silny jak byk

BLATO:obmetavati z blatom obrzucać błotem

BLISKATI (SE):fotografi bliskajo z aparati błyskają fleszeza goro se bliska za górą się błyskabliskalo se je in grmelo błyskało się i grzmiałooči (se) mu bliskajo od jeze jego oczy błyszczą/płoną gniewembliskala je z očmi po ljudeh wodziła oczami po ludziach

BOG:človek obrača, bog obrne człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi

BOJEN:biti s kom na bojni nogi być z kimś na stopie wojennejzakopati bojno sekiro zakopać topór wojenny

BOLJŠI:bolje pozno kot nikoli lepiej późno niż wcalebolje grozen konec kot groza brez konca lepszy straszny koniec niż strach bez końcaboljši je vrabec v roki kakor golob na strehi lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachumoja boljša polovica moja lepsza połowa /żona/bolje prej kot pozneje lepiej wcześniej niż później

BORITI SE:boriti se kakor lev walczyć jak lewboriti se sam s seboj walczyć z samym sobąboriti se za kruh walczyć o chlebboriti se s spancem walczyć ze snemboriti se s smrtjo walczyć ze śmierciąboriti se z mlini na veter walczyć z wiatrakami

BOS:kovačeva kobila je zmeraj bosa żona szewca bez butów chodzi

BOŽJI:Božji mlini meljejo počasi Boże młyny mielą powolislužabnik božji sługa Bożypo božji volji z Bożej woli

BRADA:kozja brada kozia bródkaimeti dve bradi mieć drugi podbródek

BRANITI (SE):braniti do zadnje kaplje krvi bronić do ostatniej kropli krwibraniti naslov (sport.) bronić tytułu

- 4 -

BRAT:vinski brat kompan od kieliszkakakor brata sva si jesteśmy jak bracia /my dwaj/

BRATI:brati med vrsticami czytać między wierszami

BREG:tiha voda bregove dere cicha woda brzegi rwie

BUDITI:v srcu se mu budi sočutje w sercu budzi mu się współczuciepomlad se budi wiosna się budzi

CESAR:kjer nič ni, še cesar ne more vzeti z próżnego i Salomon nie naleje

CESTA:življenjska cesta droga życiavreči koga na cesto wyrzucić kogoś na ulicę/na brukbiti na cesti znaleźć się na ulicy/bruku

ČAKATI:delo me čaka czeka na mnie pracato ne more čakati to nie może poczekaćčakati s prekrižanimi rokami czekać z założonymi rękamikdor čaka, dočaka kto czeka, ten się doczeka

ČAS:čas je denar czas to pieniądzčas teče czas płyniečas beži czas lecičas se vleče czas się wleczenaš čas še ni prišel nasz czas jeszcze nie nadszedł/przyszedłnjegov čas je minil jego czas minąłv starih časih w starych czasachzlati časi złote czasyzob časa ząb czasupridobiti na času zyskać na czasiečas celi rane czas goi ranyvse ob svojem času wszystko w swoim czasiepustimo času čas jak przyjdzie pora, znajdzie się radatakrat so bili drugačni časi wtedy były inne czasy

ČASTEN:častna izjema chlubny wyjątekčastni gol bramka honorowačastni dolg dług honorowy

ČELO:imeti na čelu zapisano mieć zapisane/wypisane na czole

ČEVLJE:le čevlje sodi naj kopitar pilnuj szewcze swego kopyta

ČIST:imeti čiste račune mieć wyrównane rachunkiimeti čisto vest mieć czyste sumieniečista laž czyste kłamstwo

- 5 -

ČLOVEK:človek starega kova człowiek starej datyčlovek človeku volk człowiek człowiekowi wilkiemljudi je bilo kot listja było ludzi jak mrówek/mrówkówčlovek obrača, bog obrne człowiek strzela, Pan Bóg kule nosičlovek se uči, dokler živi człowiek uczy się przez całe życie

ČRN:črni kontinent czarny kontynent, czarny ląd /Afryka/prikazovati s črnimi barvami ukazywać/przedstawiać w czarnych barwachprikazovati v črni luči przedstawiać w czarnym świetlečrna kronika kronika kryminalna, kronika policyjnačrna ovca v družini czarna owca rodzinyčrna smrt czarna śmierć /dżuma/črne srajce czarne koszule /włoscy faszyści/črno zlato czarne złoto /węgiel lub ropa/imeti črno na belem mieć czarno na białym

ČRTA:na celi črti na całej liniinapraviti črto čez načrte pokrzyżować plany

DAN:sodni dan dzień sądu ostatecznegokot noč pa dan sta są jak dzień i nocsredi belega dne w biały dzieńna stare dni na stare latajutri je še en dan jutro też jest dzieńdnevi so mu šteti jego dni są policzonene ve ne ure ne dneva nie zna dnia ani godzinyživi iz dneva v dan żyje z dnia na dzieńknjiga je zagledala beli dan książka ujrzała światło dzienneimeti črn dan mieć czarny/zły dzieńimeti dober dan mieć dobry dzieńne hvali dneva pred večerom/ nočjo nie chwal dnia przed zachodem słońca

DANES:živel je od danes do jutri żyć z dnia na dzieńkar danes lahko storiš, ne odlašaj na jutri co możesz zrobić dzisiaj, nie odkładaj na jutro

DATI (SE):dati častno besedo dać słowo honorubeseda je dala besedo słowo dało słowodal mi je čutiti dał mi odczućdal mi je razumeti dał mi do zrozumieniadati komu košarico dać komuś koszadati komu mir dać komuś spokójdati proste roke dać wolną rękęni mi dal do besede nie dał mi dojść do słowadati vse iz sebe dać z siebie wszystkoniti besede ni dal od sebe nie wydusił z siebie ani słowanima kaj v usta dati nie ma co włożyć do ust

DEBEL:debel denar 1. gruby banknot 2. grube pieniądzeimeti debelo denarnico mieć wypchany portfelimeti debelo kožo być gruboskórnymdebela laž wierutne kłamstwogledati z debelimi očmi patrzeć z wybałuszonymi oczami/oczymadebelo morje głębokie morze

- 6 -

debele solze wielkie łzydebela šala pieprzny/gruby dowcipdebeli četrtek tłusty czwartekdebelo se zlagati grubo się pomylićprodaja na debelo sprzedaż hurtowa

DELATI (SE):delati ko mravlja pracować jak mrówkažena mu dela scene żona robi mu scenydelati iz muhe slona robić z igły widłyvaja dela mojstra trening czyni mistrzadela se norca iz njega robi sobie z niego jajanaj ne ve levica, kaj dela desnica nie wie lewica, co robi prawicakdor ne dela, naj ne je kto nie pracuje, ten nie je kdor ne dela, ne greši nie popełnia błędów ten, kto nic nie robiobljuba dela dolg obietnica jest obietnicą

DELITI:štel je dneve, ki ga še delijo od vrnitve domov odliczał dni dzielące go od powrotu do domumnenja so deljena zdania są podzielone

DELO:brez dela ni jela bez pracy nie ma kołaczyvreči se na delo rzucić się w wir pracypropaganda je opravila svoje delo propaganda zrobiła swojeočetova smrt je njegovo delo śmierć ojca to jego dzieło/jest jego dziełemdelo plemeniti praca uszlachetnianajprej delo potem zabava najpierw praca, potem zabawa

DENAR:čas je denar czas to pieniądzimeti denarja kot toče mieć pieniędzy jak loduspravljati denar v nogavico trzymać pieniądze w skarpetcedenar je sveta vladar pieniądz rządzi światemza malo denarja malo muzike jaka płaca, taka pracadenar ne osrečuje pieniądze szczęścia nie dajądenar kvari ljudi pieniądze psują ludzidenar ne smrdi pieniądze nie śmierdządenar leži na cesti pieniądze leżą na drodzepri denarju se prijateljstvo konča na pieniądzach kończy się przyjaźń

DENARNICA:imeti debelo denarnico mieć wypchany portfelhotel ni primeren moji denarnici (ten) hotel nie jest na mój portfelizprazniti denarnico opróżnić portfelnabita denarnica wypchany portfelsegel je v denarnico sięgnął do portfela/po portfel

DEŽ:dež krogel grad kulpriti z dežja pod kap wpaść z deszczu pod rynnęrasti kot gobe po dežju rosnąć jak grzyby po deszczu.

DEŽEVATI:dežuje kot iz škafa leje jak z cebra

DIM:ni dima brez ognja nie ma dymu bez ogniakjer je dim, je tudi ogenj gdzie jest dym, musi też być ogień

- 7 -

DIRKA:dirka s časom wyścig z czasem

DLAN:srbijo me dlani świerzbią mnie dłonie/ręcekakor na dlani jak na dłoni

DNO:izpiti kupo bridkosti do dna wypić kielich goryczy do dnadno družbe niziny społeczneživeti na dnu żyć na dnieiz dna duše z głębi duszyiz dna srca z głębi sercaspoznal ga je do dna znał go od podszewkibiti na dnu tabele być na dnie tabelivodnjak brez dna studnia bez dna

DOBER:imel je včeraj dober dan miał wczoraj dobry dzieńotrok je v dobrih rokah dziecko jest w dobrych rękachstoriti v dobri veri zrobić w dobrej wierzepokazati dobro voljo pokazać/okazać dobrą wolękonec dober, vse dobro wszystko dobre, co się dobrze kończynaglica ni nikjer dobra co nagle, to po diable

DOBIČEK:kjer se prepirata dva, tretji dobiček ima gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta

DOBITI:dobiti kroglo v glavo dostać kulę w głowę/łebdobiti košarico dostać koszadobiti svoje dostać za swojedobiti kaj na zob dostać coś na ząb (do jedzenia)dobiti koga na laži przyłapać kogoś na kłamstwiedobiti koga v roke dostać kogoś w swoje ręcedobiti veter v jadra złapać wiatr w żaglekakor dobljeno, tako izgubljeno łatwo przyszło, łatwo poszło

DOČAKATI:kdor čaka, dočaka kto czeka, ten się doczeka

DOBA:duh dobe duch doby

DOLG:dolg do domovine dług wobec ojczyznydo vratu tiči v dolgovih być zadłużonym po uszyobljuba dela dolg obietnica jest obietnicą

DOM:povsod je lepo, a doma je najlepše wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej

DRAG:molči, če ti je življenje drago milcz, jeśli ci życie miłeto ga bo še drago stalo to go będzie drogo kosztowałovrnil mu je milo za drago odpłacił mu pięknym za nadobne

- 8 -

DREVO:zaradi dreves ne vidi gozda drzewa zasłaniają mu las jabolko ne pade daleč od drevesa niedaleko pada jabłko od jabłonidenar raste na drevesu pieniądze rosną na drzewachdrevo se po sadu spozna drzewo poznaje się po owocach

DROBEN:na drobne kosce na drobne kawałki /w różnych kontekstach/droben denar drobneprodaja na drobno sprzedaż detaliczna

DRUG:drugi kraji, drugi običaji co kraj, to obyczajsta ustvarjena drug za drugega są stworzeni dla siebie /dwoje/

DRUGI:spraviti koga na drugi svet wyprawić kogoś na tamten światiz druge roke z drugiej rękidruga stran medalje druga strona medaluigrati drugo violino grać drugie skrzypcepri enem ušesu mu gre noter, pri drugem pa ven jednym uchem wchodzi, drugim wychodzi

DRŽAVA:država v državi państwo w państwie

DUH:biti v duhu pri kom być duchem przy kimśdvigniti komu duha podnieść kogoś na duchuura duhov godzina duchów /północ/duhovi preteklosti duchy przeszłościtekmovalni duh duch rywalizacjiduh je voljan, ali meso je slabo duch ochoczy, ale ciało mdłezdrav duh v zdravem telesu w zdrowym ciele zdrowy duchmesto duhov miasto duchówduh je voljan, ali meso je slabo duch ochoczy, ale ciało mdłe

DUŠA:duša društva dusza towarzystwaše dušo bi prodal sprzedałby (nawet) własną matkęoči so ogledalo duše oczy są zwierciadłem duszy

DVIGNITI (SE):dvigniti duha vojakom podnieść żołnierzy na duchudvigniti glas podnieść głosdvigniti roko nad koga podnieść na kogoś rękę

ELIKSIR:ljubezenski eliksir eliksir miłościpomlajevalni eliksir eliksir młodościživljenjski eliksir eliksir życiazlati eliksir eliksir złota

EN:ubiti dve muhi na en mah zabić dwie muchy za jednym zamachemmetati vse v en/isti koš wrzucać wszystkich do jednego workavsi kot en mož wszyscy jak jeden mążz eno besedo (povedano) jednym słowem (mówiąc)staviti vse na eno karto postawić wszystko na jedną kartęz eno nogo je že v grobu jedną nogą jest już w grobiepovedati v eni sapi powiedzieć jednym tchem

- 9 -

sovražnik številka ena wróg numer jedendelati vse po enem kopitu robić wszystko na jedno kopytovsi do enega so prišli przyszli wszyscy co do jednegovsi za enega, eden za vse jeden za wszystkich, wszyscy za jednegoena lastovka ne naredi pomladi jedna jaskółka wiosny nie czyniena nič zate jeden zero dla ciebie

ENKRAT:enkrat ni nobenkrat jeden raz się nie liczy

FANT:fant, kakršnih gre dvanajst na ducat chłopak jakich wielu

GLAS:poslušati glas srca słuchać głosu sercaglas krvi zew krwiglas pameti głos rozsądkuglas ji je zastal v grlu głos jej uwiązł w gardleni dal glasu od sebe nie wydał z siebie ani słowadolgo ni bilo nobenega glasu od njega długo nie dawał znaku życiaglas vpijočega v puščavi głos wołającego na puszczy

GLAVA:skočiti v vodo na glavo skoczyć do wody na główkęodnesti celo glavo wyjść (z czegoś) całona njegovo glavo je razpisana nagrada za jego głowę wypisana jest nagrodapognal si je kroglo v glavo strzelił sobie kulę w łebhoditi po glavi chodzić po głowie /o myśli/zmešati glavo dekletu zawrócić dziewczynie w głowieizbiti si iz glave wybić sobie z głowydelati z glavo pracować głową /umysłowo/misliti s svojo glavo myśleć własną głowąto mu ne gre v glavo nie mieści mu się to w głowieimeti glavo na pravem koncu mieć głowę na karkutiščiti glavo v pesek schować głowę w piasekimeti dela čez glavo mieć pracy powyżej uszu/po dziurki w nosiezadolžiti se čez glavo zadłużyć się po uszyimeti slamo v glavi mieć siano w głowiemanjka mu eno kolesce v glavi brakuje mu piątej klepkinima niti strehe nad glavo nie ma dachu nad głowąglavo za glavo śmierć za śmierćveč glav več ve co dwie głowy, to nie jednariba pri glavi smrdi ryba psuje się od głowykdor nima v glavi, ima v petah kto nie ma w głowie, ten ma w nogachnositi glavo v torbi być w śmiertelnym niebezpieczeństwie

GLEDATI (SE):gledati kot tele v nova vrata patrzeć jak cielę na malowane wrotastrah mu je gledal iz oči widać było strach w jego oczachv njem so gledali velikega pesnika widzieli w nim wielkiego poetęgledati izpod čela patrzeć wilkiemgledati na vsak dinar liczyć każdy groszgledati komu na prste patrzeć komuś na ręce/palceti le nase glej patrz na siebiegledati skozi prste patrzeć przez palcegledati smrti v obraz patrzeć śmierci w oczysedaj gledam na to z drugimi očmi teraz patrzę na to inaczejčrno gledati patrzeć przez czarne okularygledati zviška na vse patrzeć na wszystko z góry (o zarozumiałym)ne morem te več gledati nie mogę na ciebie patrzeć

- 10 -

gledati se iz oči v oči patrzeć sobie w oczypodarjenemu konju se ne gleda na zobe darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby

GLIHA:gliha vkup štriha ciągnie swój do swego

GNEZDO:neumen je tisti ptič, ki se sramuje svojega gnezda zły to ptak, co własne gniazdo kaladregniti v sršenovo gnezdo włożyć kij w mrowisko

GOBA:atomska goba grzyb atomowy

GOL:golimi rokami gołymi rękamiz golim očesom gołym okiemje gol ko ptič jest goły jak święty tureckisleči se do golega rozebrać się do nagagola resnica czysta prawda

GOLOB:golob miru gołąbek pokojuboljši je vrabec v roki kakor golob na strehi lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu

GOSPODAR:ne morete služiti dvema gospodarjema nikt nie może służyć dwóm panom

GOST:povabiti koga v goste zaprosić kogoś w gościpriti v goste przyjść w gości

GOVOR:dar govora dar wymowyvpasti komu v govor wpaść/wejść komuś w słowosovražni govor mowa nienawiści

GOVORITI:govoriti samo v superlativih mówić w samych superlatywach...da ne govorim o... ...nie mówiąc o...govori, kar mu pride na jezik mówi, co mu ślina na język przyniesiegovoriti je srebro, molčati pa zlato mowa jest srebrem, milczenie złotemgovoriti drug čez drugega mówić jeden przez drugiego

GREH:greha vreden grzechu wartygrehi iz preteklosti grzechy (z) przeszłościmladostni grehi grzechy młodościkdor je brez greha, naj prvi vrže kamen kto jest bez winy, niech pierwszy rzuci

kamieniem

GRLO:imeti suho grlo mieć sucho w gardlenastaviti komu nož na grlo przystawić komuś nóż do gardła

GROB:molči kot grob milczy jak gróbtiho kakor v grobu cicho jak w grobieod zibelke do groba od kolebki do grobumisliti na grob myśleć o grobie /o śmierci/sam sebi grob koplje sam sobie kopie grób

- 11 -

spraviti v grob wpędzić do grobuskrivnost je nesel s seboj v grob tajemnicę zabrał ze sobą do grobuz eno nogo je že v grobu jedną nogą jest już w grobieče bi to vedel, bi se v grobu obrnil gdyby o tym wiedział, to by się w grobie

przewracał

HIŠA:otroci so postavili celo hišo na glavo dzieci obróciły dom do góry nogamihoditi od hiše do hiše chodzić od domu do domu

HLEV:Avgijev hlev stajnia Augiasza

HODITI:hoditi po izhojeni poti chodzić utartym szlakiemhoditi svoja pota chodzić swoimi drogamihoditi od hiše do hiše chodzić od domu do domuhoditi od Poncija do Pilata chodzić od Annasza do Kajfaszato mi že dolgo hodi po glavi to mi już długo chodzi po głowiehoditi v gosjem redu iść gęsiegohoditi s časom iść z duchem czasuhoditi s kokošmi spat chodzić spać z kuramihoditi iz kota v kot chodzić z kąta w kąt

HOTETI:usoda je tako hotela los tak chciałve, kaj hoče wie, czego chcečim več človek ima, več hoče apetyt rośnie w miarę jedzenianoče zlepa nie chce po dobremuhočeš nočeš chcąc nie chcąchotel ne hotel chcąc nie chcąc

HRANA:duševna hrana pokarm duchowy

HUD:hud je na ves svet jest zły na cały świathud prepir karczemna awanturahujša je od samega vraga jest gorsza niż (sam) diabeł

HUDIČ:vse bo hudič vzel wszystko diabli wezmąizganjati hudiča z belcebubom wypędzać diabła belzebubemposlati koga k hudiču posłać kogoś w diabły/do diabłakamor si hudič sam ne upa, pošlje babo gdzie diabeł nie może, tam babę poślezavezništvo s hudičem pakt z diabłem

HVALITI:delo hvali mojstra dzieło mistrza chwalivsak berač svojo malho hvali każda liszka swój ogon chwaline hvali dneva pred večerom nie chwal dnia przed zachodem słońcane da bi se hvalil... nie, żebym się chwalił...dobro blago se samo hvali dobry towar sam się chwali

IGLA:iskanje igle v kupu sena szukanie igły w stogu siana

- 12 -

IGRA:igra barv gra kolorówigra luči gra światełspregledal je njegovo igro przejrzał jego grękraljevska igra królewska gra /szachy/sreča v igri, nesreča v ljubezni szczęście w grze, nieszczęście w miłości

IGRATI (SE):to ne igra nobene vloge to nie gra żadnej roliigrati prvo violino grać pierwsze skrzypceigrati se z besedami bawić się słowamiigrati se z ognjem igrać z ogniemigrati se z življenjem igrać z życiemdekle se samo igra s fantom dziewczyna tylko bawi się chłopakiem

IME:imenovati stvari s pravim imenom nazywać rzeczy po imieniu

INFORMACIJA:povratna informacija sprzężenie zwrotne

ISKATI:iskati srečo szukać szczęściaiskati prepir szukać zaczepkiiskati dlako v jajcu szukać dziury w całymtu nimaš več kaj iskati nie masz tu czego szukaćtreba ga je z lučjo iskati takiego to ze świecą szukaćkar je iskal, to je dobil dostał to, na co zasłużyłkdor išče, najde kto szuka, ten znajdzie

ITI:matematika mu ne gre matematyka mu nie idziestvari gredo svojo pot sprawy idą swoją drogąiti komu s poti zejść komuś z drogiladja je šla na dno statek poszedł na dnoiti na živce działać na nerwyna jok mi gre zbiera mi się na płaczna roke jim gre idzie im na rękęiti na stran iść na bokšel je na drugi svet odszedł na tamten światmladina je šla na ulice młodzież wyszła na ulicetat je šel pod ključ złodziej znalazł się pod kluczemvse gre podenj robi pod siebie (wykonuje potrzebę)iti pod nož iść pod nóż, iść pod skalpeliti pred oltar iść do ołtarzaiti v krtovo deželo umrzećiti v ekstrem popadać w skrajnośćiti v korak s časom iść z duchem czasuškoda gre že v milijone straty idą w milionyiti iz rok v roke przechodzić z rąk do rąkv tretje gre rado do trzech razy sztuka

IZBIRATI:kdor dolgo izbira, izbirek dobi kto długo wybiera, ten wybiera najgorsze

IZGRISTI:izgrizli so ga iz službe wygryźli go z pracy

- 13 -

IZGUBITI (SE):izgubiti oblast nad seboj stracić panowanie nad sobąizgubiti pamet stracić rozumizgubiti tla pod nogami stracić grunt pod nogamiizgubiti srce stracić serceniti trenutka ne smemo izgubiti nie możemy stracić ani chwiliizgubili iz oči stracić z oczupopolnoma ga je izgubil iz spomina całkowicie o nim zapomniałv mojih očeh si vse izgubil w moich oczach straciłeś wszystkoizgubil se je brez sledu zginął bez śladule malokdo se izgubi v naše kraje tylko mało kto zabłądzi w nasze krajeizgubiti se v spominih zatracić się we wspomnieniachizgubljena krogla zabłąkana kulaizgubljeni raj stracony raj

IZJEMA:častna izjema chlubny wyjątekizjema potrjuje pravilo wyjątek potwierdza regułęz majhnimi izjemami z małymi wyjątkami

IZPIT:zrelostni izpit egzamin dojrzałości

JABOLKO:Adamovo jabolko jabłko Adamajabolko spora/razdora jabłko niezgodyjabolko ne pade daleč od drevesa niedaleko pada jabłko od jabłoni

JAJCE:Kolumbovo jajce jajko Kolumbaiskati dlako v jajcu szukać dziury w całymkukavičje jajce kukułcze jajoravnati kakor z jajcem obchodzić się jak z jajkiem

JASEN:sčasoma bo še vse jasno z czasem wszystko będzie jasne/wyjaśni sięstrela z jasnega grom z jasnego nieba

JAZ:kakor ti meni, tako jaz tebi jak ty mnie, tak ja tobie

JELO:brez dela ni jela bez pracy nie ma kołaczy

JEMATI:jemati dih zapierać dech (w piersiach)avtobus jemlje potnike autobus bierze/zabiera pasażerówjemati ure iz angleščine brać lekcje języka angielskiegojemati odgovornost nase brać odpowiedzialność na siebiejemati koga v varstvo brać kogoś pod ochronęto si preveč jemlje k srcu za bardzo bierze to sobie do sercajemali so trdnjavo za trdnjavo brali twierdzę za twierdzą /zajmowali/jemati bogatim in dajati revnim zabierać bogatym i dawać biednymdajati je lepše kot jemati lepiej dawać, niż brać

JESEN:jesen življenja jesień życia

JEZERO:dežela tisočerih jezer kraj tysiąca jezior

- 14 -

JEZIK:ognjeni jeziki jęzory ogniaugrizniti se v jezik ugryźć się w językjezik ga je srbel język go świerzbiłdržati jezik (za zobmi) trzymać język za zębamialkohol jim je odtajal/odvezal/razmajal jezike alkohol rozwiązał im językibeseda mu je kar ušla z jezika słowo wymknęło mu się z ustgovori, kar mu pride na jezik mówi, co mu ślina na język przyniesienajti isti/skupni jezik znaleźć wspólny językkolikor jezikov znaš, toliko (mož) veljaš ile języków znasz, tyle razy jesteś człowiekiem

KAČA:gojiti kačo na prsih hodować żmiję na własnych piersiachželezna kača kolej, pociągimeti kačo v žepu mieć węża w kieszeni

KADITI:kaditi kot Turek palić/kopcić jak lokomotywa

KAFRA:izginiti kot kafra ulotnić się jak kamfora

KAMEN:gluh kakor kamen głuchy jak pieńmolči kot kamen milczy jak kamieńkamen se mu je odvalil od srca spadł mu kamień z sercani ostal (niti) kamen na kamnu nie został kamień na kamieniunamesto srca ima kamen ma kamień zamiast sercakdor je brez greha, naj prvi vrže kamen kto jest bez winy, niech pierwszy rzuci

kamieniemimeti srce iz kamna mieć serce z kamieniapoložiti temeljni kamen za kaj położyć fundamenty pod cośkamen spotike kość niezgodykamen modrijanov kamień filozoficznykamen modrosti kamień filozoficzny

KAPLJA:kaplja za kapljo kamen izdolbe kropla drąży kamieńbraniti se do zadnje kaplje krvi bronić się do ostatniej kropli krwikot kaplja v morje jak kropla w morzu potrzeb

KAZEN:nevednost ne ščiti pred kaznijo nieznajomość prawa nie usprawiedliwia

KLICATI:domovina ga kliče ojczyzna go wzywaklicati duhove wywoływać duchyta krivica kliče do neba ta niesprawiedliwość woła o pomstę do nieba

KLJUKA:obiskovalci so si kar kljuko podajali drzwi się (u niego) nie zamykały

KLOP:oslovska klop ośla ławka

KNJIGA:požirati knjige pożerać książki, pochłaniać książkizmeraj bulji v knjige ciągle siedzi nad książkamibela knjiga biała księga

- 15 -

KOLENO:kolena se mu šibijo/tresejo nogi mu się trzęsąbiti na kolenih być na kolenachprositi koga na kolenih prosić kogoś na kolanach

KOLO:kolesa zgodovine ni mogoče obrniti nie da się odwrócić koła historiikolo sreče se obrača fortuna kołem się toczykolo sreče koło fortuny

KONEC:bolje grozen konec kot groza brez konca lepszy straszny koniec niż strach bez końcapod konec svojih dni pod koniec swoich dniimeti (nekaj) na koncu jezika mieć (coś) na końcu językana konec sveta bi šel za njo poszedłby za nią na koniec światazačetek konca początek końcazačetek in konec początek i konieckonec dober, vse dobro wszystko dobre, co się dobrze kończypalica ima dva konca kij ma dwa końcepovezati konec s koncem związać koniec z końcem

KONJ:trojanski konj koń trojańskipodarjenemu konju se ne gleda v zobe darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby

KONKURENCA:konkurenca ne spi konkurencja nie śpi

KOPATI:sam sebi grob koplje sam sobie kopie gróbkdor drugim jamo koplje, sam vanjo pade kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada

KORAK:bližati se s kilometrskimi koraki zbliżać się milowymi krokamipospešiti korake przyspieszyć krokuiti (še) korak dalje iść krok dalejen sam korak do sreče jeszcze/już tylko krok do szczęściadelati prve kroke stawiać pierwsze kroki /być początkującym/držati korak s kom dotrzymywać komuś krokuvelik korak naprej wielki krok do przoduna vsak korak na każdym krokuob/na vsakem koraku na każdym krokukorak za korakom krok po krokuprvi korak je najtežji pierwszy krok najtrudniejszy

KOST:kost in koža skóra i kość

KOT:v kotu ust w kąciku ustvaren kot bezpieczny kątstati v kotu stać w kąciemiren kot spokojny kątmrtvi kot martwy kątzorni kot punkt/kąt widzeniapretakniti vse kote przetrząsnąć/przeszukać wszystkie kątyknjige je vrgel v kot cisnął/rzucił książki w kąt

- 16 -

KOZEL:grešni kozel kozioł ofiarnysmrdi kot kozel śmierdzi jak capstreljati kozle strzelać gafyustreliti kozla palnąć byka, strzelić gafęstari kozel stary pryk, stary cap

KOŽA:za kožo mu gre idzie mu o skóręrešiti kožo ratować skóręnositi kožo naprodaj narażać własną skórę, nadstawiać karkusama kost in koža skóra i kość /o kimś chudym/še kožo bi mi odrl obdarłby mnie ze skórykriči, kot bi ga iz kože dajali krzyczy, jakby go ze skóry obdzieraliskočiti iz kože wyskoczyć ze skóry /z gniewu/ odnesti celo kožo wyjść (z czegoś) całoobčutiti kaj na lastni koži poczuć coś na własnej skórzene bi bil rad v njegovi koži nie chciałbym być w jego skórzeimeti debelo kožo być gruboskórnymvolk v ovčji koži wilk w owczej skórze

KRAJ:drugi kraji, drugi običaji co kraj, to obyczaj

KRALJ:med slepimi je enooki kralj na bezrybiu i rak rybakralj živali król zwierząt /lew/

KRASTI:krasti kot sraka kraść jak srokakdor laže, ta krade kto kłamie, ten kradnie

KRAVA:sveta krava święta krowasaj nisva skupaj krav pasla nie paśliśmy razem świńponoči so vse krave črne nocą wszystkie krowy są czarne

KRI:modra kri błękitna krewkri je lila v potokih krew lała się strumieniamidežela je plavala v krvi kraj był skąpany we krwiboriti se do zadnje kaplje krvi walczyć do ostatniej kropli krwiprelivanje krvi rozlew krwije mu v krvi ma to w krwikri mu je planila/udarila v glavo krew uderzyła mu do głowyzgodovina napisana s krvjo historia krwią pisanakri ni voda krew nie woda

KROGLA:dobiti kroglo v glavo dostać kulkę w głowęognjena krogla kula ogniapadel je pod sovražnimi kroglami padł od kul wroga

KRUH:iti za kruhom wyjechać za chlebemiz te moke ne bo kruha z tej mąki chleba nie będziečlovek ne živi samo od kruha nie samym chlebem człowiek żyjevsakdanji kruh chleb powszedniizgubiti kruh stracić chleb /zarobek/živeti ob kruhu in vodi żyć o chlebie i wodzie

- 17 -

vsi otroci so že pri kruhu wszystkie dzieci są na własnym chlebiebiti pri lahkem kruhu mieć łatwy chleb /pracę/iti s trebuhom za kruhom wędrować za chlebemkdor zgodaj vstaja, mu kruha ostaja kto rano wstaje, temu pan Bóg daječigar kruh jem, tega pesmi pojem czyj chleb jesz, tego pieśń śpiewajpreveč še s kruhom ni dobro co za dużo, to nie zdrowo

KUPITI:kupiti mačka v žaklju kupić kota w worku

LADJA:ladja puščave statek pustyni /wielbłąd/podgane zapuščajo ladjo szczury uciekają z tonącego okrętu

LAGATI:laže, kot pes teče łże jak pies, kłamie jak z nutštevilke lažejo liczby kłamiąv obraz mu laže kłamie go prosto w oczykdor laže, ta krade kto kłamie, ten kradnie

LAKOTA:lakota je najboljša kuharica głód jest najlepszym kucharzem

LAS:za las smo ušli nesreči o mały włos uniknęliśmy wypadkulasje se mu ježijo od strahu włosy stają mu dęba ze strachunihče mu ne bo skrivil lasu włos mu z głowy nie spadnieskočiti si v lase skoczyć sobie do gardeł, wziąć się za łbyprivlečen za lase naciągany, przesadzonynjegovo življenje visi na lasu jego życie wisi na włosku

LAŽ:gola laž czyste kłamstwogrda laž podłe kłamstwolaž ima kratke noge kłamstwo ma krótkie nogiočitna laž oczywiste kłamstwodebela laž wierutne kłamstwodobiti/ujeti koga na laži przyłapać/złapać kogoś na kłamstwiedetektor laži wykrywacz kłamstwzatekel sem se k laži uciekłem się do kłamstwa

LETATI:previsoko letati mierzyć zbyt wysokokdor visoko leta, nizko pade pycha poprzedza upadek

LETO:na stara leta na stare latapisalo se je leto 1848 był rok 1848njemu se res ne poznajo leta nie widać po nim latleta tečejo lata lecąskrivati leta ukrywać wiekiz leta v leto z roku na rokod leta do leta z roku na rokumor je bil pojasnjen po letih zabójstwo zostało wyjaśnione po latachbiti v letih mieć swoje latapred leti je tu stala hiša przed laty stał tu domz leti je zanimanje začelo upadati z latami zainteresowanie zaczęło upadaćbiti v najboljših letih być w najlepszych latachsedem suhih let siedem chudych latbiti v cvetu let być w kwiecie wieku

- 18 -

LEV:boriti se kot lev walczyć jak lewsalonski lev lew salonów

LEŽATI:ležali so tesno drug ob drugem kakor sardine leżeli ściśnięci jak sardynkidenar ne leži na cesti pieniądze nie leżą na ulicyležati na smrtni postelji leżeć na łożu śmierci

LISICA:zvit kot lisica sprytny jak lisvsaka lisica svoj rep hvali każda pliszka swój ogon chwalikraj, kjer ti lisica lahko noč vošči tam, gdzie diabeł mówi dobranoc

LIST:trese se kot list v vetru trzęsie się jak liść na wietrzeobrniti list zmienić tematlist zgodovine karta historii

LJUBEZEN:ljubezen na prvi pogled miłość od pierwszego wejrzeniaplatonična ljubezen miłość platonicznaslepa ljubezen ślepa miłośćopičja ljubezen małpia miłośćljubezen do denarja miłość do pieniędzyljubezen do bližnjega miłość do bliźniegoljubezen gre skozi želodec przez żołądek do sercaljubezen je slepa miłość jest ślepastara ljubezen ne zarjavi stara miłość nie rdzewiejesreča v igri, nesreča v ljubezni szczęście w grze, nieszczęście w miłościljubezni ni mogoče izsiliti miłości nie można wymusić

LONEC:vsak lonec najde svoj pokrov każdy garnek znajdzie swoją pokrywkę

LOVITI (SE):loviti koga za besedo łapać kogoś za słowo/słowaloviti misli zbierać myśli

LUKNJA:luknje v znanju luki w wiedzy, braki w wiedzyta vas je luknja ta wieś to dziuraluknja v spominu luka w pamięcipo drugi uri imam luknjo po drugiej lekcji mam okienko /w szkole/imeti luknjo v žepu mieć dziurawą kieszeńluknja v zakonu luka w prawieluknja zeva dziura ziejeproračunska luknja dziura budżetowa.

MAČKA:(črna) mačka mi je prekrižala pot czarny kot przebiegł mi drogękadar mačke ni doma, miši plešejo gdy kota nie ma w domu, myszy harcująkupiti mačka v vreči kupić kota w worku

MAJHEN:imam majhno prošnjo mam małą prośbęz majhnimi koraki małymi krokamiz majhnimi izjemami z małymi wyjątkami

- 19 -

MANJ:manj kot nič mniej niż zeronič več in nič manj nie więcej i nie mniejmanj in manj coraz mniej

MANJKATI:manjka mu eno kolesce v glavi brakuje mu piątej klepkisamo tega (se) še manjka jeszcze tego brakowało

MAŠČEVANJE:maščevanje je sladko zemsta jest/bywa słodka

MATI:mati narava matka naturamati zemlja matka ziemiahči je cela mati córka to wykapana matkalastna mati ne bi ga spoznala nawet własna matka by go nie poznała kakršna mati, taka hči jaka matka, taka córkanuja je mati iznajdljivosti potrzeba (jest) matką wynalazku

MEČ:zgrabiti za meč chwycić za miecz(z) ognjem in mečem ogniem i mieczemkončati pod mečem położyć głowę pod topórad glavo mu visi Damoklejev meč wisi nad nim miecz Damoklesadvorezen meč dwusieczny mieczkrižanje mečev krzyżowanie/skrzyżowanie mieczy /walka/

MED:tam se cedi med in mleko to kraina mlekiem i miodem płynącavse je šlo za med wszystko poszło jak woda /sprzedało się/biti sam med być słodkim jak miód /o człowieku/

MEDALJA:vsaka medalja ima dve plati każdy medal ma dwie strony

MEDVED:ne prodajaj kože, dokler je medved še v brlogu nie dziel skóry na niedźwiedziu

MEDVEDJI:napraviti komu medvedjo uslugo zrobić komuś niedźwiedzią przysługę

MEGLA:spominjam se tega kakor v megli przypominam to sobie jak przez mgłęmegla, da bi jo z nožem rezal taka mgła, że można ją nożem kroić /gęsta/

MEJA:živa meja żywopłotto presega vse meje to przekracza wszelkie granicejedrska grožnja ne pozna meja zagrożenie atomowe nie zna granicmagična meja magiczna granicameje dobrega okusa granice dobrego smaku

MESTO:večno mesto wieczne miasto /Rzym/mesto angelov miasto aniołów /Los Angeles/na licu mesta na miejscuni mesta za pesimizem nie ma miejsca na pesymizmodgovoriti z mesta odpowiedzieć z miejsca /bez zastanowienia/

- 20 -

naše smučarstvo stoji na mestu nasze narciarstwo stoi w miejscubiti ob pravem času na pravem mestu być we właściwym czasie na właściwym

miejscuimeti glavo na pravem mestu mieć głowę na karkuobčutljivo mesto czułe miejsce

METATI (SE):metati bisere svinjam rzucać perły między świniekritiki so metali blato nanj krytycy obrzucili go błotemmetati denar skozi okno wyrzucać pieniądze w błotometati komu pesek v oči sypać komuś piasek w oczymetati komu polena pod noge rzucać komuś kłody pod nogimetati koga na cesto wyrzucać kogoś na bruk/ulicęmetati vse v en koš wrzucać wszystko do jednego worka

METLA:nova metla dobro pometa nowa miotła dobrze zamiata

MERITI:meriti na oko mierzyć na okomeril je ga od nog do glave mierzył go od stóp do głów (wzrokiem)visoko meriti wysoko mierzyćmeriti svoje sile mierzyć swoje siły

MIR:pipa miru fajka pokojugolob miru gołąbek pokojupustiti koga pri miru zostawić kogoś w spokojuvest mu ni dala miru sumienie nie dało mu spokojuni si dal miru nie dał sobie spokojuzaradi ljubega miru dla świętego spokoju

MISLITI:misli na vse myśli o wszystkimmisliti s svojo glavo myśleć swoją głowąmisliti s srcem myśleć sercemglasno misliti myśleć na głos, głośno myślećto mi je dalo misliti dało mi to do myślenia

MIŠ:moker kot miš/cucek mokry/spocony jak mysz /według kontekstu/biti tiho kot miš być cicho jak mysz pod miotłąreven kot cerkvena miš biedny jak mysz kościelnani ne tič ne miš ni to pies, ni wydrakadar mačke ni doma, miši plešejo gdy kota nie ma w domu, myszy harcują

MIZA:okrogla miza okrągły stółzelena miza zielony stółzmaga za zeleno mizo zwycięstwo przy zielonym stoliku

MLEKO:bel kot mleko biały jak mlekotam se cedi med in mleko to kraina mlekiem i miodem płynąca

MLIN:Božji mlini meljejo počasi Boże młyny mielą powoliboriti se z mlini na veter walczyć z wiatrakamimlin časa młyn czasu

- 21 -

MOLČATI:topovi že tri dni molčijo działa od trzech dni milcząmolči kot grob/kamen milczy jak grób/kamieńkdor molči, se strinja milczenie oznacza zgodękdor molči, desetim odgovori brak odpowiedzi też jest odpowiedzią

MOLK:molk noči cisza nocy /w literaturze/vztrajati v molku trwać w milczeniugolk je srebro, molk je zlato mowa jest srebrem, milczenie złotemvolilni molk cisza wyborczaplačati molk płacić za milczenieenominutni molk minuta ciszysvinčen molk ołowiane milczenie

MORJE:morje solz morze łezognjeno morje morze ogniavzelo je ga morje zabrało go morze

MOTITI SE:motiti se je človeško mylić się jest rzeczą ludzką

MOŽ:cifra ali mož orzeł czy reszkasneženi mož bałwanvsi kot en mož wszyscy jak jeden mążmož dejanj człowiek czynuledeni možje zimni ogrodnicyboriti se do zadnjega moža walczyć do ostatniej kropli krwi

MRLIČ:politični mrlič polityczny trupživ mrlič żywy trup

MUHA:ubiti, zadeti dve muhi na en mah zabić dwie muchy za jednym zamachemdelati iz muhe slona robić z igły widłyna to gredo ljudje kot muhe na med ludzie do tego ciągną jak muchy do miodumodna muha krzyk modyljudje umirajo kot muhe ludzie padają jak muchymnožijo se kot muhe rozmnażają się jak króliki

MULA:denarna mula słup

MUZIKA:za malo denarja malo muzike jaka płaca, taka praca

NABRATI (SE):nabrati čelo v gube zmarszczyć czołonabrati se strahu najeść się strachunabrati novih moči nabrać nowych sił

NAČRT:prekrižati načrte pokrzyżować planys sinom je imel velike načrte miał wielkie plany wobec syna

- 22 -

NAJTI:tudi slepa kura včasih zrno najde i/nawet ślepa kura (czasem) ziarno znajdziekdor išče, najde kto szuka, ten znajdzie

NALOGA:nehvaležna naloga niewdzięczne zadanie

NAPAKA:na napakah se učimo człowiek uczy się na błędach

NAREDITI (SE):narediti križ čez kaj postawić na czymś krzyżyknarediti piko na i postawić kropkę nad inarediti v hlače zrobić w portkinaredil bom vse, kar je v moji moči zrobię wszystko, co w mojej mocyčrno se mi je naredilo pred očmi zrobiło mi się ciemno przed oczami

NAROD:preseljevanje narodov wędrówka ludówječa narodov więzienie narodów /o niektórych imperiach/

NASPROTJE:nasprotja se privlačijo przeciwieństwa się przyciągają

NAŠTETI:našteti na prste ene roke policzyć na palcach jednej ręki

NAUČITI (SE):kar se Janezek nauči, to Janez zna czego Jaś się nie nauczy, tego Jan

nie będzie umiał

NEBESA:biti v devetih nebesih być w siódmym niebiepovzdigovati koga do nebes wynosić, wychwalać kogoś pod niebiosa

NEBO:pod milim nebom pod gołym niebem

NEHVALEŽNOST:nehvaležnost je plačilo sveta niewdzięczność jest zapłatą świata

NESREČA:sreča v nesreči szczęście w nieszczęściupo nesreči niechcącynesreča je hotela, da... pech chciał, że...nesreča ga spremlja vse življenje pech towarzyszy mu przez całe życiedrži se kot kup nesreče wygląda jak półtora nieszczęściane izzivaj nesreče nie kuś losu/nie wywołuj wilka z lasuprijatelja spoznaš v nesreči prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedziesreča v igri, nesreča v ljubezni szczęście w grze, nieszczęście w miłościnesreča ne pride nikoli sama nieszczęścia chodzą paramibiti komu v nesrečo sprowadzać na kogoś nieszczęście/a

NESREČEN:trinajst je nesrečna številka trzynastka to pechowa liczbarojen je pod nesrečno zvezdo jest urodzony pod nieszczęśliwą gwiazdąnesrečna ljubezen nieszczęśliwa miłość

- 23 -

NEVIHTA:tišina pred nevihto cisza przed burzą

NIČ:za nič na svetu za nic w świecie/na świeciebrez nič ni nič bez pracy nie ma kołaczyigrati na vse ali nič grać vabankvse bo šlo v nič wszystko pójdzie na nic

NIHČE:nihče ni nenadomestljiv nie ma ludzi niezastąpionychnihče ne pade učen z neba nikt nie urodził się geniuszemnihče ni prerok v svoji domovini nikt nie jest prorokiem we własnym kraju

NIT:njegovo življenje visi na niti jego życie wisi na włoskubiti moker do zadnje niti być przemoczonym do suchej nitkiAriadnina nit nić Ariadnyvse niti ima v svojih rokah trzyma w swoich rękach wszystkie nici

NOČ:krik je pretrgal noč krzyk przeszył nocv varstvu noči pod osłoną nocykot noč pa dan sta są jak dzień i noc/są jak ogień i wodasredi noči w środku nocykraj, kjer ti lisica lahko noč vošči miejsce, gdzie diabeł mówi dobranoc

NOČEN:nočno življenje nocne życienočni ptič nocny marek

NOGA:noge na iks nogi iksowate, nogi w iksteci, kar ti noge dajo biec ile sił w nogachnastaviti komu nogo podciąć/podstawić komuś nogęvleče noge za seboj włóczy nogamivzeti noge pod pazduho wziąć nogi za pasod nog do glave od stóp do główpostaviti na noge postawić na nogispraviti policijo na noge postawić policję na nogimetati komu polena pod noge rzucać komuś kłody pod nogicel dan je bil na nogah cały dzień był na nogachtla se mu majejo pod nogami pali mu się grunt pod nogamiz eno nogo je že v grobu jedną nogą jest (już) w grobiebiti s kom na bojni nogi być z kimś na stopie wojennejv ta gozd še ni stopila človeška noga w tym lesie nie stanęła jeszcze ludzka nogapostaviti se na lastne noge stanąć na własne nogivstati z levo nogo wstać lewą nogąživeti na veliki nogi żyć na wysokiej stopielaž ima kratke noge kłamstwo ma krótkie nogiimeti svinčene noge mieć nogi jak z ołowiu

NOS:imeti nos za... mieć nosa do...pomoliti nos iz hiše wychylić/wystawić/wyściubić nos z domuvisoko nositi nos zadzierać nosaimeti (dober) nos mieć dobrego nosa /przeczuwać/vihati nos nad čim kręcić na coś nosemavtobus ji je odpeljal izpred nosa autobus uciekł jej sprzed nosane vidi dalje od svojega nosa widzi tylko czubek własnego nosa

- 24 -

voditi koga za nos wodzić kogoś za nosimeti pred nosom mieć pod nosem /bardzo blisko/zapreti vrata pred nosom zamknąć drzwi przed nosemoditi z dolgim nosom odejść z kwitkiem

NOŽ:iti pod nož iść pod nóż/skalpel /na operację/nastaviti komu nož na grlo przyłożyć komuś nóż do gardłazasaditi nož v hrbet wbić nóż w plecymegla, da bi jo z nožem rezal taka mgła, że można ją nożem kroić /gęsta/

OBLAK:zidati gradove v oblakih budować zamki na lodzieimeti glavo v oblakih chodzić z głową w chmurachživeti v oblakih żyć w chmurach/obłokachpasti/stopiti z oblakov spaść z obłokówplavati v oblakih bujać/pływać w obłokachnad podjetjem se zbirajo črni oblaki nad przedsiębiorstwem gromadzą się czarne

chmury

OBLAST:imeti oblast nad življenjem in smrtjo mieć władzę nad życiem i śmierciąizgubiti oblast nad seboj stracić panowanie nad sobąizgubiti oblast nad krmilom stracić panowanie nad kierownicą

OBRAZ:konjski obraz końska twarzspoznati nove obraze poznać nowe twarzeimeti veliko obrazov mieć dużo twarzyobraz se mu je razjasnil jego twarz się rozjaśniładelati kisel obraz robić kwaśną minępokazal je svoj pravi obraz pokazał swoją prawdziwą twarzlagati v obraz kłamać (prosto) w oczypogledati v obraz spojrzeć w twarz/oczypovedati komu v obraz powiedzieć coś komuś prosto w oczyv obraz se mu je smejal śmiał się mu (prosto) w twarzzrl je smrti v obraz spojrzał śmierci w twarzsoditi ljudi po obrazu sądzić ludzi po wyglądziečlovek z dvema obrazoma człowiek o dwu twarzach/dwulicowy

OBRNITI (SE):vso hišo mi je narobe obrnil cały dom obrócił (mi) do góry nogamiobrniti list zmienić tematobrniti ploščo zmienić płytę (temat w przenośni)obrniti orožje proti lastnim zaveznikom obrócić broń przeciwko własnym sojusznikomče bi to vedel, bi se v grobu obrnil gdyby to wiedział, to przewracałby się w

grobie

OBUDITI:obuditi spomine na mladost obudzić wspomnienia z młodości

OČALA:gledati skozi rožnata očala patrzeć przez różowe okulary

OČE:lahko bi ji bil oče mógłby być jej ojcemotrok je po očetu dziecko jest po ojcuizrezan oče wykapany ojcieckakršen oče, takšen sin jaki ojciec, taki syn

- 25 -

ODGOVOR:nikoli ni ostal dolžen odgovora na wszystko miał odpowiedźbiti na dolgu z odgovorom być dłużnym odpowiedź

ODGOVOREN:biti odgovoren z glavo odpowiadać głową /za coś lub kogoś/

ODGOVORITI:kdor molči, desetim odgovori brak odpowiedzi też jest odpowiedzią

ODGOVORNOST:na lastno odgovornost na własne ryzykobreme odgovornosti brzemię odpowiedzialności

ODITI:kazen ti ne odide kara cię nie minieoditi v smrt umrzećodšel je na drugi svet odszedł na tamten światoditi po francosko odejść po angielskuptice so odšle v tople kraje ptaki odleciały do ciepłych krajów

ODLIČNOST:odličnost zavezuje szlachectwo/pochodzenie zobowiązuje

ODLOČITI (SE):o tem je odločilo naključje zadecydował o tym przypadek

ODNEHATI:pametnejši odneha mądrzejszy ustąpi

ODPRETI:odpreti ogenj otworzyć ogieńodpreti komu svoje srce otworzyć przed kimś swoje serceodpreti mejo otworzyć granicęodpreti komu oči otworzyć komuś oczyodpreti usta od začudenja otworzyć usta ze zdziwieniagoste so sprejeli z odprtimi rokami przyjęli gości z otwartymi rękami

ODZDRAV:kakršen pozdrav, takšen odzdrav jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie

OGENJ:priliti olja na ogenj dolać oliwy do ogniazanj dam roko v ogenj dam sobie za niego rękę uciąćšla bi v ogenj zanj skoczyłaby za nim w ogieńigrati se z ognjem igrać z ogniemz ognjem in mečem ogniem i mieczemboji se ga kakor živega ognja boi się go jak ogniabiti med dvema ognjema być między młotem i kowadłemni dima brez ognja nie ma dymu bez ogniakjer je dim, je tudi ogenj gdzie jest dym, musi też być ogień

OGLEDALO:ogledalo časa lustro czasuoči so ogledalo duše oczy są zwierciadłem duszy

OHRANITI (SE):ohraniti mirno kri zachować zimną krewohraniti mirne živce zachować spokójohraniti v spominu zachować w pamięci

- 26 -

OKNO:okno v svet okno na światimeti okno mieć okienko /w szkole/metati denar skozi okno wyrzucać pieniądze w błotovsi so na oknih wszyscy są w oknachpokrajina beži mimo oken krajobraz przesuwa się za oknami

OKO:gledati koga v oči patrzeć komuś w oczyprositi s solzami v očeh prosić ze łzami w oczachpo očeh se mu vidi, da je bolan widać po jego oczach, że jest choryčutil je njene oči na sebi czuł jej oczy/spojrzenie na sobieni mogel ločiti/odvrniti/odmakniti oči od nje nie mógł oderwać od niej oczuskrivali so se radovednim očem chowali się się przed ciekawskimi oczamiubili so ga pred materinimi očmi zabili go na oczach matkikamor oči nesejo/sežejo... gdzie okiem nie sięgnąć...če me oko ne vara jeśli wzrok mnie nie myli/oczy nie myląni mogel zatisniti očesa nie mógł zmrużyć okani mogla verjeti lastnim očem nie mogła wierzyć własnym oczompovsod ima oči ma oczy wszędzieodpreti oči komu otworzyć komuś oczypogovoriti se iz oči v oči porozmawiać prosto w oczypadla mu je mrena z oči spadły mu klapki z oczupomeriti na oko zmierzyć na okopogovoriti na štiri oči porozmawiać w cztery oczypogledati resnici v oči spojrzeć prawdzie w oczybiti vsemu svetu na očeh być na oczach całego światav mojih očeh si vse izgubil w moich oczach straciłeś wszystkozrasel je v njenih očeh zyskał w jej oczachčrno se mi dela pred očmi robi mi się ciemno przed oczamizdaj gledam to z drugačnimi/drugimi očmi teraz patrzę na to innymi oczamijutri bodo oči sveta obrnjene v Beograd jutro oczy świata będą zwrócone na Belgradstrah ima velike oči strach ma wielkie oczyresnica v oči bode prawda w oczy koleoko za oko, zob za zob oko za oko, ząb za ząbdaleč od oči, daleč od srca czego oczy nie widzą, tego sercu nie żalvrana vrani oči ne izkljuje kruk krukowi oka nie wykoledaleč od oči, daleč od srca czego oczy nie widzą, tego sercu nie żaloči so ogledalo duše oczy są zwierciadłem duszy

OKOLI:žena ovija moža okoli mezinca/prsta żona owija sobie męża wokół palca

OKOLIŠ:povedati brez okolišev powiedzieć bez ogródek

OKUS:jed brez okusa danie bez smakuza moj okus jak na mój guststvar okusa kwestia gustukolikor ljudi, toliko okusov ile ludzi, tyle gustów

OREH:trd oreh twardy/trudny orzech do zgryzienia

OSEBA:v lastni osebi we własnej osobiev eni osebi w jednej osobie

- 27 -

OSEL:trmast kot osel uparty jak osioł

OSTATI:ostati praznih rok zostać z pustymi rękamiostati brez strehe zostać bez dachu nad głowąostati na cesti znaleźć się na ulicy/brukuni ostal (niti) kamen na kamnu nie został kamień na kamieniuostalo je samo pri besedah skończyło się na słowachostalo je pri obljubah skończyło się na obietnicachostalo je pri starem zostało po staremuto naj ostane med nami niech to zostanie między nami

OTOK:zeleni otok zielona wyspa /Irlandia/

OTROK:čudežni otrok cudowne dzieckojokati kot otrok płakać jak dzieckootrok ljubezni owoc miłości /o dziecku/otrok je na poti dziecko jest w drodzenapraviti otroka zrobić dzieckovelik otrok duże dziecko.to ve/zna vsak otrok to wie każde dzieckootrok svojega časa dziecko swoich czasówmajhni otroci - majhne skrbi małe dziecko - mały problemkakršni starši, taki otroci jacy rodzice, takie dziecikopa otrok gromadka dzieciotrok vojne dziecko wojny

PADATI:padali so kot muhe padali jak muchypadale so ostre besede padały ostre słowaza to bodo še glave padale za to (jeszcze) polecą głowy

PARA:delati s polno paro pracować z pełną parąbiti pod paro być na podwójnym gaziez vso paro z pełną parą

PASTI:kocka je padla kości zostały rzuconeupal je, da bo tudi njemu kaj padlo (v žep) miał nadzieję, że i jemu wpadnie coś do

kieszenivse letnice so mu padle iz glave wszystkie daty wypadły/wyleciały mu z głowypasti iz vloge wypaść z rolipasti komu okrog vratu rzucić się komuś na szyjęali si z lune padel? spadłeś z Księżyca?nihče ne pade učen z neba nikt nie rodzi się geniuszempadla mu je mrena z oči spadły mu klapki z oczupasti na kolena paść na kolanato mi ni padlo na misel/pamet nie przyszło mi to do głowynate je padla izbira wybór padł na ciebieoko mu je padlo nanjo wpadła mu w okopasti komu v besedo wpaść/wejść komuś w słowopasti v nemilost popaść w niełaskęjabolko ne pade daleč od drevesa niedaleko pada jabłko od jabłonikdor drugim jamo koplje, sam vanjo pade kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpadakdor visoko leta, nizko pade pycha poprzedza upadek

- 28 -

PEKEL:pot v pekel droga do piekłapuščavski pekel piekło pustynipekel na zemlji piekło na ziemi

PES:zvest kot pes wierny jak piespsi lajajo, karavana gre dalje psy szczekają, karawana idzie dalejlagati, kot pes teče kłamać jak z nut, łgać jak piespretepen pes zbity piespretepsti kot psa zbić jak psapriti na psa zejść na psypes, ki laja, ne grize pies, który szczeka, nie gryzie

PETI:peti kot slavček śpiewać jak skowronek/słowik

PIHATI:voznik je moral pihati kierowca musiał dmuchać (w balonik)

PISATI (SE):pisalo se je leto 1848 był rok 1848

PISMO:odprto pismo list otwartysveto pismo Pismo Święte

PLAVATI:plavati v denarju pławić się w luksusiedežela je plavala v krvi kraj pławił się we krwiplavati proti toku płynąć pod prąd /nie tak jak większość/plavati s tokom płynąć z prądem /jak większość/plavati v oblakih bujać/pływać w obłokach

PLES:mrtvaški ples taniec śmierciples ob robu taniec na krawędzi

PLOŠČA:obrniti ploščo zmienić płytę /temat/platinasta plošča platynowa płytazlata plošča złota płytasrebrna plošča srebrna płyta

POBRATI:neuspeh mu je pobral voljo do dela niepowodzenie odebrało mu ochotę do pracyvse bo pobral vrag wszystko diabli wezmąpobrati rokavico podjąć rękawicępobrati ovinek wziąć zakręt

POČASI:hiti počasi śpiesz się powoliBožji mlini meljejo počasi Boże młyny mielą powolipočasi se daleč pride co nagle, to po diable

PODRETI:podreti rekord pobić rekordpodreti mostove za seboj spalić za sobą mostyzaradi tega se svet ne bo podrl z tego powodu świat się nie zawali

- 29 -

POGLED:na prvi pogled na pierwszy rzut okaljubezen na prvi pogled miłość od pierwszego wejrzeniapogled v preteklost spojrzenie w przeszłość

POGLEDATI:knjige še pogledal ni (jeszcze) nawet nie spojrzał na książkępogledati v obraz spojrzeć w twarzpogledati v oči spojrzeć w oczyod sramu je pogledal v tla spuścił oczy/wzrok ze wstydu w

ziemię/podłogępogledati v preteklost spojrzeć w przeszłośćpogledala ga je sreča miał szczęściestrah mu je pogledal iz oči widać było strach w jego oczachpogledati na svet ujrzeć świat (urodzić się)pogledati komu pod kožo przejrzeć kogośpogledati komu skozi prste patrzeć na kogoś przez palcepogledati v kozarec zajrzeć do kieliszkapogledati smrti v obraz/v oči spojrzeć śmierci w oczyresnici pogledati v oči spojrzeć prawdzie w oczytudi po svetu je že malo pogledal poznał trochę światabilo ga je veselje pogledati miło było na niego patrzeć

POLETJE:babje poletje babie lato

POLOŽAJ:brezizhoden položaj sytuacja bez wyjścia

POMLAD:ena lastovka ne naredi pomladi jedna jaskółka wiosny nie czynidruga pomlad druga wiosnapomlad življenja wiosna życia

POMOČ:ni mu več pomoči nie ma dla niego ratunku

PORODITI (SE):v glavi se mu je porodil načrt w głowie zrodził mu się plan

POSTELJA:sredi noči so ga dvignili iz postelje w środku nocy wyciągnęli go z łóżkaprikovati na posteljo przykuć do łóżka /o chorobie/šla je z njim v posteljo poszła z nim do łóżka

POT:božja pota so skrivnostna niezbadane są wyroki boskieiti komu s pota zejść komuś z drogipot do uspeha droga do sukcesuimajo še dolg pot pred seboj mają jeszcze długą drogę przed sobąna pol pota w połowie drogivsak je odšel svojo pot każdy poszedł swoją drogąotrok je na poti dziecko jest w drodze /o ciąży/hoditi po izhojenih potih chodzić utartymi szlakamiživljenjska pot droga życiasrednja pot najboljša pot najlepszy jest złoty środekpot v pekel droga do piekłapot je cilj droga jest celemvse poti vodijo v Rim wszystkie drogi prowadzą do Rzymutrnova pot droga usłana cierniami

- 30 -

kjer je volja, je tudi pot gdzie chęć, tam i drogapoti nazaj ni nie ma odwrotu

POVABITI:povabiti v goste zaprosić w gościpovabiti koga na kozarec zaprosić kogoś na kieliszek

POVEDATI:to ime mi ne pove nič to imię nic mi nie mówipovedal ji je nekaj gorkih powiedział jej kilka gorzkich słówpovedati v obraz powiedzieć prosto w twarz/oczypovej mi, s kom hodiš, in povem ti, kdo si pokaż mi swoich przyjaciół,

a powiem ci kim jesteś*

* istnieje wiele form pierwszego członu tego przysłowia, np. "powiedz mi kogo kochasz..." itp.

POZNATI (SE):ne poznati šale nie znać się na żartachsam sebe ne poznam sam siebie nie poznajępoznati kot svoj žep znać jak własną kieszeńnjemu se ne poznajo leta nie widać po nim lat /wieku/

PREBUDITI:prebuditi narod przebudzić naród

PREITI:preiti v navado wejść w nawykpreiti na ti przejść na typreiti od besed k dejanjem przejść od słów do czynówpreiti v meso i kri wejść w krew /w nawyk/preiti v vodstvo (sport.) wyjść na prowadzeniepreiti molče preko česa pominąć coś milczeniempreiti v zgodovino przejść do historii

PREPIRATI SE:kjer se prepirata dva, tretji dobiček ima gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta

PREPOVEDATI:prepovedani sad je najslajši zakazany owoc smakuje najlepiejprepovedana ljubezen zakazana miłość

PRETEKLOST:demoni preteklosti demony przeszłościbrskati po preteklosti grzebać w przeszłościprekiniti s preteklostjo zerwać z przeszłościąkdor ne pozna preteklosti, nima prihodnosti kto nie zna przeszłości, nie ma przed sobą

przyszłościduhovi preteklosti duchy przeszłości

PRETEPSTI:pretepel ga je kot psa zbił go jak psapretepen do krvi pobity do krwipretepen pes zbity pies

PRIČA:bog mi je priča bóg mi świadkiemnema priča niemy świadekgovoriti s kom brez prič rozmawiać z kimś bez świadków

- 31 -

PRIHODNOST:od tega je odvisna njena prihodnost od tego zależy jej przyszłośćta fant ima še prihodnost ten chłopak ma przed sobą przyszłośćpesem prihodnosti melodia przyszłości

PRIJATELJ:prijatelja spoznaš v nesreči prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedziepes je najboljši človekov prijatelj pies jest najlepszym przyjacielem człowieka

PRIJEMATI (SE):prijemati koga za besedo trzymać kogoś za słowoprijemati za orožje chwytać za brońsmejal se je, da se je za trebuh prijemal śmiał się tak, że łapał się za brzuchprijema se ga gripa łapie go grypa

PRIJETI (SE):prijeti se za glavo złapać się za głowę /z emocji/prijeti bika za roge złapać byka za rogitako laže, da bi lahko prijel kłamie jak z nutne vem, česa bi se prej prijel nie wiem, za co się najpierw złapać

PRILOŽNOST:priložnost dela tatu okazja czyni złodzieja

PRINC:srečala princa svojih sanj spotkała księcia swoich marzeńprinc iz pravljice książę z bajki

PRINCIP:mož principov człowiek z zasadami

PRITI:kdor prej pride, prej melje kto pierwszy, ten lepszypriti pod roko wpaść w rękępriti na svet przyjść na światpriti na beraško palico zejść na dziadypriti na pravo pot wejść na właściwą/dobrą drogęnesreča ne pride nikoli sama nieszczęścia chodzą parami

PROSTOR:manevrski prostor pole manewru

PRST:bobnati s prsti po mizi bębnić palcami w stółpokazati s prstom na čelo puknąć się palcem w czołoimeti dolge prste mieć długie palce /kraść/iztegovati prste po tujem imetju wyciągać ręce po cudzeče mu prst ponudiš, pa roko z(a)grabi daj palec, a weźmie (całą) rękęizsesati iz prsta wyssać z palcažena ovija moža okoli prsta żona owija męża wokół palcagledati komu na prste patrzeć komuś na ręcenašteti na prste ene roke policzyć na palcach jednej rękiimeti kaj v malem prstu mieć coś w małym palcu

PTIČ:jekleni ptič stalowy ptak /samolot/nočni ptič nocny marekneumen je tisti ptič, ki se sramuje svojega gnezda zły to ptak, co własne gniazdo kala

- 32 -

PUŠČAVA:glas vpijočega v puščavi głos wołającego na puszczy/pustyniladja puščave statek pustyni /wielbłąd/sinovi puščave synowie pustynipuščava življenja pustynia życiapuščava srca pustynia sercabetonska puščava betonowa pustyniagluha puščava głucha pustynia

RACA:novinarska raca kaczka dziennikarska

RAČKA:grda račka brzydkie kaczątko

RAČUN:živeti na tuj račun żyć na cudzy rachunekmasten račun słony rachunekprekrižati komu račune pokrzyżować komuś planyporavnati stare račune wyrównywać stare rachunki

RAME:nihče mu ne sega do rame nikt mu nie dorasta do piętprevzeti odgovornost na svoje rame wziąć odpowiedzialność na swoje barkivsa skrb leži na mojih ramah wszystko jest/spoczywa na moich barkach

RAZDALJA:držati ljudi v razdalji trzymać ludzi na dystans

RAZUMETI (SE):dati razumeti dać do zrozumieniane razumi me napačno nie zrozum mnie źlena to se razume kakor zajec na boben zna się na tym jak kura na pieprzu

RAZVOJ:dežele v razvoju kraje rozwijające sięrazvoj dogodkov rozwój wydarzeń/wypadkówduhovni razvoj rozwój duchowynova pot razvoja nowa droga rozwoju

RDEČ:rdeč kot kuhan rak czerwony jak rak/burakrdeči petelin czerwony kurrdeči planet czerwona planeta /Mars/rdeči telefon czerwony telefonrdeča svetilka czerwona latarniardeča četrt dzielnica czerwonych latarniboji med rdečo in belo rožo wojna dwóch różrdeča preproga czerwony dywan

REBRO:suh, da bi mu lahko rebra preštel chudy, że mu można żebra policzyćAdamovo rebro żebro Adama

- 33 -

REČI:ni rekel niti besede nie powiedział ani słowače si rekel a, reci tudi b powiedziałeś A, powiedz Boni še niso rekli zadnje besede jeszcze nie powiedzieli ostatniego słowasamo še eno reci, pa te udarim jeszcze słowo, a dostaniesz /uderzę cię/reči komu kaj v obraz powiedzieć coś komuś w twarz/oczylažje reči kot storiti łatwo powiedzieć, trudniej zrobićnikoli ne reci nikoli nigdy nie mów nigdy

RED:red je pol življenja porządek duszą wszystkiegored mora biti porządek musi byćnesreče so na dnevnem redu wypadki są na porządku dziennymiti v gosjem redu iść gęsiego

RESNICA:gola resnica naga prawdazgodovinska resnica historyczna prawdaznanstvena resnica prawda naukowaresnica v oči bode prawda w oczy kolebiti resnici najbližje być najbliżej prawdykonči je prišla resnica na dan w końcu prawda wyszła na jaw/na wierzchnadčasna resnica ponadczasowa prawdačista resnica czysta prawdaabsolutna resnica absolutna prawdazrno resnice ziarno/ziarenko prawdybridka resnica gorzka prawdaizkriviti resnico nagiąć prawdęresnica mora na dan prawda musi wyjść na jawpogledati resnici v oči spojrzeć prawdzie w oczyresnico govorijo norci, otroci in pijanci dzieci i głupcy mówią prawdęura resnice godzina prawdy

REZATI:rezati ovinek ściąć zakrętkriki režejo tišino krzyki przeszywają ciszę

RIBA:riba pri glavi smrdi ryba psuje się od głowyzdrav kot riba zdrów jak rybavelika riba gruba ryba /o wysoko postawionym człowieku/

RIT:lesti komu v zadnjico/rit lizać komuś tyłek/dupęs tem si lahko rit obrišeš możesz to sobie wsadzić w/wytrzeć tym dupęvzdigniti rit ruszyć dupębati se za svojo rit bać się o własną dupędobiti jih po riti dostać w dupę/po dupie

RODITI (SE):ta misel se je rodila v njegovi glavi ta myśl zrodziła się w jego głowierodil se je pod srečno zvezdo urodził się pod szczęśliwą gwiazdąroditi se na novo ponownie się narodzićtresla se je gora, rodila se je miš z dużej chmury mały deszczon je rojen za pilota to urodzony pilot

- 34 -

ROKA:braniti se z golimi rokami bronić się gołymi rękamidvigniti roko proti komu podnieść rękę na kogośdelo mu gre od rok praca pali mu się w rękachgledati komu pod roke patrzeć komuś na ręce.potrebovati delavne roke potrzebować rąk do pracyprehajati iz rok v roke przechodzić z rąk do rąkblago iz druge roke towar z drugiej rękiiz prve ruke z pierwszej rękivzel je stvar v roke wziął sprawę w swoje ręceiztrgati iz rok smrti wyrwać ze szponów śmierciotrok je v dobrih rokah dziecko jest w dobrych rękachroka pravice ręka sprawiedliwościbiti podaljšana roka być przedłużoną ręką /czyjąś/biti pri roki być pod rękąbiti od rok nie być po drodze /być daleko/zanj dam roko v ogenj dam sobie za niego rękę uciąćumiti si roke umyć ręce /od czegoś/izpustiti zmago iz rok wypuścić zwycięstwo z rąktrgovci so si meli roke handlarze zacierali ręcegre jim na roko/roke idzie im na rękęukrade, kar mu pride pod roko ukradnie, co mu wpadnie pod rękępasti v roke policiji wpaść w ręce policjizaprositi za roko poprosić o rękęto podpišem z obema rokama podpisuję się pod tym obiema rękamion je njegova desna roka on jest jego prawą rękąimeti dve levi roki mieć dwie lewe ręcepolitika močne roke rządy twardej/silnej rękiostal je praznih rok został z pustymi rękamiimeti polne roke dela mieć pełne ręce robotysprejeti z odprtimi rokami przyjąć z otwartymi rękamidati komu proste roke dać komuś wolną rękęna svojo roko na własną rękęimeti zvezane roke mieć związane ręcevladati z železno roko rządzić żelazną rękąbiti na dosegu roke być w zasięgu rękiroka roko umije ręka rękę myječe mu prst ponudiš, pa roko z(a)grabi dasz mu palec, weźmie rękępreštejeti na prste ene roke policzyć na palcach jednej rękiboljši je vrabec v roki kakor golob na strehi lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu

RUDNIK:rudnik informacij kopalnia informacjirudnik znanja kopalnia wiedzy

RUMEN:rumeni kontinent żółty kontynentrumeni angeli pomoc drogowarumeni pas wydzielony pas dla autobusówrumeni mediji żółta prasa /brukowa/

SEDETI:sedeti na milijonih siedzieć na milionach/forsiesedeti na sodu smodnika siedzieć na beczce prochusedeti na dveh stolih siedzieć na dwóch stołkachžagajo si vejo, na kateri sedijo piłują gałąź, na której siedząsedeti po turško siedzieć po tureckusedeti (kakor) na iglah/trnih siedzieć jak na szpilkachbolje slabo sedeti kot dobro stati lepiej źle siedzieć, niż dobrze staćsedeči poklic siedząca praca

- 35 -

SEKIRA:izkopati bojno sekiro wykopać topór wojennyzakopati bojno sekiro zakopać topór wojenny

SENspati večni sen spać/spoczywać wiecznym snemsen mu lega na oči sen mu mruży oczy/spływa na powiekiameriški sen amerykański sen

SENCA:je le še senca samega sebe jest tylko cieniem samego siebiespremlja ga kot senca chodzi za nim jak cieńbati se lastne sence bać się własnego cieniavlada v senci gabinet cieni

SILA:na silo na siłęz vso silo z całej siłydelati s podvojeno silo pracować ze zdwojoną siłąz zadnjimi silami z ostatnich siłsila volje siła woligonilna sila siła napędowasedma sila czwarta władza /media/s pozicij sile z pozycji siłyvišja sila siła wyższa

SIN:kakršen oče, takšen sin jaki ojciec, taki syn

SIV:siva vsakdanjost szara codziennośćsiva eminenca szara eminencjav sivi davnini dawno temu

SKROMNOST:skromnost je lepa čednost skromność jest cnotą

SKUHATI:pojej, kar si skuhal wypij piwo, któregoś nawarzył

SMEH:salva smeha salwa śmiechupokati od smeha pękać ze śmiechubruhniti/planiti v smeh wybuchnąć śmiechemod smeha se je tolkel po kolenih zrywał boki ze śmiechuni mi do smeha nie jest mi do śmiechuumirati od smeha umierać ze śmiechu

SMEJATI (SE):kdo se zadnji smeje, se najslajše smeje ten się śmieje, kto się śmieje ostatnismejati se v brk śmiać się pod wąsem

SMISEL:smisel za humor poczucie humoruizgubiti smisel za čas stracić poczucie czasu/ rachubę czasuv pravem smislu besede we właściwym słowa znaczeniuv širšem smislu besede w szerszym słowa znaczeniu

SMODNIK:sedeti na sodu smodnika siedzieć na beczce prochu

- 36 -

SMRT:hvaležen ti bom do smrti będę ci wdzięczny do końca życiabled kot smrt blady jak trupgledati smrti v obraz patrzeć śmierci w oczyobsojen na smrt skazany na śmierć iti v smrt za domovino umrzeć za ojczyznęposlati koga v smrt wysłać kogoś na /pewną/ śmierćboriti se s smrtjo walczyć ze śmierciąigrati se s smrtjo igrać ze śmierciąbela smrt śmierć pod śniegiem/lawinąmokra smrt śmierć pod wodą/pod falami/

SODNIK:kjer ni tožnika, ni sodnika gdzie nie ma adwokata, nie ma też sędziego

SOLZA:solze sreče łzy szczęściasolze jeze łzy gniewutopiti se v solzah tonąć w łzachzgodovina pisana s solzami historia pisana łzamigrenke solze gorzkie łzykrokodilje/krokodilove solze krokodyle łzydolina solz padół łezčist kot solza czysty jak łzadebele solze wielkie łzy

SONCE:dežela vzhajajočega sonca kraj wschodzącego słońcanajsrečnejši človek pod soncem najszczęśliwszy człowiek pod słońcemnič (ni) novega pod soncem nic nowego pod słońcemza dežjem sonce sije po burzy (zawsze) wychodzi słońce

SOVRAŽNIK:javni sovražnik wróg publicznytega ne privoščim niti največjemu sovražniku nie życzę tego największemu wrogowisovražnik številka ena wróg numer jedennevidni sovražnik niewidzialny wróg

SPANECnajboljše zdravilo je spanec sen jest najlepszym lekarstwemsladek spanec słodki sen

SPATI:kakor si boš postlal, tako boš spal jak sobie pościelesz, tak się wyśpiszspati kot jazbec spać jak susełspati kot klada spać jak kłodaspati kot otrok spać jak niemowlęspati kot ubit spać jak zabityspati na lovorikah spoczywać na laurachhoditi s kokošmi spati chodzić spać z kuramispati spanje pravičnega spać snem sprawiedliwegonesreča nikoli ne spi licho nie śpikdor spi, ne greši kto śpi, nie grzeszy

SPOMIN:če me spomin ne vara o ile mnie pamięć nie myliimeti kratek spomin mieć krótką pamięćv njem so oživeli spomini odżyły w nim wspomnieniabled spomin blade wspomnienie

- 37 -

reka spominov rzeka wspomnieńmorje spominov morze wspomnieńza spomin na pamiątkę

SPREHOD:vesoljski sprehod spacer kosmicznyzgodovinski sprehod spacer przez historięsprehod v preteklost spacer w przeszłośćsprehod skozi čas spacer w czasieliterarni sprehod spacer po literaturze

SPREMEMBA:veter sprememb wiatr zmian

SRAJCA:navada je železna srajca przyzwyczajenie jest drugą naturąrjave srajce brunatne koszule /naziści/črne srajce czarne koszule /włoscy faszyści/

SRCE:nositi otroka pod srcem nosić dziecko pod sercem /być w ciąży/poslušati glas srca słuchać głosu sercaskrivnosti srca sekrety sercagovoriti z grenkobo v srcu mówić z goryczą w sercusrce se ji je paralo, ko je odhajal serce jej się kroiło, kiedy odchodziłosvojil si je njeno srce zdobył jej serceizvoljenka njegovega srca wybranka jego sercaiz vsega srca z całego sercaz vsem srcem z całym sercemsrce mu za drugo bije jego serce bije dla innejod žalosti ji je počilo srce ze smutku pękło jej sercenamesto srca ima kamen ma kamień zamiast sercatežek kamen se mu je odvalil od srca spadł mu kamień z sercaimeti dobro srce mieć dobre sercez lahkim srcem z lekkim sercemravnati se po logiki srca kierować się sercemčesar polno je srce, o tem usta rada govore co na sercu, to na językudaleč od oči, daleč od srca czego oczy nie widzą, tego sercu nie żallomilec ženskih src pogromca kobiecych serc

SREBRO:živo srebro 1. rtęć 2. żywe srebro /o dziecku/govoriti je srebro, molčati pa zlato mowa jest srebrem, milczenie złotem

SREČA:črepinje prinašajo srečo stłuczone szkło przynosi szczęściesreča je na strani neumnih głupi ma zawsze szczęściesreča je opoteča szczęście i szkło tłuką się łatwovsak je svoje sreče kovač każdy jest kowalem własnego losusreča se mu je nasmehnila uśmiechnęło się do niego szczęścieposkusiti srečo spróbować szczęściakolo sreče se obrača fortuna kołem się toczysreča v igri, nesreča v ljubezni szczęście w grze, nieszczęście w miłości

SREDINEC:pokazati sredinec pokazać środkowy palec

SREDSTVO:namen posvečuje sredstvo cel uświęca środki

- 38 -

STATI 1:to ga bo še drago stalo to go będzie drogo kosztowaćte besede te lahko stanejo službo te słowa mogą cię kosztować pracę

STATI 2:odkar svet stoji od zarania dziejówstati na lastnih nogah stać na własnych nogachstati na trhlih/majavih nogah stać na glinianych nogachtrno/z obema nogama stati na zemlji twardo stąpać po ziemistati s prekrižanimi rokami stać z założonymi rękamiskušali so izvedeti, kdo stoji za njim próbowali się dowiedzieć, kto za nim stoikomaj še stojim na nogah padam z nóg /ze zmęczenia/

STEKLO:umakni se, saj nisi iz stekla odsuń się, nie jesteś przezroczysty

STENA:stena predsodkov mur uprzedzeństena nezaupanja mur braku zaufaniastene imajo ušesa ściany mają uszypritisniti nekoga ob steno przyprzeć/przycisnąć kogoś do murumed štirimi stenami w czterech ścianachgole stene gołe ścianyobraz kot stena kamienna twarzbled kakor stena/kreda blady jak ściana

STISKATI (SE):stiskati pas zaciskać pasažalost jim je stiskala grlo smutek ściskał im gardło

STOL:električni stol krzesło elektrycznevroči stol gorące krzesło

STOLP:stolp dima słup dymu

STORITI (SE):milo se mu je storilo pri srcu zrobiło mu się ciepło na sercučrna tema se mu je storila pred očmi zrobiło mu się ciemno przed oczamikar danes lahko storiš, ne odlašaj na jutri co możesz zrobić dzisiaj, nie odkładaj na jutrodvakrat premisli, enkrat stori najpierw pomyśl, potem zróbne stori drugemu tega, česar nočeš, da drugi storijo tebinie czyń drugiemu, co tobie niemiłelažje reči kot storiti łatwo powiedzieć, trudniej zrobić

STREHA:ostati brez strehe nad glavo zostać bez dachu nad głowąživijo pod skupno streho żyją pod jednym dachemo tem čivkajo že vrabci na strehah już o tym ćwierkają wróble na dachuvzeti koga pod streho wziąć kogoś pod swój dachstreha sveta dach świata /Mont Everest/boljši je vrabec v roki kakor golob na strehi lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu

STRIC:stric iz Amerike wujek z Ameryki

STROJ:delati kot stroj pracować jak maszyna.

- 39 -

STVAR:vsaka slaba stvar je za nekaj dobra nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło

SVET (rzecz.):star kot svet stary jak światsedmo čudo sveta siódmy cud światadržavljan sveta obywatel świataširoki svet szeroki światokno v svet okno na świattretji svet trzeci światves svet (przen.) cały światzaradi tega se svet ne bo podrl świat się (przez to) nie zawalisveta ne boš spremenil świata nie zmieniszbiti odrezan od sveta być odciętym od światapožvižgam se na ves svet mam wszystko w nosietega ne dam za cel svet nie dam/oddam tego za żadne skarby świataspraviti koga na oni svet wyprawić kogoś na tamten światkonec sveta koniec światana konec sveta bi šel za njo poszedł by za nią na koniec światajutri bodo oči sveta obrnjene v Beograd jutro oczy świata będą zwrócone na Belgradhiše ne proda za nič na svetu nie sprzeda domu za nic na świeciedenar je sveta vladar pieniądz rządzi światempogumnim pripada svet do odważnych świat należyfotografija je obkrožila svet zdjęcie obleciało świat

SVET (przym.):sveti oče Ojciec Świętydelati se svetega udawać świętegosveti mir święty spokójsveta resnica święta prawdabiti sveto prepričan być święcie przekonanym

SVETEL:edini svetli žarek v njegovem življenju jedyny promień/promyk światła w jego życiunjegovo ime je s svetlimi črkami zapisano v zgodovini jego nazwisko zapisało się złotymi

literami w historiiimeti svetle in temne strani mieć jasne i ciemne stronysvetli trenutki življenja jasne chwile w życiu

SVINČEN:imeti svinčene noge mieć nogi jak z ołowiusvinčeni oblaki ołowiane chmurysvinčena tišina ołowiana ciszasvinčen molk ołowiane milczeniesvinčeno ozračje ołowiana atmosferasvinčeno nebo ołowiane niebo

ŠČIT:človeški ščit żywa tarcza

ŠOLA:nobene šole nima nie ma żadnej szkoły /nie ukończył/dijak je letel iz šole uczeń wyleciał ze szkołyšola življenja szkoła życiačlovek stare šole człowiek starej szkołyšola v naravi zielona szkołaizkušnje so najboljša šola doświadczenie jest najlepszym nauczycielem

ŠTEVILKA:sovražnik številka ena wróg numer jeden

- 40 -

TEČI:življenje teče dalje życie toczy się dalejčas teče czas biegnie/płyniedenar teče v blagajno pieniądze płyną do kasylaže, kot pes teče łże jak pies, kłamie jak z nutvino je teklo v potokih wino lało się strumieniamibiti z dogodki na tekočem być na bieżąco z wydarzeniami

TEDEN:medeni tedni miesiąc miodowyzakonca imata tihi teden małżonkowie mają ciche dni

TEK:volčji tek wilczy apetyttek pride z jedjo apetyt rośnie w miarę jedzenia

TELEFON:rdeči telefon czerwony telefon

TEORIJA:teorija zarote teoria spiskowa

TIR:življenje se vrača v normalni tir życie (po)wraca w normalne/swoje torypostaviti koga na stranski tir odstawić kogoś na boczny tor

TIŠINA:vas se je pogreznila v tišino wieś pogrążyła się w ciszygloboka tišina głęboka ciszagluha tišina głucha ciszagrobna tišina grobowa ciszamrtva tišina martwa ciszatišina pred nevihto cisza przed burząradijska tišina cisza w eterzesvinčena tišina ołowiana cisza

TOČKA:mrtva točka martwy punktbela točka (sport.) wapno, jedenastka

TOK:plavati proti toku płynąć pod prąd /nie tak jak większość/plavati s tokom płynąć z prądem /jak większość/

TOVARNA:tovarna sanj fabryka marzeń /Hollywood/tovarna smrti fabryka śmierci /o obozach koncentracyjnych/

TREBUH:govoriti iz trebuha mówić brzuchemletalo je pristalo na trebuhu samolot wylądował na brzuchu

TRENUTEK:zgodovinski trenutek historyczna chwilav sedanjem trenutku w chwili obecnejod trenutka do trenutka z każdą chwilą.nima mirnega trenutka nie ma chwili spokojuv prvem trenutku w pierwszej chwiliprišel je njegov veliki trenutek nadeszła jego wielka chwilazadnje trenutke življenja ostatnie chwile życia

- 41 -

TRG:črni trg czarny rynek

TRGOVINA:trgovina z belim blagom handel żywym towarem

TRSKA:kjer se seka, letijo trske gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą

TRUPLO:iti/stopati preko trupel iść po trupach do celusamo preko mojega trupla po moim trupie

UGANKA:on je zame velika uganka on jest dla mnie wielką zagadkąto je za mnoge uganka to dla wielu jest zagadką

UGLEDATI:knjiga je ugledala beli dan książka ujrzała światło dzienne

UHO:melodija gre v uho melodia wpada w uchopovedati na uho powiedzieć na uchozaljubiti se do ušes zakochać się po uszyni mogla verjeti lastnim/svojim ušesom nie mogła uwierzyć własnym uszomnastavila uho nastawić uszuposlušati samo z enim ušesom słuchać na pół uchaposlušati samo s pol ušesa słuchać na pół uchastene imajo ušesa ściany mają uszydati za uho dać po nosiepri enem ušesu mu gre noter, pri drugem ven jednym uchem wejdzie, drugim wyjdziesedeti na ušesih puszczać mimo uszuvrč hodi toliko časa po vodo, dokler se ne razbije póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwie

ULICA:zbuditi celo ulico obudzić całą ulicęjezik ulice język ulicyslepa ulica ślepa uliczkazabresti v slepo ulico zabrnąć w ślepą uliczkęvzgajala ga je ulica wychowywała go ulicaštudenti so šli na ulice studenci wyszli na ulice

UMETNOST:umetnost zaradi umetnosti sztuka dla sztuki

UMRETI:umreti za domovino polec za ojczyznęumreti od smeha pęknąć ze śmiechuljubezen je umrla miłość wygasła

UPANJE:iskra upanja iskierka nadzieižarek upanja promyk nadzieizadnje upanje ostatnia nadziejastaviti upanje na koga/v koga pokładać w kimś nadziejęupanje umira/umre zadnje nadzieja umiera ostatniapokopati upanje pogrzebać nadzieję

- 42 -

URA:ure in ure godzinamišvicarska ura szwajcarski zegarektakoj je vedel, koliko je ura wyczuł pismo nosemure so mu štete jego godziny są policzonečlovek ne ve ne ure ne dneva człowiek nie zna dnia ani godzinydvanajsta ura jim bije jest za pięć dwunasta /ostatnia chwila/zdaj bije naša ura wybiła nasza godzinaodbila mu je zadnja ura wybiła jego ostatnia godzinapriznati kaj v svoji slabi uri przyznać się do czegoś w chwili słabościura strahov godzina duchówrana ura — zlata ura kto rano wstaje, temu pan Bóg daje

USODA:tako je odločila usoda los tak chciał/sprawiłusoda ga preganja los/pech go prześladujeironija usode ironia losuorodje usode narzędzie losusprijazniti se z usodo pogodzić się z losemusodi ne ubežiš przed przeznaczeniem nie ucieknieszboljša usoda je doletela novi film... lepszy los spotkał nowy film...preklinjati usodo przeklinać losusoda se je poigrala z njim los z niego zadrwiłizzivati usodo kusić losprepustiti koga usodi pozostawić kogoś na pastwę losuvzeti usodo v svoje roke wziąć los w swoje ręcezapečatiti usodo przypieczętować loszla usoda niedola

USPEH:uspeh ima veliko očetov sukces ma wielu ojców

USTVARITI (SI):ustvariti iz nič zrobić coś z niczego

VAJA:vaja dela mojstra trening czyni mistrza

VAL:našel je smrt v valovih znalazł śmierć w falachzeleni val zielona fala

VARATI (SE):videz vara pozory myląvarati samega sebe oszukiwać samego siebie

VAS:globalna vas globalna wioska

VEDETI:naj ne ve levica, kaj dela desnica nie wie lewica, co robi prawicato ve vsak otrok to wie każde dzieckoni vedel kam s časom nie wiedział, co zrobić z czasemdati vedeti 1. dać znać 2. dać do zrozumieniave, kaj hoče wie, czego chceveč glav več ve co dwie głowy, to nie jednadrži se kot bi bil ne vem kdo zachowuje się, jakby był nie wiadomo kim

VEJA:prost kot ptiček na veji wolny jak ptak

- 43 -

VELIK:strah ima velike oči strach ma wielkie oczyvelike ribe male žro wielkie ryby jedzą małe rybypojesti vso modrost z veliko žlico pozjadać wszystkie rozumyvelik otrok duże dzieckoveliko platno wielki ekran

VERA:vera gore premika wiara przenosi góryv dobri veri w dobrej wierze

VESELITI (SE):veseliti se kot otrok cieszyć się jak dzieckoveseliti se zdravja cieszyć się zdrowiemne veseli se prezgodaj nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz

VESELJE:deljeno veselje je dvojno veselje radość dzielona z kimś jest podwójną radością

VEST:vest mu ni dala miru sumienie nie dało mu spokojuglas vesti głos sumieniavest grize sumienie gryziebiti brez vesti być bez sumieniaimeti čisto vest mieć czyste sumienieimeti umazano vest mieć nieczyste sumienieimeti kaj na vesti mieć coś na sumieniuimeti koga na vesti mieć kogoś na sumieniumirna vest je najboljše vzglavje najlepszą poduszką jest spokojne sumienie

VETER:vedeti od kod veter piha wiedzieć, skąd wiąd wiatr wiejeproti vetru pod wiatrboriti se z mlini na veter walczyć z wiatrakamikdor seje veter, bo žel vihar kto sieje wiatr, zbiera burzęveter sprememb wiatr zmianmetati denar v veter wyrzucać pieniądze w błoto

VIDETI:videti na lastne oči widzieć na własne oczyvidel je že pol sveta widział już pół światačesa takega svet še ni videl czegoś takiego świat nie widziałvideti le denar widzieć tylko pieniądzevse vidi in vse sliši wszystko widzi i wszystko słyszyvse vidi črno wszystko widzi w czarnych barwachhitro je videl, koliko je ura wyczuł pismo nosemnočem te več videti nie chcę cię więcej widziećzaradi dreves ne vidi gozda im dalej w las, tym więcej drzew

VIDEZ:videz vara pozory mylą

VINO:v vinu je resnica w winie jest prawda/wino rozwiązuje języki

VLADATI:deli in vladaj! dziel i rządź!vladati z jezikom władać językiem

- 44 -

VLOGA:to ne igra nobene vloge to nie gra (żadnej) roli

VODA:živeti ob kruhu in vodi żyć o chlebie i wodzievihar v kozarcu vode burza w szklance wodyše dosti vode bo preteklo, preden jeszcze dużo wody musi upłynąć, żeby...počutiti se kot riba v vodi czuć się jak ryba w wodzieni ne krop ne voda ni pies, ni wydravrč hodi toliko časa po vodo, dokler se ne razbije póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwietiha voda bregove dere cicha woda brzegi rwiekri ni voda krew nie woda

VOJNA:strahote vojne grozy wojnyhladna vojna zimna wojnapsihološka vojna wojna psychologiczna

VOL:lačen, da bi vola pojedel tak głodny, że zjadłby konia z kopytami

VOLJA:kjer je volja, je tudi pot gdzie chęć, tam i drogado mile volje do woli /ile tylko zapragniesz, zechcesz/iz dobre volje z dobrej woliiz proste volje z wolnej woliiz svoje volje z własnej woliznamenje dobre volje znak dobrej wolisvobodna volja wolna wola

VOLK:volk samotar wilk samotniklačen kot volk głodny jak wilkvolk je sit in koza cela wilk jest syty i owca całamorski volk wilk morskivolk v ovčji koži wilk w owczej skórzemi o volku, volk iz gozda o wilku mowa, a wilk tučlovek človeku volk człowiek człowiekowi wilkiemkdor se z volkovi druži, mora z njimi tuliti jeśli wejdziesz między wrony, musisz krakać

tak jak oneVONJ:vonj svobode zapach wolności

VOZEL:gordijski vozel węzeł gordyjski

VOZNIK:nedeljski voznik niedzielny kierowca

VPRAŠATI:kdor vpraša, ne zaide kto pyta, nie błądzi

VRAG:skleniti z vragom pogodbo za dušo zaprzedać duszę diabłupogodba z vragom pakt z diabłemposlati koga k vragu posłać kogoś w diabłyiti k vragu iść do diabłavrag ga je obsedel diabeł w niego wstąpiłslikati vraga bolj črnega, kot je v resnici nie taki diabeł straszny, jak go malują

- 45 -

VRANA:bela vrana biały kruksita vrana lačni ne verjame syty głodnego nie zrozumievrana vrani oči ne izkljuje kruk krukowi oka nie wykole

VRATA:pokazati komu vrata pokazać komuś drzwizapreti vrata pred nosom zamknąć drzwi przed nosemhoditi od vrat do vrat chodzić od drzwi do drzwi /po domach/zima trka na vrata zima puka do drzwipostaviti koga pred vrata wyrzucić kogoś za drzwigledati kakor tele v nova vrata patrzeć jak cielę na malowane wrotaza zaprtimi vrati za zamkniętymi drzwiami

VREČA:kupiti mačka v vreči kupić kota w worku

VREČI:vreči v zrak wysadzić w powietrzeto je vrglo senco na vse to rzuciło cień na wszystkichvreči na koga sum rzucić na kogoś podejrzenievreči karte na mizo wyłożyć karty na stółvreči komu rokavico rzucić komuś rękawicęvreči iz službe wyrzucić z pracyvreči denar skozi okno wyrzucić pieniądze w błotovreči koga na cesto wyrzucić kogoś na bruk/na ulicęvreči v koš wyrzucić do koszavreči se v beg rzucić się do ucieczkivreči se okrog vratu rzucić się na szyjęvreči hrano vase rzucić się na jedzenie

VREME:aprilsko vreme kwiecień-plecień

VRH:sestanek na vrhu spotkanie na szczycieodd vrha do tal od stóp do główbiti na vrhu być na szczycie

VRNITI (SE):vrniti z obrestmi vred zwrócić z nawiązkąvrniti komu milo za drago odpłacić komuś pięknym za nadobnevrniti se na gledališke deske wrócić na deski teatru

VRTNICA:ni vrtnice brez trnja nie ma róży bez kolców

VSAKDANJI:vsakdanji kruh chleb powszedni

VSTATI:vstati od mrtvih zmartwychwstaćvstati z levo nogo wstać lewą nogąvstal mu je dvom nabrał wątpliwości

- 46 -

VZETI:besedo mi je vzel iz ust wyjął mi (to słowo) z ustvzeti pod drobnogled (przen.) wziąć pod lupęvzeti na znanje przyjąć do wiadomościvzeti koga pod streho wziąć kogoś pod dachte podatke je treba vzeti z rezervo te dane trzeba brać z rezerwąvzeti besedo nazaj cofnąć (dane) słowo

ZAČETEK:od začetka do konca od początku do końca

ZAČETI:enkrat je treba začeti kiedyś trzeba zacząćzačeti znova zacząć od nowa

ZADEVA:srčne zadeve sprawy sercowe

ZADNJI:zadnji bodo prvi ostatni będą pierwszymi

ZAKON:luknja v zakonu luka w prawievaruh zakona stróż prawadržati se črke zakona trzymać się litery prawaskregati se z zakoni popaść w konflikt z prawemzakon džungle prawo dżunglizakon močnejšega prawo silniejszegozakon je zakon prawo jest prawempostaviti koga izven zakona wyjąć kogoś spod prawa

ZAPOR:gniti v zaporu gnić w więzieniu

ZAPRETI:zapreti vrata pred nosom zatrzasnąć/zamknąć drzwi przed nosemzaprt krog błędne kołoza zaprtimi vrati za zamkniętymi drzwiami

ZAPUSTITI:ti dogodki so zapustili trajne sledove te wydarzenia pozostawiły trwałe śladysreča ga je zapustila opuściło go szczęście

ZAVESA:dimna zavesa zasłona dymnaželezna zavesa żelazna kurtyna

ZDRAVILO:proti neumnosti ni zdravila na głupotę nie ma lekarstwanajboljše zdravilo je spanec sen jest najlepszym lekarstwem

ZDRAVITI:bolje je preprečiti kot zdraviti lepiej zapobiegać niż leczyćzdraviti mačka leczyć kaca

ZDRAVJE:plačati z zdravjem przypłacić zdrowiem

- 47 -

ZELEN:zeleni val zielona fala /w motoryzacji/prižgati zeleno luč za kaj dać zielone światło na cośzelena miza zielony stółzeleno zlato chmielzelena karta zielona kartazelena meja zielona granicazeleni otok zielona wyspa /Irlandia/

ZEMLJA:star kot zemlja stary jak światnaj mu bo lahka zemlja niech mu ziemia lekką będziepasti v rodovitno zemljo paść na podatny gruntstopiti z oblakov na zemljo spaść z obłoków na ziemiętrdno stati na zemlji twardo stąpać po ziemiizravnati kaj z zemljo zrównać coś z ziemiąmati zemlja matka ziemiaizbrisati kaj z lica/obličja zemlje zmieść coś z powierzchni ziemisol zemlje sól zieminarediti komu pekel na zemlji zgotować komuś piekło na ziemiraj na zemlji raj na zieminajraje bi se v zemljo udrl najchętniej zapadłby się pod ziemię izginil je, kot bi ga zemlja požrla zaginął, jakby zapadł się pod ziemię

ZGODAJ:kdor zgodaj vstaja, mu kruha ostaja kto rano wstaje, temu pan Bóg daje

ZGODBA:to je že druga zgodba to jest (już) inna historia

ZGODOVINA:zgodovina je napisana s krvjo historia krwią pisanatek zgodovine bieg historiidelati zgodovino tworzyć historię, pisać historiępreiti v zgodovino przejść do historiilist zgodovine karta historiispremeniti tok zgodovine zmienić bieg historiismetišče zgodovine śmietnik historii

ZGODOVINSKI:zgodovinska odločitev historyczna decyzjazgodovinska resnica prawda historyczna

ZLAT:zlato pravilo złota regułaobljubiti zlate gradove obiecywać/obiecać złote góryto je zlatega denarja vreden delavec to pracownik na wagę złotazlata mladina złota młodzieżzlata mrzlica gorączka złotaimeti zlate roke mieć złote ręcezlata sredina złoty środekzlato runo złote runo

ZLATO:črno zlato czarne złoto /ropa lub węgiel/ta človek je vreden (suhega) zlata ten człowiek jest na wagę złotazeleno zlato chmielgovoriti je srebro, molčati pa zlato mowa jest srebrem, milczenie złotemni vse zlato, kar se sveti nie wszystko złoto, co się świeciolimpijsko zlato złoto olimpijskie /złoty medal na olimpiadzie/

- 48 -

ZLO:manjše zlo mniejsze złonujno zlo zło konieczne

ZMAGA:izpustiti zmago iz rok wypuścić zwycięstwo z rąkPirova zmaga pyrrusowe zwycięstwogladka zmaga gładkie zwycięstwo

ZNANEC:star znanec policije stary znajomy policji

ZOB:stisniti zobe zacisnąć zębypokazati zobe pokazać pazurkioborožiti se do zob uzbroić się po zębycediti besede skozi zobe cedzić słowa przez zębydržati jezik za zobmi trzymać język za zębamizob časa ząb czasupodarjenemu konju se ne gleda na zobe darowanemu koniowi nie zagląda się w zębyoko za oko, zob za zob oko za oko, ząb za ząb

ZRAK:viseti v zraku wisieć w powietrzudihati isti zrak oddychać tym samym powietrzemzleteti v zrak wylecieć w powietrze

ZRNO:zrno do zrna pogača, kamen do kamna palača ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka

ZVEZDA:tako je bilo zapisano v zvezdah tak było zapisane w gwiazdachroditi se pod nesrečno zvezdo urodzić się pod nieszczęśliwą gwiazdą

ŽELEZEN:imeti železno zdravje mieć żelazne zdrowieimeti železne živce mieć żelazne nerwy/nerwy z żelazaželezni ptič stalowy ptak /samolotželezna disciplina żelazna dyscyplinaželezen stisk żelazny uściskŽELEZO:kuj železo, dokler je vroče kuj żelazo, póki gorące

ŽELODEC:poln želodec nerad študira pełny brzuch nie uczy się chętnieljubezen gre skozi želodec przez żołądek do serca

ŽENA:biti blažen med ženami być rodzynkiem /jedynym mężczyzną między

kobietami/

ŽEP:izdelek polni trgovcem žepe produkt nabija kieszenie handlowcomgloboko poseči v žep uderzyć się po kieszeniimeti zmago v žepu mieć zwycięstwo w kieszeni /pewne/imeti luknjo v žepu mieć dziurę w kieszeniimeti prazen žep mieć pustą kieszeńimeti kačo v žepu mieć węża w kieszeniplačati iz svojega žepa płacić z własnej kieszeni

- 49 -

poznati kot svoj žep znać jak własną kieszeńta stvar ni za vsak žep ta rzecz nie jest na każdą kieszeń

ŽETEV:brez setve ni žetve nie ma żniw bez (za)siewukrvava žetev krwawe żniwobogata žetev bogate żniwo/żniwa

ŽIVEC:odpovedali so mu živci nerwy odmówiły mu posłuszeństwapopustili so mu živci puściły mu nerwynimam živcev, da bi to gledal nie mam nerwów, żeby na to patrzećohraniti mirne živce zachować spokójizgubiti živce stracić nerwyiti komu na živce działać komuś na nerwyimeti močne živce mieć mocne nerwyjeklene živce stalowe nerwy/nerwy ze staliželezne živce żelazne nerwy/nerwy z żelazarazrahljati živce zszargać nerwy

ŽIVETI:samo enkrat živimo raz się żyjeta portret kar živi ten portret jest jak żywyali živiš na luni? spadłeś z Księżyca?živeti v oblakih żyć w chmurach/bujać w obłokachživeti v senci żyć w cieniučlovek ne živi samo od kruha nie samym chlebem człowiek żyje

ŽIVLJENJE:greniti si življenje uprzykrzać sobie życieigrati se z življenjem igrać z życiem/ze śmiercią.začeti novo življenje zacząć nowe życiepomlad življenja wiosna życiajesen življenja jesień życiaživljenje teče dalje życie toczy się dalejnjegovo življenje visi na lasu jego życie wisi na włoskuspremeniti življenje v pekel zamienić życie w piekłoplačati z življenjem przypłacić życiembiti v cvetu življenja być w kwiecie wiekušola za življenje szkoła życiabojevati se na življenje in smrt walczyć na śmierć i życieteči kot za življenje biec jak o życiekakršno življenje, taka smrt jakie życie, taka śmierć

ŽOGA:poslati žogo v mrežo posłać piłkę do siatkipobrati žogo iz mreže wyciągnąć piłkę z siatkižoga je okrogla piłka jest okrągła

- 50 -