Instrukcja laboratoryjna do ćwiczenia:

Podstawowe polecenia systemu LINUX 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie z podstawowymi poleceniami systemów operacyjnych opartych na jądrach linuksowych. 2. Wstęp teoretyczny Jeden z wariantów współpracy z systemem linux odbywa się poprzez dialog prowadzony pomiędzy użytkownikiem (administratorem) systemu a systemem przy użyciu poleceń. Polecenia wydawane są przez użytkownika (administatora) systemu za pośrednictwem interpretera komend (ang. shell, root shell). W wyniku ich wykonania możliwa jest np. współpraca z systemem plików, administracja kontami użytkowników, konfiguracja oraz pozyskanie szeregu informacji na temat systemu. Lista wybranych poleceń znajduje się poniżej. 2.1 Polecenia ogólne

- Identyfikacja użytkownika, polecenie id, - Zmiana hasła użytkownika, polecenie passwd, - Informacje dotyczące bieżącej sesji, polecenie who, np. who –umH, - Bieżący katalog, polecenie pwd, - Informacja o katalogu domowym, zmienna $ECHO i zmienna $HOME, - Informacja o procesach, polecenie ps, np. ps –au, - Wysyłanie sygnałów do poszczególnych procesów, polecenie kill, np. kill –9 854

powoduje wysłanie sygnału o numerze 9 (terminate) do procesu, którego identyfikator PID (Process ID) jest równy 954,

- Konfiguracja i informacje na temat połączenia sieciowego, polecenie ifconfig, - Kończenie pracy z powłoką, polecenie exit lub kombinacja klawiszy CTRL+D, - Wstrzymanie aktualnie uruchomionego procesu, kombinacja klawiszy CTRL+Z, - Wznowienie wstrzymanego procesu, polecenie fg, - Przywoływanie listy wydanych poleceń, polecenie history.

2.2 Potokowanie strumienia danych Zastosowanie znaku | pozwala na łączenie wyjścia jednego polecenia z wejściem innego (tworzenie tzw. rurociągu, ang. pipeline). Takie rozwiązanie pozwala np. na wygenerowanie zestawu danych za pomocą pierwszego polecenia, a następnie przetworzenie go przy użyciu kolejnego polecenia, np. ls –al | more –p.

2.3 Praca z systemem plików Poniżej znajduje się lista standardowych katalogów w systemie linux:

- /bin - przechowywane są w nim standardowe polecenia systemu linux, - /dev - przechowywane są w nim pliki reprezentujące punkty dostępu do urządzeń

systemowych, - /etc - przechowywane są w nim administracyjne pliki konfiguracyjne, - /home - przechowywane są w nim katalogi przypisane do poszczególnych użytkowników, - /mnt - zapewnia odpowiednią lokalizację do montowania urządzeń, takich jak zdalne

systemy plików oraz nośniki wymienne, - /root - jest to katalog domowy administratora systemu, - /sbin - przechowywane są w nim polecenia służące do administrowania systemem oraz

uruchamiające procesy tzw. demonów (ang. daemon), - /temp - przechowywane są w nim pliki tymczasowe, wykorzystywane przez różne

aplikacje, - /usr - przechowywane są w nim pliki dokumentacji systemu, gry pliki graficznego

interfejsu użytkownika, - /boot - przechowywane jest w nim jądro systemu LINUX, - /var - przechowywane są w nim katalogi danych różnych aplikacji, w szczególności

takich jak serwer FTP (katalog /var/ftp) czy Server WWW (katalog /var/www). 2.4 Operacje na plikach i katalogach

- polecenie cd umożliwia zmianę katalogu bieżącego na katalog będący argumentem polecenia, np. cd ~/ umożliwia przejście do katalogu domowego użytkownika, cd / umożliwia przejście do katalogu głównego (ang. root directory),

- polecenie pwd wyświetla nazwę katalogu bieżącego, - polecenie mkdir umożliwia utworzenie nowego katalogu, - polecenie ls wyświetla zawartość katalogu, np. ls -al, ls /bin, - polecenie ln umożliwia stworzenie nowego dowiązania do pliku, np. ln -s tworzy

dowiązanie symboliczne (link) do pliku, - polecenie touch służy do zmiany stempla czasowego pliku, jednakże przy jego użyciu

możliwe jest też tworzenie nowych plików, np. touch p spowoduje utworzenie pliku o nazwie p i rozmiarze 0 bajtów, o ile plik ten nie istnieje,

- polecenie cp umożliwia kopiowanie plików, - polecenie mv umożliwia przeniesienie plików, - polecenie rename umożliwia zmianę nazwy pliku, - polecenie mc uruchamia menedżera plików o nazwie Midnight Commander.

2.5 Metaznaki i operatory

- znak * zastępuje dowolną liczbę znaków, np. ls /usr/bin/m* - znak ? zastępuje jeden znak, np. ls /usr/bin/m? - dzięki nawiasom klamrowym […] w argumencie polecenia możliwe jest użycie każdego

ze znaków ujętych w nawiasach, np. ls /usr/bin/m[cu]*

2.6 Przekierowanie strumienia danych do pliku

- znak < umożliwia przekierowanie zawartości pliku do standardowego wyjścia, np. more < plik,

- znak > umożliwia przekierowanie strumienia danych ze standardowego wyjścia do pliku; jeżeli plik istnieje, to jego poprzednia zawartość zostaje usunięta, np. ls > plik,

- znaki >> umożliwiają przekierowanie strumienia danych ze standardowego wyjścia do pliku; jeżeli plik istnieje, to nowe dane zostają dopisane na koniec pliku.

2.7 Zmiana uprawnień Każdy plik i katalog w systemie linux posiada 10 bitów protekcji w formacie drwxrwxrwx (bity protekcji widoczne są, np. po wykonaniu polecenia ls z parametrem -l), gdzie

- Bit 1 umożliwia identyfikację rodzaju pliku („d” - katalog, „-” - plik, „l” – link do pliku), - bity 2-4 uprawnienia właściciela pliku, - bity 5-7 uprawnienia grupy do której należy właściciel, - bity 8-10 uprawnienia pozostałych użytkowników, - „r” – prawo do odczytu, „w”- prawo do zapisu, „x” prawo do uruchomienia, jeśli plik jest

programem. Administrowanie uprawnieniami możliwe jest przy użyciu poniższych instrukcji:

- polecenie chmod umożliwia zmianę praw dostępu do pliku bądź katalogu, np. chmod go+w p powoduje dodanie prawa do zapisu (w - write) pliku o nazwie p użytkownikom należącym do tej samej grupy co plik p (parametr g - group) oraz dodanie prawa do zapisu pliku wszystkim pozostałym użytkownikom (parametr o - others),

- polecenie chown umożliwia zmianę właściciela pliku bądź katalogu, - polecenie chgrp umożliwia zmianę grupy, do której należy plik.

3. Zadania do wykonania

- Uruchomić system operacyjny KNOPPIX 3.7 z płyty CD. W celu uruchomienia systemu w polskiej wersji językowej, w boot menu należy wpisać knoppix lang=pl. Po uruchomieniu środowiska z kmenu / KNOPPIX należy wybrać Root Shell.

- Zapoznać się z praktycznym działaniem każdego z wyszczególnionych powyżej poleceń systemu linux. Użycie każdego polecenia udokumentować w sprawozdaniu.

Sprawozdanie powinno zawierać nazwę wydawanego polecenia i jego krótki opis, rezultaty działania polecenia (w postaci logu) oraz opis otrzymanych rezultatów. 4. Przydatne wskazówki

- Informacje na temat poleceń można uzyskać przy pomocy polecenia man nazwa_polecenia, np. man ls,

- Sporządzenie logów można znacznie sobie ułatwić wykorzystując przekierowanie bądź polecenie script.