Podróżnik WC

8/10/2019 Podrnik WC

1/137


2/137

Copyright 1997 by Wojciech Cejrowski

Copyright 1997 for all the photographs

by Wojciech Cejrowski

Copyright for the Polish edition

W. Cejrowski Ltd.

Kociewie - Poland 1997

ISBN 83 - 908432 - 0 - X

projekt okadki i stron tytuowych

ukasz Ciepowski i Wojciech Cejrowski

korekta:

Magorzata Grska

Wydawca:

W. Cejrowski Ltd.

00 - 958 WarszawaSkrytka pocztowa 35

Druk:

Drukarnia Wyszego Seminarium Duchownego w Pelplinie

Bernardinum, plac Mariacki 7


3/137

Babci Wadysawie*

*Dziki niej jako szecioletni dzieciak wyjechaem na moje pierwsze safari.

Polowalimy wtedy na tygrysy. Siedziaem ukryty pod wiklinowym stoem w kuchni.

Z blatu zwisa prawie do samej podogi ceratowy obrus w kwiatki. Pod pach ciskaem

kurczowo kij od szczotki ryowej, ktr Babcia wczeniej wyszorowaa gumoleum - to by

mj sztucer. (Strzelba najnowszej generacji, oczywicie produkcji Winchestera. Prawdziwecacko. Apogeum sztuki rusznikarskiej robione na zamwienie.)


4/137

Kiedy tylko Babcia - tygrys zbliaa si do stou, by kontynuowa produkcj klusek do

pomidorwki, dgaem j w udo za pomoc sztucera. Krzyczaa wtedy zupenie szczerze

aaaa, a ja puchem z dumy jako wietny myliwy.

Upolowaem w ten sposb cae stado tygrysw bengalskich. (Ile dokadnie sztuk

pooyem, wie Babcia - ona pucha od celnych trafie sztucera, ktre dawao si policzy

jeszcze przez kilka nastpnych dni, poniewa pozostaway na udach w formie okrgych

siniakw. Byo ich oczywicietyle, ile tygrysich trupw. Babcia miaa je na pewno policzone,

bo co jaki czas nacieraa kady z osobna maci przeciwblow.)

Moje pierwsze safari skoczyo si dosy nieprzyjemnie, kiedy Dziadek wyrazi

negatywn opini na temat wygldu babcinych ud,a na dodatek stwierdzi, e wyprasza sobie

takie zabawy, bo to jego uda. Wtedy nie potrafiem zrozumie jak to moliwe. Jego uda???

Mimo to byem pokorny, bo Dziadek pokaza mi swj pasek do ostrzenia brzytwy.

Zada te pytanie, ktre, w przeciwiestwiedo prawa wasnoci babcinych ud, byo dla mnie

bardzo klarowne. Pytanie brzmiao:

- Chcesz, ebym ci z tyka zrobi kajzerk?!

Nie chciaem. Dlatego nastpnego dnia siedzc w mojej kryjwce pod stoem z

wikliny czekaem na Babci ju nie jako myliwy, ale jako Tygrys Bengalski. Kiedy tylko

Babcia zbliaa si do stolika, by kontynuowa produkcj klusek, wyskakiwaem na ni z

rykiem. Babcia odskakiwaa przeraona wrzeszczc wniebogosy ratuunkuuu tygryyys!!!

Potem bya zazwyczaj poerana. (Ile dokadnie Bab poarem nie wie nawet Babcia. Myl,

e kilka mendli albo nawet ca kop.)

Dziadek by tego dnia nie w sosie, mia dokuczliw podagr, muchy w nosie albo gra

ze wiatem zewntrznym w Pana Wtrcalskiego, wic zepsu nam take i t zabaw -

powiedzia, e w takich warunkach nie moe czyta gazety.

- Najpierw si czaj jak myszy pod miot, a potem nagle oboje wrzeszcz jak koty

obdzierane ze skry!!! Skaranie boskie!!! Zawau mona dosta!!! Zagrajta se we warcaby, anie w te wasze safary!!! - wrzeszcza znacznie goniej od nas.

Nie wytknem mu tego, bo ponownie pada propozycja zamiany mojego tyka w

kajzerk za pomoc wojskowego pasa do ostrzenia brzytwy. Wtedy Babcia powiedziaa do

Dziadka:

- Franu, daj spokj.

I Franu da spokj. Tak nagle jak biblijna nawanica. Przedtem jeszcze tylko trzasn

drzwiami mwic, e idzie do warstatu ostrzy noe, a moe nawet wyklepa kos.Dziadkowi zawdziczam choleryczny charakter, poczucie humoru, zmys praktyczny,


5/137

zamiowanie do drewna i ca mas innych rzeczy ze sfery fizycznej, namacalnej, mierzalnej.

Babci zawdziczam niepowstrzymany rozwj fantazji i marze. To ona podlewaa

pncza mojej dziecicej wyobrani. Pilnowaa, by do bujnie i dziko zmierzwionego gszczu

pomysw nie wkrad si ogrodnik z sekatorem przyziemnego realizmu i nie zacz

porzdkowa - by nie poprzycina moich nierealnych wizji w rwniutkie i symetryczne

ywopoty. Dziki Babci mam w gowie nieokieznan, pen ycia puszcz, a nie nudny park

w stylu angielskim.

Czowiek cywilizuje i trzebi dziko na caej naszej planecie oraz we wasnym

wntrzu. Jednoczenie ten sam czowiek czyni rozpaczliwe wysiki, by ocali enklawy

naturalnej przyrody tam, gdzie jeszcze s - np. Zielone Puca Ziemi. Mojej Babci udao si

ocali Zielone Puca Mojej Wyobrani. Dlatego mogem zosta podrnikiem i dlatego

Podrnika WC dedykuj:

Babci Wadysawie

podpisano: WC z jednym pucem

W drugiej czci ksiki wyjani to bardziej szczegowo, na razie musi Pastwu wystarczy informacja, ewszystkie ekspedycje tropikalne odbyem pomimo braku prawego puca - wycito mi je, kiedy miaem 5 lat.

Skoro mnie nie powstrzymuje przed podrowaniem nawet brak puca, Pastwa nie powinien powstrzymywabrak pienidzy, kolka w boku, krtkowidztwo, nieznajomo jzyka, podeszy wiek i tem podobne duperele.wiat naley do odwanych, a nie do modych, zdrowych i bogatych.


6/137

Podrnik WG to to samo co notatnik z podry - zeszyt, w ktrym zapisywaem

na bieco rne istotne myli i wydarzenia zwizane z kad moj wypraw do ciepych

krajw. Zawiera on opis najbardziej niewiarygodnych i komicznych przygd, ktre przeyem

w trakcie kilkunastu ekspedycji tropikalnych.

Zanim najem si do pracy w telewizji, byem ju od ponad 10 lat podrnikiem.

Zjedziem wszystkie kraje latynoamerykaskie od Rio Grande po Orinoko. Poniewa przy

tej okazji robiem zdjcia na zamwienie firm z USA, wybieraem zawsze takie miejsca, ktre

przeraay konkurencj -jechaem tam, gdzie nie chcieli pojecha inni:

Wojna w Salwadorze, trzsienie ziemi w Meksyku, nielegalne kopalnie zota w

Kostaryce i uprawy koki w Kolumbii, kontrrewolucja w Nikaragui, pogromy Indian w

Gwatemali, tajemnicze zabjstwa turystw na terenach plemienia Kuna w Panamie...

Brzmi gronie i smutno?

Prosz si nie martwi, przecie autorem tej ksiki jest satyryk. Jeli kogo bawi WC

Kwadrans - znajdzie tu bez wtpienia to, co w tym programie lubi. Jeli kogo WC Kwadrans

irytowa, bdzie mg z satysfakcj poczyta o tym, jak Pan WC, bohater emerytek ra -

cowych i heros witobliwych panien na wydaniu, narobi ze strachu w portki oraz jak puci

pawia na wasn twarz.

Prawdziw satysfakcj przeyj wtedy, gdy spocony ze miechu Czytelnik nie bdzie

w stanie uwierzy, e to wszystko przytrafio mi si naprawd.

Gwarancj dobrej rozrywki jest z jednej strony egzotyka opisywanych miejsc i

sytuacji, a z drugiej mj charakter - w najbardziej dramatycznych sytuacjach zwykle

wybucham mieciem. Mj zmys satyryczny stara si w ten sposb rozadowa stres.

Nic umiem tego kontrolowa, wic czsto popadam w towarzyskie tarapaty -

chichotaem kilkakrotnie na pogrzebach, w czasie romantycznych pocaunkw, w trakcie

kazania...

Ostatnio rechotaem na cae gardo, kiedy sadzajc pewn starsz Pani na wzekinwalidzki nie daem rady jej utrzyma i zsuna mi si na podog. Jak drewniana lala.


7/137

Wypisz wymaluj Pinokio. Duszc si na ten widok ze miechu powiedziaem:

- Pani Mario, raz na wozie, raz pod wozem.

Dwuznaczno tego stwierdzenia w sytuacji Pani Marii ostatecznie mnie rozebraa.

Tarzaem si po pododze obok niej i wzka. Wiem, e to niesmaczne eby si tak chichra z

wasnego dowcipu, ale c miaem robi. Maria rymna na podog, co oczywicie wywoao

u mnie stres, a w konsekwencji niepowstrzymany miech.

Na szczcie poszkodowana troch mnie zna, wic nie poczua si dotknita i nie byo

skandalu. Ta 86 - letnia kobieta odpowiedziaa byskotliwie, e wolaabysama decydowa o

tym, gdzie i kiedy si puci.

T ripost uratowaa mnie od linczu - wiadkami wydarzenia byo kilka starszych

osb, dla ktrych moje groteskowe poczucie humoru na pewno nie byo czytelne. W

pierwszym odruchu zrobili okrge oczy, nie bardzo wiedzc jak zareagowa, ale potem

przyjli nasz optyk izawtrowali nam salw zgodnego miechu. Tym razem mi si upieko.

Pani Mario, wielkie dziki za refleks.

/ - / Wojciech Cejrowski

podrnik


8/137

Od roku 1985 jed z wyprawami tam, gdzie przyroda jest wci dzika, a wic na

tereny, gdzie trudno przetrwa. S to zazwyczaj kompletne odludzia. Nawet Pan Bg tam

niechtnie zaglda, poniewa waciwie nie ma ani na co, ani na kogo patrze - wier

czowieka na mil szecienn przestrzeni.

Przyczyna takiego stanu rzeczy jest prozaiczna: mao kto potrafi wytrwa w miejscu,

gdzie nie daje si y i y si nie chce, bo to takie zadupie, e nawet Coca - Cola nie dociera.

Dla mnie jednak kilka tygodni na pustkowiu, to spenienie marze. Miejsca, z ktrych natura

wygonia prawie wszystkich ludzi, przycigaj mnie w sposb niezrozumiay dla innych.

Krainy zapomniane, nikomu nie znane, smagane jakim kataklizmem, trudno dostpne lub

zwyczajnie nieatrakcyjne to dla mnie gratka.

Mieszkacy takich pustkowi marz zawsze o wyrwaniu si do lepszego wiata i

atwiejszego ycia. O ucieczce do cywilizacji. Dlatego, kiedy do nich przybywam, witaj

mnie jak zbkanego wdrowca. Zbkanego, bo przecie nikt by tu nie przyby z wasnej i

nieprzymuszonej woli. Kiedy dowiaduj si jednak, e dotarem na ich koniec wiata z pen

premedytacj, z wdrowca zbkanego zamieniam si w ich oczach w obkanego. Przecie

nikt o zdrowych zmysach by w takie miejsce nie przyszed.

Podobnie znajomi w Polsce - od dawna patrz na mnie tak, jak kady normalny

czowiek spoglda na much, ktra, przeciwnie do reszty stworzenia, znajduje przyjemno w

zwiedzaniu kolejnej kupy krowiego ajna.

Musz im takie porwnania wybaczy, bo midzy moimi wyprawami a tym, co robi

muchy jest pewne formalne podobiestwo...

Pustkowia, ktre odwiedzam, zazwyczaj silnie cuchn: dungla zgnilizn, bagna

botem, pustynie kurzem, jaskinie stchlizn, sawanny bydlcymi plackami, a ja sam, po

kilkunastu dniach podry, tym wszystkim po trosze.

Ale przecie podobnie cuchn miejsca cywilizowane, modne kurorty i atrakcje

turystyczne: Wenecja zgnilizn i botem, Grecja rybimi flakami, Londyn dymem i stchlizn,Pary kurzem, Krakw gobimi kupami, a dowolnie wybrany turysta w Jastarni wszystkim


9/137

tym po trosze (z domieszk piwa).

Pewnie dlatego wakacje w luksusowych kurortach, parawany, grajdoki i tranzystory

na play w Krynicy Morskiej ani Costa Brava nie stanowi dla mnie adnej atrakcji. Powab

cywilizacji do mnie nie przemawia. Za to kiedy sysz okrelenie w rodzaju dungla - zielone

pieko wiem na pewno, e dla mnie bdzie to raj na ziemi.


10/137

Oczywicie bywaem wielokrotnie take w krajach cywilizowanych, ale ta cz mego

yciorysu nie jest dla mnie samego ani szczeglnie wana, ani interesujca i nie bdzie

stanowia tematu niniejszej ksiki.

Zwiedzanie Europy i udomowionej czci Ameryki zostawiam sobie na czas pnej

emerytury. Na razie, pki czowiek mody, chc robi to, czego czowiek stary nie bdzie ju

w stanie zrobi. Reszta niech czeka. Europa niech czeka. Wielkie metropolie te. Wszdzie

tam, gdzie da si dotrze na wzku inwalidzkim pojad dopiero wtedy, kiedy nie bd ju

mg porusza si bez wzka.

I raczej nie bd o tym pisa ksiek, bo na ich okadkach musiabym si pojawi jako

zaliniony starzec, ktremu kto wyciera nos. Kto by co takiego kupi?

Dzisiaj to co innego: z przodu i z tyu okadki mody bg w peni si witalnych, nic

mu si nie trzsie, a nawet jak si usmarcze to jedynie ze miechu. (Penego wa snych

zbw.)

Tak wic, pki do si i fantazji, preferuj dzicz i egzotyk.

Wyjtek od tej reguy stanowi wybrane galerie sztuki - mieszcz si niestety zawsze

w wielkich miastach, a nie na rodku pustyni Gobi i maj podjazdy dla wzkw, ale

zostawianie ich na pn jesie ycia nie ma sensu. Na staro oko ju nie rozezna

wszystkich szczegw ani subtelnoci koloru, a i fantazja z percepcj, porzdnie sfa-

tygowane, nie podoaj Sztuce.

Podziwianie malarskiego kunsztu minionych pokole to zadanie modoci. Trzeba

mie czynne i chonne wszystkie zmysy. Trzeba te, obowizkowo, zapodni mody umys i

serce piknem, by posi zdolno tworzenia pikna dla innych. Robic to dopiero tu przed

wypraw na ono Abrahama zachowujemy si jak samoluby - wtedy mona sobie jedzi po

galeriach i odwiea wspomnienia - przedtem naleao jednak da co wiatu. Pozostawi

wasn odrobin pikna. eby by do tego zdolnym, trzeba w modoci wyksztaci

wraliwo - temu su galerie.


11/137

Wjedam wic czsto w sam rodek jakiej snobistycznej miejscowoci, siedz tam

kilka dni i jak galernik na galerze nie ogldam wiata poza wntrzem mojej gallery. (Naprzykad Tate Gallery w Londynie; albo Marne Gallery w Izraelu -jeli taka jest.)

Kiedy pojechaem na tydzie do Parya tylko po to, by zwiedzi Luwr. Tydzie mi w

zupenoci wystarczy, ale nikt ze znajomych nie potrafi zrozumie jak to moliwe, e po

tygodniowym pobycie w Paryu nie widziaem wiey Eiffla. Wiea dua - zdoam jeszcze

dojrze jako emeryt, nawet bez szkie.

W Petersburgu te byem tydzie i zwiedziem jedynie Ermita. Jedynie? A!

Najpierw cao. Nastpnego dnia wybrane ekspozycje ponownie. Dnia trzeciego

wybrane sale. Wreszcie wybrane obrazy. Ostatni dzie pobytu strawiem na studiowaniu

wszystkich obrazw wszystkich Bruegelw. To moje ulubione malarstwo.

Flamandy, Flamandy

ber alles !!! Deutschland kaput!

Moja praca zawodowa sprawia, e bywam (na przykad z wystpami) w krajach i

miejscach bdcych zaprzeczeniem przyrody nie tknitej rk biaego czowieka. Nawet tam

staram si znale i odwiedzi jak oaz dzikiej natury.

Rokrocznie kilka milionw turystw nawiedza Wielki Kanion Kolorado w Arizonie.

Konkretnie wyglda to tak. e te miliony ludzi podjedaj autostrad do krawdzi kanionu i

tam przechylajc si przez barierki zagldaj w d. Czasem jedenczy drugi cinie w gb

papierowy samolocik i popatrzy jak adnie i dugo leci. Ale nie syszaem, by komu si

chciao zej po zabawk na samo dno kanionu, wynie j z powrotem w gr i rzuci raz

jeszcze.

Dyla na samo dno, kilka godzin po kamienistej ciece? W jakim celu? Tam nie ma

kioskw z napojami. Tam w ogle nic nie ma, wic po co i?

Kto nie by, nie pojmie, e ogrom Kanionu Kolorado daje si oceni jedynie

maszerujc na samo jego dno. Jego gboko podawana w stopach nikomu nic nie mwi -

dopiero zmierzona naszymi wasnymi krokami, przyspieszonym oddechem, zadyszk, kolk

w boku, strug potu pync po plecach... dopiero tak zmierzony Kanion Ko lorado jest


12/137

prawdziwie Wielki.

W czasie pierwszej wyprawy do USA zanioso mnie od razu a na drugi brzeg, czyli

do Kalifornii. Powodem wyjazdu bya wymiana studencka midzy Uniwersytetem

Warszawskim a Santa Clara University niedaleko San Francisco. Pojechao w sumie

kilkanacie osb, wszystko modzi ludzie, wydawaoby si peni werwy i fantazji. Praktyka

pokazaa jednak, e modo i fantazja nie zawsze id w parze.

Do Kalifornii oczywicie dolecielimy z Nowego Jorku samolotem, ale nawet przez

moment nie mylaem, eby wraca tym samym sposobem - to troch za bardzo

cywilizowane i nudne. Byodla mnie oczywiste, e drog powrotn odbd samochodem. Po

ziemi. Rozgldajc si po Ameryce na lewo i prawo.

- Przez cay kontynent? - pytali znajomi. - Dwanacie dni za kkiem? Chopaku, tobie

si we bie pomieszao. Lepiej wracaj z nami samolotem.

Nic mi si nigdzie nie pomieszao - oni ogldali krtkometrawk pod tytuem

Chmury z gry, ja widziaem serial Ameryka w poprzek. Przemierzyem kilkanacie

stanw. I to bocznymi drogami, a nie po autostradach! (Powtrzyem to, co dekad wczeniej

zrobi mj Ojciec - zaczem podr z tylnymi koami w jednym oceanie, a zakoczyem

parkujc przednimi w drugim. Z t tylko rnic, e jechalimy w przeciwnych kierunkach.)

Oczywicie, e w te dwanacie dni udao mi si jedynie posmakowa a nie pozna

Stany Zjednoczone, ale to i tak o cay kontynent wicej ni przebogate wraenia moich

znajomych inspirowane widokami lotniska J.F. Kennedyego, kilkunastu podstarzaych

stewardes i wyschnitych kurzych piersi serwowanych na lunch przez Amerykaskie Linie

Lotnicze.

Do dzi pewnie z rozrzewnieniem wspominaj film, ktry ogldali na pokadzie

Boeinga 747 - film nosi tytu Discovering America. Na czyciutkim ekranie telewizora

pokazywano w przyblieniu i skrcie to samo, co ja ogldaem przez szyb mojego auta

zapakan roztrzaskanymi korpusami kilkunastu gatunkw owadw przydronych.


13/137

Z braku pienidzy spaem, gdzie si dao. Czasem po prostu na tylnym siedzeniu,

skulony z ciasnoty i zimna. Innym razem pod goym niebem Teksasu, godny i brudny jaknieboskie stworzenie, ale wniebowzity ze szczcia, e doznaj czego, o czym nie napisano

w folderach agencji turystycznych.

Najpierw zepsua si klimatyzacja - w aucie po trzech minutach zrobio si jak w

saunie. Musiaem pootwiera okna i szyberdach. Robiem to niechtnie, bo na tamtych

terenach jest tyle kurzu w jednym metrze szeciennym powietrza, co w caym Bechatowie.

Wszystko to musiao si oczywicie do mnie poprzykleja.

Na dokadk zabdziem na polnych drogach i przez kilka godzin bkaem si autem

po bezkresnych pustkowiach nie widzc ladu jakiejkolwiek ludzkiej chudoby.

Per saldo byo to duo bardziej interesujce ni zwiedzanie miasta Dallas, ale i tak nie

umywao si do gwnego tematu tej ksiki, czyli moich kilkunastu ekspedycji tropikalnych.


14/137

To, e jed do krajw dzikich i na pustkowia, czyli tam, skd inni uciekaj, to nie

umartwianie si na si, lecz wprost przeciwnie - hedonizm. Robi to z autentyczn

przyjemnoci, nie dla sawy i pienidzy, ale dla frajdy jak z tego mam. Niebezpiecznie

zawsze znaczyo dla mnie ciekawie.

Dotyczy to w rwnym stopniu miejsc, co sytuacji: do Salwadoru pojechaem

zwiedza wojn, do Nikaragui, by podziwia kontrrewolucj i klsk godu, do Meksyku

na prawdziwe trzsienie ziemi. (Brzmi zupenie jak na prawdziwe pieczenie kartofli czy

co w tym rodzaju.) Zreszt bardzo mnie ono rozczarowao...

Pewnej nocy w domu moich przyjaci w Mexico City odbywalimy mae przyjcie,

czylifiestesita. W telewizji od kilku dni zapowiadano trzsienie ziemi, wic cae miasto byo

lekko poddenerwowane i ludzie szukali odprenia. Jedni uciekli na krtki urlop do

Acapulco, inni do pooonych poza stolic dacz, reszta robia to, co postacie z obrazu mego

ulubieca Bruegela pod tytuem Walka postu z karnawaem'' - rano msza, a wieczorem

balanga, potem msza i znowu balanga. Post - karnawa - post. Wszystko w nerwowym

oczekiwaniu na trzsienie ziemi.

We wszystkich kocioach wznoszono mody do odpowiedniego witego. Nie

pamitam, jak si nazywa, ale to ten sam, co chroni od padaczki!

Sic!

To poczenie zawsze wydawao mi si zabawne, ale jednoczenie odrobinniesmaczne. (Mj, witej pamici, brat mia padaczk, wic wiem jak to wyglda - ani troch

nie przypomina trzsienia ziemi, cho laik pewnie pomyli, e jedno i drugie trzsie. Wniosek

z tego taki, e i w Kociele zdarzaj si dowcipnisie bez smaku.)

Kiedy w zwizku z tym po powrocie do Polski poszedem z pretensjami do mojego

proboszcza, powiedzia mi, e nie wie, co oni tam maj za baagan wtym Meksyku, ale u nas

od padaczki jest wity Walenty, a od trzsienia ziemi wity Felicjan, biskup i mczennik.

Po tych wyjanieniach daem sobie spokj i nie mczyem proboszcza wicej.


15/137

Tak wic, w zwizku z zapowiadanym trzsieniem ziemi, u moich znajomych w

stolicy Meksyku, Mexico City, odbywaa si pewnej nocy kolejnafiestesita.Celem poluzowania napitych nerww wychylilimy kilka szklaneczek Cuba Libre,

czyli pieszczotliwie cubitas.

Przyrzdza si to tak:

1. do szklanki koktajlowej adujemy ld,

2. na wierzch wyciskamy sok z poowy limony (nigdy cytryny!!!),

3. potem lejemy biay rum Bacardi (tylko biay i tylko Bacardi) 4. dopeniamy Coca -

Col,

5. ozdabiamy somk, parasolk, fotografi Fidela Castro albo czym tam kto chce

6. i siup w ten gupi dzib.

Trzeba tylko pamita eby pi powolutku, kulturalnie maymi yczkami, sczy przez

zby jak krew z nosa -jedna Cuba Libre w tropiku rwna jest pod wzgldem mocy dziaania

p litrowi spirytusu spoywanego w okolicach Rzeszowa.

Po wychyleniu kilku takich cubitas, fiestesita ulega samoistnemu rozwizaniu i

wszyscy zgromadzeni amigos poszli grzecznie palulu. Poniewa noc na wysokoci ponad

2000 metrw nad poziomem morza moe by chodna, zrezygnowaem ze spania w hamaku i

pooyem sina pododze w kuchni. Cieplej.

Miaem bardzo gupie sny. Jakie koszmarne zwidy... Ponadto od czasu do czasu

przebiegay po mnie karaluchy wielkoci kapci. Na domiar zego okoo trzeciej nad ranem

zrobio mi si niedobrze i to do tego stopnia, e wziem lokalny odpowiednik Aviomarinu,

czyli rodka na chorob lokomocyjn, ktry dziaa tak, e usypia bdnik wraz z ca mas

innych organw i czowiek nie wie gdzie jest oraz nie jest zdolny nawet do choroby morskiej.

(Na takiej samej zasadzie jak koda drewna nie jest zdolna do wymiotw.)

Przeleaem jak koda do rana, a przy niadaniu dowiedziaem si z radia, e w

godzinach wczesnoporannych miao miejsce hucznie zapowiadane trzsienie ziemi. Nie byo

adnych ofiar, tylko kilkanacie tysicy osb uskarao si na nudnoci wywoane chorob

lokomocyjn -prosta konsekwencja ruchw tektonicznych pyt kontynentalnych.


16/137

C za rozczarowanie! Nic si nie zawalio. adnych ofiar. Zamiast fotogenicznego

kataklizmu - kilkanacie tysicy prozaicznych pawiw. Byem szczerze zawiedziony.

Tak zakoczyo si co, co miao by jedn z najbardziej niebezpiecznych przygd

mego ycia. Prawdziwe trzsienie ziemi w Meksyku okazao si by o wiele mniej

fascynujce ni prawdziwe pieczenie kartofli w ognisku.

Nauczony tym dowiadczeniem, prawdziwych przygd szukam z dala od wielkich

miast, szczeglnie tak wielkich jak Mexico City.


17/137

MIASTO MEKSYK

MEXICO CITY

CIUDAD DE MEXICO

Nikt tego nie jest w stanie sprawdzi, ale wikszo urbanistw daaby sobie rk

uci, e to najwiksze miasto wiata. Ostatnio mwio si o okoo 30 milionach

mieszkacw. Codziennie przybywa tam na piechot, autobusami i autostopem 100 tysicy

bezdomnych. Jedni zostaj na zawsze, inni tylko przez kilka dni w poszukiwaniu chleba i

lepszego ycia.

Stolica Meksyku ley najgorzej jak moe, bo na paskowyu otoczonym bardzo

wysokimi grami, jakby wewntrz korony. Najbardziej sawny klejnot w tej koronie to

wulkan Popocatepetl (5452 m n.p.m.). Jest wic niby przyjemnie, bo w gorcym klimacie

podzwrotnikowym wyniesienie miasta na wysoko okoo 2300 m n.p.m. daje przyjemny

chd. Tak, ale te wysokie gry dookoa broni dostpu wiatrom. Smog z kolei nie jest si w

stanie sam unie na wysoko ponad 4000 metrw i przemkn midzy grami. Dlatego, z

braku naturalnej wentylacji, miasto si kisi w gstym smrodzie. Od kilku lat regularnie

ogaszane s alarmy zwizane ze skaeniem powietrza. Zamyka si wtedy szkoy i wywozi

dzieci poza miasto.

Ju w czasie mego pierwszego pobytu w Meksyku obowizyway ograniczenia ruchu

pojazdw osobowych ze wzgldu na ilo spalin w powietrzu. Wprowadzono zasad, e w

parzyste dni miesica wolno jedzi autami o parzystych numerach rejestracyjnych i na

odwrt.

Pamitam wielk ktni w parlamencie o kilka dodatkowych dni w roku dla

wacicieli aut o parzystych numerach. Ot kto si zorientowa, e parzyci s po-

krzywdzeni, bo w kalendarzu jest siedem miesicy koczcych si dat 31. Politycy ibiurokraci darli koty o to, jak uczciwie podzieli na dwoje niepodzieln sidemk.

Jest jeszcze jeden powd, dla ktrego Meksyk ley najgorzej jak moe - trzsienia

ziemi. Kiedy to miasto powstawao, jeszcze za czasw imperium Aztekw, zbudowano je na

wyspie pooonej na rodku jeziora Texcoco. (Dzi jeziora nie ma, bo zostao doszcztniewypite przez rosnc populacj mieszkacw. Co do kropelki.) Cz zabudowa miejskich


18/137

wzniesiono na sztucznie utworzonych pywajcych wyspach.

Mikkie, a nawet grzskie podoe wietnie amortyzowao wstrzsy tektoniczne, a

usytuowanie stolicy imperium pord wd czynio j niezdobyt. Jedyne drogi ewentualnej

inwazji stanowiy groble, ktrych atwo byo broni i rwnie atwo zniszczy, gdyby

zaistniaa taka potrzeba.

Kiedy wypito jezioro Texcoco i wyssano wszystkie wody podskrne, osuszony te ren

osiad i stwardnia. Teraz ju nic nie amortyzuje wstrzsw.

Ja ju do Miasta Meksyk nie latam, swoje widziaem, ale Pastwu serdecznie

polecam. Pomimo toku, smrodu i brudu robi niesamowite wraenie.

Ogldane z lotu ptaka jawi si jak Planeta mierci z filmu Gwiezdne wojny. Proste

jak drut ulice cignce si kilometrami i uoone w do regularn szachownic oddzielaj od

siebie wypenione szczelnie betonowymi budowlami kwadraty parcel. Nieludzko brzydkie i

dlatego fascynujce.

Samolot musi tpanoram okry kilkakrotnie, zanim zdoa obniy lot. Najpierw

przecie nabra wysokoci, eby bezpiecznie przelecie ponad grami, a potem musi si

zmieci wewntrz tej przyciasnej, jak na potrzeby Jumbo Jeta korony, o ktrej pisaem wcze-

niej. Piloci mwi, e to jedno z najtrudniejszych ldowisk wiata. Take dlatego, e takie

ruchliwe. Nad miastem dzie i noc kry, jak stado spw, kilkanacie wielkich samolotw

podchodzcych do ldowania.

Z rzeczy wartych obejrzenia polecam szczeglnie meksykaskie metro i najlepsze na

wiecie muzeum sztuki indiaskiej, folkloru i antropologii kulturowej - Museo Nacional de

Antopologia. Caa reszta wedle uznania.

O kurcz, bybym zapomnia o najwaniejszym. Prosz si pofatygowa na kolacj do

maych knajpek serwujcych Tacos al Pastor w dzielnicy Coyoacan. Zawsze, kiedy sobie

przypomn o tej potrawie, zaczynam pakowa plecak i myle o kolejnym wyjedzie.

Tacos al Pastor to uczta dla oka i podniebienia, to rytua i taniocha jednoczenie -byo

mnie staw najgorszych czasach. To take powd, dla ktrego byem w Meksyku pitnacie


19/137

razy, w tym pi razy przejazdem tylko po to, by si nare

TACOS AL PASTOR.

Czego i Pastwu ycz.


20/137


21/137

Jeli pod powierzchni nie ma nic, co daoby si spieniy, wtedy, moje na wierzchu

- zielone plamy pozostaj sob. Nieoswojone. Niebezpieczne. Tajemnicze. Nietknite.

Dziewicze. S przez to tak pocigajce, e ulegam natychmiast.

Dziewiczo pocigaa mnie ju od pierwszej klasy podstawwki i do dzi ma dla

mnie nieodparty urok.

Dziewiczo wszelkiego typu. Waciwie dowolna, byle prawdziwa. Moe by na

przykad dziewicza dungla albo fabrycznie nowe pudeko spinaczy. Niewielu to rozumie.

Wielu uwaa za swego rodzaju odchy od normy, a nawet pewnego typu zboczenie. Co

bowiem moe by pocigajcego w rozpiecztowywaniu? Nie umiem wyjani, ale zawsze

chtnie uczestniczyem w tego typu aktach.

W podstawwce by z tym spory problem. Dostawaem wciry, musiaem si

spowiada, staraem powciga, ale nic nie pomagao. Dziewiczo miaa taki powab, e

gotw byem dla niej wzi kade lanie.

Kiedy kto przychodzi do szkoy w nowych teniswkach, takich czyciutko -

bialutkich, krzyczaem:

- Niedeptane!!! - i stawiaem na dziewiczej powierzchni pepegi pierwszy lad.

Waciciel krzycza z blu i wciekoci, ale ja byem okrutnie konsekwentny. Bia plam po

prostu musiaem pohabi. Tak mi zostao do dzi.

Oczywicie od tamtej pory nauczyem si kilku rzeczy. Na przykad tego, e

wacicielowi pepegw przykro, bo nie do, e jego nowe nabytki straciy dziewicz biao,

to jeszcze nie mia z tego adnej przyjemnoci, tylko chwilowo kula. Dlatego kiedy dzisiaj

depcz ocalae przed cywilizacj resztki dziewictwa naszej planety, robi to tak, by nie

pozosta lad. (Chocia moe wanie w tej chwili sobie przecz piszc t ksik - ewidentny

lad mojej bytnoci w kilku miejscach.)


22/137

Przez kilkanacie lat utrzymywaem moje podre w sekrecie. Kiedy najblisi pytali,

dlaczego nie dziel si nawet z nimi, dlaczego nie publikuj zdj, nie opisuj moich przygd,

miaem jedn odpowied:

- Nie wypada opowiada szczegw podry polubnej, bez wzgldu na to jak bya

pikna. To sfera prywatnoci i skarb, ktry na zawsze powinien pozosta midzy dwiema

osobami. Oczywicie po powrocie ujawniamy niektre szczegy, ale tylko te

powierzchowne, najmniej znaczce.

Tak i ja pokazywaem fotki, snuem opowieci, ale nigdy nie mwiem o tym, co byo

prawdziw treci kolejnych podry. W kocu nie oprowadza si goci po sypialni i

wskazujc na zlodrowan pociel nie opisuje nocnej kotowaniny i towarzyszcych jej

uniesie. Taki mam do tego stosunek.

Moje przeycia podrnicze porwnuj do stosunkw maeskich z pen

premedytacj. Przepraszam, jeli te analogie kogo zniesmaczyy. Mam jednak nadziej, e

udao mi si ocali wyrazisto myli, a jednoczenie by tak delikatnym i eleganckim jak

wiersz W malinowym chruniaku. Mam namitny i w pewnym sensie fizyczny stosunek do

odwiedzanych miejsc.

(Cae szczcie, e Ziemia, Natura, Przyroda, Dzicz, Amazonia, Ameryka, itd.

wszystkie s rodzaju eskiego. W przeciwnym razie cae porwnanie do podry polubnej

wzioby w eb. Kto mniej yczliwy moe zapyta, jakimam stosunek do krajw o nazwach

rodzaju mskiego jak Honduras, Salwador, Meksyk? Odpowiem wtedy, e Meksyk pociga

mnie w stopniu rwnie fizycznym, co Kostaryka i nie ma w tym nic zdronego, bo Meksyk to

te pikna kraina.)


23/137

W czasie kadej wyprawy najbardziej ceni sobie chwile spdzone sam na sam z dzik

przyrod.

Zdaj sobie spraw, e brzmi to patetycznie i po bufosku, a nade wszystko

pospolicie, ale w przeciwiestwie do wikszoci podrnikw opisujcych swoje wyprawy ja

to mwi serio, a nie retorycznie. Serio traktuj i sam na sam i dziko przyrody.

Sam na sam oznacza na przykad trzydniowy przemarsz przez jedn z pusty w

Arizonie bez zapasw ywnoci, bez mapy, bez moliwoci rejterady w trakcie oraz

praktycznie bez wody.

Zabraem jeden bidon, bo nie chciao mi si taszczy wicej. Kady dodatkowy

pindelek bagau odbiera przyjemno nieskrpowanej wdrwki, a poniewa przez trzy dni

trudno si doszcztnie odwodni nawet na pustyni Gobi, wic niosem tylko tyle wody, by

spokojnie umy zby za kadym razem, kiedy mi na to przyjdzie ochota oraz rce po kadym

siusiu.

Sam na sam byo upajajco cudowne. Szedem starym nasypem kolejowym, ktry

mia mnie doprowadzi przez pustyni do najbliszego miasteczka. Z mapy wynikao, e do

przejcia jest 60 kilometrw, a wic po 20 dziennie, czyli tyle co nic. W trakcie wdrwki

okazao si, e na trasie byo (kiedy) kilka drewnianych mostw ponad wwozami. Obecnie

niektre ju nie istniay, pozostaenatomiast groziy zawaleniem. Przeszedem przezpierwszy

i to mi wystarczyo. Mimo pustynnego aru byem zlany lodowatym potem z przeraenia.mier dyszaa mi w kark przez dobre p godziny.

Trzeszcze i dre zaczo oczywicie dopiero wtedy, gdy byem dokadnie na rodku

mostu. Wbiem pazury w belk i zamarem ze wstrzymanym oddechem na tak dugo, e w

kocu zaczem si dusi.W takiej sytuacji nie ma waciwych wyborw. Jak oceni co bdzie susznym


24/137

postpowaniem -powrt po tych samych belkach, ktre by moe ostatecznie nadwyryem

przechodzc po nich przed chwil, czy brnicie do przodu niesprawdzon tras. Rozum tu

niewiele pomoe. Trzeba rzuci monet, ktra ma z jednej strony ora ze skrzydami anioa

stra, a z drugiej reszk mierci w rumowisku belek. Bardzo romantyczna perspektywa -

drewniany kurhan na dnie kanionu.

Ewentualnie, jako alternatywa - udane przejcie przez mostek bohatera naszej

opowieci podrniczej, czyli idioty bez wyobrani, ale za to z portkami penymi czego, co

bardzo wiernie naladuje zawarto jego czaszki. (Nie narobiem w spodnie w sensie

dosownym, ale, mwic szczerze, tylko dlatego, e baem si wykonywa jakiekolwiek

gwatowne ruchy.)

Krok za krokiem jako dotarem na drug stron.

W dalszej czci wdrwki nie korzystaem ju ze starych konstrukcji mostowych -

rustykalny drewniany. kurhan nigdy nie by szczytem moich marze o miejscu pochwku. W

konsekwencji do wspomnianych wyej 60 atwych kilometrw po stosunkowo paskim

terenie doszo kilka stromych zej i wej po skalistych cianach kanionwmajcych na celu

ominicie kolejnych mostw. Kady taki zestaw w d na tyku - w gr na czworaka

zajmowa mniej wicej p dnia.

Zrezygnowaem z mycia rk po kadym siusiu, a i zby zostawiem w spokoju, w

kocu kogo mg zrazi mj niewiey oddech na rodku kompletnego pustkowia. Pitego

dnia w ustach miaem sodko z godu, a mj wasny jzyk smakowa jak lekko opuchnity

kawa papy.

Gdy pod wieczr zobaczyem na horyzoncie kilka wiateek osady do ktrej

zmierzaem, porzuciem ostatni rzecz, ktr jeszcze niosem - mj aparat fotograficzny za

2000 $. Po prostu pooyem go na kamieniu, z braku si i woli.

- Wrc po ciebie jutro -pomylaem.

Byem zamany. Pokonany przez siy natury. Jak saby i may jest czowiek. Zoony

w ponad 90% z wody, usycha z pragnienia. Wyparowuje z niego ycie i ju. Co za wstyd i

klska.


25/137

Na szczcie na stacji benzynowej, ktra bya pierwszym budynkiem do ktrego si

dowlokem, nie byo nikogo, ale WC pozostawiono otwarte. Chyba wiem dlaczego - w celach

wentylacyjnych. Wyranie czuo si, e tego przybytku nikt nigdy nie sprzta -po prostu si

wietrzy, kiedy nikogo nie ma. A poza tym, po co sprzta miejsce, do ktrego, ze wzgldu na

brud i smrd, i tak nikt nie pjdzie. (Jak z tego opisu wida PKP moe si ju nie wstydzi

swoich wychodkw, s utrzymane w standardzie rwnym amerykaskiemu.)

- Kran z wod zadziaa!!! Victoria! - wiwatowaem oczywicie jedynie w mylach;

aparat gosowy miaemzaschnity na ko. - Hurra! Eureka! Hende hoh i sursum corda!

A ju si baem, e cay ten brud gromadzi si tam ze zwykego braku wody. Na

szczcie nie. Woda bya! Brud, ktry te by, musia wic by wynikiem czyjej planowej

roboty. Moe mieszka tu jaki rodak, byy inspicjent kolejowy. Nie zaprztaem sobie tym

gowy - ruszyem do kurka.

- Krynico ywota. Gul, gul. Ochodo. Gul, gul. Zdroju mj. Gul, gul. Gulgulu mj.

Gul gul. - Piem duszkiem przez pi cudownych minut. Zaraz potem wszystko wyrzygaem.

Nie ma si z czego mia - normalna reakcja organizmu. Fizjologia, czyli sia natury.

Podobno to nawet zdrowo - wylewa si przy okazji rne wistwa nagromadzone w odku,

ktry zacz, z godu, trawi sam siebie.

Nastpnie nagugaem si jeszcze raz, jak bk i stwierdziem, e nie ma powodu

martwi si pozostawionym baaganem.

-Niech chocia raz posprzta PKP, w kocu od lat pac za bilety - tak moje sumienie

usprawiedliwio decyzj niezwocznego opuszczenia WC. Wyszedem wic z wychodka, a to

co w nim pozostao, jako mj osobisty lad, ani si nie wyrniao z otoczenia, ani nie

zmieniao oglnego wraenia caoci.

Lekko odmieniony uzupenieniem pynw w organizmie zawrciem po aparat. Mimo

wyczerpania nie potrafibym zasn spokojnie wiedzc, e ley tam wystawiony na

niebezpieczestwo. Nastpnie ruszyem do Saloonu, ktry mieci si w chaupie pooonej

naprzeciwko stacji benzynowej.

Na drewnianym supie przed wejciem wisia zdezelowany automat telefoniczny.

Przewd z obtuczon suchawk dynda na wietrze, postukiwa o sup, a kaseta na pienidzebya wybebeszona. Mimo to aparat dziaa bez zarzutu.


26/137

Poczyem si z Polsk i gadaem dobre dziesi minut zupenie za darmo. Poniewa

pojemnika na pienidze nie byo, wic jedna moneta wierdolarowa krya swobodnie w

obiegu zamknitym. Ja j wrzucaem tam gdzie trzeba, a ona wypadaa z drugiej strony.

Wtedy j ponownie wrzucaem na miejsce i tak wkoo Macieju a do wyczerpania tematw

do konwersacji telefonicznej.

W tym miejscu chc serdecznie podzikowa Panom Wandalom ze stanu Arizona za

umoliwienie mi bezpatnego kontaktu z rodzin w odlegym kraju. Dziki Panw

bezmylnemu barbarzystwu, dziki temu, e dla kilku monet dwudziestopiciocentowych

rozpieprzyli Panowie telefon publiczny, mogem sobie pozwoli na rozmow 2 Mam, ktra

umieraa ze strachu nie majc ode mnie adnych wieci od prawie dwch miesicy.

Po raz kolejny okazao si, e lewica nie ma racji przyklejajc na telefonach gupawe

hasa w rodzaju:

Nie niszcz. Ten automat moe komu uratowa ycie.

C za bzdura. Gdyby opisywany tu telefon nie by zniszczony (tak jak tego chc

wiatowa ydokomuna i masoneria oraz zieloni i feminazistki), nie byoby mnie Sta na

rozmow z domem, a moja biedna Mama umieraaby ze strachu.

Precz z komun!!!

Niech yj Panowie Wandale!

Po odbyciu bezpatnej rozmowy telefonicznej z Polsk reszt wieczoru spdziem w

saloonie, gdzie zgromadzili si wszyscy mieszkacy osady i do rana z rozdziawionemi usty

suchali opowieci o tym, jak dzielnie pokonaem pustyni. Jak nie daem si zama siom

natury. Jak mocny i wielki jest czowiek. Obdarowany marnym ciaem zoonym gwnie z

wody, si ducha i determinacj nie pozwala, by wyparowao z niego ycie. Rozpieraa mnie

duma ze zwycistwa.

Niech yje Polska i Polacy!

Precz z komun!!!


27/137

Wspomniaemwczeniej, e w czasie kadej wyprawy najbardziej ceni sobie chwile

spdzone sam na sam z dzik przyrod. Przypominam, e to nie ozdobnik re toryczny i

bufonada.

Dzik przyrod nie jest dla mnie jaki tam rezerwat przyrody z dogodn autostrad

przez rodek albo szlak turystyczny dookoa Pirenejw - to jest cywilizowane urojenie

dzikoci, ersatz, mniej wicej taki jak marmolada z dyni imitujca dem pomaraczowy.

Ciekawe toto, bo inne od tego co mamy na co dzie, ale w adnym wypad ku nie dzikie.

Egzotyczne zgoda, ale nie dzikie.

ao mi ciska tyek, kiedy czytam w prasie popularnej rewelacje na temat dzikiej

przyrody na przykad... Hawajw.

Przyroda jest dzika wtedy, gdy jest niedostpna, jest wic dzika jedynie tam, gdzie nie

da si dojecha nawetamfibi. A na Hawajach mona dosownie wszdzie dotrze zwykym

jeepem, a jak nie mona to tylko dlatego, e teren prywatny i strzeony przez ucywilizowan

odmian goryli w mundurach. Na czym wic ma polega dziko Hawajw, skoro wszdzie

peno turystw w wozach terenowych?

No ale polski publicysta - turysta bdzie si do koca wiata upiera jak osio, e

dowiadczy dzikiej przyrody Hawajw, bo widzia kilka poprukujcych wulkanw, par

tysicy palm, kilometry biaego piasku i hektary turkusowej wody, a na kolacj jad kokosa.

Ten ich piasek, bielusieki jak pupa sowiaskiej baby, sawiony przez poetw jako

czysty, dziki i nietknity, jest co wieczr czyszczony przez specjalne maszyny, ktre

przesiewaj pozostawione przez turystw pety, kapsle i zasmarkane chusteczki. Kiedy

nastpnego ranka Pan publicysta z Polski sidzie pup na takiej sterylnej dzikiej przyrodzie,to nawet nie ma szans si pobrudzi. W tym piachu nie pozostao nic na tyle dzikiego, eby

ugryzo czy oblazo.

Pisanie o Hawajach itp. jako o dzikiej przyrodzie to blaga i oszustwo. Jak czego nie

dowiadczamy na co dzie, bo tego w Polsce nie ma, to jeszcze aden dowd, e to jest dzika

przyroda. Kokos sam w sobie nie jest dziki, tako i palmy, prukajce wulkany i Hawaje jako

cao;od dawna nie s dzikie. To wszystko egzotyka. Nie dziko.

Egzotyka!


28/137

A jak wyglda ta prawdziwa dziko?

Prosz bardzo. Poniej znajd Pastwo opis lasu tropikalnego dokonany na gorco, wPanamie. Znalazem go w moim Podrniku z roku 1996.

W butach fermentuj skarpetki. Przepocona koszula nigdy nie wysycha i od kilku dni

jest pokryta pleni. Wszystkie odsonite fragmenty ciaa nakuwane bezlitonie przez owady

i rozdrapywane przeze mnie brudnymi paznokciami, zamieniy si w strup zakrzepej krwi i

osocza. Z ust zionie mi cuchncy oddech belzebuba.

Wszystkiemu winny jadospis:

- chinina na malari - rano,

- woda pitna dezynfekowana jodyn - w cigu dnia,

- a na kolacj kilka zbkw czosnku jako naturalny antybiotyk oraz na oszukanie

godu.

Kiedy to wszystko dobrze sfermentuje, zapieni si i zwarzy w kiszkach, wwczas z obu

stron systemu trawiennego wydobywa si zapach duo gorszy ni kleisty odr towarzyszcy

rosyjskiej wycieczce wysiadajcej z pocigu relacji Moskwa -Biaystok.

A propos tej drugiej strony systemu trawiennego - zapomniaem lusterka

wstecznego! Kleszcze musiay si zorientowa, e jestem bezbronny, bo gromadz si wa-

ciwie wycznie w rejonie, do ktrego mj wzrok bez lusterka nie siga. Ze wciekoci wyj,

zgrzytam i drapi si, gdzie nie wypada.

Ale ze mnie idiota, po tylu latach zapomnie najbardziej niezbdnego kawaka

ekwipunku. Wszystko inne albo atwo zastpi, albo mona si bez tego obej. Zapaki,

latarka, jodyna do wody, n - gdybym tego nie wzi to szajs, s sposoby, rne obejcia

tematu, ale na brak lusterka sposobu nie ma. Zostaje ponienie...

Codzienny rytua usuwania kleszczy z wasnego tyka jest sam w sobie bardzo wysok

cen, ktr od lat pokornie pac za korzystanie z urokw dzikiej natury. Teraz, na wasn

prob, dopisaem do rachunku kolejn pozycj: wypinam si co wieczr na mojego

indiaskiego przewodnika a on, ze stoickim spokojem, wyrywa mi kleszcze.

Ponienie.


29/137

Na dodatek te jego szpony wilkoaka. Pod paznokciami ma tyle brudu, tak aob,

e gdyby miaa by prawdziwa, to musiaby pochowa kilkanacie osb.

Ponienie.

Na szczcie tylko ja tak do tego podchodz - dla niego to najzwyklejsza higieniczna

rutyna. On wyrywa insekty na co dzie; swoim indiaskim dzieciom, onie, ssiadom,

przygodnym kompanom podry. Jego kultura traktuje to jak powszedni przysug. Indianin

nawet nie zdaje sobie sprawy, ile mnie to kosztuje.

Niezdaje te sobie sprawy, e jeszcze wicej kosztuje mnie odwzajemnianie przysugi.

Bra jest atwiej ni dawa.

Min wanie tydzie, odkd brniemy razem przez dungl. Dzika przyroda ksa mnie

w kark, peza po plecach, wyciska ze mnie kad kropl wody, ktr wypij, tworzy bble na

moich stopach i odparzenia w pachwinach.

Zatarem oko.

Dyszc z gorca i braku tlenu (powietrze skada si tu gwnie z wody) poknem ju

ze dwa kilo much. Naturalna ywno, ktr przygotowa Indianiec, nie potrafi jako opuci

mego ciaa, czuj si zakorkowany, a na dobitk musz taszczy w trzewiach wszystko, co

zjadem w cigu ostatnich trzech dni. Byo tego pewnie ze sze funtw - obecnie nie

wydalony nadbaga.

Matka Natura nie pozwala o sobie zapomnie, nawet kiedy noc le w hamaku.

Jestem niby rozluniony i bogi, ale wszystko mnie swdzi.

Dziki krajobraz dostarcza wprawdzie niezrwnanych uniesie estetycznych, ale

chciabym ju mc go porwna z dowolnym pejzaem mniej wysublimowanym, za to bardziej

cywilizowanym. Przepikna przyroda, niespotykane nigdzie pejzae, urocze ruczaje, palmowe

gaje, mnogo zwierzyny lenej, krajobrazy widziane ze szczytw gr, tak rozlege, e dech

zapiera...

Tyle tu nieskaonej przestrzeni, ale mimo to zatskniem do wntrz. Ze szczeglnym

wskazaniem na pomieszczenia, gdzie daj je takie potrawy, ktre potrafi nazwa oraz

gdzie jest prysznic i kibel, w ktrym nie trzeba si ogania od moskitw, tylko mona usi i

poczyta gazet. Moe by zeszoroczna Trybuna Ludu - wtedy si przyda jeszcze do czego,

poza czytaniem.


30/137

Tak pisaem o dzikiej przyrodzie w Panamie w roku 1996. Kocowe marzenie ozamianie Natury na Cywilizacj to nie adna rejterada - jedynie odruchowa reakcja na

monotoni. Nawet najpikniejsze otoczenie bywa nuce. Poszukujemy wtedy odmiany.

Dlatego rokrocznie spdzam wakacje w miejscach, od ktrych swdzi cae ciao. Dla

odmiany. A e jestem ekstremista, to szukam odmiany ekstremalnej.


31/137

Wakacje to nie tylko odmiana, take dyspensa od codziennoci. Nareszcie mona

robi wszystko, to czego nie mona robi na co dzie. W domu trzeba by porzdnym i

zorganizowanym, no to na wakacjach chce si od tego porzdku odpocz. Ciekawe dlaczego

przytaczajca wikszo ludzi z upodobaniem odpoczywa uciekajc w chaos, entropi,

baagan i...

(Waham si czy dopisa jeszcze burdel... Chyba jednak nie. W kocu mao kto w

ramach ucieczki od codziennej rutyny spdza wakacje w burdelu sensu stricte. Szacuj, e

zaledwie jakie 0,1% ludzkoci, czyli okoo piciu milionw ludzi.

Podobno taka wanie liczba turystw z caego wiata odwiedzia w ubiegym roku

Tajlandi. S oczywicie na wiecie i inne burdele, ale tamte nie publikuj adnych statystyk

na temat liczby klientw. Poza tym w adnym innym burdelu, poza Tajlandi, nikt nie spdza

caych wakacji.)

Kanikua jako dyspensa od obowizkw i codziennoci. W takim podejciu nie ma

jeszcze nic zdronego, chyba e postpuje si bez rozsdku i mechanicznie zamienia zwyky

porzdek rzeczy na niezwyky baagan. Czyli robi to, co robi wikszo ludzi w sytuacji

wakacji.

Urlop wywouje poluzowanie obyczajw, niestety najczciej tych dobrych. Poniewa

ludzie s w wikszocidobrzy, bo takimi ich stworzy Pan Bg, wic maj gwnie wanie

dobre obyczaje. I te poluzowuj. Tu sobie we wakacje folguj. Urlop to dyspensa. Dyspensato luz. A jak luz to luz na peen gaz.

Popuszczamy sobie i od razu zaczynamy robi wszystko to, czego nie lubimy u

innych. Nareszcie nikt znajomy nie patrzy i mona popuci pasa o cae trzy dziurki! Panowie

wypuszczaj brzuszyska, ktre wstydliwie ciskali przez cay rok, bo w domu wypadao

jeszcze jako wyglda. Kilka kilogramw ohydnej galarety dygocze luno w penej krasie.

Nie lubimy oglda tego u innych, ale przecie to s nasze wakacje, dyspensa i luz.

Panie co prawda nie popuszczaj pasw, ale za to wkadaj dresy. Dres jak to dres -przylega do ciaa. Nagle nasz nie przygotowany wzrok siga tam, gdzie normalnie wzrok nie


32/137

siga. Wszystko wida, e tak powiem jak na doni. A Wenus z Milo trafia si rzadko.

Najczciej dookoa paraduj niechlubne wspomnienia bardzo siedzcego trybu ycia i

wielkiego arcia - wielkie yci.

Podoek opiewany przez poetw okresu romantycznego pitrzy si jak gra poduch.

Chlup, chlup przelewaj si biodro - uda, w ktre cay rok pakowano torby chipsw i

orzeszkw ziemnych.

Zamiast w wakacje pobiega po lesie i wytopi troch sada, wikszo ludnoci woli

popuci pasa, nare si jak winia i pobeka troch na wieym powietrzu. Ponadto w lesie

mona te swobodnie drapa si pod pachami, kiedy tylko zaswdzi. Mona do woli duba w

nosie i oglda c si tam wygrzebao. To jest rajc i odpoczynek. Dyspensa od okoww

codziennoci. W kocu jestemy na urlopie; no nie?

W domu grzeczni chopcy i dziewczynki, porzdni obywatele, kulturalni mieszczanie.

A na wakacjach w Jastarni? Przez trzy tygodnie na staym rauszu wlewaj w siebie kolejne

butelki piwa. Kiedy tylko poczuj niebezpieczestwo nadchodzcej trzewoci - Okocim.

Kiedy tylko jzyk przestaje si plta w bekotliwym ebeebe - kufel EB.

Dlatego wanie nie jed do Jastarni, z przeproszeniem jej mieszkacw. Zreszt

zamiast Jastarni mogem napisa: eby, Mielna, Krynicy Morskiej, itp.

Dla mnie wakacje to nie jest adna dyspensa od codziennoci. Nie umiem by kim

innym w pracy, kim innym w domu, a kim innym na wyjedzie. Odpoczynek od rutyny jak

najbardziej, ale nigdy poprzez poluzowanie wszystkiego. Czasem wprost przeciwnie, wakacje

to zacinicie pasa o trzy dziurki. A wszystko dlatego, e nie uznaj dyspens.

Nie uznaj na przykad dyspensy od postu, bo cho zjedziem kawa wiata, to nie

znalazem jeszcze takiego miejsca, gdzie nie mona si powstrzyma od jedzenia misa w

pitek. No, chyba e kto zosta uwiziony w masarni, ale nawet wtedy mona si w dniu

postu powstrzyma od jedzenia w ogle.

Oczywicie diabe kusi i stawia nam na drodze do nieba rne utrudnienia. Jeli na

przykad kto wznosi si do nieba samolotem Polskich Linii Lotniczych LOT, a przypada to


33/137

w dzie postny, to musi albo godowa, albo tak jak ja, zabra wasne kanapki.

Ot rezerwujc bilet mona zamwi sobie wiele rnych posikw specjalnych:

LOT oferuje poza zestawem standardowym take dania koszerne dla wyznawcw religii

mojeszowej, dania hinduskie dla wyznawcw religii indyjskich, dania wegetariaskie dla

Harekrisznowcworaz kilka wariantw dietetycznych dla cukrzykw, alergikw, itp.

Bardzo piknie, tylko dlaczego nie ma da dla katolikw? Jest ich przecie w Polsce o

wiele wicej ni ydw, Hindusw, cierpicych na cukrzyc, itd. razem wzitych.

Oczywicie mona do tego podej w taki sposb, e katolik w czasie postu da sobie

rad za pomoc widelca, ktrym usunie z talerza micho i zje tylko kartofle, ale mnie chodzi

o co wicej -ja chc by w polskim samolocie traktowany co najmniej tak jak Hindus, itp.

Poniewa nie uznaj dyspens, dlatego nigdy nie podejmuj pracy w niedziele, chocia

jest to najlepszy dzie na moje kabaretowe wystpy sceniczne - publiczno przychodzi

najchtniej w dzie wolny od pracy. To jest wanie pokusa, ktrej staram si nie ulec. A

namawiaj gorco najczciej ksia, czstoobiecujc odpusty, aureol, bilety do specjalnych

sektorw na msze z udziaem Papiea, itp.

Nie uznaj dyspens, bo zawsze mona si powstrzyma od pracy w niedziel, a

zasuga tym wiksza, im wicej za taki wystp oferuj.

Ponadto w niedziel nie robizakupw, bo to z kolei byoby ograbianiem sklepikarza i

jego rodziny z dnia odpoczynku. Poniewa sam nie uznaj dyspens, nie prowokuj te innych

do korzystania z tego rodzaju atwych usprawiedliwie. Gdyby wszyscy powstrzymali si od

niedzielnych zakupw, sklepikarz nie miaby w tym dniu klientw i w kocu by zrezygnowa

z handlu w niedziele. Wtedy jego rodzina cieszyaby si odpoczynkiem w komplecie.

Moja niech do dyspens powoduje, e w czasie kadej wyprawy w najdziksze nawet

ostpy Ameryki aciskiej staram si tak cyrklowa, by na niedziele i wita trafia do

miejscowoci, gdzie jest jaki koci. Moe by nawet protestancki albo nieczynny. Jeli w

okolicy nie ma nic innego, to z braku laku nie omijam nawet przybyt kw pogaskich w

postaci domw modlitwy jehowitw. Jest ich w Ameryce aciskiej wielka obfito.


34/137

Wychodz z zaoenia, e tam te jest obecny Pan Bg - na pewno siedzi w kcie

strapiony i patrzy z trosk, jak to si niektrym owieczkom pomieszao w gowach.


35/137

Jehowizm - to zamt umysowy powstajcy nie z powodu zego charakteru, jeno z

dewotyzmu. Kiedy czowiek gboko religijny nie pamita o zachowaniu umiaru w

studiowaniu Biblii, to mu si zaczyna w gowie miesza. Pismo wite, tak jak wszystko

inne, trzeba dozowa z rozsdkiem.

Lampka koniaku w mglisty dzie rozjania umys i atmosfer. Caa flaszka, raczej nie.

Nadmiar kawy wcale nie pobudza, tylko zwala z ng na zawa. Jak kto lubi mleczn

czekolad, ale zere za duo, to bogo w gbie szybko zamienia si w mdoci i

rozwolnienie. Od Biblii stosowanej bez opamitania te si mona ciko pochorowa,

najpierw na dewotyzm, a zaraz potem na jehowizm wanie.

Umiar jest cnot, natomiast chciwo i obarstwo to grzechy gwne. Z tego powodu

nawet Pismo wite naley popija maymi yczkami. Powoli.

- Delektowa si jak lampk koniaku, a nie chla bez opamitania.

- Oglda pod wiato podziwiajc barw, a nie wali Z zamknitymi oczami prosto z

gwinta.

- Chon peen bukiet zapachowy, a nie jecha W otwarte gardobez gulgania.

Do tego musi by odpowiedni nastrj, skupienie wszystkich zmysw i odprenie

caego ciaa. Nie wolnona chybcika, gwatownie i bezmylnie, byle wicej, byle szybciej, bo

wyjdzie byle jak.

Ostronie! Biblia to bardzo intensywny koncentrat, kwintesencja sensu, Esencja ycia.

Wemy dla porwnania esencj herbacian. Normalny czowiek pije j w stanie

rozcieczonym. Natomiast szklankami opi esencj tylko nieliczni degeneraci, np. w

wizieniach. Po co? Nie dla smaku oczywicie, bo esencja herbaciana ma smak taki jak

siekane zielsko, ale po to, eby si uwali jak winie w opianach.Tak samo uwaleni (nadmiarem Esencji) s w moim przekonaniu jehowici. Biedacy


36/137

przedawkowali. Wierz, e w dobrej wierze, ale efekta s poal si Boe.

Kiedy pukaj do moich drzwi rozpoznaj ich bezbdnie - po znamionach obdu w

oczach. Wytrzeszcz i plsawica gaek. Zawsze s niespokojni, cho do przesady pokorni. W

tym jak si zachowuj, co robi, co i jak mwi jest nienaturalne tempo, szaleczy zapa,

wszystko jest zbyt intensywne, niezdrowe. Nachlali si Esencji, no i palma im odgrzaa.

Jehowici w akcji to nachalny nadmiar wszystkiego.

Zaczyna si od nadmiaru samych jehowitw - z jakiego tajemniczego powodu

przychodz zawsze we dwch na jednego. W czasach, kiedy z ciekawoci wpuszczaem ich

jeszcze do domu, prbowaem par razy przekonywa, e jeden mi w zupenoci wystarczy i

nawet dawaem temu drugiemu na lody - eby sobie poszed i wrci za godzin - ale jako

nigdy si to nie powiodo. Nie lubilodw, czy co?

eby tak park rozdzieli prbowaem wszystkiego, ale ich nic nie skusi... bo im nic

nie wolno. Grzecznie, ale twardo odmawiaj sobie wszystkiego. A najgorsze jest to, e kada

taka odmowa opiera si na jakim cytacie biblijnym, wic nawet nie bardzo wypada

namawia i przekonywa.

Na lody nie wolno, bo co tam napisano w Ksidze Wyjcia. Do kina nie wolno, bo

kto tam co tam w Ksidze Powtrzonego Prawa. Na piwo te nie, bo List do Koryntian. Do

domu odpocz nie, bo R.B.B. (Rka Boska Broni). Jak czowiek pogada z jehowit, to

odnosi wraenie, e Bibli napisa jaki zoliwy sadysta. Nic nie wolno, a nawet jeli wolno,

to lepiej zaniecha.

Tak czy owak, zawsze przychodz parami, czyli w nadmiarze i bior czowieka we

dwa ognie. eby to byy jeszcze zwyczajne dwa ognie albo eby oni byli la mazarni, to by

sobie mona da rad nawet z czterema, ale nic podobnego - nadmiar jehowitw jest

uzupeniony nadmiarem sw. Wszyscy oni trajkoc jak katarynki - jzyk lata jak opata

tratatata tratatata. (To chyba u nich pobiera lekcje retoryki Jerzy Owsiak.)

- Nawr si Pan piorunem, bo jutro koniec wiata. Szybko czowieku, rach ciach

zosta wiadkiem Jehowy, bo czas si koczy, a kto nie zdy si nawrci, temu biada,


37/137

bieda i sromota. - Taki mniej wicej wstp udaje si wygosi pierwszemu z nich na

powitanie w jakie trzy sekundy i to na jednym oddechu. Kiedy mu zabraknie tchu, dzieo

mojego zbawienia podejmuje bez zwoki ten drugi.

- w. Jan w .Apokalipsie pisze wyranie, e liczba miejsc w niebie jest ograniczona.

Chcesz si Pan zaapato trzeba do nas. Tylko my mamy monopol na bilety do raju. Kup Pan

ceg, alleluja!

- Zostaw, Zdzisiu, cegieki na pniej, nie strasz Pana - mityguje pierwszy, pchajc si

jednoczenie do mojego przedpokoju. - Lepiej wejdmy do rodka, bo nie Wiadomo kto nas

tu moe usysze. - Porozumiewawczo mruga jednym okiem, a drugim jako dziwnie strzela

na boki. Plsawica jak malowanie.

- Panowie gosz Sowo wybracom z jakiej listy, czy wszystkim po kolei? - pytam

podchwytliwie i zapieram nog drzwi.

- Wszystkim jak leci od drzwi do drzwi. Przecie Pismo wite mwi...

-No to po jak choler - przerywam mu bezceremonialnie - mamy si przejmowa czy

nas kto podsucha na korytarzu? Przecie Panowie zaraz i tak pjd do drzwi obok

opowiedzie o tym samym co mnie? Wic jak nas kto syszy to chyba nawet dobrze.

- Zaraz si to wszystko wyjani. Tylko wejdmy wreszcie do rodka, bo jak mwi w.

Mateusz...

- Zaraz zaraz, Panowie, co mi tu nie gra. Wy tak absolutnie wszystkim bez wyjtku

opowiadacie jak trafi do nieba???...

- Zgodnie z tym co napisa w. Marek...

- Cicho! Nie przerywaj mi Pan wtku w. Markiem! Wszystkim bez wyjtku, na lewo

i prawo rozpowiadacie jak trafi do nieba, tak?

- Wszystkim bez ogranicze.

- A tam przecie, jak Panowie twierdz, ograniczona liczba miejsc, tak?

- Dokadnie 144.000, albowiem jak pisze w. Jan w Apokalipsie...

- To oznacza, e ja mam si do was zapisa, eby mie gwarantowany wstp do nieba,

ale potem i tak nie bdzie adnej gwarancji, e mnie nie wyrolujecie. adnej gwarancji, e si

zaapi? Dzikuj bardzo za taki komitet kolejkowy. Wol si do bram raju pcha na wasn

rk i wasnymi okciami. Alleluja i do przodu. A Panom jehowitom alleluja i do widzenia.

Podstawowy bd jehowitw wynika std, e traktuj Pismo wite jak szarad. Jest to


38/137

podejcie pene grzesznej pychy i prnej wiary w to, e czowiek za pomoc logicznego

rozumowania jest w stanie zgbi kad tajemnic - rwnie tajemnic bosk. Ponadto

jehowizm to cakowite odrzucenie wiary na rzecz nauki. wito sprowadza si tu do

intelektualnej zabawy w pojedynek na cytaty. Wygrywa ten, kto szybciej odnajdzie fragment

Pisma, ktrym da si zaszachowa przeciwnika.

To samo robi protestanci - kazania, ktre coniedziel mona oglda na wszystkich

kanaach telewizji amerykaskiej, to zwyczajne przerzucanie powyrywanych z kontekstu

wyimkw Ewangelii. Komponowanie ich w pozornie logiczne cigi wynikowo - skutkowe. W

taki sposb mona posuy si Bibli do uzasadnienia dowolnej tezy. Nawet najbardziej

szataskiej.

Wierz, tak samo jak jehowici i protestanci, e w Pimie witym mona znale

jednoznaczne odpowiedzi na absolutnie kade pytanie. Ale w tym miejscu koczy si

podobiestwo midzy nami, bo ja szukam tych odpowiedzi wsuchujc si w Sowo Boe, oni

za uwaaj, e lepiej jest to Sowo rozebra na podzespoy i zanalizowa naukowo. Ja

sucham z pokor, starajc si zrozumie intencj, oni za api Pana Boga za swka i cign

za jzyk. Ja traktuj Stwrc jak wadc absolutnego, jakkrla; oni z Nim dyskutuj i maj

czelno si z Nim targowa. Czasami staraj si Go nawet ogra wynajdujc sprzecznoci,

dziury logiczne w Prawie.

Rnica midzy tymi dwoma sposobami odczytywania Pisma witego moe by

opisana jednym zdaniem: teokracja kontra demokracja.

(Przedrostek teo pochodzi od Bg. A demo? Czy aby nie od demon?)

Tak czy siak, dyspensy nie s mi do niczego potrzebne. Zupenie tak jak jehowici. I

zupenie na odwrt jak poranna kawa...


39/137

Dzie w tropiku zawsze rozpoczynam od porannej kawy.. Nie jest to aden

obowizkowy rytua, fobia ani fochy - kiedy kawy nie ma, to jej nie pij i wcale z tego

powodu nie cierpi, ale kiedy jest, powicam jej co najmniej godzin kadego ranka. Z

wielk przyjemnoci i, jak si za chwil okae, poytkiem.

Nigdzie nie ucz si tak wiele na temat odwiedzanego regionu i jego mieszkacw jak

w kafejkach, przysuchujc si rozmowom tubylcw, obserwujc co i jak robi, czytajc

pozostawione przez nich gazety albo wdajc si z nimi w rozmowy.

Wstaj wczenie. Paciorek, siku, zby i po piciu minutach jestem gotw i na kaw.

Trzeba si jeszcze tylko troch ubra. Wytrzsam wic z ubrania robactwo, ktre po prostu

uwielbia sadowi si w nogawicach spodni wiszcych na krzele albo wewntrz kapelusza,

tam, gdzie spocone czoo styka si z rondem. Obieram koszul z pluskiew czy czego w tym

rodzaju. Wkadam lekko wilgotne gatki -jeszcze nigdy nie zdyy mi przez noc wyschn po

wieczornym praniu. Jeli mam zamiar wyj w butach, a nie w sandaach, wytrzsam je

stanowczo, ale ostronie w obawie przed skorpionami.

Skorpiony, nauczyem si tego ju dawno temu, bardzo lubi zapach moich stp.

Generalnie lubi ciepeko i stchlizn, ktre mona znale w kadych butach tu po ich

zezuciu przez nosiciela. Ale, wiem to na pewno, moje buty, a waciwie zapach panujcy w

ich wntrzu i najbliszej okolicy, jest jako szczeglnie atrakcyjny. Dla skorpionw

oczywicie. Ambrozja moich stp wabi to jadowite wistwo, jak cieczka u jedynej suki we

wsi. Dlatego wol nosi sanday albo chodzi na bosaka.

Tylko nie zawsze mona.

Wtedy, cho niechtnie, zbliam si do moich butw i je wytrzsam. Najczciej s

puste, bo kiedy przed wschodem soca robi si zimno, skorpiony po caonocnej inhalacjiwracaj do domw. Jednak nie zawsze. Czasem jaki maruder upojony do nieprzytomnoci


40/137

pi skulony w palcach i wyrwany z tej bogoci mgby mnie dziabn.

Tragedii adnej by wtedy nie byo - w kocu miabym cae dwie godziny, eby

znale gdzie antidotum na miertelny jad. Tylko e takie poszukiwania uniemoliwiyby mi

wypicie porannej kawy. A kawa w maej kafejce na kocu wiata to odpowiednik

konwersatorium z antropologii kulturowej na Uniwersytecie Harvarda.

Nigdzie si czowiek tyle nie dowie o lokalnym obyczaju, jzyku i slangu, o

aktualnych wydarzeniach, o cenach, o tym co wanie mino albo ma nadej, ba, nawet o

samym sobie nigdzie si czowiek tyle nie dowie co przy porannej kawie.

Przyszo mi waniedo gowy, e gdybym poet by, to bym by powyszemu zdaniu

nada inny ukad. Ciekawe czy ma to jakikolwiek wpyw na tre, ktra przecie nominalnie

nie ulega zmianie:

Nigdzie si czowiek tyle nie dowie

o lokalnym obyczaju, jzyku i slangu,

o aktualnych wydarzeniach,

o cenach,

o tym co wanie mino albo ma nadej,

ba, nawet o samym sobie

nigdzie si czowiek tyle nie dowie

co przy porannej kawie.

Co mi si zdaje, e poezja wspczesna to jeden wielki pic, ktry powstaje nie z

adnego natchnienia, ale zupenie przypadkiem, wtedy gdy kto zapisuje proz na maym

kawaku papieru. Brak miejsca wymusza koncentracj treci i fantazyjny ukad. Nic wicej.

Czy wikszo moich notatek uczynionych przy porannej kawie ma si okaza

poezj? Te wszystkie zabazgrane serwetki, odwrotne strony etykiet od oranady, wywinite

torebki papierowe, rozoone kartonowe pudeeczka po lekarstwie na malari, to co najpierw


41/137

zapisywaem na wewntrznej stronie doni, a dopiero w hotelu przepisywaem do kajetu... To

wszystko maj by dziea poetyckie?

Le sobie spokojnie pod moim biurkiem w pudeku po butach kowbojskich firmy

Laredo. Laredo przekreliem grubym flamastrem i napisaem temat: poranna kawa.


42/137

Poranna kawa w maej kafejce na kocu wiata to naprawd odpowiednik

konwersatorium z antropologii kulturowej na Uniwersytecie Harvarda. Na dowd prosz

posucha typowej rozmowy, ktr odbytem z typowym tubylcem na klasycznym zadupiu:

- Pan jeste Holender - pada w moim kierunku ni to pytanie ni stwierdzenie.

- Nie. Polak.

- Nie Holender? -pytanie pomocnicze jest pene podejrzliwego przekonania, e chyba

co krc.

- Nie. Polak! -budzi si we mnie lekka irytacja. Znam Latynosw i czuj, e nieatwo

bdzie mi obroni polsko w tym pojedynku.

- Polak. - Powtarza mj rozmwca flegmatycznie, a potem z penym przekonaniem

mdrca i z ustami penymi niadania w postaci sadzonych jajek dodaje - no, ale Polak to

waciwie to samo co Holender.

- Polak to Polak, a Holender to zupenie inna sprawa. Nie maj ze sob abso lutnie nic

wsplnego!!! - unosz si patriotyzmem. Sam nie wiem po co. Tak czy siak jestem w tej roz-

mowie stron przegran. Tubylec wie duo lepiej ode mnie kim ja waciwie jestem i zaraz mito udowodni.

- Polak i Holender to absolutnie to samo, bo wygldaj tak samo! - Wbija mi pierwszy

gwd do trumny, spoglda dookoa triumfujco i zaksza jaja kawakiem marynowanej

kukurydzy.

- Wenezuelczyk i Kolumbijczyk te wygldaj tak samo, ale jednak nie myli ich Pan

ze sob -broni sitwardo, cho europejska logika nie ma szans wygra z latynoskim uporem

i powszechnym przekonaniem o wasnej wszechwiedzy.- Wenezuelczyk i Kolumbijczyk rzeczywicie wygldaj identycznie - cignie z

namysem mj rozmwca - ale przecie nosz cakiem rne kapelusze - triumfuje - a wy,

Holendry i Polaki, nie nosicie adnych. Kady nard ma wasny kapelusz, a wy zawsze

kupujecie nasze. Znaczy, e Polak i Holender to to samo -jedyny nard bez kapelusza.

Tak mnie dobi tym wywodem logicznym, e nastpnym razem zapytany o kraj

pochodzenia zaczem si wcha midzy Holanda a Polonia i w kocu powiedziaem

Polandia. Reakcj byo pene zrozumienia kiwnicie gow, uzupenione wymownymspojrzeniem na mj kapelusz typu panama kupiony rok wczeniej w trakcie wyprawy do


43/137

Kolumbii.


44/137

KAPELUSZE PANAMA

Wbrew nazwie wcale nie pochodz z Panamy. Owszem, wytwarza si je tam od czasu

do czasu, ale s wtedy marnej jakoci. Te prawdziwe pochodz z Kolumbii.

Wyplata si je z kilku specjalnie wyselekcjonowanych gatunkw traw o prozaicznej w

tym kontekcie nazwie panama. Odpowiedni splot to tajemnica wytwrcy. Od tego splotu

zaley fason i trwao.

To, co znajdujemy w sklepach na caym wiecie, nawet tych najdroszych i

markowych, to maszynowy cham i robota tamowa. Szajs, nie panama. A ju najgorsze s

panamy z Panamy. Tam bowiem najpierw wyplata si wielometrowe paskie warkocze z

trawy, a nastpnie zszywa je na okrtk, zaczynajc od czubka gowy, po spirali, a do ronda.Cham.

Pamitam, jaki byem dumny z mojej pierwszej prawdziwej panamy i jak mi potem

byo yso, kiedy zobaczyem prawdziw panam. To byo dzieo sztuki kontra nocnik z

wikliny.

Niektre sprytniejsze firmy podrabiaj kapelusze panamskie inaczej: Jako materiau

wyjciowego uywaj mat zrobionych oczywicie z waciwej trawy. Potem si tak mat

nakada na odpowiedni sztanc i wyciska kapelusz na gorcej parze, przycinajcjednoczenie i podklejajc brzegi. Te nakrycia gowy nie s ze i wygldaj prawie jak

oryginalne, ale brak im podstawowej waciwoci prawdziwej panamy - nie mona ich

zmitosi i schowa do tylnej kieszeni spodni bez obawy zniszczenia.

Caa tajemnica na tym wanie polega. Kunszt rzemielnikw, ktrzy godzinami

wyplataj pojedynczy egzemplarz sprawia, e ich dzieo jest jak waka - wstaka. Przez wiele

lat moe by wykrcane i wyymane, prane i deptane, a i tak jak Feniks z popiow wstanie i

powrci do pierwotnego ksztatu nadanego rk mistrza.

Jest jeden warunek: Pod adnym pozorem nie wolno panamy wywozi z krajw

tropikalnych! W tropikach jest zawsze wilgotno i to utrzymuje taki kapelusz przy yciu.

Zabrany do Europy natychmiast traci sprysto, zaczyna si kruszy, widnie, knie,

szarzeje, usycha...

Umiera.


45/137

Kiedy zaczynaem jako podrnik jedziem w tropiki albo w ogle bez kapelusza,

albo zabieraem jaki z Polski. Krucho wtedy byo z pienidzmi, kady ciubi dolarki,

oszczdza na wszystkim, wic taka rozpusta jak zakup zagranicznego kapelusza bya nie do

pomylenia. Za dewizy kupowao si tylko rzeczy absolutnie niezbdne.

By taki okres, kiedy podrowaem w klasycznym brytyjskim kasku korkowym.

Takim jak te na starych fotografiach odkrywcw z Afryki lub Indii Wschodnich.

Ale to by szpan! Co i rusz skadano mi propozycje handlowe w gotwce i w

barterze. Kady chcia mie moje nakrycie gowy. Odmawiaem twardo mwic, e nie

wszystko jest na sprzeda, e nie bd kupczy pamitk po dziadku, itp. A jak wychodziem

na zdjciach! W czym takim nawet najgorsza fafua wyglda jak pogromca i zdobywca, a ja,

jeli Pastwo pozwol nadmieni, nie jestem fafua.

Kilka lat temu z ezk w oku odwiesiem korkowca na koek nad drzwiami i tkwi tam

do dzisiaj. Troch brudny, z naciekami tropikalnych deszczw, ladami czerwonego laterytu i

cakiem ju pokruszony w rodku ze staroci. Jest na nim srebrny orze odlany tu po drugiej

wojnie wiatowej z przeznaczeniem na czapki onierzy polskich, ktrzy mieli ruszy z

Francji, by wyzwoli Polsk spodokupacji sowieckiej. Dostaem tego ora na pamitk moich

wystpw dla paryskiej Polonii.

Kask korkowy by wspaniay i szpanerski, ale nieporczny. Trzeba go byo stale mie

na gowie, w przeciwnym razie zawadza. Nie mogem go schowa do plecaka, bo ulegbyzgnieceniu. Nosi w rku te nie mogem, bo przeszkadza w robieniu zdj. Po prostu pite

koo u wozu.

No i jeszcze aspekt wizualny...

Prezentowaem si wspaniale. Kady facet w okolicy mi zazdroci. Dziewczynypiszczay, cho przecie rozmiar kapelusza nie ma nic wsplnego z jakoci tego, co si


46/137

mieci w gowie ani podubraniem, no ale piszczay. Mgbym je pewnie baamuci tuzinami

pod warunkiem, e robibym to w kapeluszu.

Latynosi ju tacy s - zarwno kobiety, jak i mczyni zwracaj ogromn uwag na

opakowanie i dodatki, zawarto waciwie nie gra roli. Chop z ogromnym rewolwerem u

pasa zostaje natychmiast obiektem seksualnego podania. Moe by gupi, kolawy, onaty,

a na dodatek ma pene prawo si lini - i tak bd za nim wczy oczami i marzy.

Zjawisko to dosy dobrze opisano w wielkim przeboju w stylu merengue granym kilka

at temu przez wszystkie radia Ameryki aciskiej. Zacytuj tylko poow refrenu, cigu

dalszego atwo si domyli:

Kiedy u pasa duy pistolet,

wszystkie kobiety stoj otworem.

Miaem wic kapelusz, ktry dziaa jak najlepszy afrodyzjak - czyni ze mnie

automatycznie hybryd: Casanova/Don Juan/Nikodem Dyzma. By przy tym jak odwrotno

czapki niewidki, co na dusz met nie byo porczne, bo ja si wcale nie chciaem

wyrnia z tumu.

Do krajw dzikich wyjedam nie po to,eby si ajdaczy, ale w celu robienia zdj

oraz przebywania na onie natury (a nie rajfury). Z obu powodw zaley mi na tym, by

znikn w tumie, wtopi si w otoczenie i albo uchodzi za element krajobrazu, albo za

tubylca. W kasku korkowym jest to absolutnie niewykonalne.

Mona mnie byo zlokalizowa i rozpozna z daleka. Opowieci o biaym czowieku

w cudownym biaym kapeluszu wyprzedzay mnie o kilka dni, tak, e wkraczajc do kolejnej

miejscowoci nie miaem co marzy o incognito. Nikt nie mia kopotw z odszukaniem

mego miejsca pobytu, rwnie zodzieje i policja (czyli te zodzieje, tyle e mundurowi).

Tak si nie dao pracowa. Jedni i drudzy dybali na mj dobytek. Zodzieje prbowali ob-

rabia moje bagae, kiedy tylko widzieli, e biay korkowiec jest poza pokojem hotelowym,

natomiast policja rewidowaa mnie przy kadej okazji.

Czego szukali?

Niczego. We wszystkich krajach latynoskich rewiduje si podrnych; i tych

miejscowych, i cudzoziemcw, bez rnicy. Rewizja nie suy znajdowaniu kontrabandy, jestdziaaniem socjotechnicznym. Odgrywa dokadnie t sam rol, co rewidowanie Polakw


47/137

przez junt Jaruzelskiego w stanie wojennym. Pokaza kto tu rzdzi i zastraszy. Terror

wadzy nad obywatelem. Po jakim czasie nikt sobie ju z tego nic nie robi. Chyba e kto,

tak jak ja, robi sobie z tego jaja.


48/137

miech jest jednym z najlepszych sposobw na terror. Psychologicznie, ale take

fizjologicznie. Ot czowiek sterroryzowany, czyli przeraony, pozostaje w fizycznym

napiciu. Napina przy tym te same minie, ktre ulegaj rozlunieniu pod wpywem

miechu. Jedno wic znosi drugie. Grawitacja kontra niewako.

Ze strachu ciska nas w doku, a ze miechu tak nam w doku lata przepona, e brzuch

si trzsie jak nki w galarecie. Ze strachu nie jestemy w stanie wydoby sowa, a miejemy

si w gos, pen gb i na cae gardo. miech rozlunia tak bardzo, e niejeden si ze

miechu posika -popucio w czowieku wszystko, nawet to, co zawsze trzyma.

Z tych powodw najzdrowszym odruchem w sytuacji terroru jest terapia miechem.

Jest si przy okazji w zgodzie z nakazem moralnym, by zo dobrem zwycia. Wystarczy

wspomnie junt wojskow W. Jaruzelskiego.

Stan wojenny dopad mnie w szkole redniej. Od pierwszego dnia rozpoczlimy z

kumplami zabijanie komuny miechem. Wiadomo byo, e potrzebny jest niezaleny obieg

informacji, gwnie ulotki i bibua. Kto to musia rozprowadza. Jak? Roznoszc w plecaku.

Policja oczywicie zdawaa sobie z tego spraw i skrupulatnie rewidowaa wszystkie plecaki i

wiksze torby. No to my zaczlimy masowo przychodzi do oglniaka z plecakami. Zabawa

na sto dwa. Zatrzymuje czowieka patrol, otwiera plecak, a tam jaki sporej wielkoci pusty

karton, trzy zeszyty i dugopis.

Szko miaem niedaleko placu FeliksaDzieryskiego, na ktrym do dzi jest wielkiwze autobusowo - tramwajowy. Zawsze peno ludzi, no a kiedy byo wrd tych ludzi

take peno plecakw i ogupiaych patroli.

Na rodku dzisiejszego placu Bankowego w Warszawie sta pomnik Feliksa

Dzieryskiego. Felek to by wielki Polak, wielki obywatel sowiecki, twrca systemu tajnejpolicji i obozw koncentracyjnych, patron Kiszczaka i w ogle bohater na miar Wallenroda


49/137

(w kocu aden inny Polak nie wysa na tamten wiat wicej Ruskich ni on). Posta

dramatyczna pod kadym wzgldem.

Sta sobie na rodeczku placu, jakby celowo po drodze do mojej szkoy. Caym sob

prowokowa uczniw do tego, by obrzucili jego ogromne donie odlane z brzu soikami z

czerwon farb. Efekt by bardzo widowiskowy, uzupenia monument o niewtpliw prawd

historyczn - rce postaci ociekay krwi.

Dnia nastpnego, w drodze do szkoy, z prawdziw radoci obserwowalimy jak

suby miejskie szoroway Dzieryskiemu apy. To dopiero omieszao komun, a na

dodatek miao wymiar symboliczny. Sublimacja dramatu - idealne poczenie tragedii i

komedii, czyli co na miar Szekspira..

Gdyby mnie wtedy zapano na gorcym uczynku upierabym si, e inspiracj nie bya

adna podziemna Solidarno, tylko Lady Makbeth.

Na terror odpowiadaj miechem i pamitaj, e ten sam dowcip nie moe by

powtarzany zbyt czsto. Trzeba szuka zaskocze, nowych pomysw:

Pomnik Feliksa Dzieryskiego sta sobie na rodeczku dzisiejszego placu

Bankowego, jakby celowo po drodze do szkoy. Caym sob prowokowa do tego, by kiedy

upuci u jego stp soik z walerian (dostpny w kadej aptece koci afrodyzjak).

Efekt by bardzo widowiskowy. Gromada dzikich kotw z caej okolicy tarzaa si w

seksualnej orgii dookoa wielkiego rewolucjonisty, osobistego przyjaciela Lenina (nie

Lennona), patrioty polskiego na miar generaa Jaruzelskiego, et caetera, et caetera...

Koty w amoku wyjtkowo silnie zajte cokoem Feliksa nie reagoway ani na hord

ujadajcych psw z caej okolicy, ani na kohort milicjantw te z caej okolicy.

Pay poszy w ruch. Wadza ludowa natara na koty. Psy udzieliy wsparcia. Zaraz

potem wadza ludowa natara take na psich sojusznikw i zacza si prawdziwa wojna o

cok. Przypomniay si smutne wydarzenia drugiej wojny wiatowej, kiedy to Polacy zostali

zaatakowani przez dwie krwawe bestie, ktre w kocu i siebie wziy za by.

Obrona Feliksa trwaa kilka godzin (dopki nie wywietrzaa waleriana). W tym czasie

koty si tarzay, psy szczekay, pay paoway, a tumy sterroryzowanych Polakw rozluniay

si salwami miechu.

To ju nie by dramat ani nawet komedia, to by cyrk i burdel na kkach.


50/137

Poniewa to ksika podrnicza, a nie podrcznik trzebienia komunizmu, chciabym

porzuci ten wtek. Bez wtpienia podejm go w przyszoci, bo ludzie zbyt czsto krzycz:Precz z komun!!!

zamiast wznosi hasa duo bardziej skuteczne, bo mieszne, na przykad:

Kwas re!!!

Moim zdaniem jedno i drugie znaczy to samo, ale to drugie wali celniej. miechem

ich. Tego si boj!Dowodem na to byo zniesienie WC Kwadransa.


51/137

Wrmy do kapeluszw w krajach tropikalnych.

Korkowiec, cho szpanerski, jednak mi si nie sprawdzi - zbytnio przyciga uwag, a

ja zawsze chc si wtopi w otoczenie i uchodzi za element krajobrazu albo za tubylca.

Z tym drugim nie mam wikszego kopotu, chocia mj wygld wiadczy przeciwko

mnie - jestem zbyt biay, zbyt wysoki, za bardzo blondyn, a w dodatku te niebieskie oczy.

Wszystko nadrabiam gadk wymow -po hiszpasku szwargocz z rwn atwoci jak po

polsku.

Nie znam oczywicie tylu sw co w jzyku ojczystym i robi sporo bykw

gramatycznych, ale z drugiej strony rzadko mam okazj rozmawia z kim, kto jest w stanie

te bdy wychwyci. Moi rozmwcy to ludzie proci, znaj tyle hiszpaskich sw co ja albo

nawet mniej. Ich gramatyka te nie jest literacko poprawna. Krluje prostota wypowiedzi i

wielka tolerancja co do formy. Liczy si nawizanie kontaktu.

Ponadto dla wielu spotykanych przeze mnie tubylcw hiszpaski jest drugim

jzykiem; zupenie tak jak dla mnie. W trakcie kadej wyprawy staram si przecie uciec od

cywilizacji, dotrze jak najdalej w gb zielonych plam. Tam, gdzie jed mwi silokalnymi dialektami indiaskimi, a hiszpaski jest jzykiem dodatkowym, midzy

plemiennym, handlowym, misyjnym. Rzadko rodzimym, czciej drugim, troch obcym.

Lingua franca. Dlatego tak atwo mi uchodzi za tubylca.

Dodatkowe uatwienie stanowi moja wrodzona zdolno do imitacji i parodii (bardzo

przydatne w pracy satyrycznej), potrafi szybko zapa lokalny akcent, manier mwienia,

intonacj. Wtedy roztapiam si w tumie tubylcw. Zostaj jednym z nich. A przecie cay

czas o to wanie chodzio.Pocztkowo spogldaj z niedowierzaniem, podejrzliwie, chc wywszy

obcokrajowca, a wic moliwo atwego zarobku, ale skoro tylko mj akcent zabrzmi

swojsko, trac zainteresowanie - musz by std, cho nie wiadomo dlaczego wygldam

zupenie jakgringo.

wiadomie udaj tubylca - czowiek miejscowy moe sobie pozwoli na rzeczy, ktre


52/137

s zakazane przybyszowi. Jedn z nich jest fotografowanie zjawisk uznawanych za

wstydliwe, prywatne albo tabu. To co powierzchowne, egzotyczne i adne wolno obserwowa

i utrwala kademu, ja za szukam rytualnego pijastwa, obrzdw inicjacji, uzdrawiania

chorych przez szamana, ale take ndzy, rynsztokw ycia, okruciestw reimw.

Cudzoziemiec byby tu postrzegany jako hiena sycca si cudzym nieszczciem. Musz wic

uchodzi za krew z krwi.

Nie chc, by niektre sfery ycia byy dla mnie zamknite, by mi, jako obcemu,

pokazywano tylko to, co pikne albo nie majce wikszej wagi, a ukrywano to, co szpetne lub

wane. Jaki sens robi zdjcia, kiedy nie odkrywaj one adnej tajemnicy - pokazuj

opakowanie, bez prby zajrzenia pod mask.

Ju sam aparat fotograficzny, bez dziercego go cudzoziemca, wywouje odruchow

ucieczk od prawdy - wszyscy chcemy na zdjciu wyglda lepiej ni w yciu. Dotyczy to w

rwnym stopniu jednostek, co grup ludzkich. Garbus prostuje do fotografii plecy, grubas

wciga brzuch, Kwaniewski staje w blasku Ojca witego - kady si jako poprawia i

ozdabia.

Podobnie reaguj grupy spoeczne. Poniewa jednak zbiorowisku ludzkiemu trudniej

si na zawoanie upozowa do zdjcia (jednostka moe poprawi wosy natychmiast, ale nie

sposbw jednej chwili zlikwidowa slumsw), zbiorowoci reaguj najczciej cakowitym

zakazem fotografowania pewnych miejsc lub zjawisk.

Kilkakrotnie ciskano we mnie kamieniami, groono pobiciem lub lono tylko dlatego,

e prbowaem celowa obiektywem w stron zakazan, w jak stref mroku i utrwali albo

wstydliwe uomnoci, albo dumne tajemnice odwiedzanych grup ludzkich.

Nigdy nie miaem nikomu za ze, kiedy reagowa gwatownie na widok mojego

aparatu fotograficznego. To nie miao nic wsplnego ze mn. Zawsze by to rezultat obawy

przed upokorzeniem.

Obcemu z zasady nie pokazuje si ogromnej sfery prywatnoci, ktr skonni jestemybez oporw odkry przed rodakiem - on wie o co chodzi, zrozumie, przyjmie to waciwie.

Obcy nie wiadomo. Dlatego tak bardzo staram si wtopi w krajobraz spoeczny i uchodzi za

jego cz, za mieszkaca odwiedzanej krainy.

S oczywicie i takie sytuacje, gdy nie chc si ukrywa i szukam sposobu napodkrelenie faktu, e przybywam z daleka. Powd jest prosty - w pewnych okolicznociach


53/137

to gociowi wolno wicej ni innym. Jemu mona na przykad wybaczy rone

niestosownoci zachowa i delikatnie wyprowadzi z miejsc, skd miejscowego wywalono by

na kopach w atmosferze linczu.


54/137

Idealnym rozwizaniem jest poczenie przywilejw swojaka i gocia. Da si to

zrobi, mona by jednym i drugim jednoczenie. W tym celu trzeba jednak opanowa

miejscowy jzyk do perfekcji. Na kadym kroku zaskakiwa tubylcw znajomoci lokalnych

powiedzonek. Jzyk otwiera wszystkie serca idrzwi.

Od lat ucz si wszelkich regionalizmw, a potem wtrcam je mimochodem do

konwersacji celem zaskoczenia rozmwcw - efekt jest murowany, polecam.

S to drobiazgi jzykowe w stylu: no nie, tego, mego, sratum - tatum, kurna

olek, bajer, badziewie, kaszana, cienki bolec, itp. Wystarczy doda takie cacko do

zupenie zwyczajnego zdania na temat ksajcych moskitw, by powali lokaln spoeczno

na kolana.

Jeli Czytelnik nie bardzo ksa jak to dziaa za granic, prosz sobie wyobrazi

sytuacj odwrotn:

Do malekiej wioseczki Karszanek, na Kociewiu, przyjeda Hindus w turbanie,

wchodzi do kiosku spoywczego i mwi pynnie po polsku:

- Kerowniczko, Pani poda flaszkie browaru. Tylko szybciorkiem, bo mie strasznie

suszy.

Taka przemowa wygoszona przez Hindusa w samym rodku polskiego zadupia

musiaaby wywoa szok. atwo sobie wyobrazi gby okolicznego chopstwa i Pani

kerowniczki rozdziawione jak malowane wrota stodoy.

A ja rozdziawiaem gby latynoskiego chopstwa na przykad tak:

Rzecz si dzieje w cuchncej krowim moczem i trocinami knajpie na rodkowym

zadupiu Salwadoru.

- Ale rypi, skurkowane - powiedziaem mimochodem, zabijajc insekta na karku.

Pacnem si przy okazji tak mocno, eby klanicie byo sycha w caejokolicy.

- Co ty powiedzia, gringo? - zgodnie z planem ssiad przy szynkwasie zwrci na

mnie baczn uwag.- Mwi, e moskity tn, psia ich ma, jakby na burz szo.


55/137

- Chopaki, syszelita jak gringo piknie zaiwania po naszemu? Gdzie si nauczy

gada po ludzku?

- W Meksyku.

- Francisco, daj no Panu gociowi piwo od firmy. W Meksyku? A co ci tam zawiodo

czowieku?

- Kobieta. Poleciaem na jej pikne oczy, a potem pucia mnie kantem. Waciwie, to

sama si pucia. Wyjechaa z gachem, a ja zostaem z rachunkiem za piercionek

zarczynowy, psia jej ma. - gaem jak nakrcony, ale wana bya forma lingwistyczna a nie

prawda historyczna, wic nawet si z tego potem nie spowiadaem. Efekt by, jak zwykle,

piorunujcy.

- Francisco migaj po rum! Chopaki, poznajcie Pana! - woa mj ssiad przy barze

(od tej chwili waciwie kompan i brat). - Niesamowite,gringo, a nawija jak nasz...

Cig dalszy konwersacji nie jest wany. Nie jest te do koca cenzuralny, bo knajpa

bya portowa, a ja chciaem si wkupi w aski marynarzy, by mc im towarzyszyw poowie

rekinw. Kosztowao mnie to troch wysiku - najpierw trzeba byo obrazowo podkreli

walory omawianej Meksykanki, a potem krwicie j zely za gacha. Tekst nie dla dzieci,

Meksykanka zmylona, ale na rekiny zabrali.

Waciwie za darmo, cho straciem z tej okazji troch grosza, bo Francisco to

skpirado, sknera, dusigrosz, kutwa, cierpiarz, frajer pompka, mason i komunista - nie

postawi nikomu ani kropelki. Co szesnast kolejk musiaem wicstawia ja.

Dziwnie nielatynoskie zachowanie Francisco znalazo logiczne wytumaczenie, kiedy

moi bracia marynarze si spili jak bki i zaczli na niego woa: Goldblum. Kiedy wreszcie

nachla si i sam Goldblum, zacz z kolei do mnie woa: bracie Polaku. By z Kielc, a

Francisco z niego taki, jak z Antoniego Halika Antonio.

Swoj knajp nazwa PENSAMIENTO (co po hiszpasku znaczy Bratek). Nomen

omen, cz litery N si odamaa i szyld oznajmia wszem i wobec:

PEISAMIENTO


56/137

(co pozwol sobie spolszczy na

Starszy bratek w wierze).


57/137

Mam mini teori na temat tego, co w kadym jzyku obcym jest najwaniejsze - od

czego powinno si zaczyna nauk.

Dwukrotnie podchodziem do nauki francuskiego i tyle razy do niemieckiego.

Pomimo wielkiego wysiku i zapau efekty byy mierne. Przyczyna? W obu tych jzykach

panuj idiotyczne zasady konstruowania liczebnikw tak, e nie mogem nabra sprawnoci

w rachunkach, a bez umiejtnoci negocjowania cen nie radz nikomu nigdzie wyjeda, bo

zaraz czowieka oszwabi. Zarwno angielski, hiszpaski, jak i szwedzki, a nawet rosyjski

zaczynaem przyswaja od liczebnikw - kiedy to si udao, kontynuowaem. Inaczej nie

warto.

Ponadto niemiecki le mi si kojarzy historycznie (to te utrudnia nauk), ana domiar

zego oba, z francuskim, maj dla mnie szpetne brzmienie - francuski jest cakowicie

niemski (rozlazy jak dojrzay serek Bree), niemiecki wprost przeciwnie, bardzo macho

(twardy i ciki, z elaza, stali), romantyzmu zawiera dokadnie tyle, co komendy wojskowe.

Nie wyobraam sobie w zwizku z powyszym, jak si ludzie po szkopsku owiadczaj.

- Raus, schneller, Deutschland, Hans Kloss, kochanie?

- C ci odpowiem miy? Trabant! A potem Hajli hajlo i Hande hoch.

Wemy pierwsze z brzegu sowo: motyl. Po angielsku to bdzie butterfly, po

hiszpasku jeszcze adniej mariposa, nawet po francusku licznie papillon, a po

niemiecku ordynarny Schmetterling. Romantyczne jak kowado. Jak motek trafiajcy w

palec, zamiast w gwd.

Nie dziwota, e nard z takim jzykiem rozpta dwie wojny wiatowe.

Niemiecki nadaje si wietnie do jednego - eby kogo porzdnie skl. A mc skl

w obcym jzyku, to druga, po rachowaniu, najwaniejsza umiejtno. Wcale nie zachcam

do wulgarnoci - umie, to jeszcze nie znaczy korzysta z danej umiejtnoci.

Po polsku na przykad nigdy nie kln. Nigdy! Dziadek mi mwi, e mowy polskiej

kala nie wolno, tak jak nie wolno kala goda, flagi, pamici przodkw etc. Wic nie kalam.S oczywicie takie sytuacje, kiedy nie sposb si powstrzyma przed zeleniem


58/137

bliniego. No ale ten sam dziadek mnie uczy, eby nigdy w takich sytuacjach nie uywa

sw k..., ch..., s..., i czasownika p.... Nigdy!

S duo lepsze sposoby. Uycie jednego z czterech wspomnianych powyej sw nie

bdzie dla osoby lonej wydarzeniem wartym odnotowania, a przecie, kiedy decydujemy si

komu nawtyka to raczej po to, by nas popamita. Kiedy nie umiemy si po chrzecijasku

powstrzyma i bierzemy na sumienie grzech, to niech przynajmniej bdzie warto -jak ly to

tak, eby bliniemu poszo w y i eby na cae ycie popamita. W tym celu dziadek zaleca

wymylanie wasnych epitetw i podstawianie ich w miejsca obiegowych wulgaryzmw.

Zasugerowa mi kiedy nazwanie kogo jednokomrkowcem mwic, e skutek

bdzie lepszy, ni gdy krzykn palant zamany. Mia racj. Jednokomrkowiec,

natychmiast, kiedy usysza kim jest, polecia do domu sprawdza w encyklopedii jak bardzo

go obraziem.

W dzikich krajach te sam nie bywam wulgarny, ale zawsze musz wiedzie, kiedy i

jak kto inny ly mnie. Zrozumie atak, spostrzec go w por, to podstawowy wymg

bezpieczestwa. Jestem, koniec kocw, na obcym gruncie, w mniejszoci, najczciej

jednoosobowej, musz wic w zanadrzu trzyma ukryt bro.

Uycie lokalnego wulgaryzmu zazwyczaj skutecznie rozadowuje atmosfer -

miechem. Gringo deklamujcy lokalne bluzgi w dzielnicy portowej Hawany jest tak samo

mieszny, jak byby mieszny Murzyn na krakowskim rynku ciskajcy makumba -

polszczyzn nawet najbardziej ohydne wizanki. W takim kontekcie to przestaje by

wulgarne - jest za to cholerycznie mieszne i skutecznie rozbr

Podróżnik WC

Documents

Transcript of Podróżnik WC