M.KuśnierkiewiczM.Kuśnierkiewicz

Zaburzenia komunikacji i ich wpływ Zaburzenia komunikacji i ich wpływ na funkcjonowanie emocjonalne na funkcjonowanie emocjonalne

osób po operacjach onkologicznych osób po operacjach onkologicznych w obrębie głowy i szyiw obrębie głowy i szyi

Wielkopolskie Centrum OnkologiiWielkopolskie Centrum Onkologii

Po zabiegu całkowitego Po zabiegu całkowitego usunięcia krtaniusunięcia krtani

Po operacji:Po operacji: odżywianie przez sondę pokarmowąodżywianie przez sondę pokarmową

Zmiany trwałe:Zmiany trwałe: Konieczność przyzwyczajenia się do nowego Konieczność przyzwyczajenia się do nowego

sposobu (toru) oddychania i odkrztuszaniasposobu (toru) oddychania i odkrztuszania Zmiana w wyglądzieZmiana w wyglądzie Osłabienie węchuOsłabienie węchu Konieczność rezygnacji z niektórych rodzajów Konieczność rezygnacji z niektórych rodzajów

aktywności aktywności

Po zabiegu całkowitego Po zabiegu całkowitego usunięcia krtaniusunięcia krtani

Brak głośnej mowyBrak głośnej mowy -- utrudnienie w utrudnienie w porozumiewaniu się z otoczeniem, szczególnie z porozumiewaniu się z otoczeniem, szczególnie z osobami mniej znanymiosobami mniej znanymi

Głos Głos jest cecha identyfikującąjest cecha identyfikującą Dzięki głośnej mowie możliwa jest większa Dzięki głośnej mowie możliwa jest większa

precyzja i przyspieszenie procesu komunikacjiprecyzja i przyspieszenie procesu komunikacji ŁŁatwiej w sposób bardziej akceptowany społecznie atwiej w sposób bardziej akceptowany społecznie

okazywać emocjokazywać emocjee, np. złość, agresję poprzez tzw , np. złość, agresję poprzez tzw agresję werbalnąagresję werbalną

Po zabiegu częściowego Po zabiegu częściowego usunięcia krtaniusunięcia krtani

Po zabiegu:Po zabiegu: oddychanie przez tracheostomę, oddychanie przez tracheostomę, odżywianie z wykorzystaniem sondy odżywianie z wykorzystaniem sondy pokarmowejpokarmowej

Zmiany trwałe:Zmiany trwałe: pogorszenie warunków pogorszenie warunków głosowych, możliwość wystąpienia trudności głosowych, możliwość wystąpienia trudności w połykaniu (zachłystywanie się)w połykaniu (zachłystywanie się)

Usunięcie guza jamy ustnej Usunięcie guza jamy ustnej i/lub gardłai/lub gardła

Zmiany czasowe:Zmiany czasowe: Intubacja, obecnością opatrunku częściowo w obrębie jamy Intubacja, obecnością opatrunku częściowo w obrębie jamy

ustnej, pacjent przebywa na oddziale OIOM, jest powoli ustnej, pacjent przebywa na oddziale OIOM, jest powoli wybudzany, odżywianie przez sondę, tracheotomia, gojenie wybudzany, odżywianie przez sondę, tracheotomia, gojenie tkanek okolicy pobrania płata użytego do plastyki tkanek okolicy pobrania płata użytego do plastyki

Zmiany trwałe:Zmiany trwałe:

Utrzymywanie się dolegliwości związanych z ubytkiem Utrzymywanie się dolegliwości związanych z ubytkiem tkanek w obrębie jamy ustnej i ruchomością języka:tkanek w obrębie jamy ustnej i ruchomością języka:

PrzełykaniePrzełykanie ArtykulacjaArtykulacja

Usunięcie guza jamy nosowej i Usunięcie guza jamy nosowej i zatokzatok

Zmiany czasowe:Zmiany czasowe: Intubacja, obecnością opatrunku częściowo w obrębie jamy Intubacja, obecnością opatrunku częściowo w obrębie jamy

ustnej, pacjent przebywa na oddziale OIOM, jest powoli ustnej, pacjent przebywa na oddziale OIOM, jest powoli wybudzany, odżywianie przez sondę, setony w jamie wybudzany, odżywianie przez sondę, setony w jamie pooperacyjnej zamykające zatokę i jamę pooperacyjną po pooperacyjnej zamykające zatokę i jamę pooperacyjną po usunięciu podniebienia, płytka podniebienna bez obturatora usunięciu podniebienia, płytka podniebienna bez obturatora

Zmiany trwałe:Zmiany trwałe: WzrokWzrok OdżywianieOdżywianie Fonacja i artykulacja (nosowanie)Fonacja i artykulacja (nosowanie)

Porażenie nerwu twarzowegoPorażenie nerwu twarzowego

Operacje ślinianek przyusznych, ucha środkowego, Operacje ślinianek przyusznych, ucha środkowego, kości skroniowej, szyi, nowotwory wtórnie kości skroniowej, szyi, nowotwory wtórnie obejmujące nerw twarzowyobejmujące nerw twarzowy

Objawy po stronie uszkodzenia, utrata zdolności Objawy po stronie uszkodzenia, utrata zdolności zamykania oka (przy braku ochrony łzawienie), zamykania oka (przy braku ochrony łzawienie), marszczenia czoła, opadanie kącika ust, trudności marszczenia czoła, opadanie kącika ust, trudności dotyczące połykania i artykulacji, objawy czuciowe dotyczące połykania i artykulacji, objawy czuciowe

Czynniki zaburzające komunikację Czynniki zaburzające komunikację po operacjach onkologicznych po operacjach onkologicznych

głowy i szyigłowy i szyi

Zmiana:Zmiana: Toru oddechowegoToru oddechowego Fonacji (głos)Fonacji (głos) ArtykulacjiArtykulacji Mimiki twarzyMimiki twarzy

Komunikacja - definicjeKomunikacja - definicje

Komunikowanie interpersonalneKomunikowanie interpersonalne – – dotyczy ludzidotyczy ludzi, zatem , zatem jego zrozumienie wiąże się ze zrozumieniem jego zrozumienie wiąże się ze zrozumieniem występujących między nimi występujących między nimi związkówzwiązków. Polega na . Polega na dzieleniu się znaczeniamidzieleniu się znaczeniami, co wskazuje, że jeżeli ludzie , co wskazuje, że jeżeli ludzie mają się ze sobą porozumiewać to muszą zgodzić się co mają się ze sobą porozumiewać to muszą zgodzić się co do do definicji terminówdefinicji terminów, którymi się posługują. , którymi się posługują. Jest Jest symbolicznesymboliczne czyli gesty, litery, dźwięki, liczby i słowa czyli gesty, litery, dźwięki, liczby i słowa mogą jedynie przedstawiać pojęcia, które mają mogą jedynie przedstawiać pojęcia, które mają przekazywać lub stanowić ich przybliżenie.przekazywać lub stanowić ich przybliżenie.

Komunikacja - definicjeKomunikacja - definicje

Komunikowanie społeczneKomunikowanie społeczne – proces wytwarzania, – proces wytwarzania, przekształcania i przekształcania i przekazywania informacji przekazywania informacji pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymispołecznymi. Celem komunikowania jest stałe i . Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja, bądź dynamiczne kształtowanie, modyfikacja, bądź zmiana wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zmiana wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na siebie podmiotów.na siebie podmiotów.

KomunikacjaKomunikacja==

interakcja między jednostkami interakcja między jednostkami polegająca na wymianie polegająca na wymianie

informacji za pomocą symboli, informacji za pomocą symboli, w celu wywarcia określonego w celu wywarcia określonego

wpływuwpływu

KomunikacjaKomunikacja

Zakłócenia komunikacjiZakłócenia komunikacji Szum – czynnik, który zakłóca lub uniemożliwia Szum – czynnik, który zakłóca lub uniemożliwia

zajście procesu komunikacjizajście procesu komunikacji

szum zewnętrzny – np. kichnięcie, ruch uliczny, szum zewnętrzny – np. kichnięcie, ruch uliczny, rozmowy na korytarzurozmowy na korytarzu

szum wewnętrzny – ból głowy, zęba, głód, szum wewnętrzny – ból głowy, zęba, głód, wpływ wcześniejszych doświadczeń, wpływ wcześniejszych doświadczeń, przekonań, emocjiprzekonań, emocji

Rola komunikacjiRola komunikacji

InformacyjnaInformacyjna – w procesie tym pozyskiwane i – w procesie tym pozyskiwane i przekazywane są informacje niezbędne do przekazywane są informacje niezbędne do podejmowania decyzji regulujących interakcje podejmowania decyzji regulujących interakcje społeczne i osiąganie celów oraz realizacja potrzebspołeczne i osiąganie celów oraz realizacja potrzeb

Motywacyjna – elementem komunikowania jest Motywacyjna – elementem komunikowania jest przekazywanie zachęt do osiągania różnego przekazywanie zachęt do osiągania różnego rodzaju celówrodzaju celów

Rola komunikacjiRola komunikacji

Kontrolna – treści komunikowania społecznego Kontrolna – treści komunikowania społecznego zawierają informacje o sferze powinności zawierają informacje o sferze powinności obowiązkach ludzi, grup, organizacji i społeczeństw obowiązkach ludzi, grup, organizacji i społeczeństw względem siebie. Określają zarazem podmiot, względem siebie. Określają zarazem podmiot, normy i zakres kontroli społecznejnormy i zakres kontroli społecznej

EmotywnaEmotywna – możliwość wyrażania emocji i – możliwość wyrażania emocji i uczuć a tym samym uczuć a tym samym zaspokajanie istotnych zaspokajanie istotnych psychospołecznych potrzeb ludzkich, m.in. psychospołecznych potrzeb ludzkich, m.in. takich jak rozumienie innych oraz bycie takich jak rozumienie innych oraz bycie rozumianym i akceptowanymrozumianym i akceptowanym

Emocje - definicjaEmocje - definicja

Pozytywne lub negatywne odczucia Pozytywne lub negatywne odczucia wywołane określoną sytuacjąwywołane określoną sytuacją

Emocje charakteryzują się określonym Emocje charakteryzują się określonym wzorcem fizjologicznych reakcji oraz wzorcem fizjologicznych reakcji oraz zachowańzachowań

W istotny sposób wpływają na W istotny sposób wpływają na funkcjonowanie poznawczefunkcjonowanie poznawcze

Emocje - trzy typy komponentówEmocje - trzy typy komponentów

behawioralne: ruchy mięśni adekwatne do sytuacjibehawioralne: ruchy mięśni adekwatne do sytuacji

anatomiczne: ułatwiają reakcje behawioralne i anatomiczne: ułatwiają reakcje behawioralne i umożliwiają szybką mobilizację energii (wzrost tętna, umożliwiają szybką mobilizację energii (wzrost tętna, dopływ krwi do mięśni)dopływ krwi do mięśni)

hormonalne: wzmacniają reakcję układu hormonalne: wzmacniają reakcję układu autonomicznego (epinefryna, norepinefryna oraz autonomicznego (epinefryna, norepinefryna oraz hormony steroidowe: wzrost dopływu krwi do mięśni, hormony steroidowe: wzrost dopływu krwi do mięśni, zamiana składników pokarmowych na glukozę)zamiana składników pokarmowych na glukozę)

Funkcjonowanie emocjonalneFunkcjonowanie emocjonalne

Zdolności do prawidłowego Zdolności do prawidłowego spostrzeganiaspostrzegania, oceniania i , oceniania i wyrażania emocjiwyrażania emocji,, czyli rozpoznawania własnych i cudzych czyli rozpoznawania własnych i cudzych stanów emocjonalnych na przykład na podstawie obserwacji stanów emocjonalnych na przykład na podstawie obserwacji zachowania czy zachowania czy tonu głosutonu głosu, , adekwatne wyrażanieadekwatne wyrażanie emocji emocji

Zdolności do Zdolności do rozumieniarozumienia emocji i zdobywania wiedzy o emocji i zdobywania wiedzy o emocjach, umiejętność nazywania określonych emocji, emocjach, umiejętność nazywania określonych emocji, łączenia słów z niesionym przez nie przekazem łączenia słów z niesionym przez nie przekazem emocjonalnymemocjonalnym, rozumienie emocji złożonych, a także , rozumienie emocji złożonych, a także zdolność zdolność przewidywania stanów emocjonalnychprzewidywania stanów emocjonalnych innych ludzi innych ludzi w określonej sytuacjiw określonej sytuacji

Zdolności do Zdolności do regulacji i kontroliregulacji i kontroli emocjonalnej emocjonalnej

Funkcjonowanie emocjonalneFunkcjonowanie emocjonalne

Zdolności do Zdolności do włączania emocji w procesy myśleniawłączania emocji w procesy myślenia, czyli , czyli spostrzeganie informacji ważnych emocjonalnie, spostrzeganie informacji ważnych emocjonalnie, wzbudzanie emocji odpowiednich do sytuacji oraz wzbudzanie emocji odpowiednich do sytuacji oraz wykorzystywanie emocji w trakcie rozwiązywania problemówwykorzystywanie emocji w trakcie rozwiązywania problemów

EmpatiaEmpatia, czyli umiejętność rozpoznawania i rozumienia , czyli umiejętność rozpoznawania i rozumienia uczuć, myśli i potrzeb innych osób, również w grupieuczuć, myśli i potrzeb innych osób, również w grupie

Umiejętności społeczne, czyli Umiejętności społeczne, czyli zdolności wzbudzania u zdolności wzbudzania u innychinnych osób pożądanych i korzystnych dla nas form osób pożądanych i korzystnych dla nas form zachowania, poprzez osiąganie porozumienia, wywieranie zachowania, poprzez osiąganie porozumienia, wywieranie wpływu, wchodzenie w prawidłowe relacje interpersonalne, a wpływu, wchodzenie w prawidłowe relacje interpersonalne, a także panowanie nad własnymi emocjami i współpraca także panowanie nad własnymi emocjami i współpraca

Komunikacja werbalnaKomunikacja werbalna

komunikacja z użyciem języka naturalnego komunikacja z użyciem języka naturalnego czyli czyli mowymowy jako środka komunikacji. Jest to jako środka komunikacji. Jest to podstawowy sposób komunikacji podstawowy sposób komunikacji międzyludzkiej.międzyludzkiej.

Wymaga istnienia nadawcy-mówiącego i Wymaga istnienia nadawcy-mówiącego i odbiorcy-słuchającego, posługujących odbiorcy-słuchającego, posługujących kodem- kodem- językiemjęzykiem, który musi być znany obu , który musi być znany obu osobom.osobom.

Komunikacja zastępcza po Komunikacja zastępcza po laryngektomiilaryngektomii

• PismoPismo• Pseudoszept Pseudoszept • LaryngofonLaryngofon• Głos gardłowyGłos gardłowy• Głos Głos przełykowprzełykowyy• Głos protezkowyGłos protezkowy

ArtykulacjaArtykulacja

Logoterapia:Logoterapia:

Ćwiczenia praksji oralnejĆwiczenia praksji oralnej Ćwiczenia artykulacyjneĆwiczenia artykulacyjne Ćwiczenia oddechoweĆwiczenia oddechowe

Komunikacja niewerbalnaKomunikacja niewerbalna

Kontekst komunikatuKontekst komunikatu Ekspresja emocjiEkspresja emocji Informacja o stanie emocjonalnym innych Informacja o stanie emocjonalnym innych

uczestników relacjiuczestników relacji Wywieranie wpływu społecznegoWywieranie wpływu społecznego

Komunikacja niewerbalnaKomunikacja niewerbalna

mimikamimika, pantomimika, zachowania , pantomimika, zachowania przestrzenne, przestrzenne, prozodia, dźwięki prozodia, dźwięki paralingwistyczneparalingwistyczne,, powierzchowność, reakcje powierzchowność, reakcje fizjologiczne (m.in. napięcie mięśniowe, fizjologiczne (m.in. napięcie mięśniowe, oddech) - niesie informację o nastawieniu, oddech) - niesie informację o nastawieniu, emocjach, relacjach interpersonalnych. emocjach, relacjach interpersonalnych.

W dużym stopniu jest zależna od czynników W dużym stopniu jest zależna od czynników wrodzonych i/lub nabytych we wczesnym wrodzonych i/lub nabytych we wczesnym okresie rozwoju okresie rozwoju

W dużym stopniu jest nieuświadomionaW dużym stopniu jest nieuświadomiona

ProzodiaProzodia Akcent, intonacja, rytm mowyAkcent, intonacja, rytm mowy Prozodia emocjonalna:Prozodia emocjonalna: intonacja wypowiedzi intonacja wypowiedzi

odzwierciedla uczucia nadawcy komunikatu, odzwierciedla uczucia nadawcy komunikatu, poprzedza rozwój mowypoprzedza rozwój mowy

Prozodia lingwistyczna (kognitywna)Prozodia lingwistyczna (kognitywna)- odnosi - odnosi się do tych cech (akcent na sylabę w słowie się do tych cech (akcent na sylabę w słowie lub słowo w zdaniu oraz intonacja), które lub słowo w zdaniu oraz intonacja), które określa czy zdanie jest oznajmujące, określa czy zdanie jest oznajmujące, pytające czy rozkazującepytające czy rozkazujące

Słowa 7%Słowa 7%

Prozodia, dźwięki Prozodia, dźwięki paralingwistyczne 28 %paralingwistyczne 28 %

Mimika, pantomimika 65%Mimika, pantomimika 65%

Zaburzenia prozodii emocjonalnej Zaburzenia prozodii emocjonalnej i ich skutkii ich skutki

Obniżenie roli informacyjnej - trudności w Obniżenie roli informacyjnej - trudności w przekazaniu kontekstu wypowiedzi -przekazaniu kontekstu wypowiedzi -komunikatu (jakie jest nastawienie komunikatu (jakie jest nastawienie emocjonalne?, czy zdanie to emocjonalne?, czy zdanie to twierdzenie/pytanie/polecenie?)twierdzenie/pytanie/polecenie?)

Obniżenie w zakresie ekspresji emocjiObniżenie w zakresie ekspresji emocji

Trudności w „rozładowywaniu” napięcia Trudności w „rozładowywaniu” napięcia emocjonalnego emocjonalnego (emocje-oddychanie-głos)(emocje-oddychanie-głos)

PrzykładyPrzykłady

VN350139.WMA

Pakiet

ŹródłaŹródła1. 1. R. Aleksandrowicz, B. Ciszek „Anatomia kliniczna głowy i szyi”R. Aleksandrowicz, B. Ciszek „Anatomia kliniczna głowy i szyi”

Wyd.Lekarskie PZWL 2007Wyd.Lekarskie PZWL 2007

2. S. Zabłocki „Zespoły i objawy chorobowe w otolaryngologii” Wyd. Medyczne Via 2. S. Zabłocki „Zespoły i objawy chorobowe w otolaryngologii” Wyd. Medyczne Via Medica 2004Medica 2004

3. J. Styczek „Logopedia” W-wa 19803. J. Styczek „Logopedia” W-wa 1980

4. A. Pruszewicz „Foniatria kliniczna”4. A. Pruszewicz „Foniatria kliniczna”

5. G. Jastrzębowska „Podstawy logopedii dla studentów logopedii, pedagogiki, 5. G. Jastrzębowska „Podstawy logopedii dla studentów logopedii, pedagogiki, psychologii, filologii” Opole 1995psychologii, filologii” Opole 1995

6. E.M. Skoczek „Z logopedia na ty. Podręczny Słownik Logopedyczny”6. E.M. Skoczek „Z logopedia na ty. Podręczny Słownik Logopedyczny”

7. T. Banziger, K. Scherer „The role of intonation in emotional expressions. Speech 7. T. Banziger, K. Scherer „The role of intonation in emotional expressions. Speech Communication” 2005Communication” 2005

8. J. LeDoux „Mózg emocjonalny” Media Rodzina P-ń 20008. J. LeDoux „Mózg emocjonalny” Media Rodzina P-ń 2000

9. J. Reykowski „Procesy emocjonalne. Motywacja. Osobowość” W-wa 19929. J. Reykowski „Procesy emocjonalne. Motywacja. Osobowość” W-wa 1992

10. K. de Walden-Gałuszko „ Psychologiczne następstwa leczenia chorych na 10. K. de Walden-Gałuszko „ Psychologiczne następstwa leczenia chorych na nowotwory” 1998nowotwory” 1998

11. Z. Nęcki „Komunikacja międzyludzka” Kraków 199611. Z. Nęcki „Komunikacja międzyludzka” Kraków 1996

12. M. Argyle „Psychologia stosunków międzyludzkich” W-wa 199112. M. Argyle „Psychologia stosunków międzyludzkich” W-wa 1991