Plan zagospodarowania przestrzennego ... - BPPWŁ w...

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego

Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi 25

Na podstawie przeprowadzonej d iagnozy oraz wie loaspektowych anal iz uwarunkowań

rozwoju województwa z identyf ikowano wie le zagadnień , k tóre, zarówno w b l iższej przysz łośc i ,

jak i w da lszej perspektywie, będą mia ły bezpoś redn i wp ływ na dalszy rozwój spo łeczno-

gospodarczy i przest rzenny obszaru, będą decydowa ły o jego wizerunku na arenie kra jowej

i międzynarodowej oraz stanowi ły o jego konkurencyjnośc i w wymiarze g loba lnym.

Województwo łódzkie po łożone jest w cent rum Polsk i , na pograniczu Niżu

Ś rodkowoeuropejsk iego i Wyżyn Polsk ich, w geometrycznych os iach kraju, krzyżujących

s ię w re jonie mie jscowośc i P ią tek. Zajmuje powierzchn ię 18 219 km2 i jes t zamieszka łe przez

2549 tys. mieszkańców (s tan na 31 grudn ia 2008 r . ) .

Ś rednia gęstość za ludnienia w regionie wynos i 140 osób/km 2 (31 grudn ia 2008 r . ) .

Podstawową s t rukturę admin is t racyjną wo jewództwa tworzą :

– 24 powia ty, w tym 3 powia ty grodzk ie skup ia jące 34,5% ludnośc i oraz

21 powiatów z iemskich,

– 177 gmin, w tym 18 miejsk ich, 25 mie jsko-gminnych oraz 134 wie jsk ich .

Rysunek 10 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne .


26 Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi

1. SYSTEM OSADNICZY

A. Aspekty społeczne

Demograf ia

Wed ług GUS l iczba ludnośc i województwa na koniec 2008 r . wynos i ła 2 548 861 osób

(z czego 910 204 osób zamieszkiwa ło na wsi ) , co daje Łódzk iemu 6. mie jsce w kra ju.

Od 2002 r . l iczba ludnośc i spad ła o 58 519 osób, a tempo spadku jest w iększe n iż ś redn io

d la k raju. Cechą charakterystyczną reg ionu jest n ierównowaga st ruktury p łc i . W 2002 r . l i czba

kob iet przypadająca na 100 mężczyzn wynos i ła 109,6 , by do 2008 r . podnieść s ię do war tośc i

110,0. S i ln ie jsza dysproporc ja s t ruktury p łc i występuje w miastach n iż na obszarach wie jsk ich .

Odsetek ludnośc i zamieszkującej w mias tach wynosi ł w 2008 r . 64,29% i by ł wyższy n iż

ś rednia d la Polsk i (61,0%), również gęstość za ludnienia 140 osób/km 2 (p ią ta w kra ju) by ła

wyższa n iż ś rednia kra jowa (122 osoby/km 2 ) . Pod względem przyros tu natura lnego

województwo za jmuje os tatn ie miejsce w kra ju (war tość -2 ,3‰ przy ś rednie j k rajowej 0,9‰),

a pod wzg lędem migracj i wewnę t rznych i zagranicznych na pobyt s ta ły 6 . miejsce (war tość

-0 ,66‰ przy ś rednie j kra jowej -0 ,39‰). Województwo charak teryzu je s ię ponadto najwyższym

udz ia łem ludnośc i powyżej 65 lat (18,2% w stosunku do ś rednie j k rajowej wynoszące j 13,4%).

Sytuac ja demograf iczna reg ionu jest bardzo t rudna. Koncent ruje s ię tu na jwiększa i lość

negatywnych t rendów i procesów demograf icznych, m. in . wysoki wspó łczynnik femin izacj i ,

bardzo n isk i wskaźnik przyrostu rzeczywis tego, depopulac ja, s i lna emigracja. Nie ma powiatu,

k tóry n ie boryka łby s ię z tym problemem. Pod tym względem ca łe województwo zas ługuje

na miano obszaru problemowego. Naj t rudniejsza sytuac ja występuje w dwóch największych

miastach na prawach powia tu: Łodz i i P io t rkowie Trybuna lsk im oraz w powiatach: łęczyck im,

kutnowsk im i łowick im.

Istn ie jące, n iekorzystne tendencje zmian w sferze demograf icznej potwierdza ją k ierunki

przewidywane w sporządzonej przez GUS „Prognoz ie demograf icznej na la ta 2003–2030” ,

a dostępne dane z przygotowywanej nowej prognozy demograf icznej na la ta 2008–2035

wskazują , że zostaną one u t rzymane, a nawet pog łębione. Szacowany spadek l iczby ludnośc i

jes t s i ln ie jszy, n iż poprzednio zak ładano. Odwróceniu u leg ł prognozowany t rend da lszego

urban izowania s ię województwa, przewidywano bowiem zmniejszanie s ię udzia łu ludnośc i

wie jsk ie j z 35,1% w 1999 r . do 32% w 2030 r . , tymczasem nowa prognoza przewiduje wzros t

udz ia łu ludnośc i w ie jsk ie j do 36,7% w 2015 r . i 38 ,3% w 2030 r . Można przypuszczać ,

że z jawisko to w g łównej mierze dotyczy obszarów podmie jsk ich, przede wszystk im

aglomeracj i Łodz i , i związane jest z suburban izacją powszechną d la dużych oś rodków

mie jsk ich.

Obecnie przewidywany jes t także ubytek ludnośc i w wieku produkcyjnym

(w latach 2016–2030) , większy o 17 tys . mieszkańców.



Rysunek 11 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie BDR GUS (2008 ) .

Rysunek 12 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie „P rogno zy demogra f i c zne j GUS na la ta 2003–2030”.



Mieszkalnictwo

Na zasoby mieszkaniowe województwa w 2008 r . sk łada ło s ię 962 482 mieszkań

(s tanowiących 7 ,32% zasobów krajowych) . Rozk ład zasobów w województwie jest bardzo

n ierównomierny i odpowiada gęstośc i za ludnien ia. Powia ty z loka l izowane w Aglomerac j i

Łódzkie j skupia ją ponad po łowę wszystk ich zasobów. W la tach 2004–2008 we wszystk ich

powiatach zanotowano wzros t l iczby mieszkań . Zasoby mieszkaniowe najdynamiczn iej

powiększa ły s ię w powiatach: łódzkim wschodnim (do 104% wartośc i z 2004 r . ) , be łchatowskim

(do 103,5%), opoczyńsk im (do 103,3%) i p io t rkowskim (do 103,2%). Naj lepsze warunki

mieszkaniowe (przedstawione za pomocą indeksu syntetycznego, na k tóry sk ładają s ię l i czba

mieszkań na 1000 ludnośc i , ś rednia powierzchnia mieszkania na 1 osobę i ś redn ia l iczba osób

na 1 izbę ) panują w powiatach po łożonych w centrum regionu, natomiast dużą grupę

o na jgorszych warunkach mieszkan iowych s tanowią powiaty o po łożeniu peryfery jnym

w stosunku do Łodz i .

Sytuac ja mieszkaniowa województwa jest bardzo z łożona, co wykaza ła „Ana l iza pot rzeb

mieszkaniowych w miastach i na ws i powiatów województwa łódzk iego do 2030 r . ” (BPPWŁ ,

2006)3. Z jedne j s t rony jest rynek mieszkaniowy mias t , charakteryzu jący s ię dość dobrym

wyposażeniem i ogó ln ie dobrymi warunkami mieszkaniowymi, jednak zagrożony powsta jącą

luką remontową i reprodukcyjną , z drugie j zaś – rynek mieszkań na wsi , s łabo wyposażonych ,

o z łych warunkach (prze ludnien ie) , jednak dynamicznie rozwi ja jący s ię w s t re fach

podmie jsk ich. Na to nak łada s ię prognozowany def icyt mieszkań , k tóry bezwzględnie (w l iczb ie

nowych mieszkań ) najdotk l iwszy będzie w największych miastach województwa, natomiast

względnie (w odsetku zasobów is tn ie jących) na terenach wie jsk ich. Szacowane względne

potrzeby mieszkaniowe, odnies ione do uś redn ionej l iczby mieszkań oddawanych do użytku

w la tach 2002–2008, pozwala ją okreś l ić , że na jwiększy konieczny s top ień z in tensyf ikowania

procesów budowlanych do 2030 r . mus i nastąpić w powia tach: łódzkim wschodnim,

p io t rkowskim i w ieruszowsk im. Jednocześnie do powiatów, w których prognozowany

jest na jwiększy def icyt mieszkaniowy, a szacowane pot rzeby mieszkaniowe przekraczają

10 tys . mieszkań , na leżą : łódzk i grodzk i , zg iersk i , p io t rkowsk i , tomaszowski , be łchatowsk i ,

s ieradzk i , radomszczańsk i , łódzki wschodni , pabianick i i opoczyńsk i . Są to w większości

na j ludniejsze powiaty województwa, będące zap leczem największych oś rodków mie jskich.

Perspektywiczna suma pot rzeb w tych powiatach do 2030 r . s tanowi 65,52% ogó łu pot rzeb

ca łego województwa. Największe bezwzględne pot rzeby wystąpią w Łodzi (ok. 50–57 tys . 4

mieszkań ) , na jmniejsze w powiec ie brzez ińskim (ok. 4 tys . mieszkań ) , natomias t w ca łym

województwie będą s ię one kszta ł towa ły na poziomie ok. 272 tys.

3 Szacowane na podstawie prognozy demograficznej GUS, NSP, Raportu o stanie województwa łódzkiego. Prognozowane potrzeby mieszkaniowe wynikają z potrzeb stanu istniejącego, wynikających z ilości gospodarstw domowych, oraz potrzeb perspektywicznych, wynikających z „Prognozy demograficznej do 2030 r.” i ubytków w tkance mieszkaniowej, spowodowanej niskim standardem mieszkań w stanie wyjściowym. 4 Wg opracowania E. Kucharskiej-Stasiak, które posłużyło za podstawę szacowania potrzeb mieszkaniowych w projekcie SUiKZP m. Łodzi oraz analiz BPPWŁ.



Rysunek 13 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie BDR GUS 2008 , „Progn o zy demogra f i c zne j GUS 2003–2030”.

Rysunek 14 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na pos taw ie BDR GUS (2008) .



Do s i lnych s t ron reg ionu za l iczyć można rosnącą przec ię tną w ie lkość mieszkań

oraz ich stosunkowo dobre wyposażenie. S łabośc i reg ionu to : bardzo duży i pog łębia jący s ię

def icyt mieszkaniowy, zw łaszcza na obszarach wie jsk ich, s łaby przyrost nowej tkanki

mieszkaniowej , duży odsetek mieszkań s tarych i w z łym stan ie technicznym, n iewystarczające

nak łady remontowe, n iekorzystna s t ruktura w łasnośc iowa zasobów mieszkaniowych

w największych mias tach województwa i nadal n iska przec ię tna wie lkość mieszkania.

Infrastruktura spo łeczna

Ochrona zdrowia i op ieka spo łeczna

B iorąc pod uwagę sytuac ję demograf iczną reg ionu, jedną z na jważnie jszych s fer

in f rast ruktury spo łecznej jest ochrona zdrowia i op ieka spo łeczna. Sytuac ja zdrowotna

mieszkańców województwa jest z ła, przede wszystk im z uwagi na najwyższy w kra ju wskaźnik

umiera lności , na jk rótsze przec ię tne t rwan ie życ ia oraz najwyższe wskaźnik i dotyczące

zachorowalnośc i i umiera lnośc i z powodu chorób cywi l izacyjnych. Rosnący wspó łczynnik

zgonów związany jes t ze z jawisk iem s tarzenia s ię spo łeczeństwa. Ma bardzo n iekorzys tny

wp ływ na wizerunek województwa i ogran icza jego rozwój gospodarczy. Z ła sytuac ja

zdrowotna mieszkańców kontrastuje z dosyć dobrą bazą mater ia lną ochrony zdrowia, dość

l i cznymi kadrami medycznymi , wysokim potenc ja łem nauk medycznych oraz wysokie j k lasy

specja l is tami . Poza tym województwo, jako jedno z p ierwszych w kra ju, rea l izu je s t ra teg ię

„eZdrowia” , s łużącą wykorzys tan iu technik in formatycznych do zarządzania p lacówkami

ochrony zdrowia .




Pod wzg lędem l iczby łóżek w szpi ta lach ogólnych w s tosunku do l iczby ludnośc i

województwo zajmuje 2. mie jsce w Polsce, natomias t pod względem l iczby lekarzy pracu jących

w p lacówkach s łużby zdrowia Łódzk ie by ło w 2008 r . na 1. mie jscu w kra ju – 23,9 na 10 tys .

mieszkańców. Is to tnym problemem jest wewną t rzregionalne zróżnicowanie jakośc i leczenia

i dos tępnośc i do us ług medycznych na wysokim poziomie. W 2008 r . 52% lekarzy i dentys tów

pracowa ło w Łodzi .

Kole jnym problemem jes t proces s tarzenia s ię spo łeczeństwa i wyn ika jąca z tego

kon ieczność rozwoju oddzia łów opiek i d ługoterminowej w szpi ta lach, zak ładów opiekuńczo-

leczn iczych i p ie lęgnacyjno-opiekuńczych, hospic jów i domów pomocy spo łeczne j . W 2008 r .

88 domów pomocy spo łecznej dysponowa ło 7799 mie jscami (30,6 miejsc na 10 t ys .

mieszkańców) , co dawa ło 5. miejsce w kraju . Na mie jsca w domach pomocy spo łecznej

oczek iwa ło 0,1 osób na 10 tys. mieszkańców, co jest na jn iższym wskaźnik iem w kra ju (Polska

– 2,5) .

Dostępność us ług medycznych w nag łych przypadkach u łatwia ją lądowiska

przyszpi ta lne w Łodz i (przy szpi ta lu CZMP i Wojewódzk im Szpi ta lu Spec ja l is tycznym

im. M. Kopern ika) , P iot rkowie Trybunalsk im (przy Szpi ta lu Wojewódzkim im. M. Kopern ika)

i Zgierzu5.

Kul tura

Sektor ku l tury tworzy oko ło 4,5% PKB kraju6. Wydatk i na ku l turę w Polsce na leżą

do najn iższych w Europie i choc iaż w województwie łódzk im przekraczają ś rednią k rajową ,

to dostępność do us ług kul tury jest w reg ionie n iższa n iż przec ię tn ie w kraju. Spowodowane

jest to przede wszystk im s łabą dos tępnośc ią do b ib l io tek oraz s łabą pozyc ją wydawnic tw.

Dobra sytuac ja występuje pod względem poziomu wyposażenia w in f rast ruk turę teat ra lną .

W Łodz i znajduje s ię 12 teat rów i ins tytuc j i muzycznych. N iekorzystnym z jawisk iem jest

na jwiększy w kraju spadek l iczby przedstawień , koncertów oraz widzów. W efekc ie tego s tanu

rzeczy w 2008 r . roku na 10 tys. ludnośc i przypada ło zaledwie 2160 widzów i s łuchaczy, przy

ś rednie j w Polsce 3040. W 2008 r . dz ia ła ły w Polsce 743 muzea, z czego 41 (5,5%)

w województwie łódzkim, w tym 11 w Łodzi . Nies tety l iczba zwiedza jących muzea w reg ionie

w 2008 r . w porównaniu z 2002 r . , zmnie jszy ła s ię o 2 ,8 p.p. Także k ina są p lacówkami

ku l tura lnymi , k tórych l iczba systematycznie spada. W 2008 r . w Polsce funkc jonowa ły ogó łem

492 k ina, z czego 31, czyl i 6 ,3%, w województwie łódzk im. Ponadto do ważnych ins tytuc j i

na leżą 2 arch iwa pańs twowe z lokal izowane w Łodzi i P iot rkowie Trybuna lsk im.

Edukac ja i szkoln ic two wyższe

Edukacja i rozwój kap i ta łu ludzk iego s tanowią bazę do budowy gospodark i opar te j

na wiedzy, konkurencyjne j , zdolne j do t rwa łego wzrostu i tworzenia nowych lepszych mie jsc

pracy. Na sytuac ję szko ln ictwa rzutu je s t ruktura demograf iczna, a pon ieważ Łódzkie

charakteryzuje s ię jednym z najn iższych w kraju odsetk iem ludnośc i w wieku

przedprodukcyjnym, to wskaźnik i dotyczące l iczby uczniów na 10 tys . ludnośc i na wszystk ich

szczeblach nauczania również na leżą do s tosunkowo n isk ich . S łabośc ią o fer ty edukacyjne j

jes t n iedopasowanie pro f i l i kszta łcen ia w szko łach zawodowych, l iceach prof i lowanych

i technikach do pot rzeb rynku, co przejawia s ię def icytem k ierunków technicznych. Są to n ie

5 Lądowisko w Zgierzu znajduje się w fazie rejestracji. Lądowiska w Aleksandrowie Łódzkim i Orlej Górze znajdują się w fazie likwidacji. 6 Wg Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2008.



na j lepsze perspektywy d la reg ionalnego rynku pracy, k tóry odczuwa brak i pracowników,

szczególn ie na s tanowiskach robotn iczych, technicznych i inżyn iersk ich.

Szko ln ictwo wyższe jes t obecnie najbardz ie j p rężnie rozwi ja jącą s ię dz iedz iną

in f rast ruktury spo łeczne j . Coraz większy odsetek m łodzieży zdobywa wykszta łcenie wyższe.

Jes t to bardzo is totne z perspektywy NSP z 2002 r . , wed ług k tórego spo łeczeństwo reg ionu

by ło gorze j wyksz ta łcone n iż przec ię tn ie w kraju . W 2008 r . zajmowa ło 4. mie jsce w kra ju pod

względem wspó łczynnika sko laryzac j i m łodz ieży w wieku s tudenckim oraz l iczby s tudentów

szkó ł wyższych na 10 t ys . mieszkańców. W roku akademick im 2008/2009 s tud iowa ło

w regionie ponad 142 tys . s tudentów, z czego prawie 89% w Łodzi . Mniejszymi oś rodkami

szkoln ictwa wyższego są Kutno, Łowicz, P iot rków Trybunalsk i , S ieradz, Sk iern iewice,

Tomaszów Mazowieck i . Pomimo n iżu demograf icznego oraz spadku l iczby s tudentów w Polsce,

w 2008 r . , w porównaniu z rok iem poprzednim, województwo łódzkie by ło jednym z n ie l icznych

województw w kraju, w k tórym l iczba studentów w 2008 r . wzros ła.

Rysunek 16 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstawie „Roc zn ika s ta tys tyc znego województ w 2008”.

Reasumując, na leży s twierdz ić , że województwo charak teryzu je s ię znaczącym

zróżnicowaniem wyposażenia miast i oś rodków gminnych w urządzenia in f rast ruktury

spo łecznej . Naj lep ie j wyposażona jest Łódź , k tóra pos iada s ieć z różnicowanych rodzajowo

i reper tuarowo teat rów, jest jednym z największych w kra ju oś rodków akademick ich , pos iada

wysoce specja l is tyczne w skal i ponadreg ionalnej p lacówki ochrony zdrowia i wysok ie j k lasy

specja l is tów z zakresu medycyny oraz jest dobrze wyposażona w bazę spor tową . S tosunkowo

dobrze w in f rast rukturę spo łeczną zaopatrzone są na jw iększe miasta powia towe

oraz na jwiększe mias ta centra lne j częśc i województwa, znaczn ie gorzej – ma łe miasta

powiatowe i pozosta łe miasta. Wie lu mieszkańców województwa, zw łaszcza obszarów

po łożonych peryferyjn ie , ma problem z dostępem do okreś lonych p lacówek in f rast ruktury



spo łecznej , szczególn ie ochrony zdrowia, natomiast d la wie lu instytuc j i , również z Łodzi ,

prob lemem jes t z ły s tan techn iczny ich bazy mater ia lne j .

S łaba dostępność do p lacówek in f rast ruk tury spo łecznej wp ływa na n iską jakość życ ia

mieszkańców, co może przyczynić s ię do ich emigracj i oraz zn iechęca do os ied lan ia

s ię mieszkańców innych województw. Ponadto sytuac ja taka obniża w świadomośc i

przedsiębiorców at rakcyjność lokal izacyjną województwa.

B. Aspekty gospodarcze Struktura gospodarcza województwa

Pod względem wartośc i PKB Łódzkie zajmowa ło w 2007 r . 6. mie jsce w kra ju,

wytwarzając 6,2% war tośc i PKB Polsk i , a w prze l iczen iu na 1 mieszkańca również 6 . miejsce.

PKB na 1 mieszkańca, mierzony s tandardową s i łą nabywczą (PPS), s tanowi ł 50% ś redn iej

d la UE-27, a 91,9% ś rednie j k rajowej . Należy jednak zauważyć , że w latach 2000–2007

w województwie łódzk im dynamika wzrostu PKB na 1 mieszkańca należa ła do na jwyższych

w Po lsce i wynios ła 162%, przy ś rednie j krajowej 158,7%. B iorąc pod uwagę s tosunkowo n iski

wyjśc iowy poziom PKB oraz dynamikę wzrostu, można stwierdz ić , że województwo wyróżnia ło

s ię konwergencją wewnę t rzną o charakterze doganiania. Na wie lkość PKB mia ły wp ływ przede

wszystk im wydajność pracy, k tóra mierzona war tośc ią dodaną brut to (WDB) na 1 pracującego

wynios ła w region ie za ledwie 87,3% ś rednie j k rajowej (11. mie jsce w kra ju) , oraz dojazdy

do pracy poza teren województwa. Decydujący wp ływ na n iższą konkurencyjność reg ionu ma

obecna s t ruk tura gospodarcza oraz st ruktura dz ia łowa przemys łu. Na wolumen WDB,

a co za tym idz ie – również PKB, największy wp ływ mają us ługi rynkowe, budownic two

i n iektóre dz ia ły przemys łu charakteryzujące s ię wysoką innowacyjnośc ią i produktywnośc ią .

Rysunek 17 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie EUROSTAT (2007) .



G łówną s i łą napędową gospodark i reg ionu łódzk iego s ta ły s ię w ostatn ich la tach

inwestyc je sek tora przeds iębiorstw i sektora publ icznego. W la tach 2004–2008 województwo

łódzk ie przodowa ło w Polce pod względem dynamik i nak ładów inwestycyjnych w gospodarce

narodowej .

W porównaniu ze ś redn imi wskaźnikami d la Polsk i Łódzkie charakteryzuje s ię wyższym

niż p rzec ię tn ie zat rudnien iem w ro ln ic twie i ma ło rentownych, t radycyjnych dz ia łach

przemys łu, natomiast n iższym – w us ługach. Zwiększenie dynamik i rozwoju gospodarczego

województwa, mierzonej war tośc ią PKB, wymaga poprawy wydajnośc i i innowacyjnośc i

przemys łu, większej dywersyf ikac j i jego s t ruk tury, w iększego ekspor tu, rozwoju us ług

rynkowych, zwiększenia ak tywnośc i zawodowej mieszkańców oraz efektywnego wykorzystania

ś rodków uni jnych.

Województwo charak teryzuje s ię także n ierównomiernym rozmieszczeniem dz ia łalnośc i

gospodarczej i za inwestowania. Zachodzące dynamiczne procesy inwestycyjne z dominującym

udz ia łem kapi ta łu zagranicznego oraz wzrost mają t ku t rwa łego przedsiębiors tw obejmują

w p ierwszym rzędz ie tereny z loka l izowane w centra lnej częśc i reg ionu, a le w perspektywie

mogą one objąć również pas powiatów c iągnący s ię od pó łnocy na po łudnie. Aglomeracja

Łódzka, miasta Sk iern iewice i P io t rków Trybunalsk i oraz powia t be łchatowski – to re jony

o na jwyższym poziomie rozwoju gospodarczego . Bardzo is to tnym czynn ik iem mającym wp ływ

na decyz je o loka l izacj i nowych inwestyc j i gospodarczych jest dynamiczn ie rozwi ja jąca s ię

Łódzka Specja lna Strefa Ekonomiczna (ŁSSE). Wed ług stanu na 31 grudnia 2009 r . obejmuje

ona 1162 ha po łożone g łównie na obszarze województwa łódzkiego, a le również

mazowieck iego i wie lkopolsk iego. Przez ponad 13 la t is tn ien ia ŁSSE pozyska ła 124

inwestorów, k tórzy za inwestowal i ok . 7 mld z ł oraz stworzyl i i u t rzymal i ok . 25 tys . m iejsc

pracy. W reg ion ie dz ia łają również , u tworzone przez samorządy loka lne, 4 park i przemys łowe

i technolog iczne oraz samorządowa st refa przedsiębiorczośc i w Kleszczowie.

Prob lemem wie lu oś rodków mie jsk ich i w iejsk ich jest ut ra ta ich bazy ekonomiczne j

na skutek dez indust r ia l izacj i i s łabego rozwoju sektora us ług. Is tn ie je też g roźba

marg ina l izac j i re jonów, w których kumulu ją s ię n iekorzys tne z jawiska gospodarcze, t j . bardzo

n iska przeds iębiorczość , n isk ie dochody w łasne budżetów gmin, n isk ie dochody ludnośc i , brak

rozwoju pozaro ln iczych sektorów gospodark i . Problemem jest także n iska konkurencyjność ,

produktywność i innowacyjność p rzemys łu, co wynika z fak tu, że w jego dz ia łowej s t rukturze,

mimo postępującej dywersyf ikac j i , wc iąż s tosunkowo dużą ro lę odgrywają t radycyjne, ma ło

wydajne i pracoch łonne ga łęz ie przemys łu. Ekonomiczne obszary problemowe są rozproszone

na ca łym obszarze województwa z przewagą gmin i powiatów z lokal izowanych na obrzeżach

reg ionu.

Szansą rozwoju d la województwa jest rozwój l icznych in ic ja tyw k las terowych,

op iera jących s ię na endogenicznym potenc ja le reg ionu, warunkowanym t radyc jami

w okreś lonych branżach przemys łowych (m. in . farmaceutycznej , chemicznej ) , zasobami

natura lnymi (m. in . węgla brunatnego, wód geotermalnych, p iasków formiersk ich i szk larsk ich) ,

wykszta łconymi zasobami s i ły roboczej , spec ja l is tycznym ro ln ic twem (sadownic twem,

warzywnictwem). Szansą wzrostu gospodarczego Łódzk iego jest również lepsze wykorzystan ie

surowców natura lnych, na których opiera s ię p rzemys ł e lekt roenergetyczny, ceramiczny

i mater ia łów budowlanych, przetwórstwo ro lno-spożywcze oraz geotermia.



Rysunek 18 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie ŁSSE (2009) .

Rysunek 19 Ź ród ło: opracowan ie w łasne na pods taw ie „Rapor tu o s tan ie zagospodarowan ia p r zes t r zenne go k ra ju ”, IG iPZ PAN.



Obecnie na terenie województwa is tn ie ją bądź kszta ł tu ją s ię k lastery: BPO, AGD,

log is tyczny, w łókienn iczo-odz ieżowy, medyczno- farmaceutyczno-kosmetyczny, mater ia łów

budowlanych i ceramiczny, ro lno-spożywczy i od lewniczy. B iorąc pod uwagę rea l izowane duże

inwestyc je oraz nowe in ic jatywy powstawania k lasterów, jako potenc ja lne można okreś l ić :

k laster e lek t roniczny, media lny, energetyczny „Ekoenerg ia” , „B ioenerg ia” , k laster

mechatron ik i , turystyk i konnej . Są one zróżnicowane pod względem stopnia zaawansowania

technolog icznego, jednak budują podstawy nowoczesnej innowacyjne j gospodark i .

Reasumując, na leży s twierdz ić , że t ransformacja gospodark i reg ionu już s ię dokona ła,

natomiast je j rest rukturyzac ja t rwa nadal . Konieczne są da lsze zmiany s t ruk tura lne

gospodark i , w tym poprawa je j innowacyjnośc i , wzrost sek tora us ług rynkowych i jego dyfuz ja

na ca łe województwo, wzrost branż wysokie j techn ik i i o wysokie j war tośc i dodanej

w przemyś le oraz wzrost produktywnośc i wszystk ich sektorów.

Rolnictwo

Województwo łódzkie pos iada duże zasoby z iemi – drugi w skal i k raju wskaźnik

użytków ro lnych (UR) 62% wg GUS 2009. Potenc ja ł ten s twarza dogodne pod łoże d la rozwoju

ro ln ic twa. W st rukturze użytkowania dominują grunty orne, k tóre stanowią 78,8%, mnie jszy

area ł s tanowią użytk i z ie lone – 15,5% i sady – 3,4%. Najbardz ie j korzystnymi warunkami

przyrodniczymi , występowaniem kompleksów naj lepszych g leb, rozwin ię tą spec ja l izacją

produkc j i , a w ś lad za tym – na jwyższym poziomem produkc j i ro lne j , charak teryzuje s ię

pó łnocna i pó łnocno-zachodnia część województwa.

Ważnym dla reg ionu atutem jes t obszar z wysokotowarową produkc ją sadowniczą

w pas ie gmin powiatów sk iern iewick iego i rawsk iego. Województwo jest znaczącym w kra ju

producentem warzyw gruntowych, produkowanych pod os łonami, oraz owoców

(3. lokata w kraju) . Bogata baza surowcowa, pochodząca z produkc j i roś l inne j i zwierzęcej ,

s tanowi is to tny impuls d la rozwi jan ia rodz imego przemys łu ar tyku łów spożywczych.

Do promowania województwa przyczynia s ię także wprowadzanie do obrotu n iszowej żywnośc i

wysok ie j jakośc i , t j . produktów t radycyjnych. Rozwój i wdrażanie nowych technologi i wymaga

skoordynowanej akc j i p lacówek naukowo-badawczych i przeds iębiorców. Ce lowi temu

ma s łużyć is tn ie jące w województwie Cent rum Zaawansowanych Technolog i i „AgroTech” .

Szans reg ionu należy upat rywać w rozwoju ro ln ic twa ekolog icznego, ak tywizu jącego wy łącznie

przyrodnicze mechanizmy produkcyjne i chron iące b ioróżnorodność na obszarach wie jsk ich .

Coraz więce j gospodarstw pos iada cer tyf ikat zgodnośc i w ro ln ic twie eko logicznym. Czynnik iem

wp ływającym na s tan ro ln ic twa i in tensywność produkc j i ro lne j jes t s t ruktura agrarna, k tóra

w łódzk im jest n iekorzystna i charakteryzuje s ię n iewie lką powierzchnią gospodars tw ro lnych –

w 2008 r . 7 ,8 ha (8,8 ha d la Polsk i ) . Wś ród n ich dominują gospodarstwa ma łe 1–5 ha – 49,7%

i ś rednie 5–15 ha – 42,4%. Gospodarstwa rozwojowe, powyżej 15 ha, stanowią za ledwie 7 ,9%

wszystk ich gospodarstw i zajmują ok. 27% powierzchni UR województwa.

Najkorzystn ie jsza s t ruk tura obszarowa gospodars tw występuje w powia tach

poddębick im, łęczyck im i łowick im, w k tórych gospodarstwa duże (ponad 15 ha UR) za jmują

35% powierzchni , a w kutnowsk im – nawet powyżej 50%. Zmiany w st rukturze agrarnej ,

dotyczące l i czby gospodarstw i ich s t ruktury obszarowej , są bardzo powolne, co n iewą tp l iwie

będz ie rzutować na produktywność i op łacalność ro ln ictwa.



Rysunek 20 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie BDR GUS – Pows zechny Sp is Ro lny 1996–2002.

Rysunek 21 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie BDR GUS – Pows zechny Sp i s Ro lny 2002 , IUNG.



W województwie funkcjonu je wie le gospodars tw prowadzących produkc ję

w ie lok ierunkową , k tóra n ie ma charak teru towarowego, a znaczna część wyprodukowanych

dóbr jest wykorzystywana na samozaopatrzenie gospodarstw. Nisk i s top ień specja l izac j i

i n iedof inansowanie gospodars tw ro lnych jes t ważnym problemem st ruktura lnym, k tóry

bezpoś rednio wp ływa na zmnie jszenie efektywnośc i gospodarowania i ogranicza wdrożenie

postępu technolog icznego, a tym samym sprawia , że gospodars twa te są ma ło konkurencyjne

i z t rudem dają sobie radę na rynku ro lnym. Pomimo pozytywnych oznak w rest rukturyzac j i

ro ln ic twa, na ws i nadal ak tualnych jest w ie le prob lemów natury spo łecznej . Ut rzymują s ię

wysok i wskaźnik pracujących w roln ic tw ie i n iekorzystna s t ruktura wykszta łcenia ludnośc i

wie jsk ie j .

Innowacyjna gospodarka

W g loba lne j gospodarce o konkurencyjnośc i k rajów i reg ionów decydują w iedza

i innowacje. St rategia Lizbońska zak łada przeznaczenie na badania i rozwój 3% uni jnego PKB

do 2010 r . Wydatk i Po lsk i w 2008 r . na B+R wynios ły za ledwie 0,57% PKB. Podobnie

przedstawia ły s ię w województwie łódzk im (0,51% PKB).

K luczowymi problemami budowy innowacyjnej gospodark i są p rzyswajanie

i komercja l izac ja wiedzy naukowej w przeds iębiors twach. Dyfuz ja innowacj i w Polsce

jest jednak ut rudniona z uwagi na bardzo s łabą wspó łpracę pomiędzy sektorem nauki

a gospodarką . Dotyczy to również województwa łódzkiego, k tóre dysponuje z jednej st rony

znaczącym, un ika lnym w ska l i kra ju oraz wyspecja l izowanym potenc ja łem naukowym

i badawczo-rozwojowym, a z drugie j – dużym potencja łem gospodarczym, opar tym w znacznej

częśc i na wewnę t rznych, endogenicznych walorach reg ionu. Jednak wspó łpraca między t ymi

sek torami jest zn ikoma. Obniża to konkurencyjność gospodark i i pogarsza perspektywy je j

dynamicznego rozwoju. Innowacyjność gospodark i reg ionu łódzkiego należy do najn iższych

w kraju.

Rysunek 22 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie BDR GUS.



Lepie j p rzedstawia s ię sytuac ja sfery badawczo-rozwojowej . Województwo pod tym

względem za jmuje 6. mie jsce w kraju . S łabym ogn iwem regiona lnej s fery B+R są jednostk i

rozwojowe w sektorze przeds iębiorstw, w których odnotowano w la tach 1995–2005 gwa ł towny,

bo ponad 3-krotny spadek zat rudn ien ia , a nak łady na ich dz ia łalność dopiero w 2008 r .

zb l iży ły s ię do poz iomu z 1997 r .

Gospodarka i p rzemys ł reg ionu, w którym dominu ją branże należące do sektora n isk ich

technolog i i , pod względem innowacyjnośc i za jmują końcowe mie jsca w stawce

16 województw w kraju. Stosunkowo duża l iczba oś rodków dyfuz j i innowac j i w reg ionie (cent ra

zaawansowanych technologi i , inkubatory i park i technologiczne, cent ra doskona łości ,

akademick ie inkubatory przeds iębiorczośc i ) jak na raz ie n ie wp łynęła na poprawę

innowacyjnośc i gospodark i . Wysok i wzrost nak ładów na dz ia łalność innowacyjną przemys łu

województwa łódzkiego w 2008 r . wyn ika ł z wysok iego poz iomu tych nak ładów w sektorze

pal iwowo-energetycznym, a n ie ze wzrostu innowacyjnośc i ogó łu przeds iębiors tw przemys łu

przetwórczego w regionie.

Rynek pracy

Podstawowymi e lementami charakteryzu jącymi rynek pracy są w ie lkość i s t ruk tura

bezroboc ia oraz l iczba pracu jących w poszczególnych sektorach gospodark i narodowej . Od la t

ś rednia s topa bezrobocia województwa by ła zb l iżona do ś redn ie j k rajowej , a pozosta łe

wskaźnik i lokowa ły Łódzkie w ś rodku s tawk i województw. Jednak w ostatn ich la tach nastąpi ła

znaczna poprawa na rynku pracy. Od 2003 r . sys tematyczn ie zaczęła spadać l i czba

bezrobotnych, a rosnąć l iczba pracu jących, przy czym zmiany te przeb iega ły szybc ie j

n iż w k raju. Obecnie (czerwiec 2009 r . ) województwo notuje s topę bezrobocia n iższą (10,4%)

n iż ś redn ia d la Po lsk i (10,7%), a Łódź p rzesta ła być miastem wojewódzk im o na jwiększej

s top ie bezroboc ia.




I s to tnymi wyzwaniami są da lsza mobi l izac ja n iepracującej ludnośc i w wieku

produkcyjnym i umoż l iw ien ie t rans feru pracujących z sek tora ro ln iczego do pozosta łych

sektorów gospodark i narodowej . Stymulowanie tego procesu najszybc ie j może przynieść

pożądane rezul ta ty na obszarach wie jsk ich , po łożonych w pob l iżu oś rodków mie jsk ich,

da jących zat rudnien ie w przemyś le i us ługach. Zak ładane dotychczas zmnie jszenie l iczby

i udz ia łu pracujących w sektorze ro ln ic twa na korzyść l iczby i udz ia łu pracu jących poza

ro ln ic twem o ok. 170 tys. osób do 2015 r . wydaje s ię ma ło realne, zw łaszcza że w la tach

2003–2008 l iczba pracujących w sektorze ro ln iczym wzros ła o 462 osoby. Nawet w ob l iczu

odwrócenia tego t rendu n ie da s ię w c iągu 6 la t uzyskać ś redniego tempa spadku pracujących

w ro ln ic tw ie na poz iomie 28 tys. pracu jących rocznie.


Szansą obszarów wie jsk ich o peryfery jnym po łożeniu mogą być próby zdyskontowania

at rakcyjnego po łożenia geograf icznego z uk ierunkowaniem na ce le turys tyczne, przyc iągnięc ie

wykszta łconych ludz i , k tórzy os iądą na tych obszarach na s ta łe, a dz ięk i e-pracy ich miejsce

zat rudn ien ia będz ie w mieśc ie. Powyższy proces obejmie jednak s tosunkowo n iewie lką część

peryfery jnych obszarów wie jsk ich i będzie mia ł – przynajmnie j w począ tkowej faz ie – n iewie lką

ska lę . W latach 2003–2008 sektor us ługowy ogó łem w województwie zwiększy ł poz iom

zat rudn ien ia o 12,5%. Najs i ln ie jszy wzros t zanotowano w powiatach p io t rkowsk im,

be łchatowskim, łódzkim wschodnim, łęczyck im, pajęczańsk im, s ieradzk im, łowick im,

radomszczańsk im i P iot rkowie Trybuna lsk im. W pozosta łych powiatach wzros t za t rudnien ia

w us ługach by ł n iższy n iż ś rednio w województwie. Jeś l i powyższa sytuac ja s ię u t rzyma,

to po laryzac ja spo łeczno-gospodarcza między powiatami będz ie s ię nas i la ła.



Pozytywnymi z jawiskami na rynku pracy są : szybszy spadek bezrobocia i wyższy wzros t

zat rudn ien ia n iż ś redn ia k rajowa, wysoka jakość zasobów rynku pracy, wysok i wspó łczynnik

aktywnośc i zawodowej , duży poziom zat rudnien ia w us ługach w Łodzi , korzys tne tendencje

w st rukturze pracujących, zaznaczające s ię zw łaszcza w powiatach centra lnych i s tosunkowo

n isk i odsetek d ługot rwale bezrobotnych. S łabośc iami są natomiast : znaczna l iczba osób

ut rzymujących s ię ze ź róde ł n iezarobkowych, n isk ie zat rudnienie pozaro ln icze na obszarach

wie jsk ich, duże zróżnicowanie wewną t rzreg iona lne, ukryte bezroboc ie na ws i oraz n isk i

poz iom wynagrodzeń . Szanse województwa upat rywane są g łównie w da lszym wzrośc ie jakości

zasobów pracy i u t rzymaniu wzrostu gospodarczego, co jednak w świet le światowego kryzysu

może być t rudne do os iągnięc ia . Natomiast rea lne zagrożenie s tanowi ma ła l iczba specja l is tów

i inżyn ierów oraz zmnie jszająca s ię l iczebność grupy ludnośc i w wieku przedprodukcyjnym.



C. Sieć osadnicza

Sieć osadniczą województwa łódzk iego ukszta ł towa ło wie le uwarunkowań

zewnę t rznych. Do naj is to tn ie jszych należą uwarunkowania:

geograf iczne, t j . po łożenie obszaru województwa w s t re f ie wododzia łu I rzędu

oraz na pogran iczu pasa n iz in Polsk i ś rodkowej i wyżyn Polsk i po łudniowej ,

h is toryczne, wyn ika jące z po łożenia na obszarach pogranicza g łównych dz ie ln ic

h is torycznych Polsk i ,

spo łeczno-gospodarcze, wyn ika jące z procesów dynamicznej indust r ia l izac j i

w XIX w. , przede wszystk im w jego I I po łowie, w wyn iku k tórych powsta ły

oś rodk i przemys łu lekk iego s łabo powiązane funkcjonaln ie w począ tkowym

okres ie rozwoju.

Rysunek 25 . Ź ród ło: Wo jewód zk i P ro gram Op iek i nad Zaby tkami w W ojewód ztw ie Łódzk im (c ze rw iec 2007 , Uchwa ła Nr X /186 /07 Se jmiku Wojewód ztwa Łód zk iego z dn ia 19 c zerwca 2007 r . , Dz.U . W oj . Łód zk iego n r 239 , poz. 2218 , z. dn ia 28 l i pca 2007 r .



Szczególn ie na obszarach bezpoś redn io sąs iadujących z Łodz ią s t ruk tura i w ie lkość

s iec i osadn iczej są w dużym zakres ie wyn ik iem zachodzących procesów indust r ia l izac j i , k tóre

doprowadzi ły do powstania ko le jnych oś rodków przemys łowych oraz przekszta łceń

s t ruktura lnych oś rodków już i s tn ie jących. Pod względem his torycznym, spo łecznym

i gospodarczym województwo łódzkie wykazuje cechy regionu stykowego, co wp ływa do dz is ia j

na dość s łabe poczucie tożsamośc i reg ionalnej i duże zróżnicowanie funkcjona lno-

przest rzenne. Dobrze rozwin ię tą tożsamość reg ionalną można zaobserwować j edynie

na poz iomie loka lnym, względnie subregiona lnym. Ukszta ł towana w tych warunkach s ieć

osadnicza województwa s tanowi zatem zbiór różnych uk ładów osadniczych,

odzwierc ied la jących h is toryczne podz ia ły po l i tyczno-admin is t racyjne, g łównie na poz iomie

miast ś rednich i ma łych, d la k tórych Łódź w inna stać s ię cent rum in tegrującym spo łeczność

województwa w jedną reg ionalną ca łość .

Osadnictwo miejskie

Ludność miast , wed ług stanu na 31 grudnia 2008 r . , wynosi 1639 tys. mieszkańców,

co stanowi 64,3% udz ia łu ludnośc i województwa. Ś rednia gęstość za ludnien ia w miastach,

przy ogólnej powierzchni miast 1139 km2, wynos i 1439 osób/km2.

Największym miastem województwa jes t Łódź l i cząca 747 tys. mieszkańców i prawie

dz ies ięc iokro tn ie przewyższająca pod tym względem następne w ko lejnośc i P iot rków

Trybunalsk i i Pabianice. Jednak na przest rzeni osta tn ich la t l iczba ludnośc i Łodzi znacznie s ię

zmniejszy ła i s tanowi jedyn ie 95,16% stanu z końca 2002 r . Znaczenie i pozyc ję Łodzi

w sys temie osadniczym województwa wyznacza nagromadzenie na je j obszarze

najważniejszych funkc j i admin is t racyjnych i us ługowych znaczenia ponadloka lnego oraz

koncent rac ja funkc j i gospodarczych. Do najważniejszych czynników wzmacnia jących

endogeniczny potenc ja ł rozwojowy Łodz i na leżą je j t radyc je rozwoju wie lokul turowego oraz

wie lkofabrycznego przemys łu w łókienn iczego. Tradyc je te odzwierc ied la ją s ię w przestrzeni

miasta specyf iczną , un ika tową arch i tekturą i uk ładem przest rzennym. Na endogeniczny

potencja ł rozwojowy miasta sk łada s ię również jego funkc ja akademicka i ku l tura lna opar ta

na unika lnych w skal i kra ju i Europy uczeln iach ar tystycznych i t radyc jach produkc j i f i lmowej .

Ważny czynn ik rozwoju może także stanowić nagromadzenie funkc j i produkcyjnych ,

us ługowych i badawczo-rozwojowych w dz iedz in ie medycyny i farmacj i . Rolę miasta wzmacnia

również jego po łożenie pomiędzy Warszawą a Poznaniem i Wroc ławiem. Nieste ty

na przest rzen i os tatn ich la t zauważalny jest spadek względnego potenc ja łu spo łeczno-

gospodarczego miasta. Co prawda w la tach 2006–2008 nastąpi ł pewien wzrost omawianego

potencja łu, a le n ie z rekompensowa ł on spadku obserwowanego przed 2006 r . Poza tym

kumulu ją s ię tu wszystk ie problemy demograf iczne województwa. Wskazują na to anal izowane

wskaźnik i cząstkowe z zakresu demograf i i , op iek i medycznej i warunków mieszkaniowych,

świadczące o spadku poz iomu rozwoju spo łeczno-gospodarczego Łodzi względem pozosta łych

miast województwa7. Wydaje s ię również , że spad ły ro la i znaczenie Łodzi w krajowym

systemie osadn iczym oraz powiększy ł s ię dys tans dz ie lący ją od pozosta łych dużych mias t

7 Na podstawie „Zmiany sytuacji społeczno-gospodarczej miast województwa łódzkiego w latach 1999–2008 – analiza porównawcza” (BPPWŁ, 2010). Analizując względny potencjał społeczno-ekonomiczny województwa łódzkiego i jego zmiany między 1999 a 2008 r., wykorzystano 30 zmiennych opisujących różne aspekty poziomu społeczno-ekonomicznego miast. Wzięte pod uwagę wartości zmiennych zestandaryzowano i dla każdego miasta obliczono wskaźniki syntetyczne, pokazujące poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego każdego miasta względem pozostałych w latach 1999 i 2008. Względny spadek nie musi oznaczać zmniejszenia się rozwoju społeczno-gospodarczego, tylko zmniejszenie się jego dynamiki względem pozostałych miast.



w k raju. W s t rukturze adminis t racyjnej Łódź pe łni funkc ję m ias ta wojewódzk iego, powiatu

grodzk iego i z iemsk iego oraz funkc ję miasta arch id iecez ja lnego.

Do miast dużych, o za ludnieniu 80–40 tys. mieszkańców, za l iczono ogó łem 10 oś rodków,

w tym: P iot rków Trybunalsk i (78,1 tys . ) i Pabian ice (69,5 tys . ) , Tomaszów Mazowieck i

(65,9 tys . ) , Be łchatów (61,4 tys . ) , Zg ierz (58,1 tys . ) , Sk iern iewice (49,0 t ys . ) , Radomsko

(48,8 tys . ) , Kutno (46,8 tys . ) , Zduńską Wolę (44,1 tys . ) oraz S ieradz (43,6 tys . ) . N ies tety

w te j grupie do końca 2008 r . jedynie Sk iern iewice zanotowa ły n ieznaczny wzrost l iczby

mieszkańców (100,67% stanu z 2002 r . ) , natomiast w pozosta łych oś rodkach spad ła l iczba

ludnośc i (na jw ięcej w Pabian icach do 95,89% z 2002 r . ) . W st rukturze admin ist racyjne j

oś rodk i z te j grupy są s iedz ibami powia tów z iemsk ich (w przypadku P iot rkowa i Sk iern iewic

także grodzk ich) oraz dodatkowo s iedz ibami równoleg łych w ładz miejsk ich i gminnych.

W grupie mias t ś redn ich, od 40 do 15 tys. mieszkańców, zna laz ło s ię 9 mie jscowośc i ,

w tym: Łowicz (29,8 tys . ) , Wie luń (24,0 tys . ) , Opoczno (22,7 tys . ) , A leksandrów Łódzki

(20,7 tys . ) , Ozorków (20,4 tys . ) , Łask (18,5 tys. ) , Konstantynów Łódzki (17,6 tys . ) , Rawa

Mazowiecka (17,6 tys . ) i Łęczyca (15,3 tys . ) . N ieznaczny wzrost l iczby ludnośc i

zanotowa ły: A leksandrów Łódzki (102,27% z 2002 r . ) , Konstantynów Łódzk i (100,72%) oraz

Opoczno (100,61%). W pozosta łych mias tach nastąpi ł znaczny spadek l iczby mieszkańców,

największy w Łasku (do 96,61% stanu z 2002 r . ) . W s truk turze admin is t racyjne j , miasta

ś redn ie są w większośc i oś rodkami o podstawowej funkcj i powia towej (6 miejscowośc i) ,

p rzy równoczesnym ut rzymaniu równoleg łych s iedz ib w ładz mie jsko-gminnych lub mie jsk ich

i gminnych.

Miasta ma łe o za ludnieniu od 15 do 5 tys . mieszkańców to 11 oś rodków: G łowno

(14,96 tys . ) , Koluszk i (13,4 tys . ) , Brzez iny (12,3 tys . ) , Wieruszów (8,7 tys . ) , Żych l in

(8 ,7 tys . ) , Ze lów (8,0 tys . ) , Poddębice (7,8 tys . ) , Tuszyn (7 ,1 tys . ) , Pa jęczno (6,7 tys . ) ,

Su le jów (6,3 tys . ) oraz Dz ia łoszyn (6,2 tys . ) , wś ród k tórych jedynie dwa zwiększy ły l iczbę

mieszkańców (Sule jów 100,70% i Poddębice 100,01%). Pozosta łe miasta zanotowa ły

spadek za ludnien ia. W grupie te j znalaz ły s ię 4 miasta powiatowe: Brzez iny, Wieruszów

Koluszk i , Pajęczno, a także 3 miasta o sta tus ie miejsko-gminnym.

Mias ta bardzo ma łe, o za ludnieniu poniżej 5 tys . mieszkańców, to 12 oś rodków, począwszy

od Krośniewic (4,6 tys . ) , a skończywszy na najmniejszym Szadku (2,0 tys . ) . Wś ród tych

mias t wzrost za ludnien ia zanotowa ł Kamieńsk (101,28%), natomiast na jwiększy spadek

l iczby mieszkańców odnotowano w B łaszkach (92,94% z 2002 r . ) .

S t ruktura wie lkośc iowa miast województwa jest s łabo zrównoważona. Charakteryzuje

ją ogromna dysproporc ja między Łodzią a następnymi w kole jnośc i miastami, brak mias t

l i czących ponad 100 tys . mieszkańców, k tóre powinny być reg ionalnymi oś rodkami

równoważenia rozwoju, pe łnić funkc je komplementarne w stosunku do s t ruk tury gospodarczej

miasta centra lnego oraz tworzyć rynek zbytu d la us ług centra lnych i wyspec ja l izowanych

Łodz i . Jest natomias t nadreprezentacja miast l iczących poniżej 40 tys. mieszkańców,

zw łaszcza poniżej 15 tys. , o raz bardzo zróżnicowany potenc ja ł demograf iczny mias t

powiatowych.




Można również zaobserwować wyraźne zmnie jszanie s ię w ie lkośc i miast wraz

z odleg łośc ią od miasta cent ra lnego, n ierównomierne roz łożenie większych oś rodków

mie jsk ich, brak większych oś rodków w po łudniowo-zachodnie j i pó łnocno-wschodnie j częśc i

województwa oraz brak regularnej s iec i miast w pas ie na po łudniowy zachód od Łodz i . Obszar

o największej gęstośc i miast obejmuje re jon Łódzkiej Ag lomerac j i Miejsk ie j , k tóra tworzy

wyraźną , s i ln ie zurbanizowaną s t re fę . Jednocześnie od leg łośc i między mias tami powodują

pewną i zo lac ję Aglomeracj i Łódzk ie j od resz ty wo jewództwa, jak również ograniczenie

w oddz ia ływaniu i tworzen iu powiązań funkc jonalno-przest rzennych pomiędzy Łodzią

a pozosta łymi obszarami .

W la tach 2004–2008 nastąpi ł względnie duży spadek znaczenia potenc ja łu spo łeczno-

ekonomicznego w większośc i miast uważanych dotychczas za najs i ln ie jsze w województwie .

Do tak znacznych zmian przyczyni ły s ię , przede wszystk im, n iekorzystna s t ruktura

gospodarcza miast i procesy demograf iczne – depopulac ja wywo łana zarówno n isk im

przyros tem natura lnym, jak i wysokim u jemnym saldem migracj i . Obserwowane w ostatn ich

la tach dodatn ie war tośc i wskaźnika przyros tu natura lnego należy na raz ie t raktować jako

prze jśc iowy efekt echa demograf icznego. Is tn ie je stosunkowo duża dysproporc ja poz iomu

rozwoju spo łeczno-ekonomicznego, mierzonego na 1 mieszkańca pomiędzy Łodzią

a pozosta łymi miastami województwa, w tym miastami powiatowymi – dysproporc ja w zasadzie

n ie do zn iwelowania an i obecnie, an i w przysz łośc i , k tóra powoduje dominację doś rodkowych

powiązań funkcjonalnych kosztem powiązań poz iomych. Niepokojącym z jawisk iem, k tóre

ut rzymuje s ię od d łuższego czasu, jest również n iewystarczający potenc ja ł spo łeczno-



ekonomiczny n iektórych oś rodków pe łniących funkcje powiatowe, a s t ruktura spo łeczno-

ekonomiczna miast w przest rzeni województwa n ie jest zgodna z ich s t ruk turą w ie lkośc iowo-

przest rzenną i s ta tusem admin is t racyjnym. Brak również instytuc j i tworzących kapi ta ł

spo łeczny – n iewystarczająca baza szkoln ictwa ś redniego i po l icealnego, brak i w zakres ie

ins tytuc j i kul tu rotwórczych, z różnicowany i często n iewystarczający poz iom op iek i medyczne j .

Rysunek 27 . K ie runk i i w ie lkość zmian po zio mu ro zwo ju spo łec zno -gospodarcze go mias t wo jewództwa łódzk iego w l a tach 2004–2008 wg war tośc i wskaźn i ka syn te t yc znego . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na pods taw ie BDR GUS.

Ma to bezpoś redni wp ływ na s t rukturę funkcjonalno-przest rzenną sys temu osadniczego,

w k tórej obecn ie można wyodrębnić :

Łódź – oś rodek o znaczeniu krajowym i kszta ł tu jący s ię oś rodek met ropol i ta lny. Pomimo

że proces kszta ł towania s ię funkc j i metropol i ta lne j napotyka na wie le przeszkód, funkcja

ta wydaje s ię konieczna, gdyż w Polsce ś rodkowej , pomiędzy Warszawą a Poznaniem

i Wroc ławiem, wyraźnie brakuje oś rodka te j rangi ;

bardzo l iczną g rupę oś rodków pe łniących funkc je subregionalne, do k tóre j na leżą : P io t rków

Trybunalsk i , Kutno, Skiern iewice, Tomaszów Mazowieck i , Radomsko, Zduńska Wola ,

S ieradz, Zgierz , Pab ian ice, Be łchatów, Rawa Mazowiecka, Łęczyca, Wie luń , Łowicz . Do te j

g rupy mias t na leżą wszystk ie duże miasta powiatowe o wysokim i ś redn im poz iomie

rozwoju spo łeczno-gospodarczego oraz miasta powiatowe ś rednie j w ie lkośc i o wysokim

poziomie rozwoju gospodarczego. Miasta te są z różn icowane pod wzg lędem potencja łu

spo łeczno-gospodarczego i ska l i oddz ia ływania;

kszta ł tu jące s ię oś rodk i subregionalne, do k tórych na leżą : Łask, Opoczno jako ś redn ie j

w ie lkośc i miasta powiatowe o ś rednim poz iomie rozwoju spo łeczno-gospodarczego, a le

pos iada jące potenc ja ł spo łeczny i wewnę t rzny potenc ja ł gospodarczy, umoż l iw ia jący

rozwój funkc j i egzogenicznych;

Brzez iny, Pajęczno, Poddębice, Wieruszów i A leksandrów Łódzki – oś rodk i

o oddzia ływaniu ponadlokalnym, wś ród k tórych jedyn ie A leksandrów Łódzki ma wysok i



poz iom rozwoju spo łeczno-gospodarczego, natomiast znaczenie ponadloka lne pozosta łych

mias t wynika jedynie z ich funkcj i admin is t racyjnych ma łego miasta powiatowego;

g rupę 21 mias t ma łych i bardzo ma łych pe łniących funkc je loka lne, z których jedynie

St ryków ma bardzo wysok i , Rzgów wysoki poz iom rozwoju spo łeczno-gospodarczego,

a Z łoczew i B ia ła Rawska – wysok i poz iom rozwoju potencja łu spo łecznego i funkc j i

endogenicznych.

Rysunek 28 . Ź ród ło: opracowan ie w łasne na pods taw ie „D iagno zy s tanu sys temu osadn ic zeg o wo jewód ztwa łód zk iego ” ( 2008 ) .

Podsumowując, województwo łódzkie można podzie l ić na dwie częśc i : pó łnocno-

zachodnią i po łudniowo-wschodnią w zakres ie rozmieszczenia i poz iomu rozwoju oś rodków

mie jsk ich. Granica pomiędzy tymi s t refami przebiega or ientacyjn ie na l in i i B ia ła Rawska –

Rawa Mazowiecka – Koluszk i – Ze lów – Wie luń .

Część pó łnocno-zachodnia wydaje s ię dobrze, chociaż n ieregularn ie , nasycona

miastami o różnym poziomie rozwoju spo łeczno-ekonomicznego. Zróżnicowany potenc ja ł

tych miast wytwarza obszary rynkowe różnej w ie lkośc i , a le pozwala na s tosunkowo

zrównoważoną obs ługę ca łego obszaru pó łnocno-zachodniego.

Obszar po łudniowo-wschodni wydaje s ię natomiast ma ło zrównoważony pod wzg lędem

moż l iwośc i obs ługi . Potenc ja ł Piot rkowa Trybunalsk iego n ie pozwala na ob jęc ie swoim

zas ięgiem ca łego omawianego obszaru, a jego oddz ia ływanie n ie jest odpowiednio s i ln ie

wspomagane przez oś rodk i o n isk im i ś rednim poz iomie rozwoju spo łeczno-ekonomicznego,

dodatkowo przest rzennie rozproszone.



Osobnym zagadnien iem jest kszta ł towanie Łódzk iego Obszaru Met ropo l i ta lnego jako

generu jącego rozwój cent ra lnej częśc i województwa, a w przysz łośc i ca łego regionu.

Jego rdzeniem jest Aglomeracja Łódzka charakteryzująca s ię na jwyższym w województwie

poz iomem urban izacj i , na jmnie jszą od leg łośc ią między miastami i śc is łymi związkami

funkcjona lnymi między n imi . Dodatkowo w st rukturze przest rzennej tego obszaru, wzd łuż

sz laków komunikacyjnych, ukszta ł towa ły s ię pasmowe uk łady wzmożonej urbanizac j i

i aktywnośc i gospodarczej : Łódź – Rzgów – Tuszyn wzd łuż d rog i kra jowej nr 1 , Łódź –

Andrespol – Koluszk i wzd łuż l in i i ko le jowej Łódź – Ko luszk i , St ryków – G łowno wzd łuż d rogi

krajowej nr 14, Łódź – Pabianice – Łask – Zduńska Wola wzd łuż drogi kra jowej nr 12/14 i l in i i

ko le jowej do Poznania , która jest na js i ln ie j zurban izowanym k ierunk iem rozwoju. Poziom

rozwoju spo łeczno-ekonomicznego mias t Aglomerac j i Łódzk ie j jest na ogó ł zgodny z ich

wie lkośc ią i pe łnionymi funkc jami admin is t racyjnymi . N isk i jest poz iom rozwoju Brzez in, które

pe łnią funkc je powiatowe. Wyją tkowe szanse na da lszy rozwój i powiększenie swoje j s t re fy

oddz ia ływania ma St ryków, przede wszystk im ze względu na rozwój funkcj i p rzemys łowej

i związanej z p lanowanym skrzyżowaniem autost rad A-1 i A-2.

Za szczegó ln ie ważne uznano przeprowadzenie de l imi tac j i po tencja lnego obszaru

metropol i ta lnego, k tórej podstawę s tanowią następujące za łożenia:

dobre powiązan ia komunikacyjne z miastem centra lnym, umoż l iw ia jące 30- minutową

dostępność do Łodz i ,

is tn ien ie miast o s i lnym potencja le spo łeczno-ekonomicznym, pozwalającym na rozwój

funkc j i wyspecja l izowanych, komplementarnych lub wspomagających wobec funkc j i

met ropo l i ta lnych Łodzi ,

obecność terenów inwestycyjnych, umoż l iw ia jących powstanie at rakcyjne j podmiejsk ie j

s t refy mieszkan iowej , a także terenów d la wypoczynku i rekreac j i .

Ana l iz ie poddano 85 gmin, których s iedz iby są po łożone w obrębie ekwidys tanty 50 km

od Łodz i . Zdef in iowano i wyodrębniono podstawowe cechy świadczące o met ropol i ta lnośc i

gmin. Kryter ia podzie lono na t rzy grupy:

i lośc iowe cechy spo łeczno-ekonomiczne, na podstawie k tórych oszacowano potenc ja ł

gmin w zakres ie funkc j i wspomagających met ropo l i ta lne funkc je Łodz i oraz moż l iwośc i

powiązań funkcjonalnych z miastem cent ra lnym (m. in . udz ia ł ludnośc i z wyższym

wyksz ta łceniem w ludnośc i ogó łem, wydatk i na ku l turę w przel iczeniu na mieszkańca,

udz ia ł zat rudnionych w us ługach rynkowych w l iczb ie pracujących ogó łem, od leg łość

od Łodzi , dos tępność czasowa ś rodkami komunikac j i zb iorowej ) ,

jakośc iowe cechy funkc jonalno-przest rzenne, okreś la jące powiązania oraz

uwarunkowania rozwoju s t ruktur funkcjona lno-przest rzennych (m. in . zas ięg

przest rzenny i zas ięg oddzia ływania Ag lomerac j i Łódzkiej , k ierunk i rozwoju powiązań

funkc jonalnych, zas ięg st ref zurbanizowanych wokó ł Łodzi ) ,

predyspozyc je obszarów d la rozwoju funkc j i metropol i ta lnych, gospodarczych,

ku l turotwórczych, rekreacyjno- turys tycznych, uzdrowiskowych, ochrony kra jobrazu,

ochrony dz iedz ic twa ku l tu rowego.

Cechy spo łeczno-ekonomiczne poddano anal iz ie metodą punktową , uzyskując 5 grup

potencja łu met ropo l i ta lnego gmin. Uznano, że gminy, k tóre znalaz ły s ię w grupie 1 i 2 ,

s tanowią rdzeń potenc ja lnego OM. Gminy z grupy 3 dysponują potencja łem zbl iżonym



do ś rednie j , a ich przyna leżność do potenc ja lnego OM jest uzależniona m. in . od od leg łośc i

od miasta cent ra lnego i czynników funkcjona lno-przest rzennych. Gminy z grup 4 i 5

n ie dysponują potencja łem predysponującym je do OM.


Ana l iza cech funkcjonalno-przest rzennych oraz predyspozyc j i d la rozwoju funkc j i

metropol i ta lnych potwierdz i ła is tn ien ie s i lnego rdzenia OM i uzasadni ła w łączenie w obręb

potencja lnego ŁOM mias ta i gminy Łask oraz Zduńsk iej Wol i . Zas ięg oddzia ływania

Ag lomeracj i Łódzk ie j , jak również konieczność wykreowania funkc j i tu rys tycznych

i wypoczynkowych pozwol i ły na w łączenie w granice potenc ja lnego OM gmin z grupy 4 i 5

potencja łu metropol i ta lnego.

W s trukturach przestrzennych OM wyodrębniono t rzy podstawowe st re fy rozwoju:

s t refę zurbanizowaną będącą obszarem koncent rac j i funkcj i met ropo l i ta lnych,

gospodarczych, ku l tura lnych oraz najcennie jszych walorów dz iedz ic twa kul turowego,

s t refę ochrony i ksz ta ł towania ś rodowiska, w k tórej z identyf ikowano obszary

predysponowane do rozwoju funkcj i rekreacyjnych i ba lneologicznych o raz szczególn ie

cenne obszary ochrony krajobrazu i dz iedz ictwa ku l turowego,

s t refę w ie lo funkcyjnego rozwoju obszarów wiejsk ich, będącą zapleczem aglomerac j i .

Potenc ja lny ŁOM podlega procesom kszta ł towania. Dlatego zak łada s ię jego otwar ty

charakter i moż l iwość zmiany zas ięgu, uzależnione w znacznym s topn iu od in ic jatyw w ładz

lokalnych.

Brak Koncepcj i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i innych uregulowań prawnych

uniemoż l iwia uwzględnienie ŁOM w „Planie zagospodarowania przestrzennego

województwa łódzkiego”.



Osadnictwo wiejskie

Ludność w ie jska, l icząca pod koniec 2008 r . oko ło 910 t ys . mieszkańców, skup iona jest

w 134 gminach wie jsk ich i 25 jednostkach admin is t racyjnych o funkcj i mie jsko-gminnej

i s tanowi 35,7% mieszkańców województwa. Tym samym Łódzk ie p lasuje s ię na 11. pozyc j i

w k raju i n ieco poniżej ś rednie j kra jowej (38,9%). Powierzchnia ogó łem obszarów wie jsk ich

wynos i 17 080 km2 , a ś rednia gęstość za ludnienia tych obszarów to 53,6 osób/km 2 .

Do na js i ln ie j za ludnionych gmin na leży gmina Moszczenica – powyżej 12 tys . mieszkańców

oraz gminy: B łaszk i , Opoczno, Rozprza, Andrespol , Zgierz , Wola Krzysz toporska, Zduńska

Wola i Tomaszów Mazowieck i . W grup ie te j w 8 gminach nastąpi ł wzrost l iczby mieszkańców

w porównaniu z 2004 r . – największy w gmin ie Zgierz (106,5%) oraz Andrespol (105,5%).

Druga grupa gmin to 14 jednostek o za ludn ieniu od 10 do 8 t ys . , z k tórych 11 zanotowa ło

na przest rzen i os ta tn ich la t n ieznaczny wzros t l iczby mieszkańców – największy w gmin ie

Be łchatów (108,1% s tanu z 2004 r . ) . Tworzą one dość charak terys tyczne uk łady pasmowe

w zachodnie j częśc i województwa od Łasku przez Zduńską Wolę , S ieradz, Wartę po B łaszk i

oraz w częśc i po łudniowej od Be łchatowa przez Wolę Krzysztoporską , Rozprzę , Gorzkowice

po Sulejów i Tomaszów Mazowieck i . W pozosta łych gminach wie jsk ich notu je s ię za ludnienie

od 8 do 2 tys . mieszkańców, najn iższe – poniżej 2 tys . – w gmin ie Regnów.

Podstawową funkcją oś rodków gminnych pozosta je funkc ja ro ln icza, jednak wsie

zna jdujące s ię w s t ref ie bezpoś redniego oddzia ływania Aglomeracj i Łódzkie j s t rac i ły część

funkcj i ro ln iczych na rzecz obszarów wie lo funkcyjnych o charak terze podmie jsk im, będąc

zap leczem terenowym dla miast Aglomerac j i Łódzk ie j . Również w ramach obszarów

turystycznie a t rakcyjnych coraz wyraźnie j zarysowuje s ię tendenc ja do przekszta łcania

oś rodków wie jsk ich w mie jscowośc i rekreacyjno-wypoczynkowe.

Z jawisk iem obserwowanym od wie lu la t i wc iąż s ię nas i la jącym jest suburbanizacja

wokó ł mias t , szczególn ie widoczna w centrum regionu, gdz ie chaotyczna urbanizac ja obszarów

wie jsk ich często powoduje konf l ik ty przest rzenne i wp ływa na zmnie jszenie at rakcyjnośc i

osadniczej . Niekont ro lowane procesy suburban izacj i przyczyn ia ją s ię do degradacj i obszarów

cennych przyrodn iczo i ku l turowo oraz powodują chaos przes t rzenny.

Reasumując, w odnies ieniu do ca łej s iec i osadnicze j , za naj is to tn ie jsze prob lemy

należy uznać :

n iezrównoważoną s t rukturę w ie lkośc iową s iec i osadniczej – brak miast l iczących ponad

100 tys . mieszkańców i znaczną l iczbę miast ma łych i bardzo ma łych,

brak miast o reg ionalnym zas ięgu oddz ia ływania,

t rudnośc i w ksz ta ł towaniu powiązań funkcjonalnych między Aglomeracją Łódzką

a pozosta łą częśc ią województwa zagrożoną peryferyzac ją ,

ś redni poz iom potencja łu spo łeczno-ekonomicznego mias t województwa oraz znaczne

zróżnicowanie oś rodków powiatowych pod tym względem,

znaczny spadek potenc ja łu spo łeczno-ekonomicznego w większośc i dużych i ś redn ich

miast wo jewództwa, przy czym w la tach 2006–2008 zaobserwowano w większośc i tych

miast wzrosty potenc ja łu spo łeczno-gospodarczego, które jednak n ie zrekompensowa ły

spadków sprzed 2006 r . ,

male jące zasoby kap i ta łu spo łecznego mias t – spadek l iczby ludnośc i i odp ływ

migracyjny ludz i m łodych z wykszta łceniem wyższym, choc iaż negatywne skutk i

odp ływu migracyjnego z największych miast województwa są częśc iowo łagodzone

przez procesy suburbanizac j i obserwowane wokó ł tych miast ,

chaotyczną u rban izację obszarów wie jsk ich wokó ł dużych miast , powodującą konf l ik t y

przest rzenne i degradację krajobrazu kul turowego i przyrodn iczego.



2. POWIĄZANIA INFRASTRUKTURALNE

A. System transportowy

Uk ład drogowy

Województwo łódzk ie należy do województw stosunkowo dobrze wyposażonych w s ieć

drogową , o czym świadczy wysoki wskaźnik gęstośc i dróg pub l icznych o nawierzchni twardej

w 2008 r . (4. mie jsce w kraju) i wysok i wskaźnik gęstośc i dróg krajowych (3. miejsce w kra ju) .

Mimo re la tywnie dużej gęstośc i dróg o nawierzchni twardej i dużej gęstośc i dróg k ra jowych,

brak jest sprawnych i szybk ich powiązań z k rajem i Europą w postac i autos t rad i dróg

ekspresowych. Fakt ten un iemoż l iw ia zdyskontowanie centra lnego po łożenia w kra ju,

a opóźnia jący s ię proces rea l izac j i tych po łączeń oddala również szansę zwiększenia

at rakcyjnośc i województwa.

Dużym mankamentem is tn ie jącego uk ładu drogowego jest z ły s tan techniczny dróg.

Dotyczy to g łównie zn iszczonych nawierzchni , parametrów technicznych dróg

n iedostosowanych do ich funkcj i w uk ładzie, ma łej przepustowośc i skrzyżowań , nośnośc i

n iedostosowanej do przenoszonego ruchu. Problemem jest również b rak obwodnic w c iągach

dróg krajowych i wojewódzkich, które przebiega ją przez tereny zabudowane, co wp ływa

na brak p łynnośc i ruchu t ranzytowego, za t łoczenie w re jonach mias t i s tanowi dużą

uc iąż l iwość d la mieszkańców. Drog i kra jowe o charakterze międzynarodowym (nr 1, 2 [92] i 8) ,

przebiegające przez województwo, na leżą do najbardz ie j obc iążonych ruchem samochodowym

(g łównie c iężarowym) w kraju.

Mimo rozpoczęc ia procesów modern izacj i i rozbudowy in f rast ruktury drogowej ,

z wykorzys tan iem funduszy uni jnych, i s topniowej poprawy s tanu technicznego, w dalszym

c iągu duże są za leg łośc i remontowe, wymagające natychmiastowej in terwencj i .

W ramach dróg kra jowych w la tach 2005–2009 zreal izowano: autost radę A-2

na odc inku Dąbie – St ryków i odc inku węze ł „Stryków I I ” – węze ł „Stryków I ” wraz z łącznik iem

do drogi k ra jowej nr 14, wschodnią obwodnicę Kutna w c iągu drog i kra jowej nr 60, pó łnocną

obwodnicę Rawy Mazowieck iej w c iągu drogi kra jowej nr 72 oraz oddano do ruchu obwodnicę

Krośniewic w c iągu dróg kra jowych nr 1 i 92. Dodatkowo real izowano odnowy i przebudowy

odc inków dróg, dostosowując je do nośnośc i do 115 kN/oś .

Na s iec i dróg wojewódzkich dz ia łania inwestycyjne ogranicza ły s ię do poprawy

bezpieczeństwa i p łynnośc i ruchu poprzez przebudowę skrzyżowań i ob iek tów mostowych oraz

modern izac je dróg. Nie z rea l izowano jednak żadnej obwodnicy.

Uk ład drogowy województwa będz ie rozwi jany poprzez rea l izację s t ra teg icznych

e lementów komunikacyjnych oraz tworzenie s i lnego uk ładu dróg reg ionalnych, zapewnia jącego

dostępność komunikacyjną i spó jność terytor ia lną województwa. Na kszta ł towanie docelowego

uk ładu drogowego województwa wp ływ mia ły ko le jne rozporządzenia Rady Min is t rów w sprawie

s iec i autost rad i d róg ekspresowych, k tóre od 2003 r . wprowadz i ły nowe drog i ekspresowe: S-8

na odc inku P iot rków Trybunalsk i – Warszawa, S-12 re lac j i A-1 (Piot rków Trybunalsk i ) –

Su le jów – Radom oraz S-74 Sule jów – Kie lce – Opatów. Problemem jes t przebieg drogi

ekspresowej S-74, gdyż w ładze województwa i samorządy lokalne preferują ją na k ierunku

Łódź – Tomaszów Mazowieck i – Kielce .



Ana l iza mie jscowych p lanów zagospodarowania przes trzennego, SUiKZP gmin

oraz szczegó łowych opracowań b ranżowych, k tóre wprowadz i ły zmiany przeb iegu

pro jektowanych dróg, wskazuje na konieczność weryf ikac j i podstawowego uk ładu drogowego,

usta lonego w „P lan ie…” z 2002 r .


Zasadność tych zmian potwierdzają między innymi wymagania ś rodowiskowe

w t rasowaniu dróg oraz pomiary ruchu wykonane w 2005 r . na drogach krajowych

i wojewódzkich , uzasadn ia jące budowę nowych obwodnic i p rze łożeń dróg wcześniej

n ieuwzględnianych.

Uk ład kolejowy

Znaczenie międzynarodowych l in i i ko le jowych s iec i TEN-T, przebiegających przez

obszar województwa, jest ograniczone. L in ie E20 (Warszawa – Poznań ) , E65 (CMK) oraz CE65

(Ś ląsk – Por ty) przebiegają po jego obrzeżach w odleg łośc i ~ 60 km od Łodzi . Tak i przebieg

skutkuje brak iem dobrych po łączeń ko le jowych Euroc i ty przez Łódź , jak również wy łączeniem

miasta z kra jowego uk ładu s iec i po łączeń międzyregionalnych wyższego poziomu obs ługi

In terc i ty , z wyją tk iem k ierunku Warszawa – Łódź , gdz ie w 2008 r . zmodern izowano odcinek

l in i i Sk iern iewice – Łódź Widzew. Łódź w skal i po łączeń k rajowych s tanowi bar ie rę

ogran iczającą przelot , przepustowość i często t l iwość obs ługi poc iągów da lekob ieżnych, gdyż

te same l in ie , częs to jednotorowe, wykorzys tywane są zarówno d la re lac j i podmie jsk ich

osobowych, jak i da lekob ieżnych.




Maksymalna prędkość uk ładu to 100 do 120 km/h ( faktycznie eksploatowana

w granicach 40–80 km/h) . Jedyn ie l in ia Warszawa – Łódź zapewnia dość dobre po łączenie

pomiędzy tymi dwoma mias tami . Natomias t na t rasach Łódź – Wroc ław, Łódź – Katowice, Łódź

– Poznań /Bydgoszcz czy Łódź – K ie lce/Radom nadal brak dobrych po łączeń ko le jowych.

Łódzki Węze ł Ko le jowy charak teryzu je s ię n isk im standardem rozwiązań techniczno-

funkcjona lnych. Jes t da lek i od wymaganych norm potrzebnych d la za l iczenia Łodzi

do p ierwszego rzędu węz łów kolejowych w kra ju . Ponadto specyf iką Łodz i jest rozb ic ie uk ładu

ko le jowego na dwa systemy obs ługiwane przez dwa s łabo ze sobą powiązane dworce –

Fabryczny (czo łowy) i Ka l isk i (prze lo towy) . Brak dworca cent ra lnego (przes iadkowego)

skutkuje n iemoż l iwośc ią w łączenia ko le i do wewnę t rznej obs ługi komunikacyjne j Łodzi

i Ag lomeracj i Łódzkie j oraz s tworzenia e fek tywnego sys temu kole i reg ionalnej . Szczególn ie

dotk l iwa jest n iec iąg łość l in i i ko le jowej towarzyszącej os i urban izacj i Częs tochowa – P iot rków

– Łódź – Kutno – Bydgoszcz. Z miast województwa łódzk iego będących oś rodkami

subregiona lnymi jedynie Wie luń i Rawa Mazowiecka nie pos iadają powiązań ko le jowych

z Łodz ią .

Nową oko l icznośc ią , k tóra po jawi ła s ię w 2008 r . , jest rządowy „Program budowy

i uruchomienia przewozów Kole jami Dużych Prędkośc i w Polsce” , w k tórym p lanowana jest

l in ia Warszawa – Łódź – Wroc ław/Poznań o prędkośc i > 300 km/h. Uwzględnienie prze jśc ia

tune lem pod cent rum Łodzi , z podz iemną s tac ją Łódź Fabryczna, z p lanowanym po łączeniem

z Cent ra lną Magis t ra lą Ko le jową (CMK), uznaje s ię za zmianę myś len ia w pol i tykach



dotyczących ko le jowego uk ładu krajowego i międzynarodowego, gdz ie wreszc ie Łódź na mapie

kraju dost rzeżona zosta ła jako bardzo ważny węze ł ko le jowy.

Powyższy „Program…” s tanowi szanse na rozwiązanie problemów z obs ługą ko le jową

reg ionu łódzkiego i Łodz i , gdyż zapewni po łączen ia z metropol iami Zachodu (Ber l in , Praga)

i Wschodu (Kowno, Moskwa) oraz moż l iwość uruchomienia szybk ich po łączeń

międzyregionalnych: Ma łopolsk i (Kraków) z Wie lkopolską (Poznań ) i Pomorzem Zachodnim

(Szczec in) oraz Gdańsk (Bydgoszcz) – Katowice i Warszawa – Wroc ław przez Łódź . Również

dz ia łania zap isane w POI iŚ 2007–2013 (przebudowa l in i i Łódź – Kal isz , modern izacja CMK

do prędkości 300 km/h, modern izacja l in i i ko le jowej Łódź Widzew – Łódź Fabryczna ze s tac ją

Łódź Fabryczna oraz budową częśc i podziemnej dworca Łódź Fabryczna, a także budowa

systemu Łódzk iej Kole i Ag lomeracyjne j ) pozwolą rozwiązać problemy związane z obs ługą

ko le jową reg ionu i Łodzi .

Lotnictwo

Regionalny, o znaczeniu międzynarodowym, Por t Lotn iczy Łódź im. W. Reymonta

w c iągu os ta tn ich la t os iągnął na jwyższe w kraju wskaźnik i dynamik i wzrostu przewozów

pasażersk ich. W stosunku do innych lo tn isk w kraju lo tn isko łódzk ie jest jednak ma ło

konkurencyjne, z uwagi na ograniczoną przepustowość i ma łą l iczbę s ta łych po łączeń

k ra jowych i międzynarodowych. Da lszy rozwój Por tu Lotn iczego Łódź im. W. Reymonta op iera

s ię g łównie na, już rozpoczę te j , rea l izacj i terminalu I I I do obs ługi 3 mln pasażerów roczn ie .

Real izac ja ta wyczerp ie jednak moż l iwośc i rozbudowy por tu ograniczonego terenowo

ze względu na b l iskość os ied l i mieszkaniowych. Szansę na dope łnienie d ługodystansowej

obs ługi lo tn icze j województwa (Europa, Az ja i da le j ) upat ruje s ię w p lanowanej rea l izac j i

Cent ra lnego Por tu Lotniczego d la Polsk i między Łodz ią a Warszawą . Nada l jednak n ie ma

przesądzeń na szczeb lu rządowym, dotyczących zasadnośc i budowy CPL i wyboru lokal izacj i .

Może to s tanowić t rudnośc i w p lanowaniu obs ługi lo tn iczej województwa.

Prob lemem może być dope łnienie obs ługi lo tów towarowych. Obecnie w województwie

łódzk im jedynie w PL Łódź funkc jonuje terminal cargo, k tórego przepustowość , nawet

po zakończen iu rozbudowy lo tn iska, może okazać s ię n iewystarczająca d la zabezpieczenia

pot rzeb województwa w tym zakres ie. W rozporządzeniu RM z dnia 24 grudnia 2008 r .

w sprawie wykazu lo tn isk wojskowych, k tóre mogą być wykorzystane na pot rzeby lo tn ic twa

cywi lnego, n ie u ję to żadnego lo tn iska wojskowego z loka l izowanego na obszarze województwa.

Pod znakiem zapytania s to i więc loka l izac ja funkc j i cargo, zarówno na lo tn isku Łask

(zaawansowane prace nad pro jektem), jak i opc jonaln ie rozpat rywanym lotn isku Łęczyca.

Na terenie województwa z lokal izowane są lo tn isko spor towe w Piot rkowie

Trybunalsk im, lotn iska wojskowe w Tomaszowie Mazowieck im, Łasku i Łęczycy oraz lądowiska

m. in. przyszpi ta lne w Łodzi (CZMP i Szpi ta l im. M. Kopern ika) , P io t rkowie Trybunalsk im

(Szpi ta l im. M. Kopern ika) , Zg ierzu (Szpi ta l im. Mar i i Sk łodowskie j -Cur ie – w faz ie re jes t rac j i )

oraz lądowisko Stowarzyszenia Lotn iczego w Goszczanowie (obecnie n iewykorzys tywane) .

W sąs iedztwie lo tn isk obowiązują obszary ograniczeń w zagospodarowaniu

przest rzennym dotyczące wysokośc i zabudowy.

Transport zbiorowy

Międzymiastowa komunikacja autobusowa stanowi podstawowy sys tem obs ługi

województwa t ranspor tem pasażersk im. Podlega ona procesom res t ruk turyzac j i .

Je j uzupe łnien ie to lokalna komunikacja miejska. W Łodz i ważną ro lę odgrywa również



t ramwaj . W ramach rea l izac j i p r io rytetu d la komunikac j i publ icznej w 2008 r . zos ta ł

zakończony I etap budowy Łódzk iego Tramwaju Regionalnego (ok. 16 km). Malejące tendencje

t ransportu ko le jowego, związane z popytem na przewozy, zw łaszcza pasażersk ie, wymagają

zdecydowanych dz ia łań w k ierunku poprawy re lac j i . Pol i tyk i dotyczące t ransportu w UE

oraz związane z n imi fundusze s t ruktura lne promują ekologiczny ś rodek t ranspor tu, jak im

jest ko le j .

W ramach usprawnien ia po łączeń ko le jowych na podstawowych k ierunkach z Łodzi

jedynie k ierunek warszawsk i zosta ł częśc iowo usprawniony poprzez przebudowę odc inka

ko le jowego Sk iern iewice – Łódź Widzew do prędkośc i jazdy poc iągów V = 140 km/h.

Jako eko logiczny zamienn ik d la t ranspor tu zbiorowego na n iewie lk ich odleg łośc iach

obserwuje s ię s topniowy rozwój t ranspor tu rowerowego. Jednocześnie dost rzegając is totną

ro lę turys tyk i rowerowej , dąży s ię do s tworzenia ca łośc iowego systemu t ras rowerowych,

z in tegrowanych z mie jsk imi śc ieżkami rowerowymi. Przyk ładem wyznaczonej t rasy rowerowej

o znaczen iu ponadregionalnym jest Łódzka Magis t ra la Rowerowa, będąca częśc ią p lanowanej

t ranseuropejsk ie j t rasy rowerowej Niemcy – Polska – Ukra ina (aktualn ie wyznakowano

zachodnią część t rasy) .


Logistyka

Dostępność komunikacyjna to jeden z k luczowych czynników decydujących o loka l izac j i

dz ia łalnośc i log is tyczne j . Rozpoczęc ie budowy autost rad i perspektywa poprawy dostępnośc i

komunikacyjne j w skal i europe jsk ie j zaczyna ją ożywiać r ynek gospodarczy w województwie.



Cent ra lne po łożenie województwa oraz p lanowany przebieg autost rad A-1 i A-2, dróg

ekspresowych S-8, S-12, S-14 i S-74 dają szansę na powstawanie centrów log is tycznych

o charakterze ponadregionalnym. Is tn ie jące ko le jowe stac je prze ładunkowo-rozrządowe

w Łodz i , Karsznicach i towarowa w Kutn ie są dodatkowym atutem d la rozwoju dz ia łalnośc i

log is tycznej . Na j lep ie j p rzygotowanymi re jonami pod wzg lędem ofer t terenowych

z przeznaczeniem na funkc je produkcyjno-us ługowe lub magazynowo-sk ładowe są okol ice

Piot rkowa Trybunalsk iego i S t rykowa oraz Łodzi , gdz ie proces tworzen ia centrów log is tycznych

jes t już mocno zaawansowany.


Do g łównych problemów w zakres ie sys temu t ranspor towego należą :

brak decyz j i rządowej dotyczącej umieszczen ia drogi ekspresowej S-74 re lac j i Łódź –

Tomaszów Mazowiecki – Kielce w rozporządzeniu RM w sprawie s iec i autos trad i dróg

ekspresowych. W rozporządzeniu RM z dnia 20 paźdz iern ika 2009 r . uwzględniono

drogę ekspresową S-74 re lac j i (Sule jów) – K ie lce – Opatów, co burzy modelowy uk ład

drogowy województwa i n ie sa tysfakc jonuje w ładz wojewódzk ich i loka lnych,

brak decyz j i dotyczącej budowy Centra lnego Por tu Lotn iczego między Łodzią

i Warszawą w kontekście braku w da lszej perspektywie moż l iwośc i rozbudowy Por tu

Łódzk iego ( loka l izac ja w sąs iedztwie os ied l i m ieszkaniowych) ,

n ieuwzględnienie lo tn isk wojskowych, z lokal izowanych na obszarze województwa,

w rozporządzeniu RM z dnia 24 grudnia 2008 r . w sprawie wykazu lo tn isk wojskowych,

k tóre mogą być wykorzys tane na pot rzeby lo tn ic twa cywi lnego w kontekśc ie



p lanowanego por tu cargo – mix na lo tn isku Łask i zg łaszanych postu latów

wykorzystan ia do tego ce lu lo tn iska Łęczyca w Leźnicy Wie lk ie j ,

brak obwodnic miejscowośc i , przez które prowadzony jest ruch t ranzytowy i c iężk i ,

zapewnienie obs ługi drogowej intensywnie urbanizu jącego s ię pasma ko luszkowsk iego

w kontekśc ie p lanowanego prze łożenia drogi nr 72 w rejon ie Brzez in,

brak decyz j i do tyczących zasadnośc i rea l izac j i nowych l in i i ko le jowych

czy modern izac j i is tn ie jących na k ierunku N-S d la zapewnienia szybk ich po łączeń Łodzi

w systemie In ter i Euroc i ty ,

t rudnośc i w t rasowaniu in f ras t ruktury t ranspor towej , wywo łujące konf l ik ty

ze ś rodowisk iem przyrodniczym i opór spo łecznośc i loka lnych.

B. Infrastruktura techniczna

Elektroenergetyka

Potencja ł e lek t roenergetyczny reg ionu s tanowi jego wyróżnia jącą i s i lną s t ronę .

G łównym wytwórcą energ i i e lekt ryczne j jest PGE Elek t rownia Be łchatów SA o potencja le

produkcyjnym 4450 MW. System ten uzupe łnia ją mnie jsze e lekt roc iep łownie lokalnego

znaczenia (e lekt roc iep łownie łódzkie – 430 MW), e lekt rownie wodne (Sulejów, Jez iorsko)

oraz przemys łowe (w Zgierzu i Zduńsk ie j Wol i ) . Produkc ja energ i i E lekt rowni Be łchatów

stanowi na jwyższy udz ia ł w kra jowej produkcj i e lekt ryczne j i wynosi ok. 17%. Województwo

jest na p ierwszym mie jscu w Polsce pod względem mocy wytwarzanej , a na drug im pod

względem mocy za insta lowanej w e lek t rowniach. Si lną s t roną reg ionu jes t również

rozbudowana s ieć wysok ich i najwyższych napięć . Mimo że aktualne zapot rzebowanie

na energ ię e lek t ryczną województwa jest zapewnione, to d la poprawy bezpieczeństwa

energetycznego w przysz łośc i konieczna jest rozbudowa is tn ie jących s iec i i ź róde ł energ i i .

Rea l izowana ona będzie poprzez uruchomienie b loku energetycznego Be łchatów I I o mocy

858 MW, który zwiększy ogó lną moc E lekt rowni , budowę l in i i e lek t roenergetycznych 400 kV

re lacj i : Be łchatów I I – Trębaczew, Pą tnów – Rogowiec, Rogowiec – K ie lce oraz modern izacje

i przebudowy is tn ie jących l in i i , k tóre na leży wkomponować w pro jektowane zagospodarowanie

przedmiotowego terenu, zachowując bezpieczne odleg łośc i zgodnie z obowiązującymi normami

i przepisami . Dopuszcza s ię przebudowę s iec i e lekt roenergetycznych z ko l idu jącym

planowanym zagospodarowaniem terenu i uk ładem komunikacyjnym. Sposób i warunk i

przebudowy s iec i e lekt roenergetycznej okreś l i w łaśc iwe przedsiębiors two energetyczne.

Szansą na pe łne bezpieczeństwo energetyczne, zarówno województwa, jak i k ra ju , jes t

budowa e lekt rowni jądrowej w rejon ie Be łchatowa, z wykorzystan iem is tn ie jących s iec i

przesy łowych oraz zb iorn ika wodnego, powsta łego po zape łnien iu obecnie eksploatowanej

odkrywki węgla brunatnego.

Gazownictwo i gospodarka pal iwowa

Województwo charakteryzuje s ię dość gęstą s iec ią gazową w cent ra lne j i wschodnie j

częśc i , natomias t s łabym zainwestowaniem w częśc i po łudniowo-zachodnie j , gdz ie poza

zas ięgiem siec i znajduje s ię k i lka miast . Gazyf ikac ję miast obserwuje s ię g łównie wzd łuż

is tn ie jących magis t ra l i wysokiego c iśnienia. Procent ludnośc i korzys ta jącej z s iec i gazowej

w miastach jest jednak na przedosta tn ie j pozyc j i w kra ju . Z gazu z iemnego w miastach

w 2008 r . korzys ta ło za ledwie n ieca łe 60% ludnośc i . W najb l iższych la tach p lanowana jest



gazyf ikac ja Wie lun ia. Zdecydowanie gorze j wygląda gazyf ikac ja terenów wie jsk ich, gdz ie

dostęp ludnośc i do s iec i gazu z iemnego jest ba rdzo ograniczony. Stosowane wy łącznie

ekonomiczne kryter ium rea l izac j i s iec i , przy jednocześnie wysok ich cenach gazu s iec iowego,

n ie da je realnych podstaw do rozwoju tego k ierunku energetyk i na terenach wiejsk ich.

D la poprawy bezpieczeństwa zas i lan ia i zwiększenia i lośc i przesy łanego gazu

w k ierunku po łudniowo-zachodnim uk ładany jest gazociąg wysokiego c iśnien ia re lac j i Mory –

Częstochowa (z real izowany do Wolborza) , k tóry pe łnić będzie funkc ję zastępczą d la gazoc iągu

is tn ie jącego na te j t ras ie. P lanowana jest także rea l izacja t ranzytowego gazoc iągu wysok iego

c iśnienia re lac j i Odolanów – Meszcze – Wronów oraz gazociągu wysok iego c iśnienia Bąków –

Wie luń . Rozdz ie ln ia gazu Meszcze I I może przyczyn ić s ię do zapewnien ia bezpieczeństwa

dostaw gazu d la reg ionu.

Dostawy pa l iw p łynnych d la gospodark i reg ionu zaspokajane są za poś redn ic twem

ruroc iągu pal iwowego P łock – terminal pa l iwowy (Koluszk i ) – Boronów (woj . ś ląsk ie) .

Przetworzone pa l iwa dyst rybuowane są przez dobrze rozwin ię tą s ieć s tac j i pa l iw.

Przez pó łnocno-zachodnią część województwa przeb iega ruroc iąg pal iwowy re lac j i

P łock – Krośniewice – Unie jów – Ostrów Wie lkopolsk i .

Rysunek 38 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie danych od ope ra to rów s iec i .

Telekomunikacja

Pod względem wyposażenia w in f ras t rukturę te le in formatyczną , województwo należy

do grupy reg ionów o ś rednich war tośc iach. W ostatn ich la tach nastąpi ł spadek l iczby

t radycyjnych łączy te le fon icznych, natomiast gwa ł townie wzrasta ła l iczba osób korzys ta jących

z te lefoni i bezprzewodowej (P lus, P lay, Orange, Era) . Wskaźnik i charakteryzu jące

województwo pod względem wyposażenia gospodars tw domowych w te le fony komórkowe by ły



wyższe od ś redniej kra jowej o 2,6%. Przez obszar województwa przebiegają rad io l in ie ,

a sygna ł rad iowo- te lewizyjny przekazywany jes t przez 7 przekaźników.

Województwo charakteryzują n isk ie wskaźnik i wyposażenia gospodars tw domowych

w komputer osob is ty, gdz ie reg ion w 2008 roku zajął m ie jsce 12. Ś rednie war tośc i

charakteryzują Łódzk ie pod względem moż l iwośc i korzys tania z In ternetu bezprzewodowego.

Przysz łość rozwoju Internetu widz iana jest w łaśnie w sferze po łączeń bezprzewodowych,

szczególn ie s iec i szerokopasmowych. Obecnie rea l izowany jest p ierwszy etap reg ionalne j

in fos t rady województwa łódzk iego „LODMAN”, obejmujący swoim zas ięgiem obszar Łodzi oraz

Pabianic .

Zdecydowanie lep ie j wyposażone w komputery i sprzę t z pod łączeniem do Internetu

są p lacówki oświatowe. Pod tym względem województwo uplasowa ło s ię na mie jscu 6. w kra ju .

Pozytywnie przedstawia s ię również wyposażenie w in f rast rukturę te le in formatyczną

admin is t racj i publ iczne j , gdz ie wszystk ie urzędy pos iadają dostęp do In ternetu (g łównie

szerokopasmowego) oraz zdecydowanie wzros ła l iczba pracowników wykorzystu jących w pracy

zarówno sprzę t komputerowy jak i In ternet .

Odnawialne źród ła energi i

Energ ia wody

W województwie jest 37 ma łych e lek t rowni wodnych (MEW), które wytwarza ją n iewie le

ponad 10 MW energ i i , w tym jedyn ie 2 (Jez iorsko na Zbiorn iku Jez iorsko oraz Smardzewice

na Za lewie Sule jowskim) pos iada ją moc dużo większą n iż pozosta łe. Najwięcej MEW znajduje

s ię na rzekach: Rawka, Mroga oraz Ner . Ze względu na charakter rzek reg ionu ma łe jes t

za in teresowanie tym rodzajem energ i i .

Energ ia geotermalna

Wykorzystanie wód geotermalnych d la c iep łownictwa w województwie jest zn ikome

( ty lko m. Un ie jów). Duże bogactwo tych wód występuje w pasie Zduńska Wola – Łęczyca –

Unie jów – Turek oraz Kal isz – S ieradz – Piot rków Trybunalsk i i Kutno – Sk iern iewice. W wie lu

re jonach województwa prowadzone są badania nad ich wykorzys tan iem d la c iep łownic twa:

w Łodz i , Poddębicach, Sk iern iewicach, Ozorkowie, Zduńsk ie j Wol i , Radomsku, Wie luniu ,

K leszczowie i Rogóźnie.

Energ ia w iat ru

Na terenie województwa funkcjonuje e lekt rownia wiat rowa na Górze Kamieńsk o mocy

30 MW oraz k i lka n iewie lk ich e lek t rowni w iat rowych. Moc uzysk iwana z e lek t rowni w iat rowych

jest n iewie lka, jednakże p lanowane jest je j znaczne zwiększenie poprzez budowę nowych farm

wiat rowych w k i lkunastu gminach, co s tawia energetykę w ia t rową na p ierwszym mie jscu

na jbardz ie j rozwi ja jących s ię energ i i odnawia lnych. Podstawowym uwarunkowaniem d la

lokal izac j i e lek t rowni w iat rowych będzie z jednej st rony moż l iwość odbioru wytworzone j energ i i

przez sys tem energetyczny, a z drugiej – ochrona terenów o wysok ich walorach

przyrodniczych i ku l turowych. Przy p lanowaniu ich lokal izacj i n iezbędne jest również

uwzględnien ie sąs iedz twa terenów os iedleńczych, e lementów in f rast ruktury t ranspor towej

i technicznej oraz innych farm wiat rowych.



Energ ia b iomasy i b iogazu

Ze względu na swój ro ln iczy charak ter województwo pos iada duże moż l iwośc i produkc j i

b iomasy roś l inne j . B iopa l iwa pochodzące z b iomasy można podzie l ić na s ta łe (odpady

z drewna), p łynne (b ioetanol i b iod iese l ) oraz gazowe (b iogaz z fermentac j i osadów) . Powia ty,

k tóre charakteryzu ją s ię teoretycznie najbardz ie j korzys tnymi warunkami do rozwoju energ i i

z b iomasy to : kutnowski , s ieradzk i , w ie luńsk i , opoczyńsk i , radomszczańsk i , p io t rkowski ,

tomaszowski i łowick i . W województwie zosta ły podję te dz ia łania związane z wykorzystaniem

biogazu pozysk iwanego przede wszystk im ze sk ładowisk odpadów komunalnych.

Na 18 sk ładowiskach komunalnych za ins ta lowana jest insta lac ja odgazowująca, z czego ty lko

w 7 – b iogaz jest wykorzystywany jako ź ród ło energ i i . Łączna moc znajdujących s ię e lekt rowni

b iogazowych wynosi ~ 5 MW.

Energ ia s łońca

Energ ia s łoneczna jest wykorzys tywana g łównie w Poddębicach, gdz ie z lokal izowane

so lary s łoneczne są jednymi z na jwiększych w Polsce. Energ ia s łoneczna wykorzys tywana jes t

również w pojedynczych obiek tach użytecznośc i publ iczne j i gospodars twach domowych.

Wykorzystanie energ i i s łonecznej jes t dość drogie i sezonowe, a na jwiększym prob lemem jest

je j zmagazynowanie i wykorzystanie we w łaśc iwym czas ie (gromadzenie la tem,

a wykorzys tywanie z imą ) . Produkcja energ i i e lekt ryczne j ze ź róde ł a l te rnatywnych w reg ionie ,

w 2008 r . , wynosi ła ok . 3 ,5% udzia łu produkcj i energ i i ze ź róde ł odnawia lnych w kra ju

(10. miejsce) . Jest to nadal dwukrotn ie mniej n iż ś rednia kra jowa wynosząca 240 GWh.

Rysunek 39 . Ź ród ło: opracowan ie w łasne na pods taw ie danych z u r zędów g min , „A t lasu zaso bów energ i i geo te rma lne j na N iżu Po lsk im” , W ars zawa 2003.



Gospodarka wodno-ściekowa

Genera ln ie sys temy s iec iowego zaopatrzenia w wodę w województwie opiera ją

s ię na ujęc iach dobrych jakośc iowo wód g łębinowych. Jedyne u jęc ie wód powierzchniowych

do celów konsumpcyjnych znajduje s ię na P i l icy we wsi Brzustówka i wykorzys tywane jes t

do zaopatrzenia w wodę mieszkańców g łównie Tomaszowa Mazowieck iego (25% poboru) oraz

gminy Rok ic iny, Andrespola i częściowo Łodzi . W Łodzi z roku na rok zmnie jsza s ię udz ia ł wód

powierzchniowych w ogólnym zużyc iu wody. Na terenie miasta rozbudowywana jest s ieć u jęć

wód podz iemnych, a u jęc ie powierzchniowe na Zbiorniku Sulejowskim w mie jscowośc i

Bronis ławów zosta ło już w ca łośc i zastąpione zreal izowanym tam ujęc iem wód podz iemnych.

W ostatn ich la tach obserwuje s ię korzystną tendencję zmnie jszania zużyc ia dobrych

jakośc iowo wód podz iemnych przez przemys ł na rzecz wzros tu zużyc ia wód powierzchniowych.

Systemy wodoc iągowe są sukcesywnie rozbudowywane i modern izowane, zw łaszcza na wsi ,

dz ięk i czemu procent ludnośc i wie jsk ie j obs ługiwanej przez s ieć wzrós ł do ponad 80% i jest

wyższy od kra jowego (74%). Miasta są dobrze wyposażone w s ieć wodociągową – ś rednio

w 94%, a le n ieco poniżej ś rednie j k rajowej (95%). Jedynie miasta Zelów i Tuszyn oraz gminy:

Zelów, Ksawerów, Kowiesy, B ia ła Rawska, Sadkowice i G id le pos iada ją wskaźnik

zwodoc iągowania o 20% niższy od ś redniej wojewódzk iej .

Rysunek 40 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na pods taw ie BDR GUS, Rapor tu o s tan ie ś rodowiska wo jewód ztwa łód zk iego w 2008 r . , p ro jek tów ag lomerac j i .

Od 2002 r . znacznie zmnie jszy ła s ię i lość n ieoczyszczonych śc ieków dz ięk i budowie

oczyszczaln i w Łowiczu, Z łoczewie, B łaszkach, Poddębicach, Pajęczn ie i A leksandrowie

Łódzkim oraz poprzez pod łączenie Pabianic , Ksawerowa i Konstantynowa Łódzk iego



do Grupowej Oczyszcza ln i Śc ieków w Łodz i . Mias ta są skana l izowane w stopniu

zadowala jącym – ś rednio w 83%, ale jednak poniżej ś rednie j k ra jowej (85%). Pomimo wie lu

inwestyc j i porządkujących gospodarkę śc iekową na terenach wie jsk ich, systemami kanal izac j i

ob ję tych jest nadal jedynie ok. 14% mieszkańców (kraj 23%). Ponadto wie jsk ie oczyszczaln ie

śc ieków często n ie spe łnia ją warunku l ikwidac j i wymaganego ładunku zanieczyszczeń .

Widoczne są nadal dysproporc je między d ługośc ią funkcjonu jących wodoc iągów a d ługośc ią

kana łów san i tarnych. Powiaty, w k tórych na terenach wie jsk ich s iec i doprowadza jące wodę

do mieszkańców są ponad 20 razy d łuższe od s iec i odprowadzających śc iek i , to : s ieradzk i ,

zduńskowolsk i , kutnowsk i , poddębick i , zg iersk i , brzez ińsk i , łowick i , sk iern iewick i i rawski .

Zmiana pol i t yk i w dz iedz in ie gospodark i wodno-śc iekowej w s tosunku do „P lanu…”

z 2002 r . to rezygnacja z budowy kolek torów opaskowych w z lewniach zb iorn ików Jez iorsko

i Su le jów, ze względu na koszty i t rudnośc i techniczne, na rzecz budowy s iec iowych systemów

odprowadzania śc ieków w ramach ag lomerac j i Wolbórz, Tomaszów Mazowieck i i Su le jów

(z lewnia Zbiorn ika Sulejów) oraz War ta, Pęczn iew (z lewnia Zbiorn ika Jez iorsko) .

Gospodarka odpadami

Gospodarka odpadami s tanowi jeden z is to tn ie jszych problemów w województwie

ze względu na dużą i lość wytwarzanych odpadów innych n iż n iebezpieczne (6717,8 tys . Mg

w 2008 r . ) , a także duży udz ia ł odpadów komunalnych t ra f ia jących na sk ładowiska (oko ło 73%

ogó łu zebranych w 2008 r . ) , k tóre często n ie spe łnia ją wymogów ochrony ś rodowiska (52%

funkcjonujących) .

Rysunek 41 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie danych UM, Depar tamen t Ochrony Ś rodow iska i Ro ln i c twa .



Wed ług stanu na 2008 r . odzyskowi poddano: 50,5% zebranych odpadów komunalnych,

101,7%8 wytworzonych odpadów n iebezpiecznych i 41,5% wytworzonych odpadów innych n iż

n iebezpieczne, co jes t skutk iem n iewystarczającej l iczby i wydajnośc i ins ta lac j i do odzysku

oraz n isk ie j e fektywnośc i se lektywnej zb iórk i odpadów9.

Dużym zagrożeniem dla ś rodowiska jest występowanie wy łączonych z eksploatac j i

n iezrekul tywowanych sk ładowisk odpadów: innych n iż n iebezp ieczne i oboję tne, na k tórych

by ły sk ładowane odpady komunalne (23) , o raz n iebezpiecznych i innych n iż n iebezp ieczne

i oboję tne (6 w 2008 r . ) . Osobnym problemem są t zw. mogi ln ik i (w 2009 r . – 14 szt .

wg WIOŚ ) , w których zdeponowano przeterminowane ś rodk i ochrony roś l in , jak ie zgodnie

z Kra jowym Planem Gospodark i Odpadami 2010 należy usunąć do końca 2010 r . (Zarząd

Województwa Łódzkiego podjął dz ia łania zmierzające do l ikwidac j i mogi ln ików). Również

wyroby zawiera jące azbest , zgodnie z „Programem Oczyszczania Kra ju z Azbestu na la ta

2009-2032” , na terytor ium Polsk i na leży ca łkowic ie unieszkod l iwić do 2032 r .

Dodatkowy problem s tanowią mie jsca n ie lega lnego sk ładowania odpadów, co częśc iowo

jest związane z n iewys tarczającym moni tor ing iem w odnies ien iu do sektora ma łych i ś redn ich

przedsiębiors tw wytwarza jących odpady n iebezpieczne i inne n iż n iebezp ieczne.

Korzys tnymi z jawiskami zaobserwowanymi w la tach 2006–2008 by ły: spadek i lośc i

odpadów komunalnych sk ładowanych na sk ładowiskach o 7%, 18-krotny wzrost i lośc i odpadów

niebezpiecznych poddanych odzyskowi oraz wzrost i lośc i odpadów komunalnych poddanych

odzyskowi o 77,8%, a także wzrost i lośc i odpadów komunalnych, zebranych ogó łem

od mieszkańców, o 25,5%.

Do najważnie jszych problemów w zakres ie inf ras t ruktury technicznej na leżą :

zbyt s łabo rozbudowana s ieć kanal izacyjna w s tosunku do wodoc iągowej – na kon iec

2008 r . ś rednio w województwie d ługość s iec i kanal izacyjne j by ła b l isko 5-c iokrotn ie

mnie jsza n iż wodociągowej . Dysproporc ja między s iec iami szczególn ie jes t widoczna

na terenach wiejsk ich;

duże i lośc i zebranych odpadów komunalnych, z k tórych oko ło 59,2% t raf ia

na sk ładowiska odpadów często n iespe łnia jących wymogów ochrony ś rodowiska

(25 na 49 funkc jonujących) ;

brak dwustronnego zas i lan ia czterech is tn ie jących s tac j i e lekt roenergetycznych ,

co w przypadku awar i i l in i i e lek t roenergetycznej zas i la jącej s tac ję spowoduje brak

dostaw prądu do mieszkańców i insty tuc j i ;

t rudnośc i w t rasowaniu l in i i e lekt roenergetycznych wysok ich nap ięć wywo łujące

konf l ik ty ze ś rodowisk iem przyrodniczym i opór spo łecznośc i lokalnych;

zbyt ma ły udz ia ł energ i i odnawia lne j (1 ,75% energ i i odnawia lne j wytwarzane jest

w woj . łódzkim wg Banku Danych Regionalnych na 2008 r . ) .

8 W instalacjach na terenie województwa łódzkiego dodatkowo poddano odzyskowi odpady niebezpieczne niewytworzone na jego terenie. 9 Według Raportu o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2008, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź 2009.



Rysunek 42 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na pods taw ie danych UM, Depar tament Och rony Ś rodowiska i Ro ln ic twa , Zak ład Energe tyc zny Łódź – Te ren , BDR GUS.



3. POWIĄZANIA ŚRODOWISKOWE I KULTUROWE

A. Obszary cenne przyrodniczo

Województwo łódzk ie należy do obszarów o s tosunkowo ma łej i lośc i obszarów

o wysokich walorach przyrodniczych. Część z n ich zosta ła obję ta różnymi formami ochrony

prawnej , k tóre obejmują łącznie 19,9% powierzchni województwa (bez dublowania s ię form) .

Wś ród n ich na szczególną uwagę zas ługuje Oś rodek Hodowl i Żubrów s tanowiący część

Kampinoskiego Parku Narodowego , u tworzony w 1934 r . , a w łączony do Kampinosk iego

Parku w 1997 r .

Na teren ie województwa znajduje s ię w ca łośc i lub w częśc i 7 parków krajobrazowych

o łącznej powierzchni ok .13,5% obszaru województwa. P ięć parków posiada otu l iny:

Park Bol imowski – u tworzony w 1986 r . obejmuje w większośc i teren dawnej Puszczy

Bol imowskiej , z k tórej na skutek n iew łaśc iwej po l i t yk i gospodarczej pozosta ła obecnie

ty lko nazwa. Bogactwo przyrodnicze koncent ruje s ię wokó ł do l iny Rawki . Teren parku jes t

za les iony w ok . 70%. Zb iorowiska leśne, mimo dużych przeobrażeń , tworzą mozaikę

różnorodnych drzewostanów sosnowych z domieszką innych drzew. Bogactwo roś l innośc i

k ryje s ię w podszyc ie i run ie, w nadrzecznych zaroś lach i szuwarach, ś ród leśnych

polankach, wyrobiskach tor fowych oraz na podmok łych łąkach.

Park Międzyrzecza Warty i Widawki – u tworzony w 1989 r . Jego podstawowe war tośc i

p rzyrodn icze s tanowią dobrze wykszta łcone zb iorowiska roś l innośc i leśnej , bagiennej ,

tor fowiskowej , szuwarowej , wodnej , łąkowej i muraw kserotermicznych oraz cenne

s t ruktury geomorfo log iczne, obejmujące formy rzeźby polodowcowej z towarzyszącymi

im procesami peryglac ja lnymi i eo l icznymi , a także s tanowiące przyk łady wspó łczesnych

procesów geomor fo log icznych, zachodzących w st ref ie krawędziowej do l iny War ty.

Park Przedborski – u tworzony w 1988 r . pos iada ś rodowisko przyrodn icze uznawane

za jedno z na jcennie jszych w Polsce Ś rodkowej , a niektóre jego f ragmenty na leżą

do un ika lnych w skal i Polsk i . Są to pozosta łośc i Puszczy Pi l ick ie j , malownicze

wyp ię t rzenia utworów jura jsk ich i kredowych z punktami widokowymi, fo rmy g lac i f luwia lne,

tak ie jak kemy i l iczne wydmy z towarzyszącymi im terenami bagienno- tor fowiskowymi ,

l iczne g łazy narzutowe, ods łonięc ia i kamienio łomy.

Park Spalski – u tworzony w 1995 r . chroni szczególne walory przyrodniczo-kra jobrazowe

dol iny P i l i cy oraz przyleg łych terenów. Rzeka p łynie natura lnym korytem, s i ln ie

meandru jąc. Wynik iem tego są l iczne wysepk i , mie l izny i s tarorzecza, które stwarzają

dogodne warunki s ied l iskowe d la wie lu gatunków roś l in i zwierzą t . Najcennie jszy f ragment

dol iny to prze łomowy odc inek rzeki w okol icy Inow łodza z wychodniami ska ł jura jsk ich,

parowami i s t romymi zboczami . Ponad po łowę powierzchni parku za jmują lasy nazywane

Puszczą P i l icką .

Park Sulejowski – u tworzony w 1994 r . obejmuje dol inę rzek i P i l icy w je j ś rodkowym b iegu

oraz Zbiorn ik Su le jowski . Walory parku to przede wszystk im natura lny kra jobraz rzeczny

Pi l icy, „de l ty” Luc iąży, Czarnej Malen ieck ie j , ś ród leśnych s t rumieni oraz lasy s tanowiące

pozosta łość Puszczy P i l ick ie j z f ragmentami natura lnej przyrody. Poza lasami występują

tu zb iorowiska łąkowe, mokrad łowe, tor fowiskowo-bag ienne oraz murawy napiaskowe

i kserotermiczne.



Park Wniesień Łódzkich – u tworzony w 1996 r . charak teryzu je s ię u rozmaiconym

ukszta ł towaniem, znacznymi wysokośc iami względnymi , występowaniem form dol inowych

oraz z jawisk erozyjnych. Cechą charakterys tyczną jest gęsta s ieć rzeczna z l icznymi

ź ród łami i tor fowiskami. Mimo b l iskośc i dużego miasta i s i lne j urbanizac j i występują

tu jeszcze tereny, gdz ie przyroda zachowa ła zb l iżony do p ierwotnego charak ter :

tor fowiska, bagienne lasy, łąk i i zaroś la . Można również odnaleźć pozosta łośc i Puszczy

Łódzkie j .

Za łęczański Park – utworzony w 1978 r . Jego bogactwo i p iękno tworzą do l ina Warty

o st romych wyraz is tych zboczach, wapienne pagóry ostańcowe o c iekawej rzeźbie ,

z ich osobl iwą fauną i f lo rą , jask in ie ze szczą tkami zwierzą t p l ioceńsk ich sprzed 4,4–3,2

mi l ionów la t i ź ród ła krasowe oraz wzgórza morenowe.

W województwie funkc jonuje 17 obszarów chronionego krajobrazu . Są to :

OChK Dol ina Przysowy, OChK Pradol iny Warszawsko-Ber l ińsk iej , OChK Dol iny Bzury,

OChK Bol imowsko-Radzie jowick i z do l iną ś rodkowej Rawki , Brąszewick i OChK, OChK Dol iny

Widawki , OChK Dol ina Prosny, OChK Górnej Rawki , OChK Mrogi i Mrożycy,

OChK Nadwarc iańsk i , OChK Puczniewski , OChK Ś rodkowej Grab i , Przedborsk i OChK,

OChK Dol ina Miazgi pod Andrespolem, OChK Dol iny Wolbórk i , OChK Dol ina Chojnatk i ,

OChK Pi l iczańsk i . Część obszarów jest ze sobą powiązanych, n ie tworzą jednak, szczególn ie

w cent ra lnej częśc i województwa, spójnego systemu obszarów chronionych.

Tereny o najwyższych walorach przyrodniczych zos ta ły obję te ochroną w formie

rezerwatów przyrody . Jest ich 89 , spoś ród k tórych przeważają formy mające na ce lu ochronę

natura lnych zb iorowisk leśnych (66) . Ponadto występują rezerwaty: f lorystyczne – 10,

tor fowiskowe – 6, k rajobrazowe – 3 oraz po jednym s łonoroś lowy, faunis tyczny, wodno-

krajobrazowy, geolog iczny i f lorys tyczny.

Podobną funkcję jak obszary chronionego kra jobrazu pe łnią zespo ły przyrodniczo-

krajobrazowe , mają one jednak charakter bardz ie j loka lny. Obecn ie na terenie województwa

zna jduje s ię 31 zespo łów, z k tórych na szczególną uwagę zas ługują : Grabia i Osjakowsk i .

Stanowisk dokumentacyjnych jes t na terenie województwa ty lko 4 . Przedmiotem

ich ochrony są skarpa zbiorn ika Jez iorsko w Siedlą tkowie , kamienio łom piasków żelaz istych

w Olewin ie, ods łonięc ie geologiczne na skarp ie do l iny Mrożycy w Niesu łkowie oraz znajdujące

s ię w obrębie skarpy skalne j podz iemne wyrob isko pozosta łe po eksploatac j i wapien i , znane

pod nazwą Groty Nagórzyck ie .

Przedmiotem ochrony 743 użytków ekologicznych są g łównie tereny tor fowisk ,

mokrade ł , bagien, n ieużytkowane pastwiska, oczka i zb iorn ik i wodne oraz koryta rzek .

Są to g łównie obiekty o powierzchni n ieprzekraczającej 1 ha. Do większych użytków należą :

Na Murowańcu, Bronis ławów, Nad Bugajem, Międzyrzecze Bzury i Łagiewniczanki oraz

Rembieszów i f ragmenty rzek: Grabia , Wierznica, Mazur i Moszczanka.

Formą ochrony obejmującą w zdecydowanej w iększośc i ob iekty są pomniki przyrody –

2571 , z k tórych ponad 2300 to po jedyncze drzewa.

Szczególną fo rmą ochrony prawnej są obszary Natura 2000 . Stanowią one część

Europejsk ie j s iec i obszarów chronionych Natura 2000. Wynika ją one z : Dyrektywy Rady

79/409/EWG z dn ia 2 kwietn ia 1979 r . w sprawie ochrony dz iko żyjących ptaków oraz

Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r . w sprawie ochrony s ied l isk przyrodniczych

oraz dz ik ie j fauny i f lo ry .



Rysunek 43 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na pods taw ie ak tów p rawnych wydanych p rze z Min is te rs two Ś rodow iska , wo jewodów, rady mias t i gmin .

Na terenie województwa znajdują s ię obecnie:

Obszary Spec ja lnej Ochrony Ptaków zajmujące 2,1% powierzchni województwa.

Są to : Prado l ina Warszawsko-Ber l ińska PLB 100001, Dol ina Ś rodkowej Warty

PLB 300002, Dol ina P i l icy PLB 140003 i Zbiornik Jez iorsko PLB 100002;

Spec ja lne Obszary Ochrony Sied l isk :

Pro jektowane Spec ja lne Obszary Ochrony S iedl isk mające znaczenie d la

Wspólnoty (przyję te przez Komisję Europejską ) , za jmujące łącznie 3%

powierzchni województwa: 1. Prado l ina Bzury-Neru PLH100006, 2 . Dąbrowa

Świet l is ta w Pern ie PLH 100002, 3. Dol ina Rawki PLH100015, 4 . Dąbrowa

Grotn icka PLH100001, 5 . Lasy Spalsk ie PLH100003, 6 . Dol ina Dolne j P i l icy

PLH140016, 7. Niebiesk ie Ź ród ła PLH 100005, 8. Dol ina Ś rodkowej P i l i cy

PLH100008, 9. Łąka w Bęczkowicach PLH100004, 10. Ostoja Przedborska

PLH260004, 11. Za łęczańsk i Łuk Warty PLH100007.

Proponowane Specja lne Obszary Ochrony S ied l isk , Obszary Mające Znaczenie

d la Wspólnoty (przekazane do Komis j i ) : 12. Świę te Ługi PLH100036, 13. Grabia

PLH100021, 14. Dąbrowy w Mar ianku PLH100027, 15. Lasy Gorzkowick ie

PLH100020, 16. C isy w Jas ien iu PLH100018, 17. Tor fowiska Żytno-Ewina

PLH100030, 18. Las Dębowiec PLH100023, 19. Dol ina Górnej P i l icy

PLH260018, 20. Wie lkopo le – Jod ły pod Czar tor ią PLH100031, 21. Dol ina

Czarnej PLH260015, 22. Lubiaszów w Puszczy P i l ick ie j PLH 1000026, 23. Lasy



Smardzewick ie PLH100024, 24. Łąk i C ieb łowick ie PLH100035, 25. Dąbrowy

Świet l is te ko ło Redzenia PLH100019, 26. Buczyna Ga łkowska PLH100016,

27. Wola Cyrusowa PLH100034, 28. Buczyna Jan inowska PLH100017,

29. Grądy nad L indą PLH100022, 30. S łone Łąk i w Pe łczyskach PLH100029,

31. Szczypiorn iak i Kowal ik i PLH100033, 32. S i lne B łota PLH100032, 33. Polany

Puszczy Bo l imowsk ie j PLH100028, 34. Grab inka PLH140044, 35. L ip ick ie

Mokrad ła PLH100025.

Ponadto na terenie województwa zna jdują s ię dwa Obszary Mające Znaczenie d la

Wspólnoty, k tóre są potenc ja lnymi obszarami NATURA 2000 z Dyrek tywy S ied l iskowej :

36. Drzewiczk i z Opocznianką , 37. Tor fowiska nad Prosną .

Ważnym elementem d la zapewnienia łącznośc i i spójnośc i eko logicznej są korytarze

ekologiczne . Celem wyznaczenia s iec i korytarzy ekolog icznych jes t przec iwdzia łanie izo lac j i

na jcennie jszych przyrodniczo obszarów, umoż l iw ien ie migrac j i zwierzą t i roś l in w ska l i Po lsk i

i Europy oraz ochrona i odbudowa b ioróżnorodnośc i . Na terenie województwa wskazano dwa

podsystemy korytarzy:

korytarze tworzone przez g łówne rzek i i ich do l iny: P i l icy, Warty, Prosny, Neru, Bzury,

Rawki , S łudwi i Przysowy oraz ich dop ływów, s tanowiące korytarze o randze kra jowej

i reg ionalne j ;

lądowe korytarze migracyjne, k tóre tworzą korytarze o randze europejsk ie j i k rajowej ,

przyję te zgodnie z opracowanym w 2005 r . , na z lecenie Min is ters twa Ś rodowiska,

w Zak ładzie Badania Ssaków w Bia łowieży, „Projektem korytarzy ekolog icznych

łączących europejską s ieć Natura 2000 w Polsce” . Na terenie województwa wyróżniono

korytarze kra jowe: Pó łnocno-Cent ra lny i Po łudniowo-Centra lny, jak również jeden

z korytarzy o randze międzynarodowej , s tanowiący ważne ogniwo łącznośc i

ekologicznej w skal i Europy. Da lszego rozpoznania wymagają korytarze migracyjne

ptaków.

Do najważnie jszych problemów w zakres ie ochrony przyrody na leżą :

s tosunkowo ma ła i lość terenów obję tych ochroną p rawną , zw łaszcza w ramach s iec i

Natura 2000;

brak spójnego systemu obszarów chronionych, co wp ływa n iekorzystn ie na ca łokszta ł t

ś rodowiska przyrodniczego województwa i p rowadzi do degradacj i cennych

przyrodniczo terenów;

s i lna ant ropopres ja na obszary o wysok ich walorach przyrodniczych, szczególn ie

w parkach krajobrazowych i w otoczeniu mias t . Z jawisko to jes t szczególn ie

spotęgowane w Aglomeracj i Łódzk ie j i dotyczy g łównie terenów o na jwyższych

walorach przyrodn iczych;

przec inanie terenów cennych przyrodniczo e lementami in f rast ruk tury technicznej

i komunikacyjnej , s tanowiącymi bar iery na drodze migrac j i zwierzą t , oraz

przegradzanie korytarzy migracyjnych zwierzą t c iągami zainwestowania, prowadzące

do ich f ragmentaryzac j i ;

brak akceptac j i spo łecznej d la ochrony terenów cennych przyrodniczo.



Rysunek 44 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie danych Min is te rs twa Ś rodowiska .

Rysunek 45 . Ź ród ło: opracowanie w łasne na pods taw ie S iec i ko ry ta r zy eko log i cznych w Po l sce, Jędrze jewsk i i i n . , 2005 .



B. Dziedzictwo kulturowe

Na obszarze województwa znajdują s ię l i czne zabytk i świadczące o jego bogatej

h is tor i i , począwszy od na jdawniejszych ś ladów osadnic twa po dobra ku l tury wspó łczesnej .

Ź ród łem potwierdzającym is tn ien ie najdawnie jszego osadnic twa są s tanowiska

archeologiczne zewidenc jonowane w ramach Archeo log icznego Zdjęc ia Polsk i , k tórych ogólną

l i czbę szacu je s ię na ponad 20 tys ięcy. Do re jest ru zabytków wpisano 137 stanowisk.

Najstarsze ś lady osadnic twa na teren ie województwa łódzkiego, datowane na 14–8 tys .

la t p.n.e. , znajdują s ię m. in. w Witowie ko ło Łęczycy, Katarzynowie ko ło Ozorkowa, Ozorkowie,

Rosanowie, Dąbrówce-Strumianach, Ciosnach-Kaniej Górze, Górze św. Katarzyny.

Koncentracja s tanowisk archeolog icznych zauważalna jest przede wszystk im w do l inach rzek :

Warty, P i l icy, Bzury, Neru, Dobrzynk i , Moszczen icy, Olechówki i Soko łówki .

Na terenie województwa z lokal izowane są także un ikatowe zabytk i romańsk ie.

Są to kośc io ły: w Inow łodzu, Su lejowie, Podklasztorzu, Żarnowie, Strońsku, Rudzie ko ło

Wie lun ia, Krzyworzece, Buczku oraz ko leg ia ta w Tumie. E lementy romańsk ie zna jdują s ię

także w kośc ie le w Jeżowie, a re l ik ty romańsk ie odkryto również w kośc ie le w Górze

św. Ma łgorzaty i w tzw. ro tundzie grodowej w S ieradzu.

Obiekty gotyck ie zachowa ły s ię m. in. w Unie jowie , Rawie Mazowieck iej (zamki) ,

Szadku, Warc ie, S ieradzu, P io t rkowie Trybunalsk im i Łasku (kośc io ły) , a i ch po łożenie

świadczy o s topniowej ekspansj i osadnic twa na wysoczyzny.

Dość l iczne obiekty arch i tektury renesansowej reprezentują m. in . : zamek w Pio t rkowie

Trybunalsk im oraz pa łace w Pabianicach i Poddębicach, a także kośc io ły w Bo l imowie,

Łowiczu, Z łoczewie i Boguszycach, natomiast epokę baroku – wspania łe rezydenc je, m. in . :

zespó ł pa łacowo-parkowy w Nieborowie i pa łac w Wolborzu oraz l iczne ob iekty sakra lne.

Z ko le i do dz ie ł k lasycys tycznych należą m. in. : pa łace w Walewicach i Gostkowie, ra tusze

w Łodz i i Łęczycy oraz kośc io ły w Sk iern iewicach, Babsku i Grabowie.

Skarbnicą ek lek tyzmu, h is toryzmu i seces j i na ska lę europejską jest Łódź .

Do charakterystycznych obiektów tego typu należy wi l la przy u l . Wólczańsk ie j 31/33,

s tanowiąca jeden z najc iekawszych przyk ładów budynków secesyjnych w kraju, oraz secesyjna

e lekt rownia K.W. Scheib lera przy u l . Mi l ionowej , będąca rzadk im przyk ładem zastosowania

secesyjnego zdobnic twa w ob iektach przemys łowych.

Natomiast znaczącym przyk ładem budowl i ek lektyczne j jest pa łac Iz raela Poznańsk iego

przy u l . Ogrodowej . Ewenement s tanowi u l ica P io t rkowska, jedna z na jd łuższych w Europ ie ,

a z lokal izowane wzd łuż n ie j kamien ice i pa łace są l icznymi przyk ładami archi tek tury

secesyjnej , h is torycznej i ek lektycznej . Również e lementem unikatowym w Łodzi jest XIX-

wieczna zabudowa indust r ia lna.

Obecn ie Łódź s ta je s ię na jwiększym w skal i kra ju i znaczącym w Europie miejscem

dz ia łań rewaloryzacyjnych i rewi ta l izacyjnych, prowadzonych w obszarach poprzemys łowych.

Do największych tego typu przedsięwzięć na leżą p rzekszta łcenia na ce le us ługowe i ku l tura lne

zabudowy dawnej fabryk i I . Poznańsk iego przy u l . Ogrodowej oraz prace przy adaptac j i

na ce le mieszkaniowe budynków dawnych przędzaln i , wznies ionych przez K.W. Scheib lera

przy u l . W. Tymienieck iego w Łodz i .

W gran icach województwa znajdu je s ię ok. 100 mias t h is torycznych, z k tórych

ok. 60 zachowa ło e lementy swej s t ruktury przest rzennej . W wie lu przypadkach ich p ierwotne

rozp lanowanie dot rwa ło do czasów wspó łczesnych bez poważnie jszych zn iekszta łceń .



His toryczne cenne uk łady przest rzenne zachowa ły m. in. : Łęczyca, Łowicz , Łódź , S ieradz,

Unie jów, War ta, Wie luń , Wolbórz, P iot rków Trybunalsk i , Nowosolna. Unikatowe rynk i w skal i

Po lsk i , a nawet Europy, pos iadają : Łowicz – Nowy Rynek o ksz ta łc ie t ró jką ta i Łódź – P lac

Wolnośc i wytyczony na p lan ie ośmioką ta foremnego. Orygina lne uk łady rozplanowania ,

wymagające bezwzględnej ochrony, występują w Nowosolnej – w formie ośmioramiennej

gwiazdy i Ksawerowie o uk ładz ie prostoką tnym. W granicach województwa miastami , k tóre

pos iadają k lasycystyczny uk ład urbanis tyczny, są : Łódź , Zg ierz, Konstantynów Łódzk i ,

A leksandrów Łódzki , Tomaszów Mazowieck i . Ponadto Łódź i zespo ły mie jsk ie w je j sąs iedztwie

– Pabianice, Konstantynów Łódzki , Zgierz , Ozorków, A leksandrów Łódzk i – stanowią

zachowany od ponad 170 la t , war tośc iowy uk ład przest rzenny z przemys łowymi zespo łami

urban is tycznymi , s tanowiącymi świadectwo epok i p ierwszego uprzemys łowien ia. Do re jest ru

zabytków z województwa wpisanych jest 31 miejsk ich, h is torycznych uk ładów przest rzennych.

Is totne miejsce wś ród ob iektów i obszarów zabytkowych za jmują również uk łady z ie len i : park i ,

ogrody, a le je i cmentarze. Towarzyszą one pa łacom i dworom oraz s tanowią część sk ładową

za łożeń p rzest rzennych miast i ws i . Oko ło 300 z n ich wpisano do rejest ru zabytków.

Rysunek 46 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne we wspó łpracy z W ojewód zk im Konse rwato rem Zaby tków, Reg iona lnym Oś rodk iem Badań i Dokumen tac j i Zaby tków.

Mimo wysokie j l iczby zabytków w województwie są one post rzegane jako wysoce

zan iedbane. W celu zapobiegania dalszej ich degradac j i podję to w ie le pos tępowań w sprawie

wpisów do re jest ru obiektów i obszarów zabytkowych. Obecnie ogólna l iczba wydanych decyz j i

o wpis ie do re jest ru zabytków n ieruchomych wynosi oko ło 2060, przy czym jedna decyz ja może

obejmować k i l ka obiektów zabytkowych. Najwięcej ob iektów wpisanych do re jest ru zabytków



pos iadają miasta : Łódź , Łowicz i P io t rków Trybunalsk i oraz gmina wiejska B ie lawy. Spoś ród

pozosta łych, ustawowo okreś lonych form ochrony zabytków na teren ie województwa występują

park ku l turowy „Miasto Tkaczy” w Zg ierzu i Wzgórze Zamkowe w Sieradzu.

Park Ku l turowy „Miasto Tkaczy” w Zgierzu obejmuje uk ład urbanis tyczny z zespo łem

k lasycystycznych domów tkack ich, s tanowiących re l ik ty osadnic twa przemys łowego p ierwszej

po łowy XIX wieku. Natomiast Park Ku l turowy „Wzgórze Zamkowe” w Sieradzu obe jmuje zespó ł

przest rzenny grodu – zamku i podzamcza. Ponadto w 77 gminach ob ję to ochroną ob iekty

i obszary zabytkowe w mie jscowych p lanach zagospodarowania przest rzennego. Niewie le gmin

opracowa ło gminne programy opiek i nad zabytkami .

W ce lu zachowania i ochrony szeroko poję tego dz iedz ic twa ku l turowego, będącego

dorobk iem wspó łcześnie żyjących pokoleń , z identyf ikowano na terenie województwa dobra

ku l tu ry wspó łczesnej . Obiekty mogące pretendować do tego miana, mające charakter

ponadlokalny i będące symbolami reg ionu, zna jdu ją s ię jedynie w Łodz i . Są to: Łódzka

Starówka – Osied le Staromiejsk ie , Muzeum Tradyc j i N iepodleg łośc iowych – Oddz ia ł

Mar tyro log i i Radogoszcz, Państwowa Wyższa Szko ła Sztuk P las tycznych, Cent rum Zdrowia

Matk i Po lk i (Szpi ta l i Pomnik Matk i Po lk i ) , Hala Spor towa – Pa łac Spor towy, Kośc ió ł

oo. Salezjanów pw. św. Teresy od Dz iec ią tka Jezus, Wieżowiec Cent ral i Teks tylne j – s iedz iba

Łódzkiego Oś rodka Telewizyjnego, Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marsza łkowskiego oraz

Urzędu Miasta Łodz i .

Należy s twierdz ić , że znaczny potenc ja ł województwa w zakres ie zasobów dz iedz ic twa

ku l tu rowego jak dotąd n ie zosta ł odpowiedn io wykorzystany do ksz ta ł towania at rakcyjnego

wizerunku i promocj i reg ionu. Do pozytywnych zmian na leżą , promowany w os ta tn ich latach,

k ierunek otwierania zabytków na pot rzeby spo łeczeństwa i p rzeznaczenie ich na funkcje

związane z ku l turą i turystyką . Wie le ob iektów przekszta łcono w pensjonaty, restauracje

i hote le, pojawi ły s ię pro jekty tworzenia zabytkowych skansenów i mie jsc ekspozyc j i , jak

np. skansen w Wi lamowie. Ciekawym pomys łem jest turystyka ku l turowa, opar ta na mie jscach

pamięc i narodowej , gdz ie organizowane są rekonstrukc je b i tew i lekc je żywej h is tor i i ,

np. b i twa nad Bzurą .

Do największych problemów z zakresu ochrony i kszta ł towania dz iedz ic twa kul turowego

należą :

n iedostateczn ie kontrolowany proces urbanizac j i obszarów at rakcyjnych kul turowo,

szczegó ln ie w obszarach miast h is torycznych i k ra jobraz ie do l in rzecznych,

brak obwodnic większośc i h is torycznych mias t , gdz ie występuje duże natężenie ruchu

komunikacyjnego w st refach zabytkowych,

is tn ien ie wie lu obszarów zdegradowanych wymagających rewita l izacj i ,

brak z integrowanego systemu in formacj i o obiek tach zabytkowych do rewaloryzac j i

i rewi ta l izac j i o raz odpowiedniego ich zagospodarowania,

brak miejscowych p lanów zagospodarowania przest rzennego oraz ca łośc iowej gminnej

ewidenc j i zabytków i gminnych programów opiek i nad zabytkami ,

brak opracowań anal i tycznych i s tud ia lnych krajobrazu ku l tu rowego,

z ły s tan techniczny l icznych ob iektów zabytkowych,

n iska świadomość spo łeczna w zakres ie ochrony dz iedz ic twa ku l turowego,

a szczególnie zabytków archeo logicznych.



Rysunek 47 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne we wspó łpracy z W ojewód zk im Konse rwato rem Zaby tków, Reg iona lnym Oś rodk iem Badań i Dokumen tac j i Zaby tków.

Rysunek 48. Ź ród ło: opracowanie w łasne we wspó łpracy z Wojewódzk im Konserwatore m Zaby tków, Reg iona lnym Oś rodk iem Badań i Dokumentac j i Zaby tków.



C. Turystyka i rekreacja

W ostatn ich la tach wzros ło znaczen ie turys tyk i w województwie łódzk im, a je j rozwój

nawiązuje do t rendów światowych uk ierunkowanych na turys tykę b iznesową , aktywną

i weekendową . Duży potencja ł reg ionu w zakres ie walorów przyrodniczych i ku l turowych

pozwala rozwi jać :

tu rys tykę ku l turową i poznawczą , w tym re l ig i jną , opar tą na walorach dz iedz ic twa

kul turowego – zabytkach, fo lk lo rze (zw łaszcza łowick im i opoczyńsk im), oś rodkach

p ie lgrzymkowych (sanktuar iach, m. in . w Gid lach, Świnicach Warck ich, Zduńsk ie j Wol i

i Pabian icach) , muzeach i skansenach, oś rodkach ku l tura lnych, wydarzen iach oraz

imprezach o randze ogó lnopolsk ie j i międzynarodowej , a także Szlaku Bursztynowym

(Europejsk im Szlaku Kul turowym). Ten typ turystyk i związany jest przede wszystk im

z miastami reg ionu oraz subregionami etnograf icznymi we wschodnie j częśc i

województwa;

tu rys tykę aktywną opar tą na rowerowych i p ieszych sz lakach turys tycznych g łównie

w zachodniej i pó łnocnej częśc i wo jewództwa, sz lakach wodnych P i l icy i Warty,

sz lakach konnych i oś rodkach jazdy konne j , koncentrujących s ię w cent ra lnej oraz

po łudniowo-zachodnie j częśc i reg ionu, t rasach narc iarsk ich na Górze Kamieńsk ,

sztucznych zbiorn ikach wodnych (Zalewie Sule jowsk im i Zbiorn iku Jez iorsko) oraz

rzekach (m. in . Grabi , Widawce i Rawce) , a także obszarach parków kra jobrazowych;

tu rys tykę przyrodn iczą , w tym edukacyjną d la dz iec i i m łodz ieży, na terenach parków

krajobrazowych, rezerwatów przyrody i leśnych kompleksów promocyjnych;

tu rys tykę wypoczynkową na terenach wie jsk ich, w tym weekendową , p rzede wszystk im

w dol inach rzek War ty (m. in . nad Zbiorn ik iem Jez iorsko) i P i l icy (m. in . nad Zalewem

Sule jowskim), w parkach kra jobrazowych oraz s t ref ie podmie jsk ie j Łodzi i P io t rkowa

Trybunalsk iego;

tu rys tykę spor tową w oś rodkach w Spale, Kutn ie , Łodzi , Drzewicy, P io t rkowie

Trybuna lsk im, Be łchatowie, Stare j Wsi , K leszczowie opar tą na in f rast rukturze

i imprezach spor towych oraz t radyc j i rozgrywek palanta w Grabowie;

tu rys tykę b iznesową i szkolen iowo-konferencyjną , k tórej dominu jącym oś rodk iem jest

Łódź , a le duże znaczenie pos iadają również inne mie jscowośc i , t j . Dobieszków

(gm. St ryków) , Bronis ławów (gm. Wolbórz) , Łowicz, Ossa (gm. B ia ła Rawska) ,

P iorunów (gm. Wodzierady) , Pol ichno (gm. Wolbórz) , Spa ła (gm. Inow łódz) , S łok

(gm. Be łchatów);

tu rys tykę zdrowotną , szczególn ie w Unie jowie, opar tą na z łożach wód geotermalnych,

Łodzi dysponującej zapleczem in te lek tua lno- techno logicznym Uniwersytetu

Medycznego i Spa le o t radyc jach uzdrowiskowych, charakteryzującej s ię korzys tnym

mikrok l imatem.

Na znaczeniu zysku je przede wszystk im turystyka ak tywna i ku l tu rowa, wykorzys tu jąca

s ieć i s tn ie jących 162 sz laków o łącznej d ługośc i 3088 km. Nies tety są one bardzo

n ierównomiern ie rozmieszczone, co w znacznym stopniu ogranicza dostępność n iektórych

at rakcyjnych turys tycznie re jonów. Tylko k i lka sz laków ma charakter ponadlokalny.

Zdecydowan ie pozytywnym z jawisk iem jes t rozwój inf rast ruk tury turys tycznej , prze jawiający

s ię m. in . wzrostem l iczby gospodarstw agroturys tycznych oraz pojawieniem s ię dużych

inwestyc j i opar tych na zasobach wód geotermalnych.



Pod względem l iczby obiektów zbiorowego zakwaterowania oraz miejsc noc legowych

województwo należy do jednego z na js łabiej zagospodarowanych turystycznie, za jmując

13. pozyc ję w kra ju . L iczba mie jsc noc legowych ogó łem wynos i 16099 (2 ,8% bazy

ogólnokra jowej ) , w tym oko ło 12280 ca łorocznych (wg GUS w 2008 r . ) . Z punktu widzenia

jakośc i świadczenia us ług is totne są ob iekty skategoryzowane (86) . Największą l i czbę wś ród

obiektów tego typu s tanowią hote le (62) , a le pod względem l iczby mie jsc w tych obiek tach

Łódzkie znajduje s ię na 10. miejscu w Polsce. Wś ród hote l i są ty lko 3 czterogwiazdkowe

(Łódź , Ossa, Spa ła) , dominują zaś dwu- i t rzygwiazdkowe, k tórych na jwiększa koncentracja

występuje w Łodz i (17) . Brakuje zatem hote l i o wysokim standardz ie, s tanowiących zaplecze

d la rozwi ja jące j s ię turys tyk i b iznesowej . W ostatn ich la tach zaobserwowano natomias t

znaczny ( t rzykrotny) wzros t l iczby gospodarstw agro turystycznych (299 obiektów). Jednak s tan

techniczny większośc i ob iek tów oraz jakość świadczonych w n ich us ług są n iezadowala jące.

Ponadto rozmieszczenie ob iektów świadczących us ługi hote larsk ie na obszarach at rakcyjnych

turystycznie jest n ierównomierne, gdyż obok obszarów znacznej koncent rac j i nadal występują

tzw. b ia łe p lamy. Ogran iczeniem dla rozwoju turystyk i wypoczynkowej i aktywnej jest również

n iewie lk i s top ień zagospodarowania zb iorn ików wodnych, parków krajobrazowych

(Przedborskiego, Międzyrzecza Warty i Widawki ) oraz obszarów przylega jących do do l in

rzecznych Bzury i Warty. N iedostateczna l iczba obiek tów rekreacyjnych i dużych kompleksów

spor towych o znaczen iu ponadregionalnym uniemoż l iw ia budowanie przewagi konkurencyjnej

opar te j na turys tyce spor towej .

Obszary problemowe w zakres ie rozwoju turys tyk i i rekreac j i związane są p rzede

wszystk im z loka l izac ją inwestyc j i turys tycznych. Przy wyznaczaniu sz laków wodnych

pojawiają s ię konf l ik ty dotyczące prowadzenia sz laków przez obszary obję te fo rmami ochrony

przyrody (Natura 2000 na Zbiorn iku Jez iorsko oraz rezerwat przyrody na rzece Rawce) .

Negatywnym z jawisk iem na wie lu obszarach jest loka l izac ja farm wiat rowych,

dysharmonizu jących kra jobraz i obniżających walory danego terenu. Is totnym problemem jes t

również zbyt ma ła dostępność komunikacyjna reg ionu i tym samym niewykorzystan ie

dogodnego cent ra lnego po łożenia województwa pod ką tem rozwoju turystyk i .

Ma ło skuteczne są dz ia łania związane z kreowaniem wizerunku województwa,

a percepcja Łódzkiego, jako at rakcyjnego turys tycznie reg ionu, jest n iestety bardzo s łaba.

Pozytywnym z jawisk iem wydaje s ię sukcesywne wdrażanie pro jektów turystycznych , mających

znaczenie reg ionalne i ponadregionalne, m. in. : Sz lak Wodny Rzek i P i l icy i War ty, Wojewódzki

Sz lak Konny oraz Sz lak Bursztynowy.

Podsumowując, rozwój turys tyk i w województwie napotyka l iczne bar iery związane

m. in. z n iską jakośc ią in f rast ruk tury turystyczne j , n ierównomiernym zagospodarowaniem oraz

n iewystarczającym wsparc iem i in formacją o o ferc ie . Moż l iwośc i budowania przewagi

konkurencyjne j w n iszowych formach turys tyk i , m. in . spor towej , medycznej czy zdrowotnej ,

są na raz ie bardzo ograniczone. Wpasowanie s ię województwa w t rendy rozwoju turystyk i

związane j z wypoczynk iem kreatywnym, spor tem, produktami turystycznymi opar tymi

na h is torycznym dz iedz ic twie i w ie lokul tu rowośc i reg ionu, s tanowi podstawę kszta ł towania

pasm turys tycznych. Rozwi jan ie na obszarze województwa form turys tyk i wyróżnia jących

reg ion pozwol i lep ie j konkurować o n iektóre segmenty turys tów z innymi województwami

w Po lsce.



Rysunek 49 Ź ród ło : op racowan ie w łasne na pods taw ie ana l i z BPPWŁ , „Programu ro zwo ju tu rys tyk i w wo jewództw ie łód zk im na la ta 2007–2020 ”, PART, Warsza wa 2007 .




4. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Kopal iny

Województwo charak teryzu je s ię dużą różnorodnośc ią z łóż kopal in , z k tórych część

odgrywa znaczącą ro lę n ie ty lko w skal i reg ionu, lecz także kraju. Są to przede wszystk im

z łoża węgla brunatnego, k tórych geologiczne zasoby b i lansowe stanowią 17,4% zasobów

krajowych, zaś zasoby przemys łowe ok. 61% zasobów z łóż zagospodarowanych w Polsce.

Obecnie eksploatowane jest z łoże „Be łchatów – Pole Be łchatów” oraz „Pole Szczerców”

(55% wydobycia kra jowego) . Węgie l brunatny występuje również w z łożach Kamieńsk,

Z łoczew, Rogóźno i Unie jów. Ponadto duże znaczenie mają z łoża p iasków szk larsk ich ser i i

b ia łogórsk ie j (największej bazy surowców szk larsk ich w Polsce), p iasków formiersk ich,

surowców i las tych ceramik i budowlanej , g l in ceramicznych, wap ien i , cha lcedoni tu

i p iaskowców. Na baz ie tych surowców rozwi ja s ię m. in . przemys ł mater ia łów budowlanych

z czo łową f i rmą te j branży Grupą A t las oraz przemys ł p rodukc j i p łytek ceramicznych, a także

cementowy. Na terenie wo jewództwa występują również znaczne i lośc i z łóż k ruszyw

natura lnych (p iasków i żwirów) wykorzystywanych m. in. do budowy oraz modern izac j i dróg

i autost rad. Na uwagę zas ługują również zasoby wód geotermalnych, k tóre mogą być

wykorzys tane do celów leczniczych i c iep łowniczych. Duże bogactwo wód geotermalnych

występuje w pasie Zduńska Wola – Łęczyca – Unie jów – Turek oraz w pas ie Kal isz – Sieradz –

Piot rków Trybunalsk i .

Rysunek 51 . Ź ród ło : opracowanie w łasne na pods taw ie B i lansu zasobów kopa l in i wód pod ziemnych

w Po lsce , Min is te rs two Ś rodowiska , Wars zawa 2009 .



Eksploatacja surowców stanowi is to tne, czasowe zagrożenie d la ś rodowiska, w tym

przede wszystk im d la powierzchni z iemi , g leb oraz wód, k tóre jest s topniowo n iwelowane

w proces ie rekul tywac j i . Największe przekszta łcenia spowodowane są odkrywkową

eksploatacją węgla brunatnego w rejon ie Be łchatowa. Przewidywana eksploatacja z łoża

„Z łoczew” może przyczyn ić s ię do dalsze j degradacj i powierzchni z iemi i g leb. Rejonami

znacznej eksploatacj i surowców minera lnych są również oko l ice Tomaszowa Mazowieck iego,

Opoczna, Dz ia łoszyna, Czato l ina i Dąbkowic .

Część z łóż kopal in po łożona jest w granicach obszarów o najwyższych walorach

przyrodniczych, ob ję t ych ochroną (na obszarach Natura 2000, w gran icach rezerwatu ,

w parkach kra jobrazowych) , a ich potenc ja lna eksploatac ja może być konf l ik towa z ce lami

ich ochrony.

Wody powierzchniowe

Obszar województwa nie na leży do szczególnie zasobnych w wody powierzchniowe

i charakteryzuje s ię s tosunkowo n isk im ś rednim odp ływem. Wiąże s ię to z jego po łożeniem

na g łównym dz ia le wód między Wis łą a Odrą . Również roczna suma opadów w regionie

jest bardzo n iska, zw łaszcza w pó łnocno-zachodnie j jego częśc i , gdz ie n ie przekracza

500 mm. Ze wzg lędu na n iską les is tość z lewnie rzek i c ieków mają ma łe zdo lnośc i re tencyjne.

Def icyt wód powierzchn iowych i występowanie z jawiska s tepowienia s twarzają

szczególne problemy w pó łnocno-zachodnim re jon ie województwa, który s tanowi jednocześnie

na j lepsze natura lne zap lecze d la rozwoju ro ln ic twa, a wyn ika to m. in. z prowadzonych

wcześniej na szeroką ska lę mel iorac j i odprowadzających wody w z lewni rzek i Bzury. Wody

powierzchniowe są zan ieczyszczone. Stan ten ma t rwa łą pos tać z n iewie lk imi rocznymi

wahaniami w s t ronę poprawy lub pogorszenia, a u t rzymanie go będz ie w zasadniczy sposób

l imi tować rozwój województwa, zw łaszcza w s ferze gospodarczej , jak również turystyce .

W 2008 r . nas tąpi ła zmiana sposobu k lasyf ikacj i s tanu wód powierzchniowych. Wed ług

n iepe łnych danych d la tego roku s tan 84% wydzie lonych JCW ( jednol i t ych częśc i wód)

okreś lono jako z ły.

Prob lem zasobów wód powierzchn iowych pog łębia zarówno zbyt ma ła l iczba zbiorn ików

retencyjnych, jak i s t ruk tura retenc j i . W województwie jes t 5475 zb iorn ików wodnych, lecz

większość re tenc jonowanych wód magazynu je k i lka największych obiektów, w tym Zbiorn ik i

Su le jowsk i i Jez iorsko. Szczególn ie brakuje zb iorn ików ma łej re tencj i , mogących s łużyć jako

ź ród ło nawodnień oraz pe łniących funkc je przec iwpowodziowe. Potrzeby w tym zakres ie

okreś l i ł Wojewódzki Program Ma łej Retenc j i , wg którego powinny powstać 192 zb iorn ik i

poniżej 5 ha i 151 zb iorn ików o powierzchni powyżej 5 ha oraz Aneks do Programu, k tóry

zak łada real izację ko le jnych 297 zbiorn ików oraz 557 obiektów retenc j i korytowej . Jednak

rea l izac ja Programu wraz z Aneksem, w związku z ograniczonymi ś rodkami f inansowymi , jes t

od leg łą perspektywą . Mus i ona również uwzględniać uwarunkowania związane

z ustanowionymi i p rojektowanymi obszarami Natura 2000 (37 zb iorn ików) oraz prognozowaną

eksploatacją odkrywkową z łoża węgla brunatnego „Z łoczew”, które j wynik iem będzie powstanie

le ja depres j i o zas ięgu 15–20 km od z łoża (14 zbiorn ików). Do ko le jnych problemów należy

zagrożenie powodziowe z identyf ikowane na t rzech g łównych rzekach: Warc ie, P i l icy, Bzurze

i ich dop ływach. Jednocześnie notu je s ię n iepożądane z jawisko lokal izac j i zabudowy

w dol inach rzecznych i na terenach zalewowych. Z identyf ikowano również rea lne zagrożenie

awar i i k i lku największych ob iektów hydro technicznych, mogących skutkować o f iarami

w ludz iach, s t ratami mater ia lnymi i zanieczyszczen iem ś rodowiska.



Rysunek 52 . Ź ród ło: opracowanie w łasne na pods tawie „Rapo r tu o s tan ie ś rodowiska w wo j . łódzk i m w 2007 r . ”

Wody podziemne

Województwo charak teryzuje s ię znacznymi i rosnącymi zasobami wód podz iemnych

(1349,8 hm3 , t j . 8,1% ogólnych zasobów kra ju) , występującymi w utworach jura jsk ich,

kredowych, t rzec iorzędowych i czwar torzędowych. W ca łośc i lub we f ragmentach występuje

tu 17 G łównych Zbiorn ików Wód Podziemnych, jak również duże zasoby wód termalnych. Wody

podz iemne są dobre j jakośc i i pozwala ją na zabezpieczenie is tn ie jących i przysz łych pot rzeb

w region ie w zakres ie zaopat rzenia w wodę jego mieszkańców, a także rozwój geotermi i .

Łagodzi to także problem def icytu i z łej jakośc i wód powierzchniowych. Największą degradację

ś rodowiska wodnego wywo ła ła odkrywka węgla brunatnego w oko l icach Be łchatowa. Efektem

eksploatacj i jes t le j depresj i , k tóry ze względu na uruchomienie wyrobiska „Szczerców” wc iąż

powiększa swój zas ięg w k ierunku zachodnim, jednak z uwagi na s topniowe zakończenie

wydobycia w wyrob isku „Be łchatów” zmniejsza s ię od wschodu. Planowana eksploatacja

odkrywkowa z łoża „Z łoczew” s tworzy nowy re jon degradac j i ś rodowiska wodnego. Teren

docelowo wymaga rekul tywac j i i zmiany jego przeznaczenia zb ieżnego z poprawą warunków

hydro log icznych. Wskazane jest przeznaczenie terenów poeksploatacyjnych docelowo na cele

turystyk i i rekreacj i .



Rysunek 53 . Ź ród ło : opracowan ie w łasne na pods taw ie A t l asu G łównych Zb io rn i ków Wód Pod ziemnych (GZW P) w Po lsce wymaga jących s zc zegó lne j och rony 1990 , red . A .S . K lec zkowsk i AGH, K raków; Ma te r i a łów i danych do PZPWŁ z PGE KWB Be łcha tów SA.

Powietrze

Jakość powiet rza w regionie na przes t rzeni os tatn ich la t u leg ła n ieznacznej poprawie .

Województwo p lasuje s ię j ednak na 3 . mie jscu w kra ju pod względem emis j i dwut lenku s iark i

i t lenków azotu, na 4 . w zakres ie emis j i py łów oraz na 5. pod względem emisj i t lenków węgla .

Emis ja pochodzenia energetycznego stanowi ła w 2007 r . (GUS) 95,7% emisj i punktowej .

Największym emi torem gazów i py łów są : E lektrownia Be łchatów i E lekt roc iep łownie

Łódzk ie oraz w mnie jszym stopniu zak łady energetyk i c iep lne j w pozosta łych miastach.

Genera ln ie w s t rukturze zanieczyszczeń na jw iększe udz ia ły mia ł dwut lenek s iark i (63%),

a za n im dwut lenek azotu (25%), t lenek węgla (8%) i py ły (4%). Miasta Zgierz , Tomaszów

Mazowieck i , Zduńska Wola czy Opoczno notu ją w dalszym c iągu znaczne i lośc i

zan ieczyszczeń powiet rza pochodzenia przemys łowego. Dążenie do zmniejszenia i lości

zan ieczyszczeń , t zw. emis j i powierzchniowej , napotyka na ut rudnien ia natury ekonomicznej ,

ponieważ próby zamiany czynników grzewczych na bardz ie j ekolog iczne wiążą s ię z dużymi

kosztami. Dotyczy to zarówno loka lnych kot łowni mie jsk ich i przemys łowych, jak i w łaśc ic ie l i

prywatnych. Is to tny wp ływ na jakość powiet rza ma również emis ja pochodzenia

komunikacyjnego ( l in iowa) , notująca powolny wzrost . Odnos i s ię to przede wszystk im do dróg

o dużym natężeniu ruchu oraz oś rodków miejsk ich.



Rysunek 54 . Ź ród ło: opracowanie w łasne na pods taw ie Rapor tu o s tan ie ś rodow iska w wo jewód ztw ie łódzk im w 2006 r . i 2008 r . , GUS (2007) .

Gleby

Większość g leb województwa charak teryzuje s ię n iską jakośc ią (46% stanowią użytk i

ro lne V i VI k lasy boni tacyjne j ) i wysok im zakwaszeniem (68% gleb) . Nadmierne zakwaszenie

g leb jest przyczyną ich degradacj i i s tanowi is to tny prob lem dla rozwoju ro ln ic twa. Naj lepsze

kompleksy g leb występują w pó łnocnej częśc i województwa. Oko ło 45% gleb użytkowanych

ro ln iczo zagrożonych jes t potencja lną eroz ją wiet rzną (na jwyższy wskaźnik w skal i kra ju) .

Systematycznie przybywa gruntów wymagających rekul tywac j i (grunty zdewastowane,

zdegradowane, n iezrekul tywowane sk ładowiska odpadów). Przyczynami ich degradac j i

są m. in. wydobyc ie surowców minera lnych, a także inna dz ia łalność gospodarcza.

Leśnictwo

Województwo należy do na jmniej za les ionych w skal i k ra ju (21% przy ś rednie j kra jowej

29% w 2008 r . ) . Prob lemem jest również n ierównomierne rozmieszczenie kompleksów leśnych

oraz duże ich rozdrobn ienie . Najwyższą les is tośc ią (ponad 30%) charakteryzuje s ię

po łudniowo-wschodnia część województwa, zaś na jn iższą (poniżej 5%) – część pó łnocna.

Pozytywnym z jawisk iem jest stopniowy wzrost powierzchni lasów, jednak tempo zales ień jes t

n isk ie (0,1% wzrost wskaźnika les is tośc i w skal i roku) . Stan zdrowotny lasów również n ie jes t

zadowala jący, przeważają monokul tury sosny (85% udzia ł w drzewostanach) , szczególn ie

zagrożone oddzia ływaniem wie lu negatywnych czynników, z k tórych największe znaczenie

mają czynnik i ant ropogeniczne: skażenia przemys łowe, presje inwestycyjne, pożary leśne.

Sukcesywnie prowadzona jest przebudowa drzewostanów w dostosowaniu do warunków

s ied l iskowych, jednak proces ten jest bardzo powolny. Znaczny udz ia ł s łabych jakośc iowo g leb



oraz moż l iwość pozyskania funduszy kra jowych i un i jnych s tanowią i s totną przes łankę d la

zwiększania les istośc i .

Rysunek 55 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie Mapy geo log ic zno-gospodarc ze j Po l sk i , P IG 1999 , danych Ok ręgowe j S tac j i Che mic zno -Ro ln ic ze j w Łodzi .

Zagrożenia

Kl imat akustyczny

K l imat akustyczny województwa u lega pogorszeniu. Przyczyn ia s ię do tego zw łaszcza

dynamiczny wzrost natężenia ruchu samochodowego, zarówno w dużych oś rodkach mie jsk ich,

jak i na g łównych drogach województwa. Pozytywną tendencją , wp ływającą na obn iżenie

poz iomu ha łasu komunikacyjnego, są rea l izacje w zakres ie drogownic twa, tak ie jak: budowa

obwodnic , ekranów akustycznych czy modern izacje nawierzchni dróg. Ha łas pochodzenia

ko le jowego jest odczuwalny wzd łuż l in i i ko le jowych oraz w pobl iżu stacj i ko le jowych,

natomiast ha łas pochodzenia lo tn iczego – ty lko w bezpoś rednim sąs iedztwie lotn isk cywi lnych

i wojskowych (Łódź , Łask, Leźnica ko ło Łęczycy i Gl inn ik ko ło Tomaszowa Mazowieck iego) .

Wokó ł wojskowego lo tn iska Łask w 2010 r . zosta ł u tworzony obszar ograniczonego

użytkowania .

Opracowywane obecnie programy ochrony ś rodowiska przed ha łasem mają na ce lu

okreś len ie pr ioryte tów dz ia łań i wskazanie n iezbędnych zadań d la ograniczenia poz iomu

ha łasu do dopuszczalnego.

Promien iowanie e lek t romagnetyczne PEM

G łównym ź ród łem promieniowania e lek t romagnetycznego są in f rast ruk tura

e lekt roenergetyczna oraz ins ta lac je e lek t ryczne odb iorcze. Przeprowadzone w 2008 r . p rzez

WIOŚ Łódź pomiary natężenia promieniowania e lekt romagnetycznego w punktach



moni tor ingowych na terenie województwa n ie wykaza ły przekroczeń dopuszczalnych war tośc i

natężenia PEM w żadnym z badanych punktów. Z ko le i ź ród ła podstawowe, wytwarzające pole

e lekt romagnetyczne (o często t l iwośc i od 1 kHz do 300 000 MHz), zwane promieniowaniem

nie jon izującym, to ob iek ty nadawcze RTV, łączność rad iowa, rad iote lefony oraz anteny s tac j i

bazowych te le fon i i komórkowych i urządzenia radarowe.

Zagrożenie awar iami

Na teren ie województwa funkc jonuje 6 zak ładów o dużym ryzyku wystąpienia awar i i ,

15 zak ładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awar i i oraz 95 zak ładów, w k tórych i lość

i w łaśc iwośc i substancj i n iebezpiecznych mogą spowodować wystąpien ie awar i i .

Również t ranspor t , za ładunek i roz ładunek mater ia łów n iebezpiecznych s tanowi

potencja lne zagrożenie d la ś rodowiska. Is to tnym e lementem związanym z bezpieczeństwem

przewozu mater ia łów n iebezp iecznych jest przystosowanie s iec i d róg do ich przewozu.

Aktua ln ie są one prowadzone wszystk imi drogami k rajowymi i wojewódzkimi , n iektórymi

drogami powiatowymi i gminnymi , jak również 16 odc inkami l in i i ko le jowych. T ranspor t gazu

i pa l iw p łynnych odbywa s ię także 16 ruroc iągami gazowymi i 2 pa l iwowymi. N iezbędna jest

gruntowna anal iza dotychczasowych t ras przewozu mater ia łów i ładunków n iebezpiecznych ,

mająca na celu wyznaczenie s ta łych i oznakowanych t ras ich przewozu. Pozwol i to

na e l iminac ję zagrożenia awar iami z dróg przebiega jących przez tereny gęsto zamieszka łe.

Zagrożenie ruchami masowymi ziemi

Mnie jszym zagrożeniem w skal i wo jewództwa są osuwiska i obszary predysponowane

do występowania ruchów masowych z iemi . Powsta ją one między innymi na s tokach

podc inanych w wyniku eroz j i bocznej rzek. Z identyf ikowano dotychczas w województwie

4 is tn ie jące osuwiska w powiatach poddębick im (3) i s ieradzk im (1) . Oprócz tego w reg ion ie są

22 obszary predestynowane do wystąpienia ruchów masowych w powiatach poddębick im (2) ,

s ieradzk im (2) , zg iersk im (2) , brzez ińsk im (2) , tomaszowskim (6) , p io t rkowskim ziemskim (3) ,

wie luńsk im (4) i zduńskowolsk im (1) . Z jawiska te wymagają da lsze j anal izy, a także

przeprowadzenia dz ia łań o charakterze zabezpieczającym.

Do g łównych problemów w zakres ie ś rodowiska przyrodniczego należą :

odkrywkowa eksp loatac ja z łóż węgla brunatnego w re jon ie Be łchatowa i Szczercowa

oraz pro jek towana eksploatacja węgla w re jonie Z łoczewa, jak również eksploatac ja

surowców minera lnych w re jon ie Tomaszowa Mazowieck iego, Opoczna, Dz ia łoszyna,

Czato l ina i Dąbkowic (powiat łowick i ) ,

de f icyt wód powierzchniowych i opadowych, zw łaszcza w pó łnocno-zachodnie j częśc i

województwa,

n iska jakość wód powierzchniowych,

obszary zagrożone powodz ią ,

n iska les is tość ,

na jwiększa w skal i k ra ju emisja CO2 przez Elekt rownię Be łchatów,

obszary potenc ja lnego sk ładowania CO2 w st rukturach podziemnych, wywo łujące opór

spo łeczności loka lnych.



5. OBRONNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Tereny zamknię te i przedsiębiorstwa o szczególnym znaczeniu gospodarczo-

obronnym

Tereny zamknię te to tereny o charak terze zast rzeżonym ze względu na obronność

i bezpieczeństwo państwa, okreś lone przez w łaśc iwych min is t rów i k ierowników urzędów

cent ra lnych. Mogą mieć one charakter jawny i n ie jawny. Ogó łem na teren ie województwa

z identyf ikowano 32 tereny zamknię te , zg łoszone przez Wojewódzk i Sztab Wojskowy w Łodzi

oraz Urząd Wojewódzk i w Łodz i . Wszystk ie dotyczą j ednostek organizacyjnych MON.

Dwa obiekty to zadania rządowe obję te Programem Inwestyc j i Organizac j i Traktatu

Pó łnocnoat lantyck iego w Dziedz in ie Bezp ieczeństwa (NISIP) . Są to :

in f rast ruktura d la s i ł wzmocnienia NATO – modern izac ja lo tn iska Łask ( loka l izacja –

gm. Łask i Buczek) ,

in f rast ruktura obrony powie t rznej – posterunek radarowy Wiewiórczyn (Wronowice)

( loka l izacja gmina Łask) .

Ponadto w gmin ie Be łchatów z lokal izowana jest s t refa zrzutu. Natomiast d la t rzech lo tn isk

wojskowych w Łasku, Łęczycy i Tomaszowie Mazowieck im obowiązują s t refy ogran iczające

wysokość zabudowy.

W region ie łódzkim z loka l izowanych jest także 12 przeds iębiorstw o szczególnym

znaczeniu gospodarczo-obronnym. Są to :

PGE Elekt rownia Be łchatów SA oraz PGE KWB Be łchatów SA w Rogowcu,

Przedsiębiors two Innowacyjno-Wdrożeniowe „WIFAMA – PREXER” sp. z o .o. w Łodzi ,

ŁZE Dyst rybucja sp. z o.o . w Łodz i ,

Zak ład Energetyczny Łódź – Teren SA w Łodz i ,

Przedsiębiors two Robót Mostowych „MOSTY – ŁÓDŹ ” SA w Łodz i ,

Wojskowe Zak łady Lotn icze Nr 1 w Łodzi ,

Zak łady Farmaceutyczne POLFA – Łódź SA w Łodzi ,

Fabryka Aparatury Elekt romedycznej FAMED Łódź SA,

TRICOMED SA w Łodz i ,

Pabianick ie Zak łady Farmaceutyczne Po l fa SA w Pabian icach,

TEVA Kutno SA w Kutn ie .



Rysunek 56 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstawie danych PGE KW B Be łcha tów SA, Prog ra mu Ma łe j Re tenc j i Wo jewództwa Łód zk iego , BDR GUS (2009) , RZGW Wars zawa, RZGW Po znań .

Rysunek 57 . Ź ród ło: op racowan ie w łasne na podstaw ie mater i a łów Wojewód zk iego Sztabu Wojskowego w Łod zi o ra z Urzędu W ojewód zk iego w Łod zi , 2008 r .



6. PODSUMOWANIE

Na podstawie przeprowadzonych anal iz i s tud iów można stwierdz ić , że:

Najważniejszym problemem spo łecznym, warunkującym dalszy prawid łowy rozwój

spo łeczno-gospodarczy i przestrzenny województwa jest jego z ła sytuacja

demograficzna, wynika jąca przede wszystk im z naras ta jących procesów depopulac j i ,

spowodowanych g łównie u jemnym sa ldem migracj i , oraz n iekorzys tnej s t ruk tury p łc i .

I s tn ie jące negatywne tendencje zostaną u t rzymane, a nawet u legną pog łębieniu ,

co s tanowi poważne zagrożenie d la prawid łowego rozwoju reg ionu.

Wzmożonych dzia łań real izacyjnych wymaga sfera infrastruktury spo łecznej , p rzede

wszystk im w zakres ie ochrony zdrowia, edukacj i oraz dostępnośc i do us ług ku l tury.

Przemys ł województwa nadal charakteryzuje się stosunkowo niską

konkurencyjnością , produktywnością i innowacyjnością , a znaczne zróżnicowanie

rozmieszczen ia potenc ja łu gospodarczego przyczyn ia s ię do po laryzacj i rozwoju. Region

znajduje s ię również w począ t kowym s tad ium budowy gospodark i opar te j na wiedzy.

Zmiany zachodzące w ro ln ic tw ie, dotyczące zarówno st ruktury agrarnej , jak i s t ruk tury

gruntów ro lnych zmierzają w dobrym k ierunku, lecz proces ten jest powolny i d ługot rwa ły.

Dla przekszta łceń obszarów wie jsk ich k luczowe znaczenie będzie mia ło między innymi

zapewnienie obecnie zat rudnionym w ro ln ic tw ie przejśc ia do sektora us ługowego

na obszarach wiejsk ich.

Przekszta łcenia sieci osadniczej , zarówno strukturalne, jak i przestrzenne,

n ie następują w zak ładanym kierunku. Większość oś rodków mających być ogniwami

dynamizującymi przemiany przes t rzenne, gospodarcze i spo łeczne na różnych poziomach

oddz ia ływan ia wykazuje spadek wzg lędnego poz iomu spo łeczno-ekonomicznego.

Oś rodk iem dominującym nadal jes t Łódź , k tóra jednak znacznie zmniejszy ła swój potenc ja ł

ludnośc iowy i kumulu je wszystk ie prob lemy demograf iczne województwa. Ponadto do te j

pory n ie zosta ło zdyskontowane je j szczególn ie dogodne po łożenie . Aktualny pozostaje

postu la t kszta ł towania Łódzkiego Obszaru Metropol i ta lnego. Niepokojącym z jawiskiem jes t

znaczny spadek poziomu rozwoju większośc i dużych i ś rednich miast , co skutkuje brak iem

oś rodków mogących pe łnić funkc je reg ionalne. W dalszym c iągu ak tua lne są k ierunk i

przekszta łceń obszarów wiejsk ich.

Nadal brak sprawnych i szybkich powiązań województwa z krajem i Europą . Jednak

rozpoczęc ie rea l izac j i programu budowy dróg ekspresowych i autost rad daje szanse

zdyskontowania cent ralnego po łożenia w kraju. Mankamentem uk ładu drogowego jes t

jednak brak obwodnic miast i miejscowośc i , przez k tóre prowadzony jest ruch t ranzytowy

i c iężk i . Zreal izowano jedynie obwodnice Kutna, Rawy Mazowieck ie j , Krośniewic

na uk ładzie dróg kra jowych.

W zakresie kierunków rozwoju uk ładu kolejowego, w skal i po łączeń krajowych ,

usprawniono k ierunek warszawski poprzez modern izac ję l in i i ko le jowej Warszawa – Łódź .

Ponadto szczególną szansą d la województwa są programy rządowe dotyczące Ko le i

Dużych Prędkośc i , gdz ie Łódź wpisana zosta ła w system kole i szybk ich w kra ju .

W zakresie rozwoju lotnictwa należy podkreś l ić fakt uruchomienia po latach Portu

Lotn iczego Łódź im. W. Reymonta , dz ięk i czemu Łódź uzyska ła po łączenia

międzynarodowe, chociaż n ie w wystarczającym zakresie . Szansę na pe łną obs ługę



lo tn iczą reg ionu w kontekśc ie lo tów na d ługie dystanse upat ruje s ię w rea l izac j i

Cent ra lnego Por tu Lotn iczego d la Polsk i w s t re f ie między Łodzią a Warszawą . I s to tnym

e lementem pozostaje również rozwój t ranspor tu publ icznego ze wskazaniem na t ranspor t

p rzyjazny d la ś rodowiska (ko le j , t ramwaj , rower) .

W zakresie elementów infrastruktury technicznej nastąpi rozwój Elektrowni

Be łchatów, poprzez budowę I I b loku energetycznego. Weryf ikac j i muszą u lec k ierunk i

rozwoju gazownic twa oraz wykorzys tan ia energ i i odnawia lnej , k tóre j rozwój zaczyna

nabierać rea lnych kszta ł tów (energ ia wiat rowa) . Zak ładane uporządkowanie gospodark i

wodno-śc iekowej jes t sukcesywnie rea l izowane. Dobra jakość wód z u jęć podziemnych,

z k tórych zasadniczo zas i lane są sys temy s iec iowego zaopat rzenia w wodę m ieszkańców,

s tanowi mocną s t ronę województwa.

W zakresie gospodarki odpadami nadal na bardzo niskim poziomie utrzymuje

s ię system selektywnego zbierania odpadów komunalnych. N ie powsta ła żadna

ins ta lac ja do termicznego przekszta łcania odpadów komunalnych. Problemem pozostają

wc iąż n iezrekul tywowane sk ładowiska odpadów, n iez l ikwidowane mogi ln ik i i mie jsca

n ie legalnego gromadzenia odpadów.

W zakresie ochrony środowiska kulturowego zak ładane procesy rewaloryzacj i

i rewital izacj i rozpoczę to w obrębie niewielu historycznych zespo łów miejskich

oraz w iejskich. Ze względu na wysok ie pot rzeby f inansowe w tym zakres ie nadal znaczna

część uk ładów urban is tycznych i rura l is tycznych pozosta je zaniedbana i oczekuje

na opracowania dokumentacyjne i rea l izacyjne. Dużym atu tem województwa jest

rozpoczę ty na wie lką ska lę proces rewi ta l izac j i zabudowy indust r ia lnej w Łodzi .

Rozwój turystyki w województwie napotyka l iczne bariery, zw iązane przede wszystkim

z n iską jakością infrastruktury turystycznej , n ierównomiernym zagospodarowaniem

oraz niewystarczającym wsparciem i informacją o ofercie turystycznej . Ponadto

moż l iwośc i budowania przewagi konkurencyjne j w n iszowych formach turys tyk i są także

bardzo ograniczone. Ma ło skuteczne są również dz ia łania związane z kreowaniem

wizerunku województwa.

W zakresie ochrony i kszta ł towania środowiska przyrodniczego wyznaczone

dotychczas k ierunki dzia łań są real izowane w ograniczonym zakresie. Zwiększenie

les is tośc i następuje bardzo powol i , problemem pozostaje wzrost gruntów wymagających

rekul tywacj i (grunty zdewastowane i zdegradowane) . Bardzo s łabo postępuje proces

objęc ia ochroną p rawną obszarów o najwyższych walorach przyrodniczych oraz utworzenia

spójnego sys temu obszarów chronionych województwa. Prob lemem w skal i województwa

wciąż pozostają ma łe i n ierównomiern ie rozmieszczone zasoby wód powierzchniowych,

w tym ma ła l iczba zb iorn ików retencyjnych, szczególn ie na obszarze def icytu wód

powierzchniowych i opadowych, oraz n iska jakość wód powierzchniowych.

N iewystarczające są dz ia łania w zakres ie ograniczen ia skutków zagrożenia powodziowego.

Za pozytywne z jawisko w ska l i wo jewództwa należy uznać s topniową poprawę jakośc i

powiet rza, jednak nadal problemem pozosta ją p rzekroczenia dopuszczalnych poz iomów

zanieczyszczeń w s t re fach oceny jakośc i powie t rza oraz znaczna emis ja dwut lenku węgla .

N iepokojącym z jawisk iem jest wysok i poz iom ha łasu w pob l iżu dróg, l in i i ko le jowych

i lo tn isk.



Mając na uwadze powyższe uwarunkowania wyn ika jące z procesów zachodzących

w regionie, a także procesy g lobalne, bardzo t rudno jest przewidz ieć tempo i k ierunk i

przysz łego rozwoju spo łeczno-gospodarczego i województwa. N ie łatwo jest ocenić , czy obecny

światowy kryzys gospodarczy i f inansowy, k tóry rozpoczął s ię w 2008 r . i j es t porównywany do

wie lk iego kryzysu z la t t rzydz ies tych XX w. , doprowadz i w Polsce i reg ion ie do recesj i , czy też

nas tąpi jedyn ie spowoln ien ie gospodarcze. Jak dotąd województwo łódzkie lep ie j radz i sobie

ze skutkami k ryzysu n iż inne reg iony Po lsk i .

Innym czynnik iem mogącym mieć wp ływ na rozwój gospodarczy kra ju i reg ionu mogą

być skutk i wprowadzenia pak ietu k l imatyczno-energetycznego, k tóry może wp łynąć na znaczne

podwyższenie cen energ i i , a tym samym kosztów funkcjonowania gospodark i .

Dodatkowo należy zauważyć , że zachodzące w ostatn ich la tach procesy polaryzac j i

rozwoju wykazują s ta ły t rend i prawdopodobnie ut rzymają s ię w przysz łośc i , pon ieważ :

t ransformacja gospodarcza, mechanizmy dz ia łania wolnego rynku, obok pozytywnego

efektu w postac i ogólnego wzrostu gospodarczego, da ła również efekty negatywne

w postac i bezrobocia i upadku wie lu oś rodków przemys łowych oraz marg ina l izacj i w ie lu

reg ionów,

inwestyc je kap i ta łu krajowego i zagranicznego koncentrują s ię w obszarach na jbardz ie j

rozwin ię t ych (obszary metropol i ta lne) , co prowadzi do os łabien ia obszarów po łożonych

z da la od g łównych oś rodków.

Na obszarze województwa łódzk iego można wyróżnić specyf iczne cechy, k tóre już

obecnie determinują rozwój przest rzenny i spo łeczno-gospodarczy reg ionu oraz wyznaczają

przysz łe k ierunk i dz ia łań . Są to determinanty zarówno natura lne, jak i funkcjona lne,

s tanowiące podstawę da lszego rozwoju. Determinanty natura lne to z identyf ikowane e lementy

ś rodowiska natura lnego, które bezpoś redn io warunkują lub będą warunkować w przysz łośc i

sposób gospodarowania przest rzenią . Na leżą do n ich :

zwar te kompleksy g leb o na jwyższych war tośc iach ro ln iczych, z loka l izowane

w pó łnocnej częśc i województwa, będące podstawą rozwoju in tensywnego ro ln ic twa

i przesądzające o charakterze zagospodarowania te j częśc i reg ionu,

zasoby surowcowe w postac i z łóż kopal in skoncentrowanych w dwóch st refach:

be łchatowskie j i opoczyńsk iej , dz ięk i k tórym rozwinęło s ię Zag łębie Be łchatowsk ie oraz

przemys ł budowlano-ceramiczny w rejon ie Opoczna, zasoby wód geotermalnych

z lokal izowane w pó łnocnej , zachodnie j i cent ra lne j częśc i województwa, częściowo

wykorzystywane w c iep łownic twie oraz ba lneolog i i ,

pasmowy uk ład dol in Warty i P i l icy oraz Pradol iny Warszawsko-Ber l ińsk ie j

z największymi zb iorn ikami wodnymi , tworzący specyf iczny „ ruszt ” p rzyrodn iczy,

s tanowiący podstawę d la rozwoju funkc j i turystycznych.



Do determinant funkc jonalnych za l iczono:

s t refę Ag lomeracj i Łódzk ie j , charak teryzującą s ię na jwyższym w województwie

poz iomem urbanizac j i oraz największą koncent racją funkcj i met ropo l i ta lnych ,

gospodarczych i ku l tu rowych,

s t rateg iczne uk łady powiązań : drogowych w postac i autos t rad A-1 i A-2 oraz dróg

ekspresowych S-8, S-12, S-14 i S-74 (wynika jące z rozporządzenia RM w sprawie s iec i

autos trad i d róg ekspresowych z dnia 20 paźdz iern ika 2009 r . ) oraz ko le i dużych

prędkośc i , będące podstawą powiązań zewnę t rznych reg ionu i umoż l iw ia jące rozwój

powiązań s iec iowych w skal i k raju i Europy,

kompleks energetyczny Be łchatów-Szczerców-Z łoczew, będący węz łem energetycznym

dla kra ju i reg ionu, determinujący rozwój te j częśc i województwa w perspektywie

na jb l iższych k i lkudz ies ięc iu la t ,

obszary o unikatowych war tośc iach kul turowych w skal i k raju i reg ionu, s tanowiące

podstawę d la rozwoju funkcj i ku l turowych i turystycznych.


Plan zagospodarowania przestrzennego ... - BPPWŁ w...

Documents

Transcript of Plan zagospodarowania przestrzennego ... - BPPWŁ w...