Strona 1 z 22

Plan studiów podyplomowych

„Instrumenty i Techniki Zarządzania Środowiskiem” Piąta edycja - 2010/2011

Studia podyplomowe „Instrumenty i Techniki Zarządzania Środowiskiem” – piąta edycja

oparte są na dwóch modułach dydaktycznych, przy czym pierwszy moduł jest obowiązkowy

dla wszystkich studentów, natomiast drugi ma charakter fakultatywny. W ramach pierwszego

(podstawowego) modułu w wymiarze 180 jednostek lekcyjnych, 45 minutowych, studenci

realizują w pełni program studiów i po jego pozytywnym zaliczeniu uzyskują dyplom. Drugi

moduł (uzupełniający) w wymiarze 30 godzin dydaktycznych przeznaczony jest dla

studentów, którzy w ramach studiów chcą za dodatkową opłatą zdobyć kwalifikacje w

zakresie audytora wewnętrznego systemu zarządzania środowiskowego zgodnie z normą ISO

14001.

Przedmioty prowadzone w ramach studiów podyplomowych oraz ich wymiar godzinowy

Moduł Przedmiot W Warsztaty

Sem. Prowadzący S L

P

Prawno-ekonomiczne instrumenty zarządzania ochroną środowiska 8 8 - 1 AGH

Podstawy inżynierii ochrony powietrza 8 - - 1 AGH

Zarządzanie jakością powietrza 12 12 6 1,2 AGH

Procedury i techniki stosowane w obrocie pozwoleniami

zbywalnymi 8 - 4 1, 2 ATMOTERM

System zarządzania środowiskowego EMAS 4 - - 2 DNV

Zarządzanie gospodarką wodno-ściekową w przedsiębiorstwie i

administracji publicznej 8 6 8 2 AGH

Zarządzanie gospodarką odpadami w przedsiębiorstwie 8 16 - 1 AGH

i administracji publicznej

Europejskie systemy informacji środowiskowej 8 - - 1 ATMOTERM

Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa 6 - - 1 ATMOTERM

Sterowanie klimatem akustycznym w środowisku naturalnym 6 - - 1 AGH

SOZAT - informatyczny system zarządzania danymi

środowiskowymi 6 - 16 1

ATMOTERM,

AGH

GIS w zarządzaniu ochroną środowiska - - 6 2 AGH

Zintegrowany rejestr uwalniania i transferu zanieczyszczeń na

poziomie Europy – E-PRTR - - 4 1, 2 ATMOTERM

System REACH 6 - - 2 GIOŚ

Skuteczne ubieganie się o środki unijne na inwestycje w ochronie

środowiska w latach 2007 – 2013 - 6 - 2 ATMOTERM

U Przygotowanie do egzaminu na audytora wewnętrznego w ramach

normy ISO 14001 - 30 - 2 DNV

P – moduł podstawowy (180 godzin lekcyjnych)

U – moduł uzupełniający (30 godzin lekcyjnych)

W – wykład

S – seminarium

L – laboratorium komputerowe

Sem. - semestr

Strona 2 z 22

Sylwetka absolwenta

Absolwenci studiów posiądą aktualną i praktyczną wiedzę w zakresie funkcjonujących w

Polsce i Unii Europejskiej instrumentów prawnych i ekonomicznych związanych z

zarządzaniem w ochronie środowiska. Nabędą umiejętności pozyskiwania i interpretowania

danych środowiskowych jak również identyfikacji i oceny zagrożeń wynikających z emisji

substancji i energii do wszystkich komponentów środowiska.

Każdy absolwent będzie dysponował praktyczną wiedzą w zakresie:

przygotowywania i interpretowania podstawowych dokumentów wynikających ze

stosowania prawa ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz innych przepisów

regulujących obowiązki przedsiębiorstw i administracji w tym zakresie,

doboru odpowiednich metod i technik wspomagania zarządzaniem ochroną

środowiska (w tym gospodarowania odpadami), a także będzie umiał ocenić ich wady,

zalety oraz efektywność w różnych zastosowaniach,

umiejętnego stosowania współczesnych narzędzi informatycznych do pozyskiwania i

prezentacji informacji środowiskowych, prognozowania zmian zachodzących w

środowisku oraz projektowania wybranych obiektów lub systemów ochrony

środowiska.

Tak zdobytą wiedzę i umiejętności zweryfikuje wykonując indywidualne projekty w

ramach licznych ćwiczeń seminaryjnych i laboratoryjnych.

Szczegółowy program studiów

Moduł podstawowy (wykład – 88 h, seminarium – 48 h, lab. komputerowe – 44 h)

1. Prawno-ekonomiczne instrumenty zarządzania ochroną środowiska (wykład - 8 h,

seminarium – 8 h)

A. Zarządzanie ochroną środowiska (seminarium – 2 h)

Model systemu zarządzania środowiskiem, organizacja systemu zarządzania

środowiskiem (Unia Europejska, Sejm, rząd – zasady implementacji prawa UE do

prawodawstwa krajowego). Źródła pozyskiwania informacji o aktualnych aktach

prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej, Polsce, prawo lokalne (strony

internetowe Sejmu, MŚ, MRR i wybranych gmin). Zadania i kompetencje organów

administracji w zakresie ochrony środowiska.

B. Pozyskiwanie środków finansowych dla celów ochrony środowiska (seminarium –

1h)

Budżet Unii Europejskiej na lata 2007-2013, Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego, Fundusz Spójności i Socjalny, Krajowe Programy Operacyjne

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i zasady

pozyskiwania z nich środków.

Strona 3 z 22

C. Oceny oddziaływania na środowisko (seminarium – 3 h)

Prawne podstawy ocen oddziaływania na środowisko w Unii Europejskiej. Ustawa z

dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,

udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na

środowisko. Pozyskiwanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Przykład

oceny oddziaływania transgranicznego (rurociąg Nord Stream).

D. Wybrane zagadnienia z zakresu ochrony środowiska (seminarium – 1 h)

Obszary Natura 2000. Wyznaczanie obszarów ograniczonego użytkowania dla

lotnisk

E. Instrumenty ekonomiczne w ochronie środowiska (seminarium – 1 h)

Opłata za korzystanie ze środowiska, opłaty podwyższone, administracyjne kary

pieniężne, odraczanie, zmniejszanie oraz umarzanie opłaty za korzystanie ze

środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych.

F. Pozwolenia na wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza (wykład – 6 h)

Definicja instalacji, obowiązki prowadzącego instalację, pozwolenia emisyjne

(sektorowe, zintegrowane), standardy emisyjne, najlepsze dostępne techniki (BAT),

programy dostosowawcze.

G. Instrumenty prawno-organizacyjne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii

przemysłowej (wykład – 2 h)

Obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagrożenia wystąpienia awarii

przemysłowej, obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową.

Plany operacyjno-ratownicze.

Wykaz literatury, źródeł

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 20 czerwca

2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.)

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzaju

instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych

elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. z 1 sierpnia 2002 r.

Nr 122, poz. 1055).

3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie

wymagań, jakie powinny spełniać statki powietrzne ze względu na ochronę

środowiska (Dz. U. z 31 maja 2004 r. Nr 122, poz. 1271 z późn. zm.).

4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów

instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. z 30 grudnia 2004 r. Nr

283, poz. 2839).

5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie

przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie

wymaga pozwolenia (Dz. U. z 30 grudnia 2004 r. Nr 283, poz. 2840).

6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie wzorów

wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i

sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 252, poz. 2128 z 22 grudnia 2005 r.).

Strona 4 z 22

7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 grudnia 2005 r. w sprawie standardów

emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 29 grudnia 2005 r. Nr 260, poz. 2181).

8. Agnieszka Ciesielska, Oceny oddziaływania jako narzędzie realizacji

zrównoważonego rozwoju.

9. http://www.gdos.gov.pl/oceny-oddzialywania-na-srodowisko

10. http://www.mrr.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/oos/strony/ocena_oddzialywan

ia_na_srodowisko.aspx

11. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego

ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania

na środowisko Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1227

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

2. System zarządzania środowiskowego EMAS (wykład – 4 h)

A. Wprowadzenie: normy powołane i zakres norm. Wymagania dotyczące systemu

zarządzania środowiskowego. Polityka środowiskowa. Planowanie. Definicje.

Aspekty środowiskowe (wykład – 1 h)

B. Wymagania prawne. Cele i zadania. Programy zarządzania środowiskowego:

wdrażanie i funkcjonowanie. Szkolenie, świadomość i odpowiedzialność.

Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego. Sterowanie operacyjne.

Monitorowanie i pomiary. Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze

(wykład – 2 h).

C. Audyt systemu zarządzania środowiskowego. Audyty wewnętrzne (wykład – 1 h)

Wykaz literatury, źródeł

1. Engel H.W., Szydłowski M., Ociepa A.: Po prostu EMAS 2001, Narodowa Fundacja

Ochrony Środowiska, Warszawa 2004.

2. Sobiecki M., Wajnbergier A.: Wybrane aspekty realizacji Polityki Ekologicznej

Państwa w kontekście systemu zarządzania środowiskowego w integracji z Unią

Europejską [w:] Efektywność funkcjonowania wdrożonego systemu zarządzania

środowiskowego według normy ISO 14001, Materiały konferencyjne, PZiTS, Poznań

2000.

3. Szydłowski M.: Wprowadzenie w Polsce systemu EMAS oraz pozwoleń

zintegrowanych [w:] Zrównoważony rozwój w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu,

red. A. Wasiak, Dobrzyński, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok

2005.

4. Wąsikiewicz-Rusnak U.: Międzynarodowe systemy zarządzania środowiskowego w

przedsiębiorstwach [w:] Strategia Lizbońska a konkurencyjność gospodarki, red. J.

Bieliński, CedeWu, Warszawa 2005

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

Strona 5 z 22

3. Podstawy inżynierii ochrony powietrza (wykład – 8 h)

A. Źródła zanieczyszczeń powietrza (wykład – 2 h)

Mechanizmy powstawania zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych w różnych

procesach technologicznych. Struktura i bilans emisji zanieczyszczeń pyłowo-

gazowych w Polsce.

B. Technologie i urządzenia ochrony atmosfery (wykład – 4 h)

Metody ograniczania emisji do powietrza: pyłów, SO2, NOx, CO, LZO oraz gazów

cieplarnianych.

C. Aktualne trendy w rozwoju metod oczyszczania gazów odlotowych (wykład – 2 h)

Wykaz literatury, źródeł

1. Juda J., Nowicki M.: Urządzenia odpylające. PWN, Warszawa 1979.

2. Kabsch P.: Odpylanie i odpylacze. WNT, Warszawa 1992.

3. Konieczyński J.: Oczyszczanie gazów odlotowych. Skrypt Politechniki Śląskiej.

Gliwice 1990.

4. Konieczyński J.: Ochrona powietrza przed szkodliwymi gazami. Metody, aparatura i

instalacje. Wyd.

Politechniki Śląskiej. Gliwice 2004.

5. Mazur M.: Systemy ochrony powietrza. Wyd. AGH, Kraków 2004.

6. Vallero D.A.: Fundamentals of Air Pollution. Fourth edition. Academic Press, Elsevier

Inc., 2008.

7. Warych J.: Odpylanie gazów metodami mokrymi. WNT, Warszawa 1979.

8. Warych J.: Oczyszczanie przemysłowych gazów odlotowych. WNT, Warszawa 1994.

9. Warych J.: Oczyszczanie gazów. Procesy i aparatura. WNT, Warszawa 1998.

10. Warych J.: Aparatura chemiczna i procesowa. Oficyna Wydawnicza Politechniki

Warszawskiej, Warszawa 1998.

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

4. Zarządzanie gospodarką wodno-ściekową w przedsiębiorstwie i gminie (wykład – 8 h,

seminarium – 6, lab. komputerowe - 8)

A. Ramowa Dyrektywa Wodna i jej implementacja w prawie polskim. Zasoby wodne w

Polsce, stan gospodarki wodno-ściekowej w kraju (wykład - 2 h.)

B. Podstawowe i zaawansowane technologie uzdatniania wody i oczyszczania ścieków

(wykład - 2 h)

C. Zrównoważona gospodarka wodno-ściekowa (wykład - 2 h)

Zasady, narzędzia, wskaźniki, analiza ekonomiczna rozwiązań, konsultacje społeczne.

D. Pozwolenie wodnoprawne i zintegrowane (wykład - 2 h)

E. Modelowanie ilości i jakości zasobów wodnych (wykład - 2 h)

Strona 6 z 22

Seminarium (6 h)

Ćwiczenie 1. Określanie przepływu nienaruszalnego rzeki (seminarium – 1 h)

Ćwiczenie 2. Określenie jakości wód powierzchniowych oraz wpływu zrzutu ścieków na

odbiornik (seminarium – 2 h)

Ćwiczenie 3. Zrównoważona gospodarka wodno-ściekowa. Narzędzia i metody

angażowania lokalnej społeczności oraz innych zainteresowanych w

procesie podejmowania decyzji związanych z gospodarką wodno-

ściekową. Tworzenie map mentalnych oraz modeli dynamicznych. Analiza

porównawcza alternatyw technologicznych (aspekty ekonomiczne,

ekologiczne, społeczne). Debata publiczna (seminarium – 3 h)

Laboratorium (8 h)

Projekt 1. Modelowanie jakości powierzchniowych wód płynących. Wprowadzenie

do obsługi programu QUAL2E. Budowa modelu wybranej rzeki.

Modelowanie zmian jakości wody w rzece, komputerowa symulacja

programów naprawczych oraz planowanych inwestycji (laboratorium

komp. – 2 h)

Projekt 2. Modelowanie wód podziemnych – modelowanie przepływu wód

podziemnych, zmian położenia zwierciadła oraz rozprzestrzeniania się

zanieczyszczeń w wodach podziemnych (ModFlow + FlowPath)

(laboratorium komp. – 3 h)

Projekt 3. Studium wykonalności inwestycji z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

(laboratorium komp. – 2 h)

Projekt 4. Gospodarka odciekami ze składowisk odpadów. Modelowanie bilansu

wodnego składowisk – program HELP3 (laboratorium komp. – 1 h)

Wykaz literatury, źródeł

1. Bartkiewicz B. Oczyszczanie ścieków przemysłowych. Wyd. PWN Warszawa 2007.

2. Bergier T.: Gospodarka Komunalna, [w:] Kronenberg, J., Bergier, T. (red.),

Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Fundacja Sendzimira Kraków 2010,

294–316.

3. Bodik I., Ridderstolpe P.: Zrównoważona sanitacja w Europie Środkowej i

Wschodniej – wychodząc naprzeciw potrzebom małych i średnich osiedli ludzkich.

Global Water Partnership Central and Eastern Europe 2008.

4. Dymaczewski Z., Oleszkiewicz J.A., Sozański M.M. (red.): Poradnik eksploatatora

oczyszczalni ścieków. PZITS 1997.

5. Kowal A., Świderska-Bróz M.: Oczyszczanie wody. PWN Warszawa 2009.

6. Obarska-Pempkowiak H., Oczyszczalnie hydrofitowe, Gdańsk: Wydawnictwo

Politechniki Gdańskiej, 2002.

7. Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej w zlewni pilotowej górna Wisła.

RZGW Gliwice, Kraków. Październik 2005.

8. Suligowski Z., Tuszyńska A.: Alternatywna kanalizacja, [w:] Vademecum dla

Przedsiębiorców. Partnerstwo „Budujmy Razem”, Wrocław 2008.

Strona 7 z 22

9. Wytyczne do sporządzenia wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego.

Ministerstwo Środowiska, styczeń 2003.

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy z wykładów oraz projekt z seminariów

i laboratorium

5. Zarządzanie gospodarką odpadami w przedsiębiorstwie i gminie (wykład – 8 h,

seminarium – 16 h)

Wykład (8 h)

A. Stan i perspektywy gospodarki odpadami w UE (1 h)

Przegląd sytuacji w Europie w zakresie zagospodarowania odpadów komunalnych i

przemysłowych.

B. Strategie UE w zakresie gospodarowania odpadami. Hierarchia postępowania z

odpadami (1 h)

Cele rozwijającej się polityki UE dotyczącej odpadów, strategia tematyczna w sprawie

zapobiegania powstawaniu odpadów i ich recyklingu, strategia tematyczna w sprawie

zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych. Hierarchia postępowania z

odpadami wg dyrektywy 2008/98/WE

C. Stan i cele w gospodarce odpadami w Polsce (2 h)

Stan aktualny gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi i niebezpiecznymi

w Polsce. Cele stawiane w gospodarce poszczególnymi rodzajami odpadów

D. Zarządzanie gospodarką odpadami komunalnymi w gminie (2h)

Plany gospodarki odpadami. Zadania własne gmin wynikające z ustawy o odpadach i

ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Stan obecny systemu

gospodarki odpadami w gminach. Nieprawidłowości w zarządzaniu gospodarka

odpadami komunalnymi w gminach. Cele stawiane gospodarce odpadami

komunalnymi, zadania dla gmin wynikające z celów Krajowego Planu Gospodarki

Odpadami.

E. Zarządzanie gospodarką odpadami w przedsiębiorstwie (2 h)

Pozwolenie zintegrowane. Pozwolenie na wytwarzanie odpadów. Odzysk,

unieszkodliwianie, zbieranie i transport. Wnioski i decyzje dla przedsiębiorstwa

w zakresie gospodarki odpadami. Ewidencja i sprawozdawczość w przedsiębiorstwie

w zakresie zagospodarowania odpadów. Bazy danych o odpadach.

Strona 8 z 22

Seminarium (16 h)

Celem seminarium jest zapoznanie się z tematyką zintegrowanej gospodarki odpadami

w aspekcie systemowym.

Ćwiczenie 1. Charakterystyka odpadów komunalnych. Zbiórka i transport odpadów

komunalnych (1 h)

Charakterystyka odpadów komunalnych. Systemy zbiórki odpadów

komunalnych (w tym selektywna) i gromadzenie odpadów komunalnych

– pojemniki. Przykłady systemów zbiórki. Transport odpadów

komunalnych Stacje przeładunkowe – wyposażenie, rola stacji

przeładunkowych – stacje przeładunkowe w Polsce. Przykłady stacji

przeładunkowych.

Ćwiczenie 2. Sortowanie odpadów komunalnych (1 h)

Sortowanie odpadów selektywnie zbieranych. Sortowanie odpadów

zmieszanych. Technologie sortowania .Sortownie odpadów

komunalnychw Polsce, stan i plany. Przykłady instalacji.

Ćwiczenie 3. Metody biologiczne przetwarzania odpadów komunalnych (1 h)

Mechaniczno – biologiczne przetwarzanie odp. komunalnych, przebieg

procesu, technologie, instalacje w Polsce. Fermentacja metanowa, proces

technologia, instalacje w Polsce. Kompostowanie odpadów komunalnych,

proces, technologie, instalacje w Polsce. Mechaniczno – biologiczne

przekształcanie odpadów w Polsce, stan i plany. Przykłady instalacji.

Ćwiczenie 4. Regionalne Zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO) (1 h)

Kompleksowe zagospodarowanie odpadów w ZZO. Instalacje ZZO.

Przykłady regionalnych zakładów zagospodarowania odpadów

komunalnych w Polsce.

Ćwiczenie 5. Termiczne przekształcanie odpadów (1 h)

Termiczne przekształcanie odpadów komunalnych. Termiczne

przekształcanie odpadów niebezpiecznych. Termiczne przekształcanie

odpadów przemysłowych. Procesy termicznego przekształcania odpadów.

Technologie. Instalacje istniejące w Polsce. Plany budowy spalarni

odpadów w Polsce. Przykłady instalacji. Paliwo alternatywne. Produkcja

energii z odpadowej biomasy.

Ćwiczenie 6. Budowa i eksploatacja bezpiecznych składowisk odpadów (1 h)

Składowiska odpadów komunalnych. Składowiska odpadów

niebezpiecznych. Składowiska odpadów przemysłowych. Budowa

składowiska. Wyposażenie składowiska, system zabezpieczeń przed

negatywnym oddziaływaniem składowisk na środowisko. Prawidłowa

eksploatacja składowisk. Monitoring składowiska.

Zamykanie i rekultywacja składowisk. Składowiska odpadów

komunalnych w Polsce, stan obecny, plany, cele. Przykłady składowisk.

Strona 9 z 22

Ćwiczenie 7. Odpady niebezpieczne w odpadach komunalnych (1 h)

Charakterystyka odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów

komunalnych. Systemy zbiórki, funkcjonowanie gminnych punktów

zbiórki odpadów niebezpiecznych GPZON. Instalacje odzysku i

unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

Ćwiczenie 8. Gospodarka osadami ściekowymi, technologie i kierunki w przeróbce

osadów ściekowych (1 h).

Charakterystyka osadów ściekowych. Metody postępowania z osadami

ściekowymi. Stan gospodarki osadami ściekowymi, plany, cele. Przykłady

instalacji odzysku i unieszkodliwiania osadów ściekowych.

Ćwiczenie 9. Gospodarka odpadami opakowaniowymi (2 h)

Obowiązki przedsiębiorców wynikające z przepisów prawa - obowiązek

recyklingu, opłata produktowa. Systemy zbiórki i przygotowania do

recyklingu odpadów opakowaniowych. Technologie recyklingu odpadów

opakowaniowych. Stan gospodarki odpadami opakowaniowymi w Polsce,

plany cele. Opakowania po substancjach niebezpiecznych.

Ćwiczenie 10. Odpady budowlane, remontowe (1 h)

Charakterystyka odpadów remontowych. Systemy zbiorki, metody

odzysku odpadów remontowych. Stan gospodarki odpadami remontowymi

w Polsce, plany, cele. Przykłady instalacji odzysku. Charakterystyka

odpadów azbestowych. Zagrożenia powodowane przez azbest. Metody

postępowania z odpadami azbestowymi. Stan gospodarki odpadami

azbestowymi w Polsce, plany, cele. Przykłady składowisk odpadów

azbestowych

Ćwiczenie 11. Gospodarka odpadami sprzętu elektrycznego i elektronicznego (2 h)

Charakterystyka zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Obowiązki wynikające z przepisów prawa. Rejestr przedsiębiorców GIOŚ.

Systemy zbiórki. Technologie przetwarzania zużytego sprzętu

elektrycznego i elektronicznego. Stan gospodarki odpadami WEEE w

Polsce, problemy, cele, plany. Przykłady instalacji recyklingu odpadów

elektrycznych i elektronicznych.

Ćwiczenie 12. Recykling pojazdów wycofanych z użytkowania (2 h)

Charakterystyka zużytych pojazdów, zagrożenia dla środowiska. Ilość

wyrejestrowanych pojazdów, napływ starych pojazdów z zagranicy.

Obowiązki wynikające w przepisów prawa. Poziomy odzysku i

recyklingu. Opłata recyklingowa. Opłata za brak sieci. Wymagania

techniczne i ekologiczne dla stacji demontażu i punktów zbierania

pojazdów wycofanych z eksploatacji. Technologie demontażu pojazdów

wycofanych z użytkowania. Przykłady stacji demontażu. Strzępiarki -

technologie, przykłady instalacji w Polsce. Funkcjonowanie sieci stacji

zbierania i demontażu w Polsce i innych krajach unii europejskiej.

Problemy „szara strefa”.

Strona 10 z 22

Ćwiczenie 13. Gospodarka odpadami medycznymi i weterynaryjnymi (1 h)

Charakterystyka odpadów medycznych i weterynaryjnych. Zagrożenia ze

strony odpadów medycznych i weterynaryjnych. Systemy zbiórki. Metody

unieszkodliwiania odpadów medycznych. Termiczne unieszkodliwiania

odpadów medycznych. Przykłady instalacji unieszkodliwiania opadów

medycznych i weterynaryjnych.

Wykaz literatury, źródeł

1. Bilitewski B. Hardtle G. Marek. K.: Podręcznik gospodarki odpadami. Wyd. Seidel

Przywecki. Warszawa 2003

2. Żygadło M.: Strategia Gospodarki Odpadami Komunalnymi. Poznań 2001

3. Rosik – Dulewska Cz.: Podstawy gospodarki odpadami. Wydawnictwo Eko-

Inżynieria. Lublin, 2005

4. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010. Warszawa, 2006. Dostępny na stronie

Ministerstwa Środowiska.

5. Strona internetowa: Ministerstwa środowiska http://www.mos.gov.pl/odpady/ – strona

tematyczna odpady

6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r.

w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy. (Dziennik Urzędowy Unii

Europejskiej L 312/3)

7. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U z 2007 r. nr 39, poz. 251 z późn.

zm.)

8. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.

U. z 2005 r. nr 236 poz. 2008 z późn. zm.)

9. Czasopisma: Przegląd Komunalny oraz Recykling

10. d’Obyrn K., Szalińska E.: Odpady komunalne, zbiórka, recykling, unieszkodliwianie.

Politechnika Krakowska. Kraków, 2005

11. Better management of municipal waste will reduce greenhouse gas emissions Briefing

No 1/2008 EEA (European Environment Agency)

http://www.eea.europa.eu/pl/publications/briefing_2008_1

12. Municipal waste management and greenhouse gases. ETC/RWM working paper

2008/1 http://scp.eionet.europa.eu/publications/wp2008_1/wp/wp1_2008

13. The road from landfilling to recycling: common destination, different routes Brochure

No 3/2007 EEA (European Environment Agency)

http://reports.eea.europa.eu/brochure_2007_4/en

14. Raporty o tematyce odpadowej Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska:

http://www.eea.europa.eu/themes/waste

15. Raporty o odpadach Komisji Europejskiej:

http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

16. Bilitewski B. Hardtle G. Marek. K.: Podręcznik gospodarki odpadami. Wyd. Seidel

Przywecki. Warszawa 2003

17. Żygadło M.: Strategia Gospodarki Odpadami Komunalnymi. Poznań 2001

18. Rosik – Dulewska Cz.: Podstawy gospodarki odpadami. Wydawnictwo Eko-

Inżynieria. Lublin, 2005

19. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010. Warszawa, 2006. Dostępny na stronie

Ministerstwa Środowiska.

Strona 11 z 22

20. Sprawozdanie z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami za okres od 29

października 2002 r. do 29 października 2004. Ministerstwo Środowiska. Warszawa,

styczeń 2005

21. Strona internetowa: Ministerstwa środowiska http://www.mos.gov.pl/odpady/ – strona

tematyczna odpady

22. Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji.

(Dz.U. 2005. 25. 202, z późn. zmianami)

23. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U.

2001.63.638, ze zmianami)

24. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie

gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie

depozytowej (tekst jednolity Dz. U. 2007. 90. 607) tzw. ustawa o opłacie produktowej

25. d’Obyrn K., Szalińska E.: Odpady komunalne, zbiórka, recykling, unieszkodliwianie. .

Politechnika Krakowska. Kraków, 2005

26. Oleszkiewicz J.: Eksploatacja składowiska odpadów. Poradnik decydenta. Lem

Projekt s.c. Kraków, 1999

27. Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i

elektronicznym w 2008 roku, Warszawa, 2009r.,GIOŚ

28. Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i

elektronicznym w 2007 roku, Warszawa, 2008r.,GIOŚ

29. NIK Delegatura w Warszawie. Informacja o wynikach kontroli działania służb

publicznych w zakresie recyklingu sprzętu technicznego. Warszawa marzec 2009

30. Doświadczenia stacji demontażu w zakresie aspektów technicznych. Stowarzyszenie

Forum Recyklingu Samochodów. Warszawa 7 luty 2006 roku.

http://www.mos.gov.pl/odpady/gospodarka_odpadami/pojazdy_wycofane/techniczne_

aspekty/prezentacja2006_02_07.pdf

31. Stawiarski D.: Wymagania techniczne i ekologiczne dla stacji demontażu i punktów

zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz podstawowe metody spełniania

tych wymagań PIAP, Warszawa, 7 lutego 2006

http://www.mos.gov.pl/odpady/gospodarka_odpadami/pojazdy_wycofane/techniczne_

aspekty/wymagania.pdf

32. Przemysław Makowski, Kazimierz Friedel, Marek Kozłowski: Recykling zużytego

sprzętu elektronicznego. Technologia i stopnie recyklingu. Centrum Doskonałości

Recyklingu Materiałów. Warszawa, 06.04.2006

33. Raport o gospodarce odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2005 roku.

Stowarzyszenie Polska Koalicja Przemysłowa na Rzecz Opakowań Przyjaznych

Środowisku EKO-PAK. Warszawa 2006 http://www.eko-

pak.com.pl/files/665/49885d0052ee1/Raport%20_2006_Eko_Pak_wersja5_ostateczna

.pdf

34. Analiza kosztów selektywnej zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów

opakowaniowych w kontekście stawek opłat produktowych i opłat recyklingowych z

uwzględnieniem zmian dyrektywy opakowaniowej. Fundacja Ekonomistów

Środowiska i Zasobów Naturalnych. Białystok 2005.

http://www.mos.gov.pl/odpady/gospodarka_odpadami/odpady_opakowaniowe/analiza

_kosztow.pdf

35. Iwona Kuczyńska: Opakowania i odpady opakowaniowe. Materiał instruktażowo-

szkoleniowy. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska. http://www.eko-

spec.pl/?co=artykuly&akcja=show&id=472

36. Czasopisma: Przegląd Komunalny oraz Recykling

Strona 12 z 22

Forma zaliczenia przedmiotu: przygotowanie i wygłoszenie prezentacji.

6. Europejskie systemy informacji środowiskowej (wykład – 8 h)

Wspólny system informacji o środowisku (SEIS), działalność Europejskiej Agencji

Środowiska (EEA), zestawy wskaźników środowiskowych (CSI), międzynarodowe

raportowanie danych środowiskowych, rejestry zanieczyszczeń, infrastruktura informacji

przestrzennej w Europie - dyrektywa INSPIRE, przykłady systemów tematycznych (CORINE

Land Cover, AirBase), monitoring zanieczyszczeń transgranicznych (program EMEP),

bieżący monitoring jakości powietrza (OZONEWEB), inicjatywa harmonizacyjna w zakresie

modelowania jakości powietrza (FAIRMODE).

Wykaz literatury, źródeł

1. Wprowadzenie wspólnego systemu informacji o środowisku(SEIS); Komunikat Komisji

Europejskiej KOM(2008)46 wersja ostateczna

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

7. Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa (wykład – 6 h)

A. Geneza powstania ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

(wykład – 1 h)

B. Zakres i obowiązki ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

(wykład – 2 h)

C. Działania naprawcze: rodzaje działań naprawczych, wybór działań naprawczych,

koszty działań naprawczych (wykład – 2 h)

D. Metody oceny szkód w środowisku (wykład – 1 h)

Wykaz literatury, źródeł

1. Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

(Dziennik Ustaw nr 75/2007, poz. 493)

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

Strona 13 z 22

8. Sterowanie klimatem akustycznym w środowisku naturalnym (wykład 6 h)

A. Parametry mierzalne hałasu i ich identyfikacja w środowisku (w – 1 h)

B. Kryteria oceny jakości klimatu akustycznego w świetle ustawy POŚ oraz Dyrektywy

2002/49/WE UE (w – 1 h)

C. Metodyki referencyjne pomiaru hałasu w środowisku (w – 1 h)

D. Prognozowanie hałasu komunikacyjnego i przemysłowego (w – 2 h)

E. Metody techniczne i administracyjne redukcji hałasu w środowisku (w – 1 h)

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

9. SOZAT – informatyczny system zarządzania danymi środowiskowymi (wykład 6 h,

lab. komputerowe 16 h)

A. Charakterystyka systemu SOZAT (w – 1 h)

B. Komponenty systemu (w – 4 h)

Zakładowy/Branżowy Bank Zanieczyszczeń Środowiska (moduły: Powietrze, Woda,

Ścieki, Odpady, Opłata Produktowa, ISOZAT, ECO2Basic, EKOprawo).

F. Programy wspomagające zarządzanie danymi środowiskowymi (w – 1 h)

OpłatOR, Grafika, Ek100w, E-PRTR.

Laboratorium komputerowe

Ćwiczenie 1. Tworzenie przykładowych baz danych na poziomie zakładu, dotyczących

źródeł i ilości zanieczyszczeń wytwarzanych i wprowadzanych

do poszczególnych komponentów środowiska (lab. – 6 h)

Ćwiczenie 2. Wykorzystanie Zakładowego Banku Zanieczyszczeń Środowiska

w obrocie dokumentami wynikającymi z przepisów prawnych z zakresu

ochrony środowiska (lab. – 2 h)

Ćwiczenie 3. Raportowanie informacji zawartych w bazach danych (lab. – 2 h)

Ćwiczenie 4. Komunikacja pomiędzy poszczególnymi pakietami programów

wchodzącymi w skład systemu SOZAT (lab. – 2 h)

Ćwiczenie 5. Zastosowanie programu OpłatOR do naliczania opłat za gospodarcze

korzystanie ze środowiska (lab. – 2 h)

Strona 14 z 22

Ćwiczenie 6. Projekt zaliczeniowy (lab. – 2 h)

Wykaz literatury, źródeł

1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wzorów

wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o

wysokości należnych opłat (Dziennik Ustaw nr 97/2009, poz. 816) lub nowsze – jeżeli

ukaże się do dnia przeprowadzenia zajęć.

Forma zaliczenia przedmiotu: projekt

10. GIS w zarządzaniu ochroną środowiska (lab. komputerowe – 6 h)

W ramach laboratorium komputerowego wykonany zostanie jeden projekt przy pomocy

techniki GIS, który podlegał będzie zaliczeniu.

Ćwiczenie 1. Pozyskiwanie danych różnego typu źródeł do systemu GIS (kalibracja

skanu, import danych z innego formatu). Przygotowanie odpowiednich

danych do realizacji konkretnego projektu (lab. - 2 h.).

Ćwiczenie 2. Obsługa danych tekstowych z poziomu systemu GIS. Uzupełnianie bazy

danych o dane tekstowe potrzebne do realizacji projektu oraz

przygotowanie zapytań do projektu (lab. - 2 h.).

Ćwiczenie 3. Analizy przestrzenne I - mapy tematyczne oraz strefy buforowe.

Wykonanie 2-3 map tematycznych oraz wygenerowanie 2 – 3 stref

buforowych związanych z tematem projektu (lab. - 2 h.).

Wykaz literatury, źródeł

1. Longley P.A., Goodchild M.F., Magurie D.J., Rhind D.W.: GIS Teoria i Praktyka. PWN

Warszawa 2006

2. Urbański J.: GIS w badaniach przyrodniczych. WUG Gdańsk 2008

3. Kubik T: GIS - Rozwiązania Sieciowe. PWN Warszawa 2009

Forma zaliczenia przedmiotu: projekt

11. Zintegrowany rejestr uwalniania i transferu zanieczyszczeń na poziomie Europy –

E - PRTR (lab. komputerowe – 4 h)

Ćwiczenie 1. Wprowadzenie do tematyki (lab. 2 h)

Europejski rejestr transferu i uwalniania zanieczyszczeń PRTR jako narzędzie do

budowy bazy danych dla porównań i przyszłych decyzji w sprawach dotyczących

środowiska naturalnego. Podstawy prawne. Harmonizacja systemu gromadzenia i

przechowywania danych. Zapewnienie jakości i porównywalności danych. PRTR w

Europie i w Polsce. Nieograniczony dostęp do informacji. Struktura projektu.

Sprawozdawczość operatorów. Sprawozdawczość Państw Członkowskich.

Strona 15 z 22

Zapewnienie jakości i jej ocena. Dostęp do informacji. Poufność. Udział

społeczeństwa. Podnoszenie świadomości. Sankcje.

Ćwiczenie 2. Charakterystyka narzędzia E-PRTR (lab. 2 h)

Tworzenie przykładowych baz danych na poziomie operatorów, dotyczących:

uwolnień zanieczyszczeń do powietrza, wody i gleby, transferów odpadów i

zanieczyszczeń zawartych w ściekach poza miejsce ich powstawania.

Sprawozdawczość i raportowanie informacji zawartych w bazach. Programy

wspomagająca zarządzanie danymi środowiskowymi. Połączenia E – PRTR z BZŚ.

Projekt zaliczeniowy.

Wykaz literatury, źródeł

1. Wytyczne dotyczące wdrażania Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu

Zanieczyszczeń; Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Środowiska, 2006.

Forma zaliczenia przedmiotu: projekt

12. System REACH (wykład – 6 h)

A. Rozporządzenie WE 1907/2006 – rejestracja, ocena, udzielanie zezwoleń i

stosowanie ograniczeń w zakresie chemikaliów – geneza i podstawowe elementy

systemu REACH (wykład – 1 h)

Pakiet legislacyjny zakładający obowiązkową rejestrację substancji chemicznych,

ocenę dokumentacji technicznej oraz ocenę substancji, udzielanie zezwoleń na

wykorzystywanie najbardziej szkodliwych substancji (CMR, PBT, vPvB),

postawienie pewnych ograniczeń co do produkcji, wprowadzania do obrotu i

stosowania wybranych substancji i ich mieszanin, a także powołujący Europejską

Agencję Chemikaliów z siedzibą w Helsinkach w Finlandii.

B. Obowiązki wynikające z REACH dla poszczególnych uczestników systemu. Kto za

co odpowiada w łańcuchu dostaw substancji i mieszanin chemicznych? (wykład – 2

h)

Zasady rejestracji i prerejestracji substancji chemicznych zgodnie z REACH, fora

wymiany informacji o substancjach (SIEF), obowiązki producentów, importerów,

dalszych użytkowników. Kogo dotyczą zezwolenia, zakazy i ograniczenia dotyczące

substancji i mieszanin chemicznych?

C. Karta charakterystyki zgodna z REACH – podstawowy element komunikacji w

łańcuchu dostaw substancji i mieszaniny stwarzającej zagrożenie. Ocena

bezpieczeństwa chemicznego – nowe podejście do kontroli ryzyka przy

postępowaniu z chemikaliami. (wykład – 2 h)

Strona 16 z 22

Klasyfikacja oraz oznakowanie substancji i mieszanin chemicznych, zgodnie ze

Zharmonizowanym Systemem Klasyfikacji i Znakowania Chemikaliów (GHS)

wdrożonym modułowo w Unii Europejskiej przez Rozporządzenie WE

1272/2008/CLP; zasady opracowania raportu bezpieczeństwa chemicznego.

D. Harmonogram wprowadzania postanowień programu REACH (wykład – 1 h)

Wykaz literatury, źródeł

1. Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18

grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych

ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji

Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające

rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr

1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji

91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. U. L 396 z 30.12.2006,

str. 1—794)

2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16

grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i

mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz

zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31 grudnia

2008 roku)

3. www.reach.gov.pl– polski HELPDESK REACH

4. http://www.chemikalia.gov.pl – Biuro do Spraw Substancji i Preparatów

Chemicznych

5. www.mg.gov.pl – Ministerstwo Gospodarki

6. http://echa.europa.eu – Europejska Agencja Chemikaliów

7. www.gis.gov.pl – Główny Inspektorat Sanitarny

8. http://www.gios.gov.pl/artykuly/170/REACH – Główny Inspektorat Ochrony

Środowiska/informacje o REACH

9. http://ecb.jrc.ec.europa.eu/esis/ – Europejski System Informacji o Substancjach

Chemicznych

10. http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm – Zbiór aktów prawa Unii Europejskiej

EUR-LEX

http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html – Internetowy System Aktów Prawnych

w Polsce (Sejm)

11. www.reachready.co.uk...

12. www.szkolenia.meritumnet.pl

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

Strona 17 z 22

13. Skuteczne ubieganie się o środki unijne na inwestycje w ochronie środowiska w

latach 2007 – 2013 (wykład – 6 h)

A. Dofinansowanie inwestycji w ochronie środowiska ze środków unijnych i krajowych

(seminarium – 1h)

Preferowane inwestycje w zakresie ochrony środowiska, warunki ubiegania się w

ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, warunki ubiegania się

o dotację ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych pozyskanie dotacji ze

środków krajowych.

B. Praktyczne aspekty pozyskiwania funduszy unijnych (seminarium – 1h)

Kwalifikowalność wydatków w inwestycjach dofinansowanych w ramach środków

unijnych i krajowych, tryby konkursów – związane z nimi możliwości i

ograniczenia, sposoby oszacowania szans na pozyskanie dotacji (kalkulator

punktów), ocena formalna i merytoryczna wniosków aplikacyjnych.

C. Praktyczne aspekty rozliczania i sprawozdawczości związane z dofinansowanymi

projektami (seminarium – 1h)

Wnioski o płatność, dokumentowanie wydatków, zmiany w projekcie - anektowanie

umów, monitoring i kontrola realizowanych projektów.

D. Warsztaty praktyczne (seminarium – 3h)

Praca z generatorem wniosków, wyliczanie poziomu rocznych jednostek roboczych

(RJR), służących do zakwalifikowania przedsiębiorcy do odpowiedniego sektora

mikro, małego lub średniego przedsiębiorstwa, tworzenie montażu finansowego

projektu.

Wykaz literatury, źródeł

1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - Narodowe Strategiczne Ramy

Odniesienia 2007 – 2013; Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2007.

Forma zaliczenia przedmiotu: projekt

14. Procedury i techniki stosowane w obrocie pozwoleniami zbywalnymi (wykład – 8 h,

lab. komputerowe – 4 h)

Wykład (8 h)

ETS - system handlu emisjami gazów cieplarnianych w Europie; zasady monitorowania i

raportowania emisji CO2 w systemie ETS, poziomy dokładności, metody obliczania emisji

CO2 dla poszczególnych rodzajów instalacji, budowa systemu monitorowania i raportowania

emisji.

Strona 18 z 22

Laboratorium komputerowe (4 h)

Przygotowanie schematu monitorowania emisji CO2 dla przykładowego przedsiębiorstwa

biorącego udział w systemie ETS. Tworzenie baz danych o emisjach CO2 z wykorzystaniem

oprogramowania ECO2.

Wykaz literatury, źródeł

1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 września 2008 r. w sprawie sposobu

monitorowania wielkości emisji substancji objętych wspólnotowym systemem handlu

uprawnieniami do emisji (Dziennik Ustaw nr 183/2008, poz. 1142).

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2005 r. w sprawie wyznaczenia

Krajowego Administratora Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (Dz. U. z 28

września 2005 r. Nr 186, poz. 1562).

3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 6 lutego 2006 r. w sprawie wymagań dla

audytorów uprawnionych do weryfikacji rocznych raportów (Dz. U. z 15 lutego 2006 r.

Nr 23, poz. 176).

4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 marca 2006 r. w sprawie informacji

wymaganych do opracowania krajowego planu rozdziału uprawnień do emisji (Dz. U. z

17 marca 2006 r. Nr 183, poz. 1142).

5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 31 marca 2006 r. w sprawie rodzajów instalacji

objętych wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji (Dz. U. z 11 kwietnia

2006 r. Nr 60, poz. 429 z późn. zm.).

6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawie przyjęcia Krajowego

Planu Rozdziału Uprawnień do emisji dwutlenku węgla na lata 2008-2012 dla

wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji (Dz. U. z 14 listopada 2008 r.

Nr 202, poz. 1248).

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

15. Zarządzanie jakością powietrza (wykład – 12 h, seminarium – 12 h, lab.

komputerowe – 6 h)

Wykład (12 h)

A. Uwarunkowania prawne zarządzania jakością powietrza (konwencje międzynarodowe,

dyrektywy UE, Prawo Ochrony Środowiska wraz z aktami wykonawczymi (wykład –

1 h)

B. Ocena stanu jakości powietrza: system monitoringu jakości powietrza, kryteria oceny,

zasady opracowywania i interpretacji wyników pomiarów imisji, tło zanieczyszczeń

(wykład – 2 h).

C. Programy ochrony powietrza: klasyfikacja stref, identyfikacja obszarów

konfliktowych, inwentaryzacja źródeł emisji, wdrażanie i monitorowanie działań

naprawczych (wykład – 3 h).

D. Modelowanie pola imisji: czynniki kształtujące jakość powietrza oraz wpływające na

propagację zanieczyszczeń w powietrzu, modele meteorologiczne. modele dyspersji

Strona 19 z 22

zanieczyszczeń (gausowskie, eulerowskie, lagranżowskie), modelowanie procesów

fotochemicznych w atmosferze, model referencyjny rozprzestrzeniania się

zanieczyszczeń w powietrzu (wykład – 6h)

Forma zaliczenia zajęć: egzamin testowy

Seminarium (12 h)

Ćwiczenie 1. Podstawowe obliczenia w ochronie powietrza: przeliczanie jednostek

stężeń, korekta wilgoci, korekta tlenowa (seminarium – 4 h).

Ćwiczenie 2. Metody obliczania unosu i emisji zanieczyszczeń: metoda podstawowa,

metoda wskaźnikowa (seminarium – 4 h).

Ćwiczenie 3. Obliczanie standardów emisyjnych: procedura obliczania standardów

emisyjnych dla źródeł wielopaliwowych, procedura obliczania standardów

emisyjnych z instalacji współspalania odpadów (seminarium – 4 h).

Forma zaliczenia zajęć: kolokwium obliczeniowe

Laboratorium komputerowe (6 h)

Projekt: Obliczanie wpływu zespołu źródeł emisji na stan zanieczyszczenia

powietrza zgodnie z referencyjną metodyka modelowania poziomów

substancji w powietrzu z wykorzystaniem programu EK100W.

Etap 1. Wprowadzanie danych do obliczeń (lab. – 4 h).

Etap 2. Wykonywanie obliczeń, raportowanie i interpretacja wyników oraz ich

wizualizacja w programie Grafika (lab. – 2 h).

Forma zaliczenia zajęć: wykonanie projektu

Wykaz literatury, źródeł

1. Mazur M.: Systemy ochrony powietrza. Wyd. AGH, Kraków 2004.

2. Dolnicki P., Nahorski Z., Żochowski A.: Modelowanie procesów środowiska naturalnego.

Wyd. Wyższej Szkoły Informatyki Stosowanej i Zarządzania, Warszawa 2000.

3. Hoffman S.: Zastosowanie sieci neuronowych w modelowaniu regresyjnym stężeń

zanieczyszczeń powietrza. Wyd. Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2004.

4. Holnicki P., Nahorski Z., Żochowski A.: Modelowanie procesów środowiska naturalnego.

Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej i Zarządzania, Seria: Monografie, Warszawa

2000.

5. Holnicki-Szulc P.: Modele propoagacji zanieczyszczeń atmosferycznych w zastosowaniu

do kontroli i sterowania jakością powietrza. Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT,

Warszawa 2006.

6. Jacobson M.Z.: Fundamentals of Atmospheric Modeling. Cambridge University Press,

Cambridge 2005.

7. Kim Y.J., Platt U. (ed.): Advanced Environmental Monitoring. Springer, 2007.

Strona 20 z 22

8. Markiewicz M.T.: Podstawy modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w

powietrzu atmosferycznym. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa

2004.

9. Rup K.: Procesy przenoszenia zanieczyszczeń w środowisku naturalnym. WNT, Warszawa

2006.

10.Zwoździak J., Zwoździak A., Szczurek A.: Meteorologia w ochronie atmosfery. Oficyna

Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1998.

11.Andrews J.E., Brimblecombe P., Jickells T.D., Liss P.S.: Wprowadzenie do chemii

środowiska. WNT, Warszawa 2000.

12.Boeker E., van Grondelle R.: Fizyka środowiska. PWN, Warszawa 2002.

13.Gomółka E., Szaynok A.: Chemia wody i powietrza. Wyd. Politechniki Wrocławskiej,

Wrocław 1997.

14.Falkowska L., Korzeniewski K.: Chemia atmosfery. Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego.

Gdańsk 1998.

15.Dworak T.Z.: Fizyka środowiska atmosferycznego. Wyd. AGH. Kraków 1994.

16.Gryboś R., Tomaszek S.: Procesy klimatotwórcze nad terenem uprzemysłowionym. Wyd.

Politechniki Śląskiej, Gliwice 1997.

17.Jasiński J.M., Kroszczyński K., Rymarz C., Winnicki I.: Satelitarne obrazy procesów

atmosferycznych kształtujących pogodę. PWN, Warszawa 1999.

18.Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M.: Meteorologia i

klimatologia. Pomiary, obserwacje, opracowania. PWN, Warszawa – Łódź 2000.

19.Kożuchowski K.: Atmosfera - klimat - ekoklimat. PWN, Warszawa 1998.

20.Lewińska J.: Klimat miasta. Zasoby, zagrożenia, kształtowanie. Instytut Gospodarki

Przestrzennej i Komunalnej, Oddział w Krakowie. Kraków 2000.

21.Schönwiese Ch.-D.: Klimat i człowiek. Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.

22.Woś A.: Meteorologia dla geografów. PWN, Warszawa 1996.

23.Woś A.: Klimat Polski. PWN, Warszawa 1999.

24.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów

substancji

w powietrzu (Dz. U. z 27 czerwca 2002 r. Nr 87, poz. 798).

25.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości

odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 8 stycznia 2003 r. Nr 1, poz.

12).

26.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie wzorów

wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu

ich przedstawiania (Dz. U. Nr 252, poz. 2128 z 22 grudnia 2005 r.).

27.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 grudnia 2005 r. w sprawie standardów

emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 29 grudnia 2005 r. Nr 260, poz. 2181).

28.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu

udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. z 5 lipca 2007 r. Nr 120, poz. 828).

29.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowych

warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia będące inwestycjami

służącymi redukcji emisji ze źródeł spalania paliw (Dz. U. z 13 listopada 2007 r. Nr 209,

poz. 1517).

Strona 21 z 22

30.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których

dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 27 marca 2008 r. Nr 52, poz. 310).

31.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów

niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 19 marca 2008 r. Nr 47, poz. 281).

32.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych

wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. z 6 marca

2008 r. Nr 38, poz. 221).

33.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w

zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody

(Dz. U. z dnia 21 listopada 2008 r. Nr 206, poz. 1291).

34.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie rodzajów

wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia i

innych danych oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. z 4 grudnia 2008 r. Nr

215, poz. 1366).

35.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i

sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 5

grudnia 2008 r. Nr 216, poz. 1377).

36.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania

oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2009 r. Nr 5, poz. 31).

Moduł uzupełniający (seminarium – 30 h)

1. Szkolenie w zakresie systemu zarządzania środowiskowego ISO 14001 (seminarium –

30 h)

1. System zarządzania środowiskowego wg ISO 14001:2004 – wymagania:

identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych (2 godz.);

identyfikacja wymagań prawnych (2 godz.);

cele, zadania i programy środowiskowe (1,5 godz.);

sterowanie operacyjne (2 godz.);

monitoring środowiskowy (1,5 godz.);

ocena zgodności z wymaganiami (2 godz.);

nadzór nad dokumentacją i zapisami (1 godz.);

gotowość na sytuacje awaryjne (1 godz.);

komunikacja zewnętrzna i wewnętrzna (1 godz.);

niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze (1 godz.).

2. Proces audytu wewnętrznego:

rola audytów wewnętrznych (1 godz.);

sylwetka audytora (1 godz.);

odpowiedzialności / zadania audytorów (1 godz.);

psychologiczne postawy audytorów i audytowanych (1 godz.);

zarządzanie audytem / audytami (1 godz.);

przygotowanie audytu (1 godz.);

przeprowadzenie audytu (2 godz.):

Strona 22 z 22

spotkanie otwierające,

wywiady,

obserwacje,

przegląd dokumentacji i zapisów;

zakończenie audytu (1 godz.):

spotkanie zamykające,

dokumentacja audytowa;

działania poaudytowe - korekcyjne, korygujące i zapobiegawcze (1 godz.).

3. Analiza przypadku: analiza przedstawionych sytuacji i przyporządkowanie do wymagań

normy ISO 14001- warsztaty (5 godz.).

Forma zaliczenia zajęć: egzamin zewnętrzny przygotowany przez firmę DNV

Wykaz literatury, źródeł

1. Norma ISO 14001:2004 System Zarządzania Środowiskowego. Wymagania i wytyczne

stosowania.

2. Norma ISO 14004: 2004 System Zarządzania Środowiskowego. Ogólne wytyczne

dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających

3. Norma ISO 19001:2002 Wytyczne dotyczące audytowania systemów zarządzania

jakością i/lub zarządzania środowiskowego.

4. System Ekozarządzania i Audytu - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego EMAS;

5. Pochyluk R., Grudowski P., Szymański J. 1999. Zasady wdrażania systemu zarządzania

środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001:2004. Wydawnictwo

Ekokonsult, Gdańsk

6. Boć J., Nowacki K., Samborska-Boć E. 2000. Ochrona środowiska. Copyright by Kolonia

Limited, Kolonia

7. Cichy D., Michajłow W., Sandner H. 1988. Ochrona i kształtowanie środowiska.

Warszawa WSzP

8. Ustawy i rozporządzenia z zakresu ochrony środowiska.