Załącznik do Uchwały

Zebrania Wiejskiego

w Zalesiu Śląskim

z dnia 6 lutego 2012 r.

PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI

ZALESIE ŚLĄSKIE

NA LATA 2011 – 2020

OPRACOWANY PRZEZ:

LOKALNĄ GRUPĘ ODNOWY,

RADĘ SOŁECKĄ,

MIESZKAŃCÓW WSI ZALESIE ŚLĄSKIE.

ZALESIE ŚLĄSKIE 2012

2

SPIS TREŚCI:

Str.

1. Wstęp 3

2. Informacje o sołectwie 4

3. Zasoby obszaru sołectwa 5

3.1. Położenie. Środowisko przyrodnicze 5

3.2. Wyodrębnione części i osiedla 7

3.3. Środowisko kulturowe. Historia 10

3.4. Dawne życie i ubiór mieszkańców 19

3.5. Mieszkańcy, organizacje społeczne, instytucje 23

3.6. Infrastruktura społeczna i techniczna 34

3.7. Rolnictwo, gospodarka 35

3.8. Analiza zasobów i ich znaczenia 38

4. Ocena SWOT (szanse, zagrożenia, silne i słabe strony) 40

5. Program długoterminowy 43

6. Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu

dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów

społecznych, ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno przestrzenne 48

7. Program krótkoterminowy 51

8. Podsumowanie 53

Uwaga:

W opracowaniu wykorzystano informacje Urzędu Miejskiego w Leśnicy, informacje ze stron

www.zalesieslaskie.pl, www.sp_zalesie_sl.wodip.opole.pl, www.lesnica.pl, www.sztetl.org.pl, fragmenty plac

licencjackich i magisterskich nt. Zalesia Śląskiego, plany odnowy innych miejscowości oraz inne źródła.

Za możliwość wykorzystania tych informacji w naszym opracowaniu serdecznie dziękujemy.

Autorzy „Planu Odnowy Miejscowości Zalesie Śląskie”

3

1. WSTĘP

Obszarem realizacji Planu Odnowy Miejscowości Zalesie Śląskie jest obszar tej

miejscowości. Czas realizacji niniejszego planu wyznacza się na lata 2011 – 2020.

Miejscowość Zalesie Śląskie leży w środkowo wschodniej części województwa

opolskiego, w południowej części powiatu strzeleckiego, w południowo wschodniej części

gminy Leśnica. W skład miejscowości Zalesie Śląskie wchodzi przysiółek Popice.

Miejscowość zlokalizowana jest na obrzeżach Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny na

zboczach masywu Góry Św. Anny, w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu przyrody „Boże

Oko” na wys. ok. 200 – 280 m.npm. z pięknymi widokami na okolicę.

Wieś znajduje się na przecięciu szlaków komunikacyjnych pomiędzy Kędzierzynem-

Koźlem i Strzelcami Opolskimi oraz Górą Św. Anny i Ujazdem a dalej Śląskiem. Zalesie Śląskie

to miejscowość mijana w trakcie pielgrzymek na Górę Św. Anny i szlakiem św. Jakuba a także

w trakcie pieszych i rowerowych wędrówek szlakami Parku Krajobrazowego i Krainy Góra

Św. Anny.

Atrakcyjność miejscowości podnosi bezpośrednie sąsiedztwo autostrady.

Współrzędne geograficzne: 18°15' E - 50°24' N

Na terenie wsi znajdują się: neogotycki kościół parafialny z gotyckim prezbiterium, remiza

Ochotniczej Straży Pożarnej, Szkoła Podstawowa im. Józefa Wilkowskiego, Publiczne

Przedszkole, Dom Spotkań TSKN (DFK), boisko sportowe LZS, stacja kolejowa przy nieczynnej

linii kolejowej Strzelce Opolskie – Kędzierzyn – Koźle.

WIZJA:

ZALESIE ŚLĄSKIE

piękna nasza śląska wieś od nas dla nas -

- zatrzymuj się u nas!

4

2. INFORMACJE O SOŁECTWIE

ZALESIE ŚLĄSKIE GMINA LEŚNICA, POWIAT STRZELECKI

LICZBA MIESZKAŃCÓW – 1246 (na dzień 31.12.2011)

SOŁTYS – BOŻENA MRÓZ

RADA SOŁECKA – GRAŻYNA BOCHYNEK,

BŁAŻEJ DUK,

NORBERT GRUSZKA,

TADEUSZ KORCZYŃSKI,

JAN MAJNUSZ,

MAŁGORZATA MAJNUSZ,

BRYGIDA PROKSZA

ZBIGNIEW ROMIK.

LOKALNA GRUPA ODNOWY WSI – ZBIGNIEW ROMIK, lider

NORBERT GRUSZKA, vicelider

GRAŻYNA BOCHYNEK

BŁAŻEJ DUK

ALOJZY GIERSCH

RYSZARD GOLLY

JOACHIM GUTTMANN

JAN HADRIAN

TADEUSZ KORCZYŃSKI

GABRIELA KROKER

JAN MAJNUSZ

MAŁGORZATA MAJNUSZ

KAZIMIERZ MIERZEJEWSKI

MICHAŁ MNICH

BOŻENA MRÓZ

JOACHIM MRÓZ

KRYSTIAN MRÓZ

MICHAŁ MRÓZ

TERESA NOWAK

KRYSTIAN PIECHOTA

KRZYSZTOF PIECHOTA

BERNARD PIELA

BRYGIDA PROKSZA

MONIKA PROKSZA

WERONIKA PROKSZA

DOROTA STRUŻYNA

5

3. ZASOBY OBSZARU SOŁECTWA

3.1. POŁOŻENIE. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE.

Położenie.

Miejscowość Zalesie Śląskie leży w środkowo wschodniej części województwa

opolskiego, w południowej części powiatu strzeleckiego, w południowo wschodniej części

gminy Leśnica. W skład miejscowości Zalesie Śląskie wchodzi przysiółek Popice.

Miejscowość zlokalizowana jest na obrzeżach Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny na

zboczach masywu Góry Św. Anny, na wys. ok. 200 – 280 m.npm.

Wieś znajduje się na przecięciu szlaków komunikacyjnych pomiędzy Kędzierzynem-

Koźlem i Strzelcami Opolskimi oraz Górą Św. Anny i Ujazdem.

Współrzędne geograficzne: 18°15' E - 50°24' N.

Stan środowiska w Zalesiu Śląskim i okolicach pozostaje pod silnym wpływem dużych

zakładów przemysłowych przemysłu chemicznego: Zakładów Azotowych w Kędzierzynie-

Koźlu, Zakładów Chemicznych „Blachownia” a także Elektrowni „Blachownia” oraz Zakładów

Koksowniczych w Zdzieszowicach.

Budowa geologiczna

Najstarszymi osadami na tym terenie są osady dolnego karbonu. Występują one tutaj

jako piaskowce i zlepieńce sprzed 320 mln lat, które zawierają odciski roślin. Jest to dowód iż

istniało tu kiedyś morze obejmujące cały Górny Śląsk. Nad piaskowacami znajdują się skały

osadowe o czerwonej barwie, które liczą sobie ok. 270 mln lat. Około 220-180 mln lat temu

utworzyły się osady rzeczne. To na tych osadach w okolicach Strzelec Opolskich znajdują się

iły margliste barwy zielonej, niebieskiej lub popielato-szarej.

U końca triasu Wyżyna Śląska została wyniesiona ponad poziom morza, chociaż są

przypuszczenia o wielkim topnieniu lądolodu w okresie środkowej kredy. Oprócz wapieni

triasowych zachowały się piaszczyste osady cenomanu o żółtym zabarwieniu. Są tu także

tłuste gliny żółte lub niebiesko-szare z okresu górnego miocenu.

Dzisiejszy krajobraz Chełma powstał pod wpływem lądolodu skandynawskiego, który

"gościł" tutaj dwukrotnie - w czasie zlodowacenia krakowskiego i środkowopolskiego.

Po kolejnym zlodowaceniu - bałtyckim - powstały utwory eoliczne, które wywołały

wiatry, a są to lessy i wydmy. Większa część lessu o wymiarach 16 x 3 km znajduje się po

wschodniej stronie stoku Góry Chełmskiej. Zaś najwięcej lessu zaległo tereny w okolicy

Leśnicy, Lichyni i Zalesie i osiąga 8 m, a na pozostałym obszarze 4-5 m.

6

Warunki klimatyczne, wody

Niestety dane na temat warunków klimatycznych są ubogie, gdyż sięgają do okresu lat

1954-64. Z danych tych dowiadujemy się, że średnia roczna temperatura w Zalesiu wynosi

ok. 7,8 stopnia C. Ilość opadów mieści się w granicy 663 mm.

Prace rolnicze w Zalesiu zaczynają się ok. 10 marca a ich finał określa się na 25 listopada.

Proces wegetacji rozpoczyna się około 25 marca a kończy 10 listopada. W tym czasie średnia

roczna temperatura wynosi ok. 14 stopni C. Opady na ten okres wynoszą ok. 430 mm.

Pierwsze oznaki mrozów występują pod koniec października a ostatnie przymrozki

nawet jeszcze w połowie kwietnia.

Sieć wodna na naszym terenie jest dosyć uboga, czego powodem są zalegające na tym

obszarze wapienie i dolomity triasowe, które tworzą szczelną powłokę.

Przez Zalesie od strony północnej w kierunku południowym ukształtowało się kilka

małych cieków: Ciek Lenartowicki, Kłodnicki i Łęcka Woda. Ten ostatni swoje źródło ma

w Czarnocinie.

Gleby i tereny leśne

Duży wpływ na stosunki wodne jak i gleby na naszym terenie ma budowa geologiczna.

W naszej miejscowości większość stanowią gleby lessowate oraz utworzone z utworów

wodno-lodowcowych. Owe gleby zostały wytworzone z pyłów, glin lekkich i średnich,

piasków gliniastych i luźnych. Spotykamy tu zatem gleby brunatne, bielicowe, czarnoziemie

i mady.

Zalesie znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego, wobec czego otacza ją spora

liczba lasów będącymi częściami rezerwatów "Boże Oko" i "Grafik". Wśród tych drzew

dominuje buk przeplatany z modrzewiami europejskimi. Spotykamy tu także: sosny, brzozy,

świerki, jesiony, jawory oraz graby. Bardzo bogaty skład zawiera runo leśne. Zawiera 66

gatunków roślin naczyniowych a w ich skład wchodzą 4 gatunki chronione.

W rezerwacie "Boże Oko" znajdujemy przeważnie buki, modrzewie, świerki, brzozy,

sosny i czasami graby. Tutaj runo leśne gromadzi 61 gatunków roślin naczyniowych z czego 7

jest objętych ochroną. Poza tym spotkać tu możemy jelenie, sarny, dziki, lisy, zające, kuny

leśne, wiewiórki i sporo jeży.

7

Spojrzenia na Zalesie Śląskie

(fotografie ze strony www.lesnica.pl)

Osiedle Popice

Osiedle Korea

Centrum Zalesia Śląskiego

Zalesie Śl. ul. Kościuszki

8

3.2. WYODRĘBNIONE CZĘŚCI I OSIEDLA.

Osiedle Popice

Popice powstały w latach 1822-1825 i

zamieszkiwało je około 40 osób. Wchodziły w

skład folwarku. Jak legenda głosi osadę tą

zbudował nie jaki Pop i stąd nazwa Popice.

Osadnicy początkowo sprowadzani byli z Niemiec,

a każdy otrzymał należny mu kawałek ziemi, ale

obowiązkowo musiał pracować na dworze. U

progu XX wieku osada liczyła 33 domy.

Na wschód od Popic znajdował się

Górniok, a od południa było Piekło - nazwane tak

z powodu opowieści o pokazujących się tam

duchach. Obecnie na Popicach znajduje się bardzo

piękna i zadbana kapliczka, którą postawiono tuż

przy drodze.

Według relacji mieszkańców

przysiółka, kapliczka ta stanęła tu

gdzieś w połowie XIX stulecia. Na jej

szczycie jest umieszczona mała

dzwonnica, która dzwoni gdy ktoś

umrze.

Od trzydziestu lat opiekę na kapliczką

sprawuje pani Elżbieta Syrek, która

obowiązek ten przejęła po swojej

teściowej. Co roku w maju odbywa się

tu nabożeństwo majowe. Przy

kapliczce tej odbyła się już także msza

św. za wszystkich chorych z parafii.

Mieszkańcy z Popic wspólnie dbają o

swoją kapliczkę. W 1997 została ona

gruntownie wyremontowana. Dach

został pokryty blachą, którą

wykorzystano jako pozostałość po

remoncie dachu kościoła w Zalesiu.

Wnętrze jej pomalowano.

Dokładnie o historii tej kapliczki mało wiadomo. Dużo jednak na temat uroczystości

związanych z kapliczką wie pani Adelajda Proksza oraz Anna Bienia, która twierdzi, że kiedyś

9

w kaplicy był tylko obraz, z którym chodzono na pielgrzymki na Górę św. Anny. Dopiero w

latach dwudziestych w kaplicy pojawiła się figurka Najświętszej Marii Panny, którą

podarowała jednak z mieszkanek Popic. Figurkę tę również zabierano na pielgrzymki.

Osiedle XV-lecia (Korea)

Osiedle XV-lecia leży w północno-wschodniej części Zalesia. Pierwsze budynki stanęły

tu pod koniec lat pięćdziesiątych przy drodze prostopadłej do ulicy Strzeleckiej. Nową ulicę

nazwano dopiero po kilku latach od postawienia tam nowych budynków. Nazwa ta

prawdopodobnie wzięła się dla uczczenia 15 rocznicy PRL'u. Jako pierwsi zamieszkali tam

Wiktor Greif, Alfons Porada, rodzina Kandziorów, Lucygów, Danielów i Rudzkich. Właściciele

dostali do kupienia 25-arowe działki. Niestety dziś już z ponad 60 domów, które tam stoją

wiele jest opuszczonych - ludzie wyjechali do Niemiec. Większość mieszkańców na owe

osiedle mówi bardzo dziwnie bo "Korea". Wiadomo tylko tyle, że na pierwszych

mieszkańców mówiono

Koreańczyki.

Osiedle "XV-lecia

PRL" jak się urzędowo

nazywało, powstało pod

koniec lat 1950, za staraniem

Józefa Wilkowskiego. Wojna

w Korei była już zakończona,

ale obraz zniszczeń, które

ówcześni rządzący

wykorzystywali w walce

przeciw kapitalizmowi

(Zimna Wojna), były wciąż

jeszcze obecne w gazetach czy kronikach filmowych.

Chaos i nieporządek kojarzył się więc jednoznacznie z Koreą. Gdy rozpoczęło się

budowanie osiedla (w szczerym polu), nie obyło się bez chaosu i nieporządku. Gdy mierniczy

przyjechał by wytyczyć ostatnie działki (od strony szosy) i zobaczył ten ogromny chaos,

wykrzyknął: Tu wygląda jak w Korei! Określenie widocznie się spodobało. Odkąd budowano

na Korei, szło się na Koreę i mieszkało się na Korei."

Nazwa ta, mimo upływu lat pozostaje nadal aktualna. I nic nie wskazuje na to, by

miała w najbliższym czasie zaniknąć. Jest ona nieumyślnie przekazywana z pokolenia na

pokolenie przez wszystkich mieszkańców wsi. I tak już pewnie zostanie.

21 października 2006 r., 50-lecie istnienia osiedla XV-lecia, świętowali wspólnie

mieszkańcy i zaproszeni goście. Na "Korei" ustawiono duży namiot, gdzie serwowano kawę i

ciasto, na które zebrali się mieszkańcy osiedla. Z okazji rocznicy mieszkańcy odnowili również

stojący na początku ulicy krzyż.

10

3.3. ŚRODOWISKO KULTUROWE. HISTORIA.

Miejscowość Zalesie Śląskie leży w województwie opolskim, stanowiącym odrębną

historyczną, administracyjną i kulturową tożsamość. Mieszkańcy województwa często

identyfikują się z Opolszczyzną i jej kulturą podkreślając odrębność w stosunku do Górnego

Śląska i Dolnego Śląska mówiąc o swojej krainie jako o Śląsku Opolskim.

Wieś położona jest w odległości 6 km na pd.-wsch. od Leśnicy, przy drodze do Sławięcic

(Kędzierzyna - Koźla). Po raz pierwszy wymieniona została w dokumencie z roku 1223 jako

Zalese, czyli osada za lasem. ”. Przyznano wówczas klasztorowi w Czarnowąsach prawo

pobierania dziesięciny z Zalesia. Ludność Zalesia trudniła się rolnictwem, warzywnictwem

oraz drobnym rzemiosłem. W 1223 istniał w Zalesiu drewniany kościół. Później zbudowano

kościół murowany, z którego gotyckie prezbiterium z około 1400 roku zachowało się do

dzisiaj. Kościół ten był przebudowywany w latach 1812-1815 przez Karola Heintze z Ujazdu.

Wprowadził ona w fasadzie zachodniej i wieży proste, ale monumentalne formy ostrołukowe

w stylu neogotyckim.

Nazwa miejscowości w różnych dokumentach na przestrzeni wieków różnie była pisana.

W 1376 Zalesie jest wzmiankowane jako „Zales”, w 1418 roku - „Zalis”, w 1534 roku -

„Sales”, w 1571 roku - „Zalesny”, w 1581 roku – „Zaless”, w 1757 roku – „Zaleze”, w 1845

roku – „Salesche” i „Zalesie”. W latach 1935-1945 wioska nosiła urzędową nazwę Gross

Walden.

Od 1783 Zalesie posiada własną szkołę.

W 1934 roku wybudowano w Zalesiu dworzec kolejowy na nowej linii kolejowej łączącej

Kędzierzyn-Koźle ze Strzelcami Opolskimi. Dzisiaj jest to połączenie kolejowe zamknięte.

Na terenie wsi odkryto znaczną liczbę (ponad 7000) srebrnych monet w glinianym

naczyniu, pochodzą one prawdopodobnie z 1278 roku.

Za najstarsze gospodarstwo w Zalesiu uchodzi dom, który znajduje się na ul. Kościuszki

39. Pochodzi on z połowy XIX wieku. Jest on częściowo murowany, częściowo drewniany,

konstrukcji zrębowej. Natomiast najstarsza brama wjazdowa na podwórze znajduje się przy

domu na ul. Kościuszki 33. Pochodzi ona z 1 połowy XIX wieku. Zachowała się w dobrym

stanie- murowana, otynkowana; utworzona z dwóch filarów. Z boku bramy znajdują się dwie

furty zamknięte półkoliście, pomiędzy którymi została umieszczona wnęka z rzeźbą ludową

św. Jana Nepomucena. Najstarsza stodoła w Zalesiu stoi przy domu na ul. Kościuszki 40.

Pochodzi z połowy XIX wieku. Jest to budowla murowana z kamienia; dach siodłowy kryty

strzechą.

11

Historia Zalesia Śląskiego

Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie Zalesia pochodzą z końcowej fazy rozwoju

kultury przeworskiej, czyli schyłkowego okresu rzymskiego i wczesnego okresu wędrówek

ludu. Ówczesna ludność uczestniczyła w wymianie handlowej z Cesarstwem Rzymskim. W IV

wieku wędrówka Hunów z głębi Azji przyczyniła się do upadku imperium rzymskiego.

Ludność zajmowała się nadal uprawą roli i hodowlą zwierząt oraz wykonywała różne

przedmioty i odzież na własny użytek, zwłaszcza na wysokim poziomie stało w Zalesiu

garncarstwo. W pobliżu tego szlaku, niedaleko Zalesia w okresie międzywojennym

znaleziono skarb umieszczony w naczyniu glinianym, składający się z 7000 całych i pewnej

ilości pociętych i połamanych srebrnych monet, przede wszystkim czeskich, datowanych na

rok około 1280.

Dość powszechnym zjawiskiem na tym terenie są nazwy miejscowości związane

z zalesieniem okolicy, jak: Leśnica, Cisowa, Olszowa, Jasiona (Jasiona), Poręba czy Zalesie.

Z początkiem XIII wieku w rejonie Zalesia zaczęły się nasilać procesy osadnicze. Zapewne

wiąże się to z przechodzeniem na gospodarkę towarowo - pieniężną, którą byli

zainteresowani feudałowie świeccy, jak i kościelni. W tym rejonie powstały: Ujazd (1155 r.),

Leśnica (1217 r.), Lichynia i Zalesie (1223 r.), Jemielnica (1225 r.), Klucz (1235 r.), Sławięcice

(1246 r.) oraz Strzelce (1271 r.).

Śmierć ostatniego Piasta opolskiego spowodowała przejęcie księstwa opolsko -

raciborskiego w dziedziczne posiadanie Habsburgów jako królów czeskich. W 1534 roku z

polecenia Jerzego sporządzono urbarz, na podstawie którego wiadomo, że do Strzelec

należały dwa folwarki. Jeden z nich znajdował się w Zalesiu. Urbarz potwierdza istnienie

wówczas systemu folwarczno - pańszczyźnianego w okolicach miasta.

Obowiązek robocizny dla folwarku zaleskiego spoczywał na włościanach z Zalesia,

Lichyni i Leśnicy. W 1562 roku ziemie strzeleckie, składające się z 2 miast oraz 10 wsi - w tym

również z Zalesia, otrzymał Jerzy von Redern, radca cesarski. W 1615 roku wykupił te tereny.

Do roku 1632 ziemia strzelecka wraz z jej okolicami znajdowała się w rękach rodziny

Redernów.

Od 1562 roku Zalesie znalazło się we władaniu rodziny Redernów. W 1581 roku we wsi

znajdowały się 63 gospodarstwa: 47 kmiecych i 16 zagrodniczych; oprócz tego w Zalesiu

przebywał kowal i krawiec. Spośród 63 gospodarstw 14 było zdecydowanie bogatszych.

W pierwszej połowie XVI wieku prąd reformacyjny ogarnął Strzelce i jej okolice. Gorącym

zwolennikiem luteranizmu była rodzina Redernów. W 1562 roku tuż po objęciu dzierżawy

Jerzy von Redern usiłował usunąć proboszcza katolickiego z Zalesia. Dzięki pomocy biskupa

Kaspra proboszcz został we wsi.

W 1642 roku do Zalesia dotarły wojska szwedzkie, które podążały z Opola. Spowodowały

one ogromne zniszczenia we wsi; okradziono plebanię, splądrowano kościół, spalono całą

wieś.

12

W 1743 roku była ona zamieszkiwana przez 78 osób, w tym 36 kmieci, 20 półkmieci, 12

zagrodników, 4 chałupników oraz 6 "Freileute", co można zinterpretować jako osoby

wolnych zawodów lub ludzi wolnych.

W 1765 roku liczba ta wzrosła do 90 osób, w tym 59 kmieci, 15 zagrodników, 9

chałupników i komorników oraz 7 rzemieślników.

W 1783 roku liczba ludności wynosiła 93 osoby, w tym 61 kmieci, 20 zagrodników i 12

chałupników. Ogólna liczba mieszkańców w tym okresie wynosiła 477 osób.

W 1679 roku pierwszym znanym naczelnikiem gminy w Zalesiu był Adam Maczek, w

1738 roku - Laurentius Pawlik, w 1740 roku - Gregor Warok. Do roku 1807 posiadłościami

strzeleckim, w tym również Zalesiem, władał ród Colonnów. Po podziale majątku Colonnów

Zalesie przypadło baronowi Gastheimb, do którego wieś już należała w roku 1817.

W tym czasie we wsi znajdowały się kościół, szkoła i folwark. Była ona zamieszkiwana

przez 673 osoby, w tym 64 kmieci, 15 zagrodników oraz 28 chałupników.

Wieś była reprezentowana przez 15 przedstawicieli wsi, którzy tworzyli radę gminy. Na czele

gminy zalesiańskiej stał naczelnik gminy tzw. "Schulze". Kolejno nim byli: w roku 1810 -

Salowski, w roku 1813 - J. Meinusch, w roku 1816 - Matthus Marek, w roku 1816- Depta, w

latach 1817 - 1820- Jakob Joszcza, w latach 1821 - 1827- Ignaz Madaler, w latach 1827 -

1846- Kioltyka, w roku 1850 - Simon Meinusch, w roku 1857 - Paterok, w latach 1865 – 1877

- Johann Marek, w latach 1877 - 1895- Franz Wilkowski, w latach 1895 – 1905 - Ignaz

Tischbierek, w roku 1918 - Franz Niemietz, którego pomocnikami byli - Ignaz Tischbierek oraz

Paul Schoppa.

W dwa lata później liczba gospodarstw wzrosła do 117, w tym 15 kmiecych, 49

półkmiecych, 15 zagrodniczych oraz 38 chałupniczych.

W latach 1806 - 1807 Zalesie przeżywało ciężkie chwile związane ze stacjonowaniem

wojsk w sąsiednich miejscowościach - w Ujeździe, w Strzelcach oraz w Koźlu. Na początku

roku 1807 na te tereny wkroczyły wojska bawarskie, a w ślad za nimi nadciągnęły pułki

francuskie. Natomiast w 1813 roku przemaszerowały przez tę ziemię wojska rosyjskie.

Mieszkańcy Zalesia oraz okolicznych wsi ucierpieli na skutek kontrybucji, rabunków i

darmowych kwaterunków.

W 1808 roku w Zalesiu zostały zupełnie zniszczone plony. Wraz z końcem XVIII wieku

chłopi zalesiańscy rozpoczęli walkę o swoje prawa i wolność; mieli świadomość przyczyn

swojej biedy. Wkrótce wybuchło powstanie w okolicznych wioskach, które objęło również

Zalesie.

W latach 1822 - 1825 powstały Popice, które były wówczas zamieszkiwane przez 40

osób. Znajdowały się one na trasie Strzelce - Zalesie.

W latach 1840 - 1856 w wyniku parcelacji powstało 21 dużych i 57 mniejszych

gospodarstw chłopskich. Parcelacja ziemi przyniosła również pozytywne skutki dla całej wsi;

przede wszystkim nastąpiła rozbudowa Zalesia. Powstały wówczas tzw. Padoły oraz dawna

ulica Kościelna (obecnie funkcjonuje taka sama nazwa). Natomiast po roku 1852 zauważa się

wyraźny wzrost budownictwa z kamienia i cementu.

W 1856 roku rozwój Zalesia związany był również z rozbudową szlaków

komunikacyjnych, łączących Strzelce z Gogolinem, Zalesiem i Jemielnicą.

13

W 1843 roku wieś była zamieszkiwana przez 1100 osób; większość z nich była wyznania

katolickiego, prócz 6 Żydów i 1 ewangelika. Mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą baranów

(2910 sztuk) oraz bydła (333 sztuki). W Zalesiu mieszkali również rzemieślnicy - 1 gorzelnik, 2

rzeźników, 2 krawców, 5 szewców, 1 kupiec korzenny oraz 5 handlarzy zbożem. We wsi

znajdowały się kościół, szkoła, folwark oraz gorzelnia.

Parafia w Zalesiu podlegała arcybiskupstwu ujazdowskiemu. Szkołę prowadził nauczyciel

wraz z adiunktem. Folwark pański był w tym czasie własnością hrabiego Reinarda (Renarda).

Należały do niego ziemie, które znajdowały się na tzw. Mittelhofie (Piekle), Niederhofie

(Dolnioku), Oberhofie (Górnioku) oraz Wiesenhofie (Łosina).

W 1850 roku liczba mieszkańców wzrosła aż do 1432 osób. Natomiast w 1855 roku

liczba ta gwałtownie zmalała do 1157 osób. Miało to zapewne związek z licznymi epidemiami

oraz klęskami żywiołowymi, które nawiedziły w tym czasie wieś.

W 1861 roku wieś liczyła 1229 mieszkańców, w tym 60 kmieci i półkmieci, 14

zagrodników, 65 chałupników i 46 komorników. We wsi zdecydowanie wzrosła liczba

rzemieślników - 4 sklepikarzy, 4 masarzy, 4 kowali, 4 kołodziejów, 3 stolarzy, 4 szewców, 1

rymarz oraz 1 młynarz. Większość mieszkańców była wyznania katolickiego, oprócz 12

ewangelików i 5 Żydów. W Zalesiu w tym okresie znajdowały się kościół, szkoła, gorzelnia, 1

dom stanowiący własność publiczną, 162 domy i 415 budynków gospodarczych. Mieszkańcy

Zalesia płacili podatki roczne w wysokości 510 talarów (podatek dochodowy), 335 talarów

(podatek gruntowy) oraz 60 talarów (podatek rzemieślniczy).

W latach 80 - tych XIX wieku Zalesie było zamieszkiwane przez 1208 osób, w tym 4

Żydów. We wsi znajdowały się kościół, szkoła, cegielnia oraz 167 domów mieszkalnych.

Wiejskie użytki rolne wynosiły 900 morgów ziemi, w tym 736 morgów gruntów ornych i 104

morgi łąk. Obszar dworski obejmował 884 morgów gruntu, w tym 672 morgi gruntów

ornych, 70 morgów łąk i 69 morgów lasu.

W latach 1857 - 1893 przeprowadzono prace budowlane, dzięki którym powstały nowe

drogi w Zalesiu. W listopadzie 1899 roku rozpoczęły się prace melioracyjne. Natomiast w

dniu 18 XI 1906 roku powstał w Zalesiu bank oszczędnościowo - pożyczkowy, który miał

pomagać miejscowej ludności w zakupieniu nawozów sztucznych i sfinansowaniu różnych

inwestycji.

Od 1904 roku folwark w Zalesiu należał do rodziny Hohenlohe - Oehringen, która

rezydowała w Sławięcicach. Ogólna powierzchnia majątku wraz z filiami, czyli Górniokiem,

Dolniokiem, Piekłem oraz Łosiną, wynosiła 761,02 ha 32 m2, z czego grunty orne stanowiły

569,72 ha 30 m2, łąki- 54,56 ha 02 m2, zabudowania gospodarskie- 16,14 ha oraz nieużytki-

40,22 ha; powierzchnia zagospodarowana wynosiła 697,63 ha 14 m2, reszta została

wydzierżawiona. W późniejszym okresie ogólna liczba powierzchni folwarku wzrosła do "(...)

849 hektarów, czyli 2596 morg; z których największa część uprawnej gleby jest około 644;

resztę zajmuje łąki- 70 ha, pasza 39 ha, las 69 a na dwór sam i budynki przypada hektarów

27." W 1908 roku do majątku w Zalesiu należały 42 budynki, które były zamieszkiwane przez

448 osób, a w 1912 roku- przez 495 osób. Do folwarku należały również 2 budynki

mieszkalne przeznaczone dla urzędników, 5 budynków mieszkalnych przeznaczonych dla

robotników, 2 obory, magazyn, 4 stodoły, wiata, kuźnia, warsztat rymarski oraz gorzelnia,

14

którą kierował Hunsch, a także palarnia spirytusu. Do folwarku należała również kolonia

Popice oraz 4 filie: Górniok, Dolniok, Piekło i Łosina.

Na początku XX wieku w środowisku zalesiańskim nadal było obecne zróżnicowanie

wśród gospodarzy. Można ich było podzielić na "(...) gospodarzy mających posiadłości (...),

chałupników i nareszcie wyrobników i komorników."Większość mieszkańców wsi w Zalesiu

stanowili rolnicy. Nie brakowało tu jednak ludzi o zawodach nierolniczych - rzemieślników.

Na początku XX wieku w Zalesiu było 2 kowali (Dziatzko i Zedzich), 4 kołodziejów (Cedzich,

Golly, Kasmarczyk, Schweda), 2 stolarzy (Mross, Meinusch), 1 rymarz (Jalowy), 2 krawców

(Madaler I, Madaler II), 3 szewców (Pollok, Smykalla, Philip Mróz), 1 kupiec (Janda), 2

piekarzy (Tamm, Rochnia), 4 rzeźników (Madaler, Makosch, Hurek, Buballa), 2 karczmarzy

(Mendel, Linka); piekarze i rzeźnicy mieli zarazem również swoje sklepy. Największe dochody

przynosiła piekarnia Rochni.

W 1910 roku gmina wiejska i obszar dworski były zamieszkiwane przez 1584 osoby. Pod

względem religijnym wieś nie była jednolita; ewangelicy mieli swoją parafię w Strzelcach.

Powierzchnia ogólna Zalesia wynosiła 884 ha; We wsi znajdowało się 49 domów oraz 87

gospodarstw, które były zamieszkiwane przez co najmniej 2 osoby, a także 7 gospodarstw, w

których mieszkała co najmniej 1 osoba. We wsi znajdował się urząd stanu cywilnego.

W 1915 roku Zalesie było zamieszkiwane przez 1172 osoby. W 1916 roku we wsi było 159

gospodarstw, w tym 32 kmiecych, 13 półkmiecych, 14 zagrodniczych oraz 92 chałupniczych.

W 1920 roku Zalesie było zamieszkiwane przez 1584 osoby, w tym 459 osób mieszkało w

obszarze dworskim. Do gminy wiejskiej należało 899 ha ziemi, natomiast do obszaru

dworskiego - 884 ha ziemi. Zalesie było oddalone od Strzelec, miasta powiatowego o

12,5 km. We wsi znajdowała się poczta, natomiast najbliższa stacja kolejowa mieściła się w

Leśnicy. W samym Zalesiu w roku 1910 było 1584 mieszkańców, z czego 49 osób mówiło w

języku niemieckim, 1530 osób w języku polskim, a 5 osób było dwujęzycznych; z tych danych

wynika, że 96,9 % ludności we wsi mówiła po polsku. W porównaniu z okolicznymi

miejscowościami był to jeden z najwyższych odsetek osób mówiących po polsku.

W 1872 roku prezydent rejencji opolskiej wydał zarządzenie, w którym zabroniono

używania języka polskiego w szkołach z wyjątkiem klas najniższych; miał on być zaledwie

językiem pomocniczym. Zezwalano tylko na nauczanie religii w języku polskim. Natomiast w

roku 1906 władze rejencji opolskiej poleciły nauczycielom szkół elementarnych karać

uczniów, którzy śpiewali polskie piosenki w czasie różnych uroczystości. Być może właśnie te

wydarzenia zainicjowały powstanie pewnego konfliktu narodowościowego, który na

przestrzeni dalszych dziejów Zalesia co pewien czas odżywał w świadomości władz i

mieszkańców.

Zakończenie I wojny światowej przyniosło klęskę państw centralnych i odrodzenie się

państw, które po latach długiej nieobecności wróciły na arenę polityki międzynarodowej.

Formowanie się nowych granic było procesem rozległym w czasie, przedzielonym m.in.

Plebiscytem i okresem Powstań Śląskich (1919,1920,1921), z których Trzecie w sposób

szczególny pozostawiło ślady w ludziach i tej ziemi.

W dniu 20 III 1921 roku odbył się plebiscyt, który miał zadecydować o przynależności

Górnego Śląska.

15

W obwodzie strzeleckim na ogólną liczbę 45 412 głosujących za Polską padło 23 023

głosów, za Niemcami - 22 389. Na 122 gminy aż 79 głosowało za Polską (66, 3 %), a za

Niemcami 43 gminy (33, 7 %). W Zalesiu (łącznie z Popicami) w czasie plebiscytu na 1003

osoby uprawnione do głosowania (w tym 96 emigrantów) 606 osób głosowało za Polską,

367- za Niemcami. Po przeprowadzeniu plebiscytu Rada Ambasadorów miała zadecydować o

przebiegu granicy polsko – niemieckiej. Nieprzychylne stanowisko przedstawicieli Wielkiej

Brytanii i Włoch w Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej wobec Polski oraz

realna możliwość podjęcia niekorzystnych dla strony polskiej postanowień granicznych

przyczyniła się do podjęcia decyzji o rozpoczęciu akcji zbrojnej: w nocy z 2 na 3 V 1921 roku

wybuchło III powstanie śląskie, którego główne walki toczyły się właśnie m.in. w rejonie

Zalesia i okolic (Kędzierzyna, Góry Św. Anny, Zdzieszowic, Leśnicy, Ujazdu itd.) w maju i

czerwcu tego roku. Wielu mieszkańców Zalesia wzięło udział w III powstaniu śląskim i wielu z

nich poświęciło życie. Wieś wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk i za każdym razem Niemcy

okrutnie się mścili na mieszkańcach Zalesia za udział w powstaniu. 20 X 1921 roku Rada

Ambasadorów podjęła decyzje odnośnie podziału Górnego Śląska. Na mocy tych

postanowień powiat strzelecki pozostał w granicach państwa niemieckiego.

Spisy ludności przeprowadzone w okresie międzywojennym miały na celu uzasadnienie

praw niemieckich do części Górnego Śląska, który został przyznany Rzeszy w trakcie

plebiscytu. Spisy z roku 1925, 1933 i 1939 wskazują na spadek liczby osób z ojczystym

językiem polskim oraz gwałtowny wzrost osób z grupy tzw. „dwujęzycznych”. Wyniki te

potwierdzają również dane z Zalesia. Rzeczywistą ocenę zasięgu polskości na Opolszczyźnie

można dokonać dzięki ankiecie kościelnej z roku 1931, którą przeprowadziły władze

kościelne dla własnych celów. Badania te miały na celu określić liczbę osób, dla których

niezbędne było odprawianie praktyk religijnych w języku polskim. W Zalesiu, dzięki

przeprowadzonej ankiecie kościelnej w roku 1931, wiadomo, że na 2301 mieszkańców dla

99% konieczny w dziedzinie praktyk religijnych był język polski; w języku polskim odbywały

się msze niedzielne, spowiedź oraz katechizm. Późniejsze dane z lat 1934/1935 oraz

1937/1938 wskazują wyraźnie na wzrost zapotrzebowania na msze w języku niemieckim w

niedzielę oraz w dni powszednie, dlatego też coraz częściej jedna z mszy niedzielnych była

prowadzona w języku niemieckim.

Okres międzywojenny to z jednej strony czas silnej akcji germanizacyjnej a z drugiej

próby pielęgnowania tradycji polskich i polskiego języka. Inicjatorem działań było działające

na Śląsku Opolskim Polsko – Katolickie Towarzystwo Szkolne (PKTS), pod egidą którego

odradzało się polskie życie kulturalno – oświatowe. Przez krótki czas funkcjonowała w

Zalesiu szkoła mniejszościowa. W 1932 roku została ona zamknięta, ponieważ wielu

rodziców, wskutek różnych nacisków przeniosło swoje dzieci z powrotem do szkoły

niemieckiej. niektórzy rodzice z Zalesia posyłali swoje dzieci do polskiej szkoły prywatnej w

Jemielnicy. W latach 1934 –1935 Zalesianie, nie mogąc uzyskać prawa reaktywowania

polskiej szkoły powszechnej, poparli starania Związku Polaków w Niemczech (ZPwN) w

sprawie ulokowaniu we wsi szkoły rolniczej. Niemcy zgodzili się na zorganizowanie kursów

przysposobienia rolniczego dla młodzieży pozaszkolnej. W latach 1937 – 1938 odbywały się

w Zalesiu takie kursy. Natomiast część młodzieży kształciła się w zawodowych szkołach

16

rolniczych po stronie polskiej w Rybniku oraz w Środzie Wielkopolskiej. Na Opolszczyźnie

często język polski nauczany był w formie prywatnych kursów. Od 1935 roku kurs języka

polskiego był prowadzony również w Zalesiu w prywatnym domu Józefa Wilkowskiego. W

1926 roku w Zalesiu powstały dwa śpiewacze zespoły amatorskie: „Lutnia”, do której

należało 15 członków, oraz chór męski „Piast”. Należały do najlepszych i najbardziej

aktywnych zespołów tego typu na ziemi strzeleckiej. W 1919 roku powstało zalesiańskie

gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego ”Sokół”, które było kierowane przez Józefa

Wilkowskiego. Zrzeszało ono młodzież z Zalesia i okolicznych wiosek. Działalność

towarzystwa sprowadzała się do ćwiczeń gimnastycznych, sportu (m.in. boksu) i turystyki

(głównie kolarstwa). W 1934 roku założono we wsi klub piłkarski.

Ważnym wydarzeniem okresu międzywojennego dla Zalesia było wybudowanie w latach

1933 – 1936 linii kolejowej łączące Strzelce z Kędzierzynem, która przebiegała przez Zalesie.

Początek II wojny światowej to likwidowanie wszystkich przejawów polskości. Zamknięto

wszystkie lokale organizacji polskich i skonfiskowano ich mienie. Dokonano aresztowań

działaczy polskich i osadzono ich w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie.

Od roku 1940 w rejon leśnicki Niemcy kierowali jeńców wojennych oraz przymusowych

robotników do pracy przy największej planowanej przez nich inwestycji. Tą inwestycją miała

być budowa jednego z brakujących odcinków autostrady Gliwice – Wrocław. W tym celu

Niemcy utworzyli obóz pracy przymusowej w Zalesiu Śląskim. Był to jeden z 16 obozów

pracy, które powstały na Śląsku Opolskim wzdłuż budowanej autostrady Wrocław – Katowice

(Reichsautobahn – RAB 29). Początkowo w obozie umieszczono polskich robotników

przymusowych pochodzących z ziem wcielonych do III Rzeszy. Od jesieni 1940 r. na ich

miejsce zaczęto masowo przywozić grupy robotników żydowskich z gett w Będzinie,

Sosnowcu i Czeladzi.

Na wiosnę 1942 r. podjęto decyzję o wstrzymaniu budowy autostrady. W jakiś czas

później obóz pracy w Zalesiu Śląskim został zamknięty, a więźniów przewieziono do innych

obozów położonych przy zakładach przemysłowych.

Od 1943 roku w Zalesiu istniał oddział roboczy jeńców radzieckich R 425, którzy

pracowali w rolnictwie.

22 stycznia 1945 roku, w samo południe, jednostki 3 Armii Pancernej gen. P. Rybałki

oraz 21 Armii gen. D. Gusiewa wkroczyły do Zalesia.

18 III 1945 roku zostały oficjalnie przekazane stronie polskiej prawobrzeżne tereny

Śląska Opolskiego. Pierwsze miesiące po wyzwoleniu były bardzo trudne. Brakowało

żywności, lekarstw i innych artykułów pierwszej potrzeby. Wiele obiektów użyteczności

publicznej, zakładów pracy, domów i gospodarstw rolnych uległo poważnemu zniszczeniu na

skutek działań wojennych. Jednym z istotnych problemów pierwszych powojennych miesięcy

była również kwestia ludnościowa i problem tzw. weryfikacji pod względem

narodowościowym. Z akcją weryfikacyjną zbiegła się akcja repatriacyjna. Do Zalesia przybyła

też pewna grupa repatriantów, zza Buga. Władze osiedliły ich w opuszczonych budynkach

poniemieckich lub w gospodarstwach, których właściciele uchodzili za Niemców. Niechętnie

zostali oni przyjęci przez miejscową ludność. Mówiono na nich ”Hadziaje”. W pierwszych

powojennych miesiącach ludność miejscową dotknęła akcja repolonizacyjna. Realizowano ją

17

poprzez zmuszanie ludności do uczęszczania na specjalne kursy dla analfabetów, zmianę

nazwisk oraz imion, zacieranie niemieckich napisów na domach, nagrobkach itp. Na rok 1947

i 1948 przypadło największe nasilenie tej akcji.

Pierwsza powojenna reforma administracyjna wprowadzała z dniem 27 X 1945 roku na

Śląsku Opolskim gminy zbiorcze. Powiat strzelecki został podzielony na 3 miasta i 14 gmin

zbiorczych, w skład których wchodziły sołectwa, zwane wówczas gromadami. Zalesie

należało wraz z innymi czterema wsiami do gminy Zimna Wódka. W 1954 roku została

przeprowadzona ponowna reforma podziału administracyjnego, która polegała na likwidacji

dotychczasowych gromad i gmin zbiorczych. W wyniku nowego podziału administracyjnego

Zalesie stało się gromadą, w skład której wchodziły następujące miejscowości: Zalesie,

Czarnocin oraz Lichynia. W 1972 roku została przeprowadzona kolejna reforma

administracyjna, która zlikwidowała gromady, a w ich miejsce powołała gminy jako jednostki

administracji podstawowej. Zalesie stało się jedną ze wsi wchodzących w skład gminy w

Leśnicy.

Z majątków w Zalesiu i w Lichyni zostało utworzone gospodarstwo rolne pod zarządem

Państwowych Nieruchomości Ziemskich, a od 1949 roku Państwowe Gospodarstwo Rolne.

PGR zajmowało łącznie 1411 ha powierzchni. Po roku 1956 funkcjonował państwowy

ośrodek maszynowy, a także warsztat ślusarski oraz warsztat naprawy maszyn, narzędzi

rolniczych i sprzętu elektrotechnicznego. Na początku roku 1957 zostało założone w Zalesiu

Kółko Rolnicze.

W dniu 19 XII 1948 roku udało się otworzyć świetlicę w Zalesiu, która była jednak

odwiedzana przez mieszkańców sporadycznie. Z inicjatywy Kółka Rolniczego powstało w

1963 roku Koło Gospodyń, natomiast w 1966 roku został otwarty Ośrodek Praktycznej

Gospodyni, który organizował kursy gotowania oraz kroju i szycia, a także pokazy oraz

pogadanki na temat np. racjonalnej hodowli zwierząt gospodarskich.

W styczniu 1956 roku został otwarty Ośrodek Zdrowia.

W dniu 1 VI 1958 roku została otwarta biblioteka gromadzka w Zalesiu.

Na przełomie lat 50-tych i 60-tych Zalesie zaczęło zmieniać swoje oblicze. W latach 1956

- 1960 zostało wybudowanych 130 nowych izb, dużo nowych domów bądź przebudowywano

stare. We wsi zostało zainstalowane oświetlenie uliczne, a przede wszystkim

zelektryfikowano Osiedle XV-lecia. Podjęto starania wyremontowania dróg polnych oraz

wybudowania drogi biegnącej przez Zalesie, która łączyła wieś z Osiedlem XV-lecia;

zbudowano również drogę łączącą Zalesie z Czarnosinem. Usprawniono komunikację,

uruchamiając linię autobusową Zalesie – Czarnosin – Olszowa oraz Zalesie – Sławięcice –

Kędzierzyn.

W latach 60 - tych przeprowadzono wiele inwestycji, które ułatwiły życie mieszkańcom

wsi: otwarto pocztę i wybudowano Agronomówkę, a także uruchomiono punkt skupu zboża

i otwarto zlewnie. Największe przedsięwzięcia tych lat to wybudowanie nowej szkoły oraz

uruchomienie wodociągu we wsi. Już w 1955 roku w Zalesiu funkcjonowało przedszkole. Po

wybudowaniu nowej szkoły przebudowano starą na przedszkole oraz 4 mieszkania dla

miejscowych nauczycieli.

18

W latach 60 - tych w Zalesiu funkcjonowało 8 sklepów GS-owskich (4spożywcze, 1

masarski, 1 artykułów przemysłowych, 2 wielobranżowe), 2 prywatne piekarnie oraz 14

warsztatów (3 kowalskie, 2 stolarskie, 7 krawieckich, 1 kołodziejski, 1 zakład fotograficzny).

Od 1961 roku w Zalesiu co roku w okresie jesienno – zimowym odbywały się szkolenia

rolnicze. Natomiast w roku następnym zorganizowano 2-letnią szkołę Przysposobienia

Rolniczego, którą do roku 1971 ukończyło 25 osób.

Przełom lat 60- tych i 70- tych przyniósł ze sobą również zmiany w strukturze zawodowej

wśród mieszkańców Zalesia. Zdecydowanie wzrosła liczba osób, która utrzymywała się z

pracy pozarolniczej. Wiąże się z tym zjawiskiem powstanie grupy osób określanej mianem

chłoporobotników, którzy prócz pracy zawodowej zajmowali się także prowadzeniem

gospodarstwa. W tych latach w domach zalesiańskich zaczęły się pojawiać łazienki,

telewizory i radioodbiorniki, a rolnicy nabywali nowoczesny sprzęt rolniczy.

W latach 80- tych zarysowało się zjawisko zmniejszania się indywidualnych gospodarstw

rolnych. Coraz większa grupa chłoporobotników zaczęła się wyzbywać swojej ziemi,

sprzedając ją bogatszym sąsiadom bądź oddając w długoletnią dzierżawę.

Zmiany, jakie zaszły w Polsce po roku 1989, miały również wpływ na rozwój wydarzeń w

powiecie strzeleckim. Spowodowały one upadek niektórych zakładów, ograniczenie

produkcji, redukcję etatów, rosnące bezrobocie. Alternatywą dla ludzi, którzy pozostawali

bez pracy bądź jej szukali, stała się stworzona przez ustawodawstwo niemieckie możliwość

ubiegania się o przyznanie niemieckiego paszportu. Jego uzyskanie dawała możliwość

podjęcia legalnej pracy w Niemczech i innych krajach Unii Europejskiej. Na początku lat 90-

tych zjawisko to stało się powszechne.

W wyniku ogromnych zmian, jakie ogarnęły Polskę, zdecydowanie zmienił się również

obraz Zalesia. Wiele instytucji, które służyły mieszkańcom przez lata, zostało zamkniętych.

Zalesie zostało pozbawione punktu medycznego, sieci kolejowej oraz poczty. Zdecydowanie

zubożał węzeł komunikacyjny. W Zalesiu zostało zamknięte Kółko Rolnicze, kiosk „RUCH- u”

oraz wiele sklepów, które okazały się nierentowne. Stopniowo zmniejsza się liczba

mieszkańców Zalesia.

19

3.4. DAWNE ŻYCIE I UBIÓR MIESZKAŃCÓW

Dawne życie mieszkańców

W rodzinnych domach wszystkie czynności odbywały się wg określonego

harmonogramu. Każdy członek był nierozłącznym ogniwem w rodzinie. Każdy miał swoją rolę

do spełnienia.

Lato

W okresie letnim wstawano wraz ze wschodem

słońca - ok godz. 4.00, 5.00 rano. Starsi domownicy

najpierw musieli zadbać o swój dobytek. Już o godz.

6.00 domownicy zasiadali do wspólnego śniadania,

które składało się głównie z koźlego mleka lub kawy

oraz chleba. Po śniadaniu dorośli wyruszali z grabiami

i sierpami pracować w polu, a dzieci udawały się do

szkoły gdzie uczyły się do około godz. 12.00. O tej

zwykle porze rozpoczynał się rodzinny obiad. Był urozmaicony i zawierał: kapustę z

kartoflami i słoniną, czasami sałata i ogórki zaprawione kwaśnym mlekiem i octem. Na drugie

danie, podawano rosół mięsny wraz z ziemniakami, ryżem lub krupami a w niedziele

nudlami. Po tym posilano się mięsem z kluskami z tartych kartofli lub mąki. Deser składał się

z zaprawionych czereśni, jagód, gruszek.

Po obiedzie każdy domownik miał godzinną przerwę, w trakcie której dojono i

zaopatrzano krowy i konie. Już około godz. 14.00 wyruszano ponownie w pole gdzie

sożywano także podwieczorek, na którym jedzono chleb z masłem lub serem. Popijano wodą

z octem, lemoniadą lub piwem.

Około godz. 18.00 chłopi z Zalesia kończyli

prace na polu i wracali do domów, a tam

kolejne prace. Dzień w zalesiańskiej rodzinie

kończył się kolacją, która składała się z kartofli

zaprawionych szperkę i tłuszczem. Zapijało się

kwaśnym mlekiem lub kiszką. Po kolacji

odbywała się modlitwa - często wspólna.

20

Zima

W porze zimowej cały porządek codziennych czynności wyglądał znacznie inaczej.

Domownicy wstawali ok. 5.00, 6.00 rano. Wobec tego częściej mogli wybierać się na poranne

msze święte. Po mszy jedzono pierwsze śniadanie,

na którym spożywano żur lub wodziankę i raczej

rzadziej żywiono się pokarmami mięsnymi.

Jedzono częściej zupy z ryżem i krupy.

Bardzo ostro przestrzegano postu w każdy piątek

oraz w dni postne. Jedzono wtedy śledzie w soli.

Gdy wcześnie robiło się ciemno i nie było

warunków do pracy, mieszkańcy udawali się do

znajomych, czytali opowieści lub darli pierze.

W niedzielę - dzień wolny od prac -

mieszkańcy pozwalali sobie na znacznie dłuższy

sen i odpoczynek. Pokarmy w tym dniu były

obfitsze niż w bez tydzień. Wszyscy także

obowiązkowo uczestniczyli we mszy św. a po południu w nieszporach. Dopiero później

odwiedzano rodziny i znajomych.

Jeśli nadchodziły jakieś poważne święta to gospodynie piekły placki z mąki, połączone

z drożdżami i mlekiem. Mazano je później serem, makiem a na końcu powidłami. Dodawano

do smaku cukier, rodzynki i powstawał kołacz.

Gdy jednak zbliżały się jakieś uroczystości rodzinne, wtedy robiono kreple na maśle,

słoninie lub szmalcu. Popijano herbatą wraz z bułkami i różkami. Czasami degustowano się

kawą z mlekiem i cukrem.

Jesień – Wiosna

Okres między jesienią a wiosną był

bardzo pracowitym dla zalesian. Czas ten

spędzano na omłocie zboża a czynności te

wykonywano za pomocą cepów. Dopiero w

XIX wieku w Zalesiu pojawiły się mechaniczne

maszyny do młocenia. Za pomocą tych

maszyn młócono także pszenicę, owies,

jęczmień, groch, łubin, koniczynę i żyto.

Często do prac takich zatrudniano

parobków, gdyż przy tej pracy potrzebnych było ok 5-7 osób.

W pracy pomagały także dzieci. Starsi chłopcy wypasali bydło. W wolnym czasie dzieci

bawiły się w różne zabawy takie jak: gra w wilka, w zajączka, w ptaki czy w hukę. Dzieci

często śpiewały także przy okazji piosenki pasterskie.

Dzieci pomagały także w ogrodzie i zajęciach polnych. Przez to uczyły się od starszych

jak należy je wykonywać by później przejąć gospodarstwo po rodzicach.

21

W gospodarstwie pomagali także najstarsi w domach, czyli starzykowie. Częstym

zajęciem dziadka było koszenie kosą zboża czy koniczyny, częste wyjazdy końmi na pole lub

do miasta. W czasie zimy pomagał także przy młoceniu płodów rolnych.

Babcie zajmowały się przeważnie domem. Porządkowały pokoje aby było czysto i miło.

Ważnym zajęciem babć było także pilnowanie wnucząt, gdyż rodzice pracowali w polu lub

zajmowali się innymi pracami.

Dawny ubiór mieszkańców

Mieszkańcy Zalesia ubierali się bardzo typowo.

Ich stroje wykonywane były z lnianych płócien , a

dopiero później z lepszych materiałów. Degustowano w

ciemniejszych barwach takich jak czerń, brąz.

Kobiety nosiły pomarszczone i szerokie

spódnice. Spódnica ta była bardzo kolorowa. Na

wierzch nakładano barwne fartuchy. Głowa kobiety

była przykryta białymi czepcami z trzema wstążkami.

Dostojniejsze panie posiadały dwa czepce - jeden na

lato a drugi (cieplejszy) na zimę. Młode dziewczęta

nosiły białe bluzki z haftowanymi rękawami, a na nie

nakładane były zdobione koralikami gorsety.

Mężczyźni

ubierali zaś białe,

szerokie i wykonane

z lnu spodnie oraz

płaszcze. Panowie o grubych portfelach nosili wysokie

buty. Biedniejsi zmuszeni byli owijać nogi materiałem z

lnu i paskami.

Na przełomie wieków XIX i XX wygląd

noszonych strojów się zmienił. Kobiety zaczęły

ubierać w tzw. jupy, czyli kaboty wraz z kieckami

szytymi z tych samych materiałów. Dodatkowymi

ozdobami były zapaski, które nakładano później na

spódnicę. W tygodniu używano cieńszego płótna. W

święta noszono jedwabie w kolorowe wzory.

Na głowę ubierano czepeczki z dwoma wstążkami

opadającymi na plecy lub chustki w kolorze czarnym, beżowym lub białym. Miały one 20

centymetrowe frędzle. W czasie zimy zakładano także flanelowe spódnice.

22

Na nogi zakładano pantofle o drewnianej

podeszwie lub (na święta) trzewiki do kolan wykonane

ze skóry.

Panny z włosów plotły warkocze, które

zarzucały na plecy. Kobiety zamężne tworzyły z włosów

kiksy. Kobiety nie nosiły żadnych specjalnych ozdób, za

wyjątkiem broszek oraz kolczyków.

Strój mężczyzny nie zmienił się aż tak poważnie.

Większość pozostała ta sama. Jedynie w zimie zakładali

"kabzioki" oraz długie kożuchy. W porze letniej głowę

zdobił kapelusz z płótna lub ze słomy. W zimie panowie

nosili czapki, a nogi chroniły drewniane pantofle.

Bardziej zmienił się strój odświętny mężczyzny. Jeszcze

do roku 1920 noszono surduty w ciemnych barwach.

Dopasowywali do nich czarne spodnie, na głowę

czapkę z daszkiem a na nogi skórzane buty po kolana.

W latach 1920-40 panowie nosili fraki, a pod spodem

białą koszulę. Na szyję zakładano

muchę. Głowy zdobił cylinder a

ręce białe rękawiczki. Dopiero w

latach czterdziestych mężczyźni

zaczęli nosić garnitury.

23

3.5. MIESZKAŃCY, ORGANIZACJE SPOŁECZNE, INSTYTUCJE.

Zalesie Śląskie to najliczniejsza wieś w gminie Leśnica. Według stanu na dzień 31

grudnia 2011 liczba ludności wynosi 1246 osób. Znaczna część z nich to rolnicy utrzymujący

się z własnych gospodarstw rolnych. Część mieszkańców utrzymuje się pracy najemnej,

niewielki odsetek pracuje na własny rachunek. Spora grupa mieszkańców stale lub sezonowo

pracuje za granicą – głównie w Niemczech i w Holandii.

Tendencje demograficzne w naszej miejscowości w ostatnich latach są dokładnym

odzwierciedleniem sytuacji demograficznej zarówno na Opolszczyźnie jak i w całym kraju.

Liczba ludności w Zalesiu Śląskim systematycznie maleje. Spowodowane jest to rosnącą

migracją mieszkańców do miast lub za granicę, głównie w poszukiwaniu atrakcyjniejszego

zatrudnienia. Występuje również niepokojące zjawisko wśród młodzieży, polegające na

zaspokajaniu aspiracji w zakresie wykształcenia na poziomie gimnazjum lub szkoły

ponadgimnazjalnej. Niewielki odsetek młodych ludzi zainteresowanych zdobyciem wyższego

wykształcenia migruje do dużych ośrodków akademickich a potem, po ukończeniu studiów

nie powraca już do Zalesia z powodu braku możliwości zatrudnienia odpowiedniego do

kwalifikacji i aspiracji. Spadek liczby ludności jest również wynikiem ujemnego przyrostu

naturalnego. Malejąca liczba urodzeń wynika, między innymi z pogarszającej się sytuacji

finansowej wielu mieszkańców, braku perspektyw na znalezienie satysfakcjonującej pracy

oraz kłopotów mieszkaniowych.

Liczba ludności kształtuje się następująco:

1845 r. - 1.100

1910 r. - 1.584

1996 r. - 1.468

1998 r. - 1.436

1999 r. - 1.435

2000 r. - 1.420

2001 r. - 1.412

2002 r. - 1.404

2003 r. - 1.406

2004 r. - 1.392

2005 r. - 1.363

2006 r. - 1.348

2007 r. - 1.319

2008 r. - 1.291

2009 r. - 1.289

2010 r. - 1.265

31.12.2011 r. – 1.246

24

Ochotnicza Straż Pożarna

Pierwsze wzmianki o straży pożarnej pochodzą z roku 1896, kiedy to mieszkańcy wioski

nękani sporą ilością pożarów jak na te czasy utworzyli tzw. "Samoobronę Pożarową", którą

nazywano także "Freiwilige Feuerwehr". W ich wyposażeniu były wózki, wozy z beczkami,

bosaki, siekiery a w pobliżu dużych gospodarstw powstawały zbiorniki i stawy z wodą, z

których w razie pożaru czerpano wodę.

Pierwszą strażnicą była drewniana szopa, w której przechowywano sprzęt, dopiero po

jakimś czasie była ona murowana i stała przy posesji P. Rochnia (ul. Kościuszki).

Pierwszą akcją gaśniczą "Samoobrony" był pożar w 1899 roku.

W roku 1902, 1907, 1909 i 1913 wieś "nawiedziły" wielkie pożary, które niszczyły

dobytek wielu gospodarzy. Po pożarze w majątku ziemskim w roku 1909 mieszkańcy ze

wspólnej zbiórki pieniędzy zakupili sikawkę pożarową.

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

14

36

14

35

14

20

14

12

14

04

14

06

13

92

13

63

13

48

13

19

12

91

12

89

12

65

12

46

90

02

89

66

88

91

88

49

87

75

87

08

85

91

85

30

84

64

83

48

81

57

80

88

80

42

79

71

Mieszkańcy Zalesia Śląskiego na tle mieszkańców gminy Leśnica

Ludność Zalesia Śląskiego

Ludność gminy Leśnica

25

W okresie międzywojennym zasłużonymi były osoby o nazwiskach: Biskup, Ciupka,

Duda, Dziaćko, Jońca, Krawiec, Majnusz, Niemiec, Tiszbierek.

Po II wojnie światowej powstał pierwszy zarząd OSP w Zalesiu, w której w składzie

znaleźli się: prezes - Jan Szopa, naczelnik - Własysław Wilkowski. Członkami byli: Maksymilian

Chroszcz, Norbert Duda, Franciszek Koppa, Bonifacy Krawiec, Majnusz. Nadal w wyposażeniu

strażaków była przedwojenna sikawka, którą przechowywano w szkolnej stodole. Niestety

dyrektor szkoły Julian Krupa nakazał jej usunięcie twierdząc, że to budynek szkoły. Zatem

została ona przeniesiona 6 VII 1949 roku do majątku PGR-owskiego.

W latach 50-siątych skład zarządu OSP uległ zmianie. I tak: prezesem został - Wiktor

Kaczmarczyk, funkcję naczelnika sprawował - Władysław Wilkowski. Członkami byli: Roman

Biskup, Maksymilian Chroszcz, Norbert Duda i Jerzy Szulc. Strażacy są nadal bez strażnicy, ale

są konsenkwentni i szkolą się teoretycznie oraz praktycznie. Biorą także udział w zawodach,

w których zajmują czołowe miejsca.

Z protokołu z 17 lutego 1952 roku dowiadujemy się, że nowy zarząd w składzie:

komendant - Wilkowski Władysław, w-ce komendant - Milczanowski Mieczysław oraz

członkowie: Szulc Jan, Wieczorek Jan, Bisukup Roman, Kaczmarczyk Wiktor, Wieczorek Józef i

inni odzyskali dawne miejsce składowania narzędzi pożarniczych - szkolną stodołę która

później przez dłuższy czas pełniła rolę strażnicy. W skład wyposażenia weszła już motopompa

M-200, dla której druh Kaleta Franciszek wykonał podwozie. Strażacy otrzymali także nowe

mundury.

W roku 1957 po akcji gaśniczej w Zalesiu motopompa uległa awarii. Jednak dzięki

zaangażowaniu druha Zbigniewa Korczyńskiego w naprawę silnika i podwozia udało się

przywrócić ją do dobrego stanu.

Rok 1958 to 36 członków czynnych i 24 wspierających wchodzących w skład OSP Zalesie

Śl. Podjęto także decyzję o wybudowaniu nowej remizy. Zajęto się także przystosowaniem

stawu na terenie PGR-owskim do celów pożarniczych. Udało się jednak zrealizować część

planów.

Dalszą ich realizacja zajął nowy skład zarządu. Prezesem został - Józef Stróżyna,

naczelnikiem - Władysław Wilkowski, wiceprezesem - Zbigniew Korczyński. Członkami byli:

Maksymilian Chroszcz, Jerzy Gerlich, Józef Kostoń, Jerzy Szulc, Eryk Zwiór.

Uroczyste otwarcie nowej remizy oraz przekazanie nowego sztandaru odbyło się 20

września 1959 roku. W tym roku obchodzono także 50-lecie istnienia straży pożarnej w

Zalesiu. Podczas uroczystości przyznano brązowe medale "Za zasługi w pożarnictwie" oraz

dyplomy uznania osobom: prezesowi - Józefowi Strużna, naczelnikowi - Władysławowi

Wilkowskiemu, wiceprezesowi - Zbigniewowi Korczyńskiemu, przewodniczącemu

Gromadzkiej Rady Narodowej - Józefowi Kostoń oraz członkowi wspierającemu - Józefowi

Szydło.

W roku 1959 szeregi straży pożarnej liczyły 67 członków, którzy otrzymali samochód

bojowy marki "Star 20", który ufundowała Gromadzka Rada Narodowa. Jednostka zdobyła

także I miejsce w zawodach rejonowych, których organizatorem była Komenda Powiatowa

Straży Pożarnej. Dzięki takiemu wyposażeniu oraz dużemu doświadczeniu nasi strażacy brali

26

udział w gaszeniu pożarów także w pobliskich miejscowościach, m.in. w Zimnej Wódce,

Olszowej a także w akcjach ratunkowych podczas powodzi.

Lata 70-siąte to nowy samochód bojowy marki "Star 25" jaki otrzymała jednostka. Służył

on strażakom przez czternaście lat. W roku 1991 po oddaniu wysłużonego już pojazdu

bojowego na złom, jednostka pozostała bez możliwości wyjeżdżania do pożarów aż przez

rok. Dopiero przyjaciele naszej OSP ufundowali samochód marki "Opel Blitz". Niestety brak

było jednak beczkowozu, na który strażacy zmuszeni byli czekać aż sześć lat.

W 1996 roku straż pożarna w Zalesiu liczyła już 30 członków czynnych, 20 członków

wspierających, 12 dziewcząt Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej i 15 harcerzy. W tym roku 25

sierpnia obchodzone było 100-lecie istnienia i funkcjonowania OSP w Zalesiu. Podczas tych

uroczystości została odsłonięta tablica upamiętniająca wszystkich strażaków oraz

odznaczono sztandar "Złotym Znakiem Związku".

W 1997 roku ze składek członkowskich zakupiona została figurka patrona strażaków -

św. Floriana, która została umieszczona nad bramą wyjazdową z remizy.

W roku 1999 skład zarządu OSP w Zalesiu wyglądał następująco: prezes - Ryszard Golly,

wiceprezes – Olgierd Jakrzewski, naczelnik – Tadeusz Korczyński, skarbnik - Teresa Tiszbierek,

gospodarz - Bronisław Szura. Jednostka liczyła wówczas 55 członków czynnych, w tym 45

mężczyzn i 10 kobiet, 24 członków wspierających, 1 członka honorowego, 14 członków MDP,

w tym 2 dziewczyny, oraz 46 harcerzy. Także wyposażenie techniczne jednostki uległo

wzbogaceniu o nowy sprzęt, jak agregator prądotwórczy, stojak z reflektorem, myjka

podciśnieniowa.

W 2000 roku nasze remiza zajęła I miejsce w przeglądzie operacyjno-technicznym

jednostek OSP powiatu strzeleckiego. Jednostka otrzymała także nowy sztandar.

Pod koniec roku ustanowiony został nowy skład zarządu OSP w Zalesiu. I tak: prezesem

został - Ryszard Golly, wiceprezesem - Franciszek Wilkowski, naczelnikiem - Tadeusz

Korczyński, , zastępcą naczelnika - Krzysztof Koloch, sekretarzem - Teresa Golly,

gospodarzem - Bronisław Szura, skarbnikiem i kronikarzem - Teresa Tiszbierek.

W 2009 roku decyzją Komendanta Państwowej Straży Pożarnej RP – Ochotnicza Straż

Pożarna w Zalesiu Śląskim została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo –

Gaśniczego.

Dzień 9 grudnia 2011 roku zapisał się na zawsze w kartach historii naszej jednostki jak

również miejscowości i gminy jako dzień, w który jednostka otrzymała NOWY średni

samochód strażacki ratowniczo – gaśniczy MERCEDES ATEGO 1429.

Obecnie Ochotnicza Straż Pożarna w Zalesiu Śląskim liczy członków czynnych – 49 w tym

9 kobiet.

Członków wspierających - 23

Członków MDP chłopców - 18

Członków MDP dziewcząt - 18

W naszych szeregach mamy dwóch zawodowych strażaków: dh Teresa Tiszbierek i dh

Renata Golly. W naszej jednostce nad gotowością bojową czuwa dh naczelnik Tadeusz

Korczyński oraz jego zastępca Krzysztof Golly.

27

Szkoła Podstawowa im. Józefa Wilkowskiego

O pierwszej szkole w Zalesiu wspomina wpis z 1679 roku. Zbudowana była z drewna i nie

mająca jeszcze osobnego pomieszczenia lekcyjnego. Z tego powodu nauka w szkole do 1818

roku odbywała się w izbie nauczyciela. W roku 1687 po wizytacji stwierdzono niską

frekwencję uczniów czego przyczyną była nieobowiązkowa nauka. Sytuacja ta jednak

zmieniła się po 1727 roku.

Na początku XIX w. na miejscu starej szkoły postawiono nowy budynek do użytku

szkolnego w którym były już dwa pomieszczenia. Wobec tego w 1826 zatrudniono adiunkta,

który zamieszkał we wsi. Po trzech latach budynek przebudowano dodając jeszcze jedno

piętro. Szkoła ta znajdowała sie na terenach podmokłych, planowano zatem przeniesienie

szkoły na ówczesną ul. Kozielską (dziś ul. Kościuszki). Planu jednak nie zrealizowano. Za to

jednak szkołę wyremontowano i unowocześniono.

Liczba dzieci wynosiła w tym czasie 289. W latach 1845-1877 planowano budowę nowej

szkoły, ale brak pieniędzy był powodem kolejnych odroczeń. Plan zrealizowano dopiero w

1877 r. pod kierownictwem Seidła z Krapkowic. Ze względów technicznych z planowanego

miejsca budowę przeniesiono na miejsce dzisiejszego budynku mniejszości niemieckiej. Część

szkoły oddano do użytku w 1878 r. W 1905 szkołę podłączono do wodociągu, a w 1909 roku

otrzymała boisko do gier i ćwiczeń.

Pierwszym dyrektorem został w 1679 r. Schurlus, a po nim Juretzko (1687 r.), Sucharek

(1720 r.) Kander (1799 r.), Mathauschek (1799-1833), Piossek (1833-1859), Frank (1859-

1886), Olschenka (1886-1898). W latach przed I wojną światową w szkole uczyło się 300-320

uczniów. W tym czasie urząd dyrektora piastował Brand. Wynagrodzenia nauczycieli nie były

imponujące. Otrzymywali wynagrodzenie w postaci produktów naturalnych i częściowo

pieniężnie (guldeny, marki). Zadaniem nauczycieli było prowadzenie całej dokumentacji

szkolnej jak i również dziennika jako dowodów postępów uczniów w nauce. Osobą

inspektorującą był tutejszy proboszcz. Dopiero w 1886 roku szkoła znalazła się pod władzą

inspektoratu w Strzelcach Opolskich. Nieudaną próbą okazało się otwarcie szkoły

mniejszościowej, która zlikwidowana została w 1932r. Niepowodzeniem okazała się także

próba otwarcia polskiej szkoły w Popicach w 1931, do której zgłosiło się 35 dzieci.

Po II wojnie światowej w dniu 26 IV 1945r. uroczyście otwarto Publiczną Szkołę

Powszechną w Zalesiu Śląskim do której zgłosiło się 190 dzieci urodzonych w latach 1931-

1937. Kierownikiem tejże szkoły był Franciszek Strojny ; pomagała mu Maria Długaj. Józef

Wilkowski ofiarował szkole większość z pośród 52 polskich książek.

W okresie od 1948 do października 1951 stanowisko kierownika przejął Julian Krupe, a

po nim Józef Bubała.

W 1952 od miesiąca lutego do sierpnia kierownikiem szkoły w Zalesiu była Hildegarda

Janistowa. We wrześniu tego roku stanowisko przejął jej mąż Leon Janista, pełniąc tę funkcje

do 23 VI 1971 roku. Leon Janista sprawował również funkcje opiekuna orkiestry szkolnej,

założonej we wrześniu 1952r. Tworzyło ją pięciu uczniów, którzy dysponowali akordeonem,

skrzypcami, małym bębenkiem i dwiema ustnymi harmonijkami. Po dwóch tygodniach

dołączyło dwóch chłopców z Lichyni. Jako pierwszy występ orkiestra szkolna dała w dniu

28

15 I 1953r. W tym czasie liczyła już 18 osób. Występowała często w Zimnej Wódce, Cisowej,

Leśnicy, Ujeździe, Strzelcach. W maju 1953r. orkiestra liczyła 22 członków (15 chłopców i 7

dziewcząt). Do szczególnych osiągnięć

zaliczamy I miejsce w zawodach szkolnych

powiatowych, a II miejsce w

wojewódzkich. W maju 1961 roku orkiestra

szkolna została rozwiązana.

Tradycje polskości podtrzymywało w

Zalesiu Śląskim wiele rodzin, a wśród nich

rodzina Wilkowskich. Jej senior - znany

działacz powstańczy - zainicjował budowę

otwartej 1 maja 1965 r. nowej szkoły podstawowej, w którą włożył wiele serca. Wtedy to

mieszkańcy sołectwa wprowadzili Józefa Wilkowskiego do pachnącego jeszcze świeżą farbą

budynku, do której wtedy uczęszczało kilkoro jego wnucząt.

Na uroczystości otwarcia nowej szkoły obecni byli m.in. kurator Okręgu Szkolnego

Opolskiego - St. Micek, I sekretarz KP PZPR - St. Przybycień, przewodniczący Prezydium PRN -

Wł. Ciomperlik, przewodniczący Powiatowego Komitetu FJN - J. Rychel oraz gospodarze

gromady. Masowo stawiło się miejscowe społeczeństwo, które po ostatnim apelu na

podwórzu jeszcze starej szkoły przy ul. 15-grudnia (dziś św. Jadwigi), przemaszerowało wraz z

młodzieżą w pochodzie z orkiestrą do nowego budynku. Z bardzo starannie przygotowanym

programem artystycznym wystąpili uczniowie zalesiańskiej szkoły.

Rzymsko-katolicka parafia pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej

Nasza parafia leży w pd-zach. części Polski, a dokładniej w woj. opolskim, w gminie

Leśnica. W 1998 obchodziliśmy 775-lecie istnienia parafii, która obejmuje miejscowości:

Zalesie Śląskie i Lichynia. Liczba parafian w Zalesiu wynosi ok. 990, a w Lichynii ok. 380.

Po raz pierwszy zapis o naszej parafii pojawił się w dokumencie wydanym 25 maja 1223

roku. Dokument mówi ten, że wieś "Zales" będzie składać dzięsięcinę na rzecz zakonników w

Rybniku. Dopiero po roku 1228 roku obowiązek płacenia dotyczył klasztoru w Czarnowąsach.

Parafia doczekała się swojego

pierwszego proboszcza dopiero w połowie

XIV wieku, proboszcz nazywał się Jacobus.

Po raz kolejny naszą parafię wymieniono

w pierwszej połowie XVI wieku. Dotyczyła

ona wojny religijnej oraz prądu

reformacyjnego. Udział w tym miał także

Jerzy von Redern, dzierżawca posiadłości

strzeleckich oraz Zalesia Śląskiego. Starał

się on usunąć proboszcza katolickiego z

29

Zalesia Śląskiego, lecz nie udało mu się. Niestety podczas wojny trzydziestoletniej (1618-

1648) kościół i plebania zostały splądrowane, a dokumenty uległy zniszczeniu. Z tego też

powodu znamy jedynie nazwisko proboszcza Kowalskiego, który funkcję tą pełnił w Zalesiu

Śląskim w latach 1650-1658. Kolejnymi jego następcami był ks. Blasius Mienczolka (1658-

1665) oraz Jakobus Marison (1665-1668).

Po dwóch wizytacjach za czasów ks. Johanna Podolskiego (1668-1714), zostały

sporządzone protokoły. Dowiadujemy się z nich, że kościół parafialny p. w. św. Jadwigi w

Zalesiu Śląskim, prezentował się dość okazale choć nie posiadał wieży. Drzwi kościelne były

wykonane w sposób solidny co sprawiało, że pełniły one także funkcję obronną.

Wewnątrz kościoła znajdowały się ustawione w rzędach ławki oraz trzy ołtarze. Na ołtarzu

głównym znajdował się wizerunek św. Jadwigi, który był zabezpieczony kratami. Znajdowało

się tam także tabernakulum, który zawierał w sobie kielich a w kielichu Przenajświętszy

Sakrament. Po lewej stronie kościoła znajdowała się kazalnica, a przy małym ołtarzu

drewniana chrzcielnica. Zakrystia była po prawej stronie kościoła, a drzwi z zakrystii były

obite blachą. Obok kościoła znajdowała się drewniana wieża, w której znajdowały się dwa

dzwony. Trzeci dzwon był umieszczony pod dachem wewnątrz kościoła. Cmentarz ogrodzony

był kamiennym murem. Znajdował się tam także drewniany i mocno zniszczony budynek, w

którym przechowywano narzędzia.

Msze św. w okresie zimy sprawowane były o godz. 9.00, a czasie letnim o godz. 8.00. W

trakcie Mszy Świętych, kazania mówiono w języku polskim, a katechezy odbywały się przez

cały rok po kazaniach. Do chrztów dopuszczano trzech chrzestnych. W razie zagrożenia życia

dziecka chrztu mogły udzielać akuszerki. Opłata za chrzest i mszę wynosiły 4 srebrne grosze,

a za poświęcenie świec - 1 srebrny grosz. Do parafii należeli katolicy z Zalesia Śląskiego,

Lichyni (za wyjątkiem jednej rodziny) i odległego osiedla Popice. Od roku 1687 w parafii

pracowali trzej wikariusze pomocnicy. W skład probostwa wchodziły: budynek mieszkalny,

chlewy, stodoła i dwa piece. Pod nadzorem proboszcza znajdowała się plebania a resztą

budynków zajmowała się gmina. Na przełomie lat 1687/88 budżet parafii wyniósł 20 talarów

i 31 groszy. Niestety parafianie byli zadłużeni na kwotę 200 talarów wobec księcia von

Gaschina z Wysokiej.

W latach 1817-1846, kiedy to proboszczami byli kapelani wojskowi, kościół w Zalesiu

Śląskim został poddany gruntownemu remontowi, którym kierował ks. Heinze z Ujazdu.

Remont ten został jednak przerwany bo jak się okazało kościół był za mały na tak dużą liczbę

parafian. Zaplanowano więc jego rozbudowę. Sprawa ta jednak ciągnęła się przez kolejne 13

lat. Stan techniczny kościoła pogarszał się i zdarzało się, że w trakcie nabożeństw odpadał ze

ścian i sufitu tynk.

Dopiero w 1825 roku zdecydowano się na rozbudowę kościoła. Po dwóch latach budowa

została ukończona. Kościół został poświęcony przez biskupa wrocławskiego i oddany do

użytku. W rok później rozbudowana została wieża kościelna, a za pieniądze wiernych zostały

zakupione jeszcze trzy ołtarze. W roku 1837 zakupiona została chrzcielnica z szarego

marmuru. W głównym ołtarzu był umieszczony obraz z wizerunkiem św. Jadwigi, naszej

patronki. Obraz ten przedstawia modlącą się św. Jadwigę przed krzyżem, na którym Pan

30

Jezus odjąwszy prawą rękę zaczął jej błogosławić i wypowiedział słowa: "Jadwigo! Modlitwa

twa jest wysłuchana!". Obok świętej leżały płaszcz i korona książęca.

W lewym ołtarzu znajdował się obraz św. Jana Nepomucena, którego rozgniewany król

Wacław kazał wrzucić z mostu praskiego w spieniony nurt rzeki Wełtawy. Św. Jan

Nepomucen nie chciał mu wyjawić świętej tajemnicy spowiedzi. U góry obrazu ukazana jest

postać św. Jana unosząca się ku niebu za jego zasługi.

W prawym ołtarzu umieszczono obraz z wizerunkiem rodziców Najświętszej Panny, św.

Joachima i św. Anny. Obraz przedstawia sytuację jak rodzice św. Anny uczą Jej nauk religii

żydowskiej zawartych w księdze Mojżeszowej.

W 1852 za przyczyną proboszcza Franza Deutschmannek, rozbudowany został cmentarz.

W tym celu rozebrano kilka drewnianych domów, które sąsiadowały z cmentarzem.

Życzeniem tego proboszcza było, aby jego szczątki pochowane zostały pod murem kościoła.

Później prze krótki czas głową parafii był ks. Kaintzik, który przyczynił się do postawienia i

poświecenia ośmiu polnych krzyży. W latach 1856-1870 funkcję proboszcza spełniał ks.

Petschurek. Starał się on o prawidłowy rozwój oświaty. Za jego panowania na kościelnej

wieży umieszczono zegar, który został zakupiony za 84 talary na spółkę jednego mieszkańca

Zalesia Śląskiego z proboszczem.

Kolejnym proboszczem był ks. Rinke (1870-1882). To za jego czasów powołano pierwszą

radę parafialną - 1875 r., której pierwszym członkiem był Hadamik, a poźniej: Heisig, Johann,

Tamm, Franz, Niemietz, Alexander Tischbierek, Leopold Tischbierek, Johann Jalowy. W

Lichyni w skład rady wchodzili: Franz Paterok, J. Makosch i Johann Kommander.

W XIX wieku na terenie Zalesia Śląskiego, Lichyni i Popic znajdowały się trzy kapliczki polowe.

Nad kapliczką w Zalesiu Śląskim opiekę sprawował tutejszy sklepikarz. Na Popicach i Lichyni o

kapliczki dbali mieszkańcy.

W latach 1883-1903 proboszczem w Zalesiu Śląskim był ks. Dziadek. Cieszył się bardzo

dobrym autorytetem wśród swoich parafian. Za jego czasów przez mieszkańców zakupione

zostały w 1884 roku organy i obrazy przedstawiające drogę krzyżową. Odremontowane

zostało także wnętrze kościoła, a przed kościołem postawiony został krzyż ufundowany przez

rodzinę Gnielka.

Od listopada 1903 do września 1904 proboszczem był Paul Horoba. Po nim funkcję

przejął ks. Guido Heisih (1904-1923). Był bardzo lubiany przez parafian. Ksiądz ten przyczynił

się do przebudowy kościoła i do rozwoju wsi. Utworzył on kółka oświatowe, bibliotekę oraz

czytelnię. Starał się pomagać w odbudowie starej szkoły. Zorganizował przedszkole, które

utrzymywał z własnych środków finansowych. W czasie jego posługi w naszej parafii

przekazano do Strzelec Opolskich dzwon św. Jadwigi oraz stary dzwon na cel dobroczynny.

To smutne wydarzenie dla mieszkańców z racji tej, że dzwony były tutaj od wielu lat.

Wydarzenie to odbyło się 17 lipca 1917 roku. Stary dzwon pochodził z 1535 roku i ważył 6

ton - był najstarszym i najcięższym z trzech dzwonów a jego brzmienie można było usłyszeć

aż w Koźlu. Dzwon ten uległ uszkodzeniu w 1817 roku a w 1876 został przetopiony na nowy.

Dzwon św. Jadwigi był ufundowany przez rodzinę Bielerów. Rodzina ta otrzymała w zamian

od władz kościelnych zgodę na wybudowanie grobowca na cmentarzu w Zalesiu Śląskim.

31

Trzeci dzwon - dzwon śmierci - pochodził z 1616 roku. Po śmierci proboszcza Heisiga w 1923

roku jego funkcję przejął ks. Lerch (1924-1925).

Kolejnym proboszczem w Zalesiu Śląskim został ks. Josef Nitzke (1925-1952). Był bardzo

rygorystycznym proboszczem. Nie krył w sobie swojego niezadowolenia z poczynań parafian

co bardzo czynił podczas swoich kazań. W 1943 roku wojska niemieckie zajęły dwa dzwony

kościelne, które zarekwirowali. W parafii pozostał tylko najmniejszy dzwon.

Od roku 1952 do 1958 proboszczem był Józef Szymała. Był bardzo lubiany i szanowany

przez parafian. Doprowadził do gruntownego remontu kościoła a w szczególności

prezbiterium. Zapoczątkował także budowę kościoła w Lichyni. Ksiądz Szymała opuścił nagle

Zalesie Śląskie nie informując o tym nikogo. Udał się on do swojej rodziny w Niemczech,

która zaopiekowała się chorym na raka krtani księdzem.

Na rok proboszczem został franciszkanin ojciec Reinhold Gawlica (1958-1959), którego

parafianie również bardzo polubili. Z racji, że był zakonnikiem musiał opuścić Zalesie Śląskie i

wrócić do zakonu. Parafianie z Zalesia Śląskiego dwukrotnie prosili biskupa Kominka o

powrót ojca Reinholda do ich parafii. Jednak ich prośby nie zostały uwzględnione.

W latach 1959-1972 proboszczem w Zalesiu Śląskim był ks. Ryszard Kijowski, który jest

doktorem teologii oraz filozofii. Wprowadził on dyscyplinę i porządek. Postarał się o

gruntowny remont kościoła. Przyczynił się do budowy salek katechetycznych oraz

kontynuował budowę kościoła w Lichyni. Przez pewien czas przebywał w Wiedniu. Obecnie

przebywa na zasłużonej emeryturze w Niemczech.

Następcą ks. Kijowskiego został ks. Adam Igielski, który był proboszczem w latach 1972-

1977. Choć ks. Igielski był wśród nas krótko - ze względu na trudności społeczno - polityczne -

to jednak pozostawił po sobie wiele wspaniałych dzieł szczególnie w wymiarze materialnym,

m.in. kontynuacja budowy kościoła filialnego w Lichyni, powiększenie chóru w kościele

parafialnym, zawieszenie nowych dzwonów, itp. Przeniesiono go do tworzenia nowej parafii

w Opolu (kolonia Gosławicka), łącznie z budową kościoła, domu katechetycznego i plebanii.

Obecnie przebywa na zasłużonym odpoczynku w Domu Księży Emerytów w Opolu.

W latach 1977-2006 proboszczem naszej parafii był ks. dr Czesław Gac, który ma tytuł

naukowy doktora nauk humanistycznych. Ks. Czesław Gac przybył do Zalesia Śląskiego 16

lipca 1977 roku, zastępując pełniącego wcześniej funkcję proboszcza - ks. Adama Igielskiego.

Z jego osobą wiążą się ciekawe spotkania

przykościelne, dobre funkcjonowanie służby

liturgicznej, wspólne wyjazdy w ramach

wycieczek lub pielgrzymek, dyscyplina i surowe

reguły, sumienna dziewczęca schola.

To wszystko składa się na coś, co jest już

historią i wspomnieniami. Historią i

wspomnieniami, dla każdego z osobna - z innym

doświadczeniem.

W niedzielę 13 sierpnia 2006 r. ks. proboszcz

Czesław Gac odprawił Mszę Świętą dziękczynną w intencji parafian. Była to Msza Św.

pożegnalna, która była punktem kończącym etap prawie 30-letniej posługi kapłańskiej w

32

naszej parafii. Na tej Mszy był obecny również O. Eryk Kopa (SVD), który m.in. pod

przewodnictwem naszego księdza proboszcza, przygotowywał się do przyjęcia sakramentu

kapłaństwa. O. Eryk złożył również podziękowania w imieniu ks. Adriana Adamika, który w

tym czasie przebywał w Teksasie.

15 sierpnia 2006 r. w święto Wniebowzięcia NMP, o godz. 10.30 ks. Czesław Gac

odprawił w swojej parafii ostatnią Mszę Św., na której jeszcze raz wyraził swoją wdzięczność

za każdą pomoc, pamięć, modlitwę. Po Mszy parafianie wspólnie zaśpiewali dziękczynne

"Życzmy, życzymy...", a po wyśpiewaniu rozległy się brawa. Ks. Czesław Gac opuścił parafię

około godz. 16.00 i o tej porze przybył tutaj nowy

ksiądz, który przejął funkcję proboszcza - ks. Teodor

Smiatek, który swoimi korzeniami wywodzi się z

Jemielnicy. W październiku "odrodziły" się Dzieci

Maryi lub też inaczej zwane - Marianki. Marianki to

dzieci, które na wzór Matki Bożej żyją i służą Bogu i

Jego Kościołowi w swojej parafii. Ks. Teodor Smiatek

od początku wykazał się dużą aktywnością. Już w tym

samym roku sprowadził do naszej parafii relikwie

świętej Patronki Śląska i naszej parafii - św. Jadwigi.

Zostały przywiezione z Trzebnicy dnia 25 listopada

2006 r. w ramach pielgrzymki marianek,

ministrantów i lektorek do Wrocławia, Trzebnicy i

Oleśnicy. Natomiast 17 grudnia odbyła się

uroczystość wprowadzenia relikwii do naszej parafii.

Od samego początku zachęcał parafian do

podejmowania różnych inicjatyw duszpasterskich i

materialnych. Dzięki wspólnemu wysiłkowi ks.

Proboszcza i parafian udało się do tej pory wykonać

wiele ważnych, koniecznych remontów i renowacji wszystkich obiektów kościelnych,

budowę Groty Matki Bożej z widownią, generalnym uporządkowaniem naszego parafialnego

cmentarza, postawieniem pięciu nowych krzyży przydrożnych i wymianą wszystkich

nagrobków śp. księży Proboszczów spoczywających przy kościele parafialnym.

17 października 1999 roku, swoją działalność w naszej parafii rozpoczęło Koło św.

Jadwigi. Celem utworzenia Koła św. Jadwigi było naśladowanie życia św. Jadwigi Śląskiej,

która jest patronką parafii w Zalesiu Śląskim.

W naszej parafii często organizowane są różnego rodzaju wycieczki i pielgrzymki. Co

roku, w ostatnią niedzielę lipca z naszej parafii wyruszają na pieszą pielgrzymkę na Górę św.

Anny, pielgrzymi młodzi i starsi z Zalesia i Lichyni.

Obowiązkowo w naszej parafii odbywają się rekolekcje dla dzieci, młodzieży i ludzi

dorosłych.

Co roku także mieszkańcy Zalesia Śląskiego z okazji święta Bożego Ciała, bardzo pięknie

przystrajają swoje budynki oraz wykonują kwietne chodniki na ulicach, którymi przechodzi

kapłan z Najświętszym Sakramentem.

33

Rada Sołecka i Grupa Odnowy Wsi

Sołtys i Rada Sołecka w liczbie 8 osób, w obecnym składzie działa od 7 lutego 2011 roku.

Rada nie posiada swojej siedziby – korzysta z pomieszczeń Domu Spotkań DFK (Mniejszości

Niemieckiej) – obecnie w dyspozycji leśnickiego ośrodka Kultury i Rekreacji. Poprzednie lata

cechowały się bardzo małą aktywnością zarówno Sołtysa jak i Rady Sołeckiej. Od początku

swojej działalności nowo-wybrana Rada zaplanowała sobie szereg przedsięwzięć, które

konsekwentnie realizowała. Jednym z pierwszych efektów prac Rady było zorganizowanie

zebrania mieszkańców w dniu 23 marca, w trakcie którego jednogłośnie podjęto decyzję o

przystąpieniu do Programu Odnowy Wsi Opolskiej. Wszyscy obecni na zebraniu mieszkańcy

złożyli swój akces przystąpienia do Grupy Odnowy Wsi. Liderem Odnowy Wsi Zalesie Śląskie

został wybrany Zbigniew Romik – jednocześnie członek Rady Sołeckiej.

Początkowy entuzjazm wielu mieszkańców z czasem się zmniejszył i na spotkania Grupy

Odnowy Wsi przychodzi obecnie ok.10 – 12 osób – trzon grupy stanowią członkowie Rady

Sołeckiej. Niemniej działania zmierzające ku odnowie Zalesia Śląskiego są przez cały czas

znaczące i dynamiczne.

Organizacje (związki, stowarzyszenia) działające we wsi:

1 Ochotnicza Straż Pożarna w Zalesiu Śl. ul. Św. Jadwigi 2

2 LZS „Sokół” Zalesie Śl. ul. XV-lecia

3 Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów Koło w Zalesiu Śl.

4 Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku (DFK) Koło Zalesie Śl. ul. Św. Jadwigi 6

5 Koło św. Jadwigi przy Parafii św. Jadwigi

6 Związek Rolników Śląskich Koło w Zalesiu Śląskim

7 Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych Koło w Zalesiu Śląskim

Instytucje gminy na terenie wsi :

1 Szkoła Podstawowa im. Józefa Wilkowskiego w Zalesiu Śl. ul. Dworcowa 4

2 Publiczne Przedszkole w Zalesie Śl. ul. Dworcowa 4

3 Dom Spotkań TSKN (DFK) ul. Św. Jadwigi 6

Obiekty w dyspozycji sołectwa:

1 Remiza strażacka ze świetlicą - salą komputerową (5 stanowisk)

2 Boisko do piłki nożnej

34

Inne instytucje użyteczności publicznej:

1 Gabinet Stomatologiczny ul. XV- lecia 1

2 Agencja ubezpieczeniowa

3 Sklepy spożywcze 3 szt.

4 Restauracja i Bar „Nowa Zalesianka”

5 Bar „U Bogdana”

6 Sklep z odzieżą używaną

7 Agencja pocztowa

3.6. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I TECHNICZNA

Centrum wsi stanowi plac którego południową stronę stanowi skrzyżowanie dróg w

kierunku Leśnicy, Cisowej oraz Strzelec Opolskich i Sławięcic; wschodnią – remiza OSP,

zachodnią – restauracja „Nowa Zalesianka”; północną stronę zamyka teren kościoła św.

Jadwigi i budynek plebanii. Centrum placu stanowi klomb z odkrytymi niedawno

pozostałościami starej studni i obeliskiem upamiętniającym strażaków. Plac od północnej

strony przechodzi w ulicę św. Jadwigi. Za kościołem zlokalizowany jest budynek DFK, który

stanowi bazę aprowizacyjną w czasie organizowanych większych imprez i uroczystości

wiejskich. Plac jest również przystankiem – zajezdnią autobusową.

Budynek DFK, obecnie w dyspozycji Leśnickiego Ośrodka Kultury i Rekreacji stanowi

główne tymczasowe miejsce organizowanych przez Radę Sołecką imprez o różnym

charakterze. Miejsce to ma, niestety, ograniczoną powierzchnię i nie nadaje się do

organizacji imprez o liczebności ponad 50 osób. Większe imprezy organizowane są w

wynajętych namiotach i stanowią spore obciążenie finansowe; ograniczają się również do

ciepłych miesięcy.

Pewnym zainteresowaniem części mieszkańców cieszy się LZS Sokół Zalesie Śląskie. Na

boisku odbywają się regularnie mecze piłki nożnej, chociaż drużyna nie odnosi znaczących

sukcesów w lidze. Szatnie przy boisku piłkarskim stanowią stare, rozpadające się kontenery i

wymagają szybkiego remontu. Pewna część terenu jest niewykorzystana i mogłaby zostać

zaadaptowana np. na boisko do siatkówki, plac zabaw lub miejsce spotkań.

Nieco zapomnianym obiektem są pozostałości dawnej linii kolejowej Kędzierzyn –

Strzelce Opolskie i stacji kolejowej Zalesie Śląskie. Opuszczony budynek i plac wokół stacji

stopniowo popada w ruinę. Budynek mógłby stanowić w przyszłości np. podstawę

zaadoptowania na hotelik z wypożyczalnią rowerów czy też koni i stanowić bazę wycieczek

do parku krajobrazowego Góra Św. Anny.

35

Wyposażenie sołectwa w infrastrukturę:

1 Wodociąg wiejski z własną studnią głębinową (konieczny remont sieci)

2 Kanalizacja sanitarna – brak (do realizacji w części 2012/13) Kanalizacja deszczowa i rowy odwadniające – częściowo istniejące do remontu

3 Ulice główne o nawierzchni twardej asfaltowej Ulice boczne o nawierzchni twardej asfaltowej i utwardzone Drogi transportu wiejskiego niektóre utwardzone

4 Oświetlenie ulic – częściowe, do uzupełnienia

5 Chodniki – przy ulicach głównych, do remontu i uzupełnienia

6 Sieć energetyczna napowietrzna

7 Sieć telefonii stacjonarnej częściowo podziemna, w większości napowietrzna

8 Sieć internetowa – w części wykorzystująca łącza telefonii stacjonarnej; w części wsi brak możliwości technicznych dalszych podłączeń; część mieszkańców korzysta z łącza Internetu bezprzewodowego dostarczanego przez firmy WIREKOR i MIKROKOM,

9 Komunikacja – autobusowa lokalna międzymiastowa obsługiwana przez Veolię Kędzierzyn-Kożle i PKS Strzelce Opolskie; ilość kursów niezadowalająca, w dni wolne od pracy znikoma. Brak komunikacji podmiejskiej związanej z pobliskim Kędzierzynem-Koźlem znacznie ogranicza rozwój wsi. Nieczynna linia kolejowa – przy wzroście zainteresowania turystycznego regionem w dalekiej przyszłości możliwość rewitalizacji linii i istniejącego dworca kolejowego.

10 Szlaki turystyczne, pielgrzymkowe i ścieżki rowerowe – istniejące, oznakowane.

3.7 . ROLNICTWO, GOSPODARKA.

Na terenie wsi działa jedno duże gospodarstwo o uprawianym areale przekraczającym

100 ha. Prócz tego funkcjonuje kilka gospodarstw specjalistycznych nastawionych na

produkcję mleka, bydła, trzody chlewnej itp. Przedstawiona poniżej struktura gospodarstw

nie uwzględnia rzeczywistej sytuacji, w której bliżej nieokreślona część gruntów jest

dzierżawiona i użytkowana jest przez inną osobę (tabelę i wykres sporządzono w oparciu o

dane Urzędu Miejskiego w Leśnicy do celów podatkowych):

Liczba gospodarstw wg powierzchni

< 2 ha 248

2 – 7 ha 46

7 – 10 ha 14

10 – 15 ha 17

> 15 ha 13

36

Gospodarstwa rolne w Zalesiu Śląskim gospodarują głównie na glebach dobrych klasy III.

W niewielkiej ilości występują gleby klasy II. Część zajmują grunty niższych klas.

klasa II; 19,2107

klasa III a; 343,3816

klasa III b; 244,7142

klasa IV a; 87,3434

klasa IV b; 37,369

klasa V; 44,8846

klasa VI; 14,913

łąki i pastwiska; 160,5586

bez klasy; 0,6235

Zestawienie gruntów wg klasoużytków

0

20

40

60

80

100

120

140

160 158

44 29

22

19 25

10 12 19

5 6 3 0 0

146

47

27 21 21

31

10 12 19

8 6 4

0 0

dla powierzchni fizycznych

dla powierzchni przeliczeniowych

Liczba gospodarstw wg powierzchni

37

Mieszkańcy wsi Zalesie Śląskie nie wykazują dużej aktywności gospodarczej. Na terenie

wsi funkcjonuje kilkanaście podmiotów gospodarczych, których działalność ma najczęściej

charakter usługowy. Dokładne dane nie są dostępne ze względu na fakt wprowadzenia z

dniem 1 lipca 2011 Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Z danych

posiadanych przez Urząd Miejski w Leśnicy przed przekazaniem ewidencji prowadzonej przez

gminy w Zalesiu funkcjonowało 28 podmiotów gospodarczych wg zestawienia poniżej (tabela

nie zawiera podmiotów zarejestrowanych w innych gminach, posiadających oddział w

Zalesiu):

Charakter prowadzonej działalności Ilość podmiotów

Handel 6

Mechanika pojazdowa 4

Transport 1

Usługi budowlane 6

Usługi elektryczne 1

Projektowanie 1

Stolarstwo 2

Gabinet stomatologiczny 1

Usługi medyczne 1

Fryzjerstwo 1

Usługi muzyczne 1

Inne 3

Razem 28

38

3.8. ANALIZA ZASOBÓW I ICH ZNACZENIA

Rodzaj zasobu Opis zasobu jakim

wieś dysponuje

Znaczenie zasobu

Małe Duże Wyróżniające

Przyrodniczy - walory krajobrazu rzeźby terenu - stan środowiska - walory klimatu - walory szaty roślinnej - cenne przyrodnicze obszary lub obiekty - świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) - wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) - wody podziemne - gleby

Park Krajobrazowy Góra Św. Anny Zadowalający Brak Położenie w rejonie lasów Sąsiedztwo rezerwatów przyrody Koła łowieckie Brak Brak Dobre klasy gleb

X

X

X

X

X

X

Kulturowy - walory architektury - walory przestrzeni wiejskiej publicznej - walory przestrzeni wiejskiej prywatnej - zabytki i pamiątki historyczne - osobliwości kulturowe - miejsca, osoby i przedmioty kultu - święta, odpusty, pielgrzymki - tradycje, obrzędy, gwara - legendy, podania i fakty historyczne - przekazy literackie - ważne postacie i przekazy historyczne - specyficzne nazwy - specyficzne potrawy - dawne zawody - zespoły artystyczne, twórcy

Kościół, kaplica pogrzebowa Zabudowa wsi Zabytkowa kuźnia Izba pamięci, kościół, spichlerz, cmentarz, kaplica Chodniki kwiatowe Kapliczki i krzyże przydrożne Św. Marcina, Studzionka, Odpust, Dożynki, Boże Ciało (chodniki i ołtarze kwiatowe) Śląska Powstania Śląskie Brak Józef Wilkowski Korea, Popice, Padoły, Górniok, Dolniok Potrawy śląskie Brak Brak

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Obiekty i tereny - działki pod zabudowę mieszkaniową - pustostany mieszkaniowe - działki po domy letniskowe - działki pod zakłady usługowe i przemysłowe - pustostany poprzemysłowe - tradycyjne nie użytkowane obiekty gospodarskie (stodoły, spichlerze, kuźnie, itp)

Występują Występują, dodatkowo opuszczony dworzec PKP Brak Brak Brak Brak

X

X

39

Infrastruktura społeczna - place publicznych spotkań, festynów - sale spotkań, świetlice, kluby - miejsca uprawiania sportu - miejsca rekreacji - ścieżki rowerowe, szlaki turystyczne - szkoły - przedszkola - biblioteki - placówki opieki społecznej - placówki służby zdrowia

Brak Budynek DFK, OSP Boisko, sala sportowa, szkoła Brak Występują, dobrze oznakowane Szkoła Podstawowa Przedszkole Publiczne Szkolna Brak Gabinet stomatologiczny

X

X

X

X

X

X

X

Infrastruktura techniczna - wodociągi, - kanalizacja - drogi (nawierzchnia, oznakowanie, oświetlenie) - chodniki, - parkingi, - przystanki - sieć telefoniczna i dostęp do Internetu - telefonia komórkowa

Konieczny remont Brak Stan kiepski Do remontów Brak Stan dobry Istnieje możliwość W zasięgu

X

X

X

X X X

Gospodarka, rolnictwo - miejsca pracy (gdzie, ile?) - znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe, ich produkty - gastronomia - miejsca noclegowe - gospodarstwa rolne - uprawy - hodowle - możliwe do wykorzystania odpady produkcyjne - zasoby energii odnawialnej Środki finansowe i pozyskiwanie funduszy - środki udostępniane przez gminę - środki wypracowane

Gabinet stomatologiczny, lakiernictwo, sklepy spożywcze, firmy budowlane (Mark-bud, Paterok), szkoła, przedszkole, mechanika samochodowa, ROLDAM, Arktika-Elekro, Stolarstwo Kwoczała, Stolarstwo Bryłka, warsztat naprawczy, KRIS-ROL Produkcja, usługi różne Bar, restauracja (pracuje okazjonalnie) Brak ROLDAM, gospodarstwa indywidualne Zboża, buraki cukrowe, kapusta, ziemniaki, rzepak, krowy, świnie, drób Obornik, gnojowica Brak Fundusz wspierania inicjatyw sołectw i osiedli Składki mieszkańców

X

X

X

X

X X

X

X X

40

Mieszkańcy (kapitał społeczny i ludzki) - autorytety i znane postacie we wsi - krajanie znani w regionie, w kraju i zagranicą - osoby o specyficznej lub ważnej dla wiedzy umiejętnościach - przedsiębiorcy, sponsorzy - osoby z dostępem do Internetu i o umiejętnościach informatycznych - pracownicy nauki - związki i stowarzyszenia - kontakty zewnętrzne (np. z mediami) - współpraca zagraniczna i krajowa

Ksiądz proboszcz, radni, Teresa Tiszbierek (ZGOSP), Lekarz Adamik, misjonarze: Kopa, Adamik; w/w firmy Błażej Duk Koło emerytów, OSP, LZS, Związek Rolników Śląskich, Związek Gołębi Pocztowych Strzelec Opolski Brak

X

X

X

X

X

X

Informacje dostępne o wsi - publikatory, lokalna prasa - książki, przewodniki - strony www

Strzelec Opolski (okazjonalnie) Brak www.zalesieslaskie.pl

X

X

4. ANALIZA SWOT (dobre i złe strony, szanse i zagrożenia)

Za pomocą analizy SWOT przeanalizowano mocne i słabe strony wsi oraz jej szanse i

zagrożenia stwarzane przez otoczenie. Pozwoliło to na określenie obecnej sytuacji we wsi

oraz nakreślenie przyszłych kierunków jej rozwoju. Analizując potencjał, identyfikując

problemy społeczności miejscowości, trendy w środowisku lokalnym, oczekiwania oraz

wyniki poniżej przedstawionej analizy można zaproponować strategiczne kierunki planu

rozwoju Zalesia Śląskiego.

41

S y t u a c j a w e w n ę t r z n a w s i

Silne strony - atuty wewnętrzne Słabe strony – słabości wewnętrzne

1. Potencjalna możliwość rozwoju gastronomii,

2. Ukształtowanie terenu, 3. Dobre gleby, 4. Zabytki i zabudowa wsi, 5. Zaangażowanie mieszkańców, 6. Pracowitość i gospodarność mieszkańców, 7. Dobrze funkcjonująca organizacja OSP, 8. Dobre przedszkole; dobra szkoła – dobrze

wyposażona, wyremontowana, wyposażona w miasteczko ruchu;

9. Dobrze działająca strona internetowa, 10. Kultywowane tradycje śląskie, 11. Tradycyjne chodniku układane w „Boże

Ciało”, 12. Aktywna młodzież, 13. Dobre położenie w pobliżu miast, 14. Znajomość gwary śląskiej, 15. Bezpieczeństwo przeciwpożarowe.

1. Kiepski stan dróg i chodników, 2. Niebezpieczeństwa wynikające z dużego

nasilenia ruchu; 3. Konieczność remontów, brak dostępu do

niektórych obiektów we wsi (PKP, spichlerz, grota itp.),

4. Brak komunikacji zbiorowej (mała ilość połączeń do powiatu – Strzelec Op. Oraz do Kędzierzyna-Koźla,

5. Niski przyrost naturalny, 6. Migracje zarobkowe mieszkańców

(czasowe wyludnienie), 7. Mała ilość miejsc pracy, 8. Brak inwestycji, 9. Kiepski stan boiska sportowego i jego

zaplecza, 10. Brak ogólnodostępnego placu

rekreacyjnego i placu zabaw, 11. Brak sali na większe spotkania, 12. Niska tolerancja etniczna.

SWOT

1. Bliskość autostrady, 2. Bliskość Parku Krajobrazowego

„Góra Św. Anny” i rezerwatów przyrody, 3. Bliskość terenów leśnych o zróżnicowanym

i osobliwym krajobrazie i charakterze, 4. Dworzec kolejowy – własność PKP, 5. Bliskość aglomeracji kędzierzyńsko –

kozielskiej, 6. Zainteresowanie turystów Parkiem

Krajobrazowym, 7. Istniejące, dobrze oznakowane szlaki

turystyczne i rowerowe, 8. Możliwość skorzystania z funduszy

pomocowych.

1. Duże nasilenie transportu ciężkiego, 2. Ograniczone inwestycje, 3. Szkody spowodowane przez zwierzynę

leśną w uprawach rolnych.

Szanse – okazje płynące z otoczenia

Zagrożenia – płynące z otoczenia

S y t u a c j a w o t o c z e n i u w s i

42

Analiza potencjału rozwojowego sołectwa Zalesie Śląskie.

Z przedstawionej wyżej analizy wynika, że wszystkie aspekty życia społecznego wsi

Zalesie Śląskie są na dość różnych poziomach. Obok dojrzałych już stron życia społecznego

występują istotne niedomagania i braki. Tożsamość wsi, wartości życia wiejskiego dominują

w pozytywach. Warunki ekonomiczne (byt) zmuszają ludzi do podejmowania działań

poprawiających ich sytuację. Wnioski nasuwające się po analizie mówią, że należy poprawić

jakość życia mieszkańców, należy wzmocnić standard życia oraz, w miarę możliwości,

poprawić byt (warunki ekonomiczne).

Silne strony Szanse

Słabe strony Zagrożenia

1 4

5 0

Jakość życia

(warunki niematerialne) 2, 9, 15

4 - 2

Standard życia

(warunki materialne) 8

1, 3, 9, 10, 11 8 -

Tożsamość wsi

i wartości życia wiejskiego 4, 5, 7, 10, 11, 12, 13, 14

5, 12, 6, 7

-

1 4

5 0

1 4

5 0

(+)+

(=)+

Byt

(warunki ekonomiczne) 1, 3, 6 6, 7, 8

5 2,3

3 0

1 1

(-)+ (+)-

43

5. PROGRAM DŁUGOTERMINOWY

Przewidywany czas realizacji programu długoterminowego to okres przypadający na lata

2011 – 2020. Program ten wyznacza cel odnowy miejscowości do jakiego mieszkańcy będą

dążyć. Wizję odnowy przyjęto w trakcie warsztatów pt. „Planowanie w procesie odnowy wsi”

zorganizowanych przez Urząd Marszałkowski w Opolu odbywających się w listopadzie 2011

w Miedzianej. Wizja te jest strategicznym głównym celem odnowy zakładającym realizację

potrzeb wsi:

ZALESIE ŚLĄSKIE

piękna nasza śląska wieś od nas dla nas -

- zatrzymuj się u nas!

Program długoterminowy obejmuje projekty, których realizacja wzmocni zarówno

wszystkie dziedziny życia wspólnego, jak również życia indywidualnego mieszkańców.

Projekty zaszeregowano według kryteriów celów, jakie mają spełniać i przedstawiono

tabelarycznie. Program zaprezentowano na kolejnych stronach.

Program długoterminowy należy rokrocznie ewaluować w celu przystosowania do

aktualnego postępu i pojawiających się możliwości.

44

II. P

rogr

am r

ozw

oju

Pro

jekt

y (c

o w

yko

nam

y?)

A. T

ożs

amo

ść w

si i

war

tośc

i życ

ia w

iejs

kieg

o

1. A

lbu

m „

Nas

ze Z

ales

ie w

czo

raj i

d

ziś”

, wid

okó

wki

– p

ocz

tów

ki,

Kal

end

arze

, ban

ery

z fo

togr

afia

mi,

kon

kurs

y p

last

yczn

e i f

oto

graf

iczn

e.

2. S

po

tkan

ia k

ult

ywu

jące

tra

dyc

je i

zwyc

zaje

.

B. S

tan

dar

d ż

ycia

Bu

do

wa

mie

jsc

rekr

eacj

i (p

rzy

Do

mu

spo

tkań

, na

bo

isku

, w P

op

icac

h.

Zago

spo

dar

ow

anie

cen

tru

m

rekr

eac

yjn

o s

po

rto

we

go (

wia

ta

grill

ow

a, p

lac

zab

aw, b

ois

ko d

o

siat

ków

ki. A

dap

tacj

a n

iecz

ynn

ego

dw

orc

a n

a c

entr

um

ku

ltu

ry.

Bu

do

wa

sali

tan

eczn

ej.

Ozn

ako

wan

ie w

si (

map

ki, t

ablic

e,

wit

acze

). K

lom

by,

ska

lnia

ki, t

ere

ny

ziel

on

e, s

kan

sen

mas

zyn

ro

lnic

zych

.

Urz

ądze

nie

par

ku. R

emo

nt

wo

do

ciąg

u i

bu

do

wa

kan

aliz

acji.

Uru

cho

mie

nie

sze

roko

pas

mo

we

go

bez

pła

tneg

o In

tern

etu

.

I. P

lan

ro

zwo

ju

3.

Co

mo

że p

rze

szko

dzi

ć?

Bar

iery

(s

łab

e st

ron

y –

co

wye

limin

uje

my;

zag

roże

nia

–

czeg

o u

nik

nie

my?

)

Bra

k w

ięzi

z w

łasn

ą w

sią.

Za

nik

pat

rio

tyzm

u

loka

lneg

o.

Zan

ik t

rad

ycji.

Bra

k o

rgan

izac

ji w

oln

ego

czas

u.

Bra

k in

tegr

acji

mie

szka

ńcó

w.

Elim

inac

je p

ato

logi

i w

rozw

oju

fiz

yczn

ym.

Zagr

oże

nia

śro

do

wis

ka i

zdro

wia

mie

szka

ńcó

w.

Info

rmat

yczn

e w

yklu

czen

ie

2.

Co

po

mo

że o

siąg

nąć

cel

e

Atu

ty

(sza

nse

i si

lne

stro

ny

co w

yko

rzys

tam

y?)

Akt

ywn

ość

mie

szka

ńcó

w

Żyją

ce s

tars

ze o

sob

y

znaj

ące

trad

ycje

i

zwyc

zaje

A

ktyw

no

ść i

krea

tyw

no

ść

mie

szka

ńcó

w.

Akt

ywn

ość

rad

nyc

h i

wła

dz

gmin

y.

Akt

ywn

ość

i kr

eaty

wn

ość

m

iesz

kań

ców

.

Zaso

by

(c

zego

uży

jem

y?)

Star

e i n

ow

e fo

togr

afie

D

om

sp

otk

ań

Pla

c p

rzy

bo

isku

spo

rto

wym

. N

iecz

ynn

y d

wo

rzec

ko

lejo

wy.

Śr

od

ki f

inan

sow

e gm

iny.

1.

Ce

le

(co

trz

eba

osi

ągn

ąć, b

y

urz

eczy

wis

tnić

wiz

ję w

si?)

1. K

ult

ywo

wan

ie

w

izer

un

ku w

si.

2. P

od

trzy

myw

anie

trad

ycji

1. K

szta

łto

wan

ie

p

rzes

trze

ni p

ub

liczn

ej

2. P

op

raw

a s

tan

u

san

itar

neg

o w

si

3. P

op

raw

a d

ost

ęp

u d

o

siec

i In

tern

et

45

II. P

rogr

am r

ozw

oju

Pro

jekt

y (c

o w

yko

nam

y?)

C. J

ako

ść ż

ycia

Wyc

iecz

ki p

iesz

e ro

wer

ow

e i g

órs

kie.

W

ycie

czki

au

toka

row

e o

ch

arak

terz

e tu

ryst

yczn

ym i

kult

ura

lnym

. Sp

otk

ania

z p

oez

ją, B

absk

i co

mb

er,

An

drz

ejki

i in

ne.

Św

ięto

plo

nó

w –

do

żyn

ki

Świę

to u

mie

jętn

ośc

i ro

lnic

zych

–

zaw

od

y tr

akto

rów

. Św

ięto

Mar

cin

a i

inn

e. O

gnis

ka in

tegr

acyj

ne.

Wie

czo

rki

kara

oke

i In

.

D. B

yt

K

urs

y kw

alif

ikac

yjn

e i p

od

no

sząc

e

um

ieję

tno

ści (

np

. ko

mp

ute

row

e fl

ory

styc

zne,

gas

tro

no

mic

zne

i in

ne)

I. P

lan

ro

zwo

ju

3.

Co

mo

że p

rze

szko

dzi

ć?

Bar

iery

(s

łab

e st

ron

y –

co

wye

limin

uje

my;

zag

roże

nia

–

czeg

o u

nik

nie

my?

)

Bra

k in

tegr

acji

we

wsi

. B

rak

akty

wn

ośc

i. W

yob

cow

anie

m

iesz

kań

ców

.

Wye

limin

ow

anie

nie

chęc

i

do

ust

awic

zneg

o u

czen

ia s

ię

i zd

ob

ywan

ia n

ow

ych

kw

alif

ikac

ji.

Wye

limin

ow

anie

nie

chęc

i d

o t

ech

no

logi

i

info

rmac

yjn

ej i

Inte

rnet

u.

2.

Co

po

mo

że o

siąg

nąć

cel

e

Atu

ty

(sza

nse

i si

lne

stro

ny

co w

yko

rzys

tam

y?)

Akt

ywn

ość

mie

szka

ńcó

w

Blis

kość

szl

akó

w

row

ero

wyc

h.

Go

tow

e sz

laki

i śc

ieżk

i

row

ero

we

. K

wal

ifik

acje

mie

szka

ńcó

w.

Akt

ywn

ość

i kr

eaty

wn

ość

m

iesz

kań

ców

.

Zaso

by

(c

zego

uży

jem

y?)

Do

m s

po

tkań

. Są

sied

ztw

o P

arku

K

rajo

bra

zow

ego

. P

osi

adan

y sp

rzęt

spo

rto

wy

i rek

reac

yjn

y.

Po

mys

łow

ość

i

krea

tyw

no

ść

mie

szka

ńcó

w.

Do

m s

po

tkań

.

Sala

ko

mp

ute

row

a w

O

SP.

1.

Ce

le

(co

trz

eba

osi

ągn

ąć, b

y

urz

eczy

wis

tnić

wiz

ję w

si?)

1. S

zero

ka o

fert

a ku

ltu

raln

o r

ekre

acyj

na

1. P

od

nie

sien

ie

kwal

ifik

acji

m

iesz

kań

ców

. 2

. Zd

ob

ycie

no

wyc

h

U

mie

jętn

ośc

i.

46

Szacunkowe koszty realizacji poszczególnych przedsięwzięć

Lp Projekt Cel Przeznaczenie

Szacukowy koszt [zł] Ew. źródła

finansowania

1 Budowa centrum rekreacyjno sportowego wsi (wiata grillowa, plac zabaw, boisko do siatkówki, szatnie) i miniskansenu dawnych maszyn rolniczych

Integracja mieszkańców wsi. Podniesienie poziomu funkcjonowania LZS i kultury fizycznej wśród mieszkańców. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej,

Mieszkańcy, goście 200.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

2 Budowa miejsc rekreacji (boisko, teren przy Domu Spotkań, Popice)

Integracja mieszkańców wsi. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej,

Mieszkańcy, goście 60.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

3 Budowa Sali Tanecznej Integracja mieszkańców wsi. Kultywowanie tradycji i obyczajów. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej,

Mieszkańcy, goście 200.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy,

4 Pozyskanie budynku po byłej stacji kolejowej, remont i modernizacja na Wiejskie Centrum Kultury

Integracja mieszkańców wsi. Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej,

Mieszkańcy, goście 2.000.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

5 Oznakowanie wsi (mapki, tablice, witacze).

Zagospodarowanie przestrzeni publicznej,

Mieszkańcy, goście 5.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

6 Klomby, skalniaki, tereny zielone,

Zagospodarowanie przestrzeni publicznej, Integracja mieszkańców wsi.

Mieszkańcy, goście 3.000,- (rocznie)

Sponsorzy, składki

7 Urządzenie parku wiejskiego

Zagospodarowanie przestrzeni publicznej, Integracja mieszkańców wsi.

Mieszkańcy, goście 50.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

8 Remont wodociągu i budowa kanalizacji

Poprawa stanu sanitarnego wsi

Mieszkańcy, środowisko

8.000.000,- Finanse gminne,

unijne

9 Uzupełnienie oświetlenia ulicznego wsi

Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa

Mieszkańcy, goście 50.000,- Finanse gminne

10 Ograniczenie tonażu na drodze powiatowej – ul. Kościuszki

Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa

Mieszkańcy, goście -------

11 Uruchomienie gazetki wiejskiej

Integracja mieszkańców wsi. Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów.

Mieszkańcy 1.000,- (rocznie)

Finanse gminne sponsorzy

47

12 Uruchomienie szerokopasmowego bezpłatnego Internetu dla mieszkańców wsi

Poprawa infrastruktury wsi

Mieszkańcy 50.000,- oraz 1.000,-

(rocznie) Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

13 Zakup – uszycie zestawu strojów ludowych

Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów.

Mieszkańcy 12.000,- Finanse gminne

sponsorzy

14 Album „Nasze Zalesie wczoraj i dziś”,

Kultywowanie wizerunku wsi. Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów. Integracja mieszkańców wsi.

Mieszkańcy, goście 10.000,- Finanse gminne,

unijne, sponsorzy, składki

mieszkańców

15 Widokówki – pocztówki, Kalendarze, banery z fotografiami, konkursy plastyczne i fotograficzne.

Kultywowanie wizerunku wsi. Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów. Integracja mieszkańców wsi.

Mieszkańcy, goście 5.000,- (rocznie)

Finanse gminne, unijne, sponsorzy,

składki mieszkańców

16 Organizowanie różnych imprez wiejskich (wycieczki piesze rowerowe i górskie. Wycieczki autokarowe o charakterze turystycznym i kulturalnym. Spotkania z poezją, Babski comber, Andrzejki i inne. Święto plonów – dożynki Święto umiejętności rolniczych – zawody traktorów. Święto Marcina i inne. Ogniska integracyjne. Wieczorki karaoke i In. Spotkania kultywujące tradycje i zwyczaje.

Integracja mieszkańców wsi. Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów.

Mieszkańcy, goście 20.000,- (rocznie)

Finanse gminne, unijne, sponsorzy,

składki mieszkańców

17 Kursy kwalifikacyjne i podnoszące umiejętności (np. komputerowe florystyczne, gastronomiczne i inne)

Podniesienie kwalifikacji mieszkańców. Zdobycie nowych umiejętności. Integracja mieszkańców wsi. Kultywowanie kultury, tradycji i obyczajów.

Mieszkańcy, 10.000,- (rocznie)

Finanse gminne, unijne, sponsorzy,

składki mieszkańców

48

6. OPIS I CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU

DLA ZASPOKOJENIA POTRZEB MIESZKAŃCÓW, SPRZYJAJĄCYCH

NAWIĄZYWANIU KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, ZE WZGLĘDU NA ICH

POŁEŻENIE ORAZ CECHY FUNKCJONALNO PRZESTRZENNE

Poprawa zagospodarowania miejscowości i kształtowanie warunków życia z udziałem

społeczności lokalnej to cel, który ma doprowadzić między innymi do zwiększenia

atrakcyjności, funkcjonalności i estetyki struktur przestrzennych, tak aby eksponować i

promować własne walory. Ponieważ obszar przestrzeni publicznej to miejsce o szczególnym

znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia, sprzyjający

nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cech funkcjonalno

– przestrzenne, priorytetem stają się działania zmierzające do kształtowania i rewitalizacji

miejsc, które mogą spełniać te kryteria.

Na terenie miejscowości Zalesie Śląskie są to przede wszystkim wspomniane powyżej

obszary związane bezpośrednio z:

1) historycznie ukształtowanym centrum wsi stanowiącym plac którego południową

stronę stanowi skrzyżowanie dróg w kierunku Leśnicy, Cisowej oraz Strzelec

Opolskich i Sławięcic; wschodnią – remiza OSP, zachodnią – restauracja „Nowa

Zalesianka”; północną stronę zamyka teren kościoła św. Jadwigi i budynek plebanii.

Plac przechodzi w ulicę św. Jadwigi. Za kościołem zlokalizowany jest budynek Domu

Spotkań DFK. Centrum placu stanowi klomb z odkrytymi niedawno pozostałościami

starej studni i obeliskiem upamiętniającym strażaków. Plac jest również

przystankiem – zajezdnią autobusową. Zabudowa placu przypomina zabudowę

dawnego ryneczku i taką w miejscowości pełniła zawsze funkcję. Tu odbywały się

dawne targi czy spotkania mieszkańców. W czasach współczesnych również stanowi

centrum spotkań społeczności wiejskiej i to ze względu na zlokalizowane tu: kościół,

sklep, remiza OSP, przystanek i Dom Spotkań. Budynek DFK, obecnie w dyspozycji

Leśnickiego Ośrodka Kultury i Rekreacji stanowi główne miejsce organizowanych

przez Radę Sołecką imprez o różnym charakterze (np. zebrania wiejskie, wieczorki,

Dzień Kobiet, Święto Marcina, Józefa, Dzień Chorego itp. itd.) stanowiąc również

bazę aprowizacyjną (zaplecze kuchenne i sanitarne) w czasie organizowanych na

wolnym powietrzu większych imprez i uroczystości wiejskich (np. dożynki wiejskie).

Budynek Domu Spotkań stanowi więc prawdziwe centrum spotkań dla mieszkańców,

które sprzyja w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Większe imprezy

organizowane są w wynajętych namiotach co stanowi spore obciążenie finansowe;

imprezy takie ograniczają się również do ciepłych miesięcy. Na piętrze znajduje się

sala – świetlica dla dzieci. Dom Spotkań pomimo wielu zalet ma, niestety,

ograniczoną powierzchnię i nie nadaje się do organizacji imprez o liczebności ponad

50 osób. Teren przy Domu Spotkań obecnie wykorzystywany jest na zabawy dla

49

dzieci. Teren przy Domu Spotkań obecnie wykorzystany w niewielkim stopniu na

zabawy dla dzieci mógłby być wykorzystywany w znacznie większym stopniu po

zmodernizowaniu w miejsce rekreacji z kącikiem zabaw dla dzieci. Teren jest

ogrodzony i nie jest zagrożony ruchem samochodowym o dużym natężeniu. Wieś

Zalesie Śląskie nie dysponuje obecnie salą, w której można by organizować większe

spotkanie o różnych porach. Wprawdzie w centrum wsi znajduje się restauracja

„Nowa Zalesianka” ale jej właściciel nie jest zainteresowany wynajęciem sali

restauracyjnej na spotkania wiejskie. Społeczność Zalesia korzysta więc

z uprzejmości OSP Lichynia i tam w miarę wolnych terminów organizuje np. zabawy

taneczne. Z tych faktów oraz istniejących możliwości wynika, że w przyszłości

w rejonie Domu Spotkań MN należ także zlokalizować wielofunkcyjną salę taneczną

otwierającą możliwość organizacji nieco większych spotkań mieszkańców

w chłodniejszych porach roku. Realizacja wszystkich opisanych aspektów będzie

w pełni sprzyjała nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich i kultywowaniu

zwyczajów i obrzędów wiejskich a także w pewien sposób poprawi jakość życia

mieszkańców.

2) boiskiem sportowym LZS Sokół Zalesie Śląskie. Boisko położone jest w części Osiedla

XV-Lecia i jest oddalone o ok. 300 m. opisanego wcześniej centrum wsi. Na boisku

odbywają się regularnie mecze piłki nożnej, chociaż drużyna nie odnosi znaczących

sukcesów w lidze. Teren, poza oficjalnymi meczami wykorzystywany jest jedynie

przez mieszkańców do gry w piłę nożną – korzystają głównie dzieci i młodzież. Teren

boiska i sąsiadującej z nim ulicy XV-Lecia kilkakrotnie wykorzystywany był na

organizację większych festynów i zabaw (przy wykorzystywaniu wypożyczanego

namiotu). Boisko nie posiada ławek ani trybun. Szatnie dla zawodników – dawne

kontenery, znajdują się w stanie wymagającym natychmiastowej interwencji. Klub

sportowy nie dysponuje funduszami potrzebnymi do potrzebnego remontu. Teren

boiska po przebudowie mógłby się stać centrum rekreacyjno sportowym wsi. Boisko

do siatkówki stanowiłoby alternatywę dla piłki nożnej a plac zabaw dla dzieci dałby

szeroką ofertę dla różnych grup wiekowych. Należy podkreślić również znaczenie

pewnego oddalenia od ciągów komunikacyjnych, co zapewniałoby bezpieczeństwo i

spokój korzystającym z centrum. Wiata grillowa mogłaby zapewnić mieszkańcom

miejsce wspólnego biesiadowania i zabaw plenerowych – miejsca takiego wieś nie

posiada. Od strony ronda i drogi wojewódzkiej można by zlokalizować miniskansen

dawnych maszyn rolniczych stanowiący swoistą wizytówkę wsi. Teren boiska

sportowego zagospodarowany na centrum rekreacyjno sportowe otworzy nowe

warunki do organizacji plenerowych imprez o charakterze integracyjnym ze

wskazaniem na sport, rekreację, rozrywkę w cieplejszych porach roku. Zostanie przy

tym stworzona możliwość organizacji imprez o szerszym charakterze (gminnym,

powiatowym). Przykładem może być zamysł zorganizowania we wsi gminnych

zawodów rolniczych lub gminnych zawodów ciągników rolniczych. Jednocześnie

centrum może stanowić ozdobę miejscowości. Realizacja centrum rekreacyjno

50

sportowego sprzyjać będzie nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich, integracji

mieszkańców, rozwojowi kultury fizycznej i w ten sposób poprawi jakość życia

mieszkańców.

3) terenem stanowiącym centrum przysiółka Popice – geograficznie wyodrębnionej

części Zalesia Śląskiego. Mieszkańcy Popic obecnie spotykają się na małym placyku

przy sklepie spożywczym. Tam omawiane są bieżące problemy przysiółka na

doraźnie zwoływanych zebraniach. Rokrocznie w przysiółku organizowana jest

„Majówka w Popicach” – zabawa dla wszystkich mieszkańców Zalesia Śląskiego.

Miejsce to pozbawione jest ławek. Miejsce rekreacji świetnie wpasowałoby się w ten

układ już tradycyjnie ukształtowany. Budowa miejsca rekreacji zaspokoiłaby

potrzebę istnienia miejsca spotkań mieszkańców Popic i stanowiłaby przyczynek do

integracji z resztą wsi Zalesie Śląskie. Realizacja miejsca rekreacji w Popicach sprzyjać

będzie nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich i integracji mieszkańców.

Mieszkańcy Popic poczują poprawę jakości życia we wsi.

4) dawną stacją kolejową - nieco zapomnianym obiektem we wsi są pozostałości

dawnej linii kolejowej Kędzierzyn – Strzelce Opolskie i stacji kolejowej Zalesie Śląskie.

Opuszczony budynek i plac wokół stacji stopniowo popada w ruinę. Budynek,

pomimo postępującej dewastacji znajduje się jeszcze w nienajgorszym stanie

technicznym a jego lokalizacja, konstrukcja, wspaniale ukształtowana forma

otwierają szerokie pole do zaspokajania potrzeb kulturalnych wsi i gminy Leśnica.

Celem strategicznym, w sferze zainteresowań jest pozyskanie budynku po byłym

dworcu PKP i przebudowa go na Wiejskie Centrum Kultury o zasięgu gminnym.

Budynek mógłby stanowić w przyszłości np. podstawę zaadoptowania na punkt

informacji turystycznej z wypożyczalnią rowerów i stanowić bazę wycieczek do parku

krajobrazowego Góra Św. Anny. W dalszej perspektywie można rozważać

reaktywację linii kolejowej o charakterze osobliwości turystycznej. Realizacja tego

projektu będzie w pełni sprzyjała rozwojowi szeroko pojętej kultury we wsi,

nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich, integracji mieszkańców, kultywowaniu

zwyczajów i obrzędów wiejskich. Zlokalizowanie obiektu o takim charakterze we wsi

znacznie poprawi jakość życia mieszkańców. Obiekt może stać się również wizytówką

miejscowości i stworzyć nową jakość dla osób przyjezdnych – gości.

Celowość przedstawionych wyżej działań wynika z głębokiej analizy istniejącego stanu

wykorzystania tych miejsc przez mieszkańców wsi i możliwości jakie otwierają się po ich

unowocześnieniu, zmodernizowaniu, rewitalizacji itd.

51

7. PROGRAM KRÓTKOTERMINOWY

Projekty zadań krótkoterminowych uporządkowano według kategorii „kluczowych

programów”. Zostały one zaszeregowane zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami

mieszkańców wsi. Poszczególne projekty oceniono pod względem realizacji biorąc pod

uwagę czynnik finansowy i organizacyjny. Celem głównym programu krótkoterminowego

jest zdefiniowanie i rozwiązanie w najbliższym możliwym czasie najpilniejszych problemów i

potrzeb mieszkańców.

Zgodnie z Programem Odnowy Wsi Województwa Opolskiego głównym celem pierwszej

fazy prac sołectwa przystępującego do odnowy wsi powinna być integracja mieszkańców.

Integrację zwykle osiąga się poprzez wspólne działanie i wspólną zabawę. Istotne jest tutaj

współdziałanie wszystkich organizacji działających we wsi. Ścisła współpraca i wspólne

przebywanie sprawia, że mieszkańcy poznają się, zbliżają i integrują. Budowana jest więź –

przynależność do grupy a grupa buduje swoją tożsamość. Stąd w planie krótkoterminowym

wielość działań zmierzających do integracji mieszkańców.

Jednym z priorytetów działań odnowy wsi powinna być informacja o wszelkich

zamierzeniach realizowanych we wsi. Stąd konieczne staje się uruchomienie gazetki wiejskiej

– Informatora Rady Sołeckiej docierającego do wszystkich mieszkańców wsi. Odbywać się to

powinno w ścisłej współpracy z administratorem stale aktualnej strony internetowej.

Najłatwiejszym zadaniem w tym zestawieniu wydaje się być poprawa estetyki wsi –

dbałość o tereny zielone, budowa klombów i skalniaków, zagospodarowanie terenów wokół

ronda itd.

Najważniejszą koniecznością wydaje się przystąpienie do budowy planów nowego

zagospodarowania boiska wiejskiego i utworzenie tam placu zabaw dla dzieci, budowy wiaty

grillowej, budowy boiska do siatkówki, nowych szatni itd.

W planie krótkoterminowym umieszczono także imprezę o roboczej nazwie „zawody

ciągników rolniczych” jako próbę swoistego „wyjścia - eksportu” wsi Zalesie Śląskie na

zewnątrz, najpierw w zasięg gminny a w przyszłości poza ten zasięg.

Przygotowany program krótkoterminowy zaprezentowano na stronie następnej.

Program krótkoterminowy na kolejne lata powinien być tworzony przed upływem

ważności właśnie kończonego.

52

Pro

gram

kró

tko

term

ino

wy

od

no

wy

wsi

Zal

esi

e Ś

ląsk

ie n

a o

kre

s 2

01

1 -

20

12

Hie

- ra

rch

ia

1

3

4

2

4

Zago

spo

dar

ow

anie

cen

tru

m r

ekre

acyj

ne

spo

rto

weg

o w

si

(pla

c za

baw

, wia

ta g

rillo

wa,

bo

isko

do

sia

tkó

wki

, bo

isko

wie

lofu

nkc

yjn

e,

ska

nse

n d

awn

ych

mas

zyn

ro

lnic

zych

)

Pu

nk-

tacj

a

4,5

,5,4

,5,

23

1,3

,3,4

,2,

13

2,2

,2,2

,1,

9

5,4

,4,3

,5,

21

3,1

,1,1

,3,

9

Czy

sta

ć n

as n

a re

aliz

ację

?

(tak

, nie

)

fin

anso

wo

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

org

aniz

acyj

nie

Tak

Tak

Tak

Tak

Tak

Pro

po

zycj

a p

roje

ktu

Wyj

azd

y in

tegr

acyj

ne,

do

żyn

ki,

ogn

iska

, wsp

óln

a p

raca

prz

y za

gosp

od

aro

wan

iu t

eren

ów

zie

lon

ych

Zago

spo

dar

ow

anie

ter

enu

wo

kół

ron

da

z m

iejs

cem

wyp

ocz

ynku

Ogr

anic

zen

ie t

on

ażu

na

dro

dze

p

ow

iato

wej

Org

aniz

acja

wsp

óln

ych

do

żyn

ek

wie

jski

ch (

po

raz

pie

rwsz

y).

Gm

inn

e za

wo

dy

ciąg

nik

ów

ro

lnic

zych

Stro

na

inte

rnet

ow

a.

Gaz

etka

– In

form

ato

r Za

lesi

a Śl

ąski

ego

.

Od

po

wie

dź

Wsp

óln

e d

ział

anie

Na

po

bu

dze

niu

m

iesz

kań

ców

wsi

do

dzi

ałan

ia

Wzm

ożo

ny

ruch

p

rzez

cen

tru

m w

si

Prz

eko

nan

ie lu

dzi

do

w

spó

lneg

o

szer

oki

ego

dzi

ałan

ia

Po

info

rmo

wan

ie

mie

szka

ńcó

w o

p

lan

ow

anyc

h

dzi

ałan

iach

Jaki

pro

jekt

zgł

osi

my

do

PR

OW

?

Klu

czo

wy

pro

ble

m

Co

nas

naj

bar

dzi

ej

zin

tegr

uje

?

Na

czym

nam

n

ajb

ard

ziej

zal

eży

?

Co

nam

naj

bar

dzi

ej

prz

esz

kad

za?

Co

naj

bar

dzi

ej

zmie

ni n

asze

życ

ie?

Co

n

am

prz

yjd

zie

naj

łatw

iej?

53

8. PODSUMOWANIE

Plan Odnowy Miejscowości Zalesie Śląskie realizowany będzie we współpracy Lokalnej

Grupy Odnowy Wsi ze wszystkimi instytucjami, organizacjami działającymi we wsi, radnymi,

z Burmistrzem i władzami miejskimi Leśnicy a także wszystkimi innym podmiotami

działającymi ma rzecz mieszkańców i sołectwa Zalesie Śląskie. Plan ten jest dokumentem,

który podlegać może ewaluacji i modyfikacjom – wprowadzane mogą być nowe zadania

uznane za ważne dla mieszkańców, inne mogą być z planu usuwane. Decydujący wpływ na

realizację zadań plany będzie miało pozyskiwanie środków z różnych źródeł oraz

zainteresowanie mieszkańców. Te czynniki będą również miały wpływ na kolejność

realizowanych zamierzeń.

Zmiany w planie mogą być dokonywane w sposób analogiczny do sposobu jego przyjęcia.

Raz w roku Sołtys i Lider Odnowy Wsi Zalesie Śląskie na zebraniu wiejskim przedstawiają

informacje o realizacji Planu Odnowy Miejscowości Zalesie Śląskie.