PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY · LUBLIN 2011 PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY...

Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (85%)

oraz ze środków krajowych w ramach budżetu państwa (15%).

LUBLIN 2011

PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY

RAPORT KOŃCOWY

Raport z badania:

„Perspektywy ludzi młodych na rynku

pracy”

Lublin 2011

Zamawiający:

Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Ul. Okopowa 5

20-022 Lublin

Wykonawca:

InfoAudit Sp. z o.o.

Ul. Kubickiego 19 lok. 24

02-954 Warszawa

www.infoaudit.com.pl

Zespół autorski:

Katarzyna Krok-Czyż

Krzysztof Czerwiński

Katarzyna Hołownicka

Joanna Skrzyńska

Anna Odrzywołek

Agnieszka Popiel

Raport z badania:

„Perspektywy ludzi młodych na rynku

pracy”

Poniższy raport dotyczy badań przeprowadzonych

na terenie województwa lubelskiego, w ramach projektu

systemowego „Perspektywy ludzi młodych na rynku pracy”,

Europejskiego Funduszu Społecznego i Budżetu Państwa, Priorytet

VI. Rynek pracy otwarty da wszystkich. Działanie 6.1.

Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności

zawodowej w regionie. Poddziałanie 6.1.2. Wsparcie powiatowych

i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadań na rzecz

aktywności zawodowej osób bezrobotnych w regionie.

Badania w ramach projektu zostały zrealizowane przez firmę

InfoAudit Sp. z o.o. z Warszawy, na zlecenie Wojewódzkiego

Urzędu Pracy w Lublinie.

6

SPIS TREŚCI

Spis treści .................................................................................................................................................... 6

Wykaz skrótów użytych w raporcie ............................................................................................................... 7

Streszczenie ................................................................................................................................................ 8

Summary ....................................................................................................................................................12

I. Wprowadzenie .....................................................................................................................................16

1.1. Cel i zakres badania .........................................................................................................................16

1.2. Uzasadnienie realizacji badania ........................................................................................................17

II. Opis metodologii badania .................................................................................................................19

2.1. Koncepcja przebiegu badania ...........................................................................................................19

2.2. Pytania badawcze ............................................................................................................................20

2.3. Charakterystyka próby badawczej ....................................................................................................24

III. Opis wyników badania ......................................................................................................................26

3.1. Postrzeganie rynku pracy przez osoby młode ...................................................................................26

3.2. Świadomość osób młodych dotycząca funkcjonowania na rynku pracy (w tym m.in. postrzeganych

szans oraz zagrożeń) .......................................................................................................................30

3.3. Oczekiwania, aspiracje oraz potrzeby młodych ludzi wchodzących na rynek pracy ...........................33

3.4. Czynniki decyzyjne mające istotny wpływ na działania, które podejmują osoby młode, wchodząc na

rynek pracy.......................................................................................................................................36

3.5. Czynniki decydujące o wyborze przyszłej drogi zawodowej, a także stopnień zgodności

podejmowanych wyborów z posiadanym wykształceniem .................................................................38

3.6. Postrzegania obecnej sytuacji osób młodych na rynku pracy wśród pracowników instytucji

przygotowujących i wspierających młodzież w tym zakresie ..............................................................46

IV. Wnioski i rekomendacje ....................................................................................................................53

4.1. Podsumowanie wyników badania .....................................................................................................53

4.2. Analiza SWOT/TOWS sytuacji młodziezy na lubelskim rynku pracy ..................................................58

4.3. Tabela rekomendacji ........................................................................................................................60

V. Aneksy .............................................................................................................................................63

7

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYTYCH W RAPORCIE

BDL – Bank Danych Lokalnych

Dz.U. – Dziennik Ustaw

EFS – Europejski Fundusz Społeczny

FGI – Zogniskowany wywiad grupowy (focus group interview)

GUS – Główny Urząd Statystyczny

IDI – Indywidualny wywiad pogłębiony (in- depth interview)

IT – Technologie informacyjne

ITI – Indywidualny wywiad telefoniczny pogłębiony (in-depth telephone interview)

KOWEZiU – Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej

LO – Liceum ogólnokształcące

LP – Liceum profilowane

N – liczebność

OHP – Ochotniczy Hufiec Pracy

PAPI – Osobiste badanie ankietowe (paper and pencil interview)

PISA – Międzynarodowy Program Oceny Umiejętności Uczniów (Programme for International Student

Assessement)

PO KL – Program Operacyjny Kapitał Ludzki

pp – punkty procentowe

PUP – Powiatowy Urząd Pracy

SWOT – Analiza SWOT – analiza silnych i słabych stron, szans i zagrożeń (strengths – weaknesses –

opportunities –threats)

SZOK – Szkolny Ośrodek Kształcenia

TOWS – Analiza TOWS – analiza wzajemnych powiązań szans i zagrożeń z silnymi i słabymi stronami

(threats - opportunities - opportunities - strengths)

UE – Unia Europejska

WUP – Wojewódzki Urząd Pracy

ZSZ –Zasadnicza Szkoła Zawodowa

8

STRESZCZENIE

Celem badania pt.: „Perspektywy ludzi młodych na rynku pracy” było zdobycie i usystematyzowanie wiedzy

dotyczącej świadomości zawodowej młodych osób z terenu województwa lubelskiego, wchodzących

na rynek pracy oraz identyfikacja czynników wpływających na ich decyzje, dotyczące wyboru przyszłego

zawodu i rozwoju ścieżki zawodowej .

Główny cel badania został osiągnięty przez realizację sześciu celów szczegółowych:

1. Uzyskanie wiedzy na temat postrzegania rynku pracy przez osoby młode.

2. Zidentyfikowanie czynników decyzyjnych mających istotny wpływ na działania, które podejmują

osoby młode, wchodząc na rynek pracy.

3. Poznanie świadomości osób młodych, dotyczącej ich funkcjonowania na rynku pracy

(w tym m.in. postrzeganych szans oraz zagrożeń).

4. Poznanie czynników decydujących o wyborze przyszłej drogi zawodowej, a także stopnia zgodności

podejmowanych wyborów z posiadanym wykształceniem.

5. Poznanie oczekiwań, aspiracji oraz potrzeb młodych ludzi wchodzących na rynek pracy.

6. Uzyskanie wiedzy na temat postrzegania obecnej sytuacji osób młodych na rynku pracy wśród

pracowników instytucji przygotowujących i wspierających młodzież w tym zakresie

(m.in. postrzeganych szans, zagrożeń oraz stopnia przygotowania młodzieży do pełnienia ról

zawodowych, a także relacji między potrzebami lokalnego rynku pracy a zasobami osób młodych

(kwalifikacjami i doświadczeniem) oraz sposobów zmiany aktualnej sytuacji).

Wyniki niniejszego badania mogą zostać wykorzystane do prowadzenia aktywnych działań przez instytucje

przygotowujące młodzież do uczestnictwa na rynku pracy oraz do zwiększenia efektywności wsparcia

udzielanego przez te podmioty. W konsekwencji przyczynić się mogą do zmniejszenia poziomu bezrobocia

wśród młodzieży z terenu województwa lubelskiego.

W województwie lubelskim młode osoby bezrobotne w wieku 18-24 lata stanowią prawie jedną czwartą

wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych. Z kolei osoby w przedziale wiekowym 18-34 lata stanowią

ponad połowę wszystkich bezrobotnych w województwie. W związku z powyższym, istnieje konieczność

podjęcia działań mających na celu pomoc ludziom młodym w wejściu na rynek pracy.

W toku badania skoncentrowano się na 4 głównych problemach badawczych:

a) określenie przyczyn wysokiego (w porównaniu do innych regionów Polski) poziomu bezrobocia osób

młodych;

b) ocena postaw i aspiracji młodzieży z terenu województwa lubelskiego;

c) określenie, na ile oczekiwania osób młodych są zbieżne z sytuacją na rynku pracy;

d) zaproponowane działań wspierających młodzież wkraczającą na rynek pracy.

Przyczyny wysokiego poziomu bezrobocia osób młodych związane są ze zjawiskami o charakterze

systemowym i gospodarczym. W szczególności zwrócono uwagę na następujące zjawiska:

Brakuje miejsc pracy dla wielu absolwentów lokalnych szkół i uczelni. W regionie lubelskim, jako

obszarze rolniczym, pozbawionym większego przemysłu, dominują małe firmy zatrudniające

maksymalnie kilka osób.

9

Duża liczba szkół wyższych i studentów kształcących się w województwie lubelskim,

przy jednoczesnym deficycie miejsc pracy, powoduje, że część absolwentów jest zmuszona

do emigracji za pracą poza Lubelszczyznę.

Na poziomie regionu brakuje aktualnej, kompleksowej analizy perspektyw rozwojowych

województwa i opracowania na tej podstawie strategii rozwoju edukacji. Tym samym, nie posiadając

wiedzy na temat perspektyw zatrudnienia w regionie i kraju w najbliższych latach, jednostkom

edukacyjnym trudno jest samodzielnie modyfikować kierunki kształcenia.

Jedną z przyczyn stosunkowo wysokiego w skali kraju bezrobocia młodych ludzi z terenu

województwa lubelskiego jest jakość kształcenia zawodowego i praktycznego. Absolwenci

nie posiadają praktycznych kwalifikacji wymaganych przez pracodawców. Mimo zapotrzebowania

na regionalnym rynku pracy na pracowników z wykształceniem zawodowym, w strukturze

bezrobotnych województwa lubelskiego, pod względem wykształcenia, dominują osoby

z wykształceniem zasadniczym zawodowym, policealnym i średnim zawodowym. Ich umiejętności

nie są dostosowane do potrzeb rynku pracy.

Realia obecnego rynku pracy wymagają od jego uczestników większej elastyczności i gotowości

do podejmowania zajęć zleconych, zadaniowych, nierutynowych oraz współpracy z innymi.

Programy nauczania w zbyt małym stopniu przywiązują jednak wagę do rozwoju tzw. kompetencji

miękkich.

Oceniając postawy i aspiracje młodzieży z terenu województwa lubelskiego stwierdzono, że:

Wybory młodych ludzi w dużej mierze są wyborami przypadkowymi. O wyborze szkoły

ponadgimnazjalnej przesądzają, poza zainteresowaniami, namowy i sugestie rodziców

oraz zachowania kolegów, a także odległość placówki od miejsca zamieszkania. W przypadku

studiów wyższych w większym stopniu decydującą rolę odgrywają zainteresowania młodzieży.

Jednak wciąż ważnym elementem jest presja otoczenia oraz subiektywne postrzeganie danego

kierunku i perspektyw zatrudnienia, jakie daje jego ukończenie.

Duża grupa respondentów nie planuje swojej kariery zawodowej – do planów na przyszłość

przyznaje się około 60% badanych. Oznacza to, że losy młodych ludzi często zależne są od zdarzeń

przypadkowych i mogą mieć charakter w dużej mierze nieracjonalny. Równocześnie, duża część

młodzieży postrzega regionalny rynek pracy pesymistycznie w zakresie jakiegokolwiek zatrudnienia.

Uczniowie nie mają wystarczającego wsparcia w wyborze przyszłego zawodu czy kierunku studiów.

Brak im rzetelnych informacji i wiedzy na ten temat. W szkołach sporadycznie oferowana jest pomoc

doradcy zawodowego, na lekcjach nie omawia się zagadnień związanych z rynkiem pracy.

Swoją wiedzę młodzież czerpie przede wszystkim z mediów i z internetu, jest więc ona wyrywkowa.

Prawie połowa uczniów gimnazjów zamierza kontynuować naukę na profilu ścisłym

bądź przyrodniczo - ścisłym. Wybory profili nauczania, dokonane na poziomie szkoły gimnazjalnej,

nie są jednak podtrzymywane w dalszych wyborach ścieżki kształcenia - na poziomie

wyższym/policealnym. Zdecydowanie mniej osób deklaruje kontynuację kształcenie na poziomie

wyższym na kierunkach przyrodniczych oraz ścisłych, na korzyść kierunków społeczno –

humanistycznych.

Młodzi ludzie w większości zdają sobie sprawę z tego, jakie czynniki zwiększają ich szanse na rynku

pracy oraz czego od kandydatów oczekują pracodawcy. Badani mają świadomość, że powinni

się ciągle dokształcać i podnosić swoje kwalifikacje zawodowe. Niestety, mimo podejmowania

w trakcie nauki prac dodatkowych, ich doświadczenie zawodowe rzadko związane jest z kierunkiem

kształcenia, a więc w ograniczonym stopniu jest użyteczne z punktu widzenia oczekiwań przyszłego

pracodawcy.

10

Dla uczniów i studentów praca ma wymiar przede wszystkim finansowy. Zarabianie pieniędzy,

możliwość bycia samodzielnym oraz realizacja planów związanych z dorosłym życiem, to główne

powody, dla których młodzież podejmuje pracę.

Analizując zgodność oczekiwań osób młodych z sytuacją na rynku pracy, należy przede wszystkim

zwrócić uwagę na następujące zjawiska:

Mimo pesymistycznego postrzegania lubelskiego rynku pracy, młodzież względnie dobrze ocenia

swoje szanse na znalezienie pracy, zgodnej z wykształceniem i kwalifikacjami. Większość badanych

uważa, że w województwie lubelskim są pracodawcy, którzy zaoferują im satysfakcjonujące

zatrudnienie.

Zdecydowana większość studentów jest zdania, że na rynku pracy jest zapotrzebowanie

na specjalistów po kierunkach studiów przez nich wybranych. Studenci kierunków humanistycznych

uważają, że wprawdzie uczelnia dobrze przygotowuje ich do wykonywania zawodu, jednakże

na rynku pracy nie ma aż tak dużego zapotrzebowania na specjalistów z ich dziedziny.

W związku z wysoką podażą młodzieży poszukującej pracy, obserwowane jest zjawisko zatrudniania

osób z wyższymi kwalifikacjami, niż wymagałby tego zakres obowiązków na danym stanowisku.

Przyczynia się to często do zniechęcenia pracowników i braku pełnego zaangażowania

w wykonywanie powierzonych obowiązków.

Na rynku pracy województwa lubelskiego poszukiwani są przede wszystkim pracownicy do prac

prostych. Poza umiejętnościami praktycznymi, pracodawcy oczekują od kandydata cech

ułatwiających funkcjonowanie w grupie współpracowników oraz gwarantujących dalszy rozwój,

takich jak: umiejętności pracy zespołowej, zaangażowanie w powierzone zadania, chęć dalszego

rozwoju zawodowego, odpowiedzialność.

Zawodami deficytowymi na regionalnym rynku pracy są zawody związane z usługami opiekuńczymi

m.in. dla osób starszych i niepełnosprawnych, a ponadto: nauczyciele przedmiotów artystycznych,

pracownicy bibliotek, kancelarii, archiwów, operatorzy maszyn, kurierzy i dostawcy, sprzedawcy

telefoniczni. Specyficzne dla województwa lubelskiego jest także wysokie zapotrzebowanie

na pracowników handlu, przede wszystkim przedstawicieli handlowych i osób do działów obsługi

klienta. Są to w dużej mierze zawody nie wymagające specjalistycznej wiedzy i umiejętności

technicznych, w większym zakresie wymagające umiejętności psychologiczno – społecznych,

wymaganych w kontaktach bezpośrednich z ludźmi. Ponadto w województwie lubelskim obserwuje

się zwiększone zapotrzebowanie na pracowników o charakterze sezonowym w okresie wiosenno –

letnim, osób o średnim lub niższym wykształceniu, np.: kierowców, sprzedawców, kucharzy,

kelnerów, pracowników rolnych oraz pracowników zatrudnianych w budownictwie: murarzy,

tynkarzy, ślusarzy, hydraulików1.

Z uwagi na małą ilość miejsc pracy o charakterze koncepcyjnym na terenie województwa

lubelskiego, uczniowie i studenci w swoich wyborach powinni kierować się zapotrzebowaniem

na specjalistów na ogólnopolskim rynku pracy. W grupie specjalistów poszukiwanych na terenie

całej Polski są m.in. menedżerowie projektów, inżynierowie, pracownicy IT. Zawody te wymagają

głównie wykształcenia z zakresu nauk ścisłych i technicznych. W województwie lubelskim na studia

kształcące w tym kierunku decyduje się jednak 2 razy mniej osób niż średnio w kraju.

1 Porównaj: Analiza aktualnej sytuacji trendów rozwojowych i prognoza zmian społeczno-gospodarczych w województwie lubelskim,

Instytut Badań i Analiz Olsztyńskiej Szkoły Biznesu Instytut Badań i Analiz Olsztyńskiej Szkoły Biznesu, Lublin 2009; oraz wyniki badań fokusowych zrealizowanych w ramach niniejszego projektu.

11

Najważniejszymi kwestiami, związanymi z poprawą jakości mechanizmów wsparcia młodzieży

w wyborach edukacyjnych i zawodowych, wydają się być:

Brak systemowych rozwiązań w zakresie doradztwa zawodowego w szkołach i propagowania

informacji na temat rynku pracy na każdym etapie kształcenia. Niska ranga w świadomości

społecznej kształcenia zawodowego.

Niedostosowanie kierunków kształcenia do zmieniających się wymogów rynku pracy.

W związku z tym na podstawie wyników badania proponuje się wdrożenie następujących rekomendacji:

1. Prowadzenie systemowego doradztwa zawodowego w ramach cyklicznych i kompleksowych zajęć,

np. podczas obowiązkowych lekcji przedsiębiorczości lub godzin wychowawczych, wśród:

uczniów szkół gimnazjalnych – przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły

ponadgimnazjalnej;

uczniów szkół ponadgimnazjalnych – przed podjęciem decyzji o wyborze kierunku studiów,

szkoły policealnej, itp.

2. Systematyczne prowadzenie kompleksowych badań i analiz z zakresu rynku pracy i kształcenia,

m.in. opracowanie rzetelnej analizy makroekonomicznej, nt. perspektyw rozwoju rynku pracy

w województwie lubelskim, z uwzględnieniem sytuacji w kraju i w Europie, koordynowanej

przez samorząd województwa. Analiza ta powinna zawierać prognozy zapotrzebowania

na poszczególne grupy zawodów i specjalności.

3. Podjęcie działań na rzecz poprawy wizerunku, budowy prestiżu i promocji korzyści związanych

z nauką w ponadgimnazjalnych szkołach zawodowych. Prowadzenie stałej kampanii promocyjnej

i informacyjnej upowszechniającej wiedzę na temat perspektyw zawodowych absolwentów szkół

zawodowych (np. w lokalnych mediach), a także znaczenia nauk ścisłych i technicznych.

4. Nawiązanie stałej współpracy szkół/uczelni ze środowiskami przedsiębiorców – program staży

i praktyk umożliwiający zdobycie młodym ludziom niezbędnego doświadczenia w zawodzie, a firmie

wybranie najlepszych uczniów do późniejszej pracy. Zachęcanie uczniów do gromadzenia

doświadczenia zawodowego poprzez łączenie nauki z pracą, np. dorywczą i/lub wakacyjną.

5. Wykorzystywanie w większym wymiarze w szkołach i na uczelniach zajęć aktywizujących, pracy

w grupach, prac grup zadaniowych.

Wyniki badań zrealizowanych w ramach projektu "Perspektywy ludzi młodych na rynku pracy"

pokazały, że sytuacja osób młodych wchodzących na rynek pracy, w województwie lubelskim

jest trudna. Mają na to wpływ zarówno czynniki gospodarcze, systemowe jaki i oczekiwania

młodzieży w zakresie warunków pracy oraz perspektyw rozwoju kariery zawodowej.

12

SUMMARY

The aim of the study „Perspectives of the Youth on Labor Market” was the systematization of knowledge

about professional awareness of young people from the Lublin Voivodeship, who enter the labor market

and identifying factors influencing their decisions regarding the choice of profession and career development.

The main objective of the study was achieved through the implementation of six specific objectives:

1. Obtaining the knowledge about the perception of the labor market among young people.

2. Identifying the factors which significantly influence decision-making that young people take entering

the labor market.

3. Understanding the awareness of young people about their functioning in the labor market (including the perceived opportunities and threats).

4. Understanding the factors determining the choice of future career, as well as the degree of conformity

of the choices with established education.

5. Understanding the expectations, needs and aspirations of young people entering the labor market.

6. Obtaining the knowledge about the perception of the current situation of young people in the labor

market among employees of institutions preparing and supporting young people in this area (including

perceived opportunities, risks, and the degree of preparedness of young people to perform professional

roles and relationships between the local labor market needs and resources of young people (skills

and experience) and how to change the current situation)

The results of this study can be used to carry out active measures by the institutions to prepare young

people for participation in the labor market and to increase the effectiveness of support provided by these

operators. As a consequence, may contribute to reducing unemployment among young people from

the Lubelskie Voivodeship.

In the region of Lubelskie young unemployed people aged 18-24 constitute almost one quarter of all

registered unemployed. At the same time, people in the age group from 18 to 34 years, represent more than

half of all unemployed in the region. That is why there is a need for action aiming to assist young people

to enter the labor market.

The study focused on four major issues of research:

a. assessing the causes of the high (compared to other Polish regions) level of unemployment among

young people;

b. assessment of attitudes and aspirations of young people from the Lubelskie Voivodeship;

c. identification of the adequacy between the expectations of young people and the situation on the labor

market;

d. making recommendations which would support young people entering the labor market.

The reasons for high unemployment among young people are associated with issues of a systemic

nature and the economy. In particular, the following phenomena were noted:

The region lacks jobs for many graduates of local schools and universities. The Lubelskie Voivodeship

is a rural area - without much industry, dominated by small companies employing up to a few people.

A large number of colleges and students living in the Lubelskie Voivodeship and the deficit of jobs force

the graduates to emigrate for work outside the region.

13

At the regional level there is no current, comprehensive analysis of the prospects of the region

as a consequence there is no strategy of the development of education made on this basis. Thus, having

no knowledge about employment prospects in the region and country in the coming years, it is difficult to

modify courses of study of the educational institutions.

One of the issues contributing to the relatively high unemployment of young people from the Lubelskie

Voivodeship is the quality of vocational and practical training. Graduates do not have the practical skills

required by employers. Despite the demand on the regional labor market for workers with vocational

education, the structure of unemployment is dominated by people with basic vocational education, post-

secondary and vocational education. Their skills are not adapted to the needs of the labor market.

The realities of labor market require from its participants greater flexibility and willingness to take up

courses, non-routine activities and cooperation with others. However, curriculum pay too little attention

on importance of the development of so-called. soft competencies.

Assessing the attitudes and aspirations of young people from the Lubelskie Voivodeship it was found

that:

Choices, that young people make, are largely random choices. The choice of secondary school deprives

outside interests, persuasion and suggestions of parents and the preservation of colleagues, as well as

the distance from home base. In the case of higher education a greater extent plays a matter of young

people's interest. Still an important element is the environment pressure and the subjective perception

of the employment opportunities afforded by successful completion of studies.

A large group of respondents do not plan their careers - approximately 60% of respondents admit having

plans for the future. This means that the life path of young people often depends on random events

and may be largely irrational. At the same time a large proportion of young people perceive the regional

labor market pessimisticly as a place where it is very difficult to find any work.

Students do not have enough support on choice of future occupation or field of study. There is lack

of good information and knowledge helping to make a right choice. The schools rarely offer a help

of vocational counselor, during classes issues related to the labor market are not discussed.

The knowledge of youth comes primarily from the media and the internet. That is why it is very selective.

About half of junior high students will continue learning in science profile classes. The decisions made on

the profiles of learning at middle school level are not maintained in further decisions at a higher, post-

secondary level. Definitely less people want to continue their higher education in the fields of natural

sciences and science, in favor of social subjects and the humanities.

Most of the young people are aware of the factors which are able to increase employability and fulfill

employers expectations. Young people admit that they should constantly educate and raise their

professional qualifications. Unfortunately, despite taking up additional work during the study, their

experience is rarely associated with the direction of education, and so to a limited extent, is useful from

the perspective of expectations of future employers.

For pupils and students work has primarily a financial dimension. Earning money, the opportunity to be

independent and implementation plans related to adult life are the main reasons why young people take

a job.

While analyzing the compliance of the expectations of young people and the labor market situation,

one must first pay attention to the following phenomena :

Despite the relatively poor opinion on the regional labor market, young people well estimate their

chances of finding work consistent with the education and qualifications. Most of the respondents believe

that there are employers in the region of Lublin, who can offer rewarding jobs.

14

The vast majority of students think that the labor market needs specialists in the fields of their studies.

Exceptions are students of the humanities, who believe that schools truly prepare them for the job, but

are aware that there is not such a demand for professionals in this field.

Due to the fact that many young, well-educated people seek for employment, it is observed that well-

qualified people are hired to simple vacancies. This contributes frequently to discourage the workers

and the lack of full engagement in the performance of the duties.

In the Lubelskie Voivodeship mostly needed employees are those poorly qualified. Besides the practical

skills employers expect from the candidate other skills like co-operation in the group, ability of teamwork,

commitment to the tasks, willingness to continue professional development, responsibility.

Following vacancies are needed in the Lubelskie Voivodeship: jobs related to services such as caring for

the elderly and disabled, and also art teachers, library staff offices, archives and operators, couriers and

suppliers, telephone salesperson. There is also a high demand for trade workers, especially sales

representatives, and individuals for customer service departments. These are largely jobs that do not

require specialized knowledge and technical skills, to a greater extent they require psycho-social skills

required to direct contact with people. What is more, there is demand for seasonal workers during

the spring and summer - people with secondary or lower education level e.g. drivers, shop assistants,

cooks, waiters, agricultural workers and workers employed in construction: bricklayers, plasterers,

locksmiths, plumbers.

In the absence of a sufficient number of good quality jobs in the Lubelskie Voivodeship, students in their

choices should be guided by the demand of the polish labor market. These are mainly project managers,

engineers, and IT workers. These professions require training mainly in the field of science and

technology. However, in the region percentage of the student of these fields is two times smaller than

the national average.

The most significant issues related to improving the quality of support mechanisms for young people

in education and career choices seem to be:

No careers advice system and information on contemporary labor market for young people from an early

age and on every level of education.

Low rank given to vocational training in public opinion.

Poor fit among fields of education and the changing labor market requirements.

Therefore, as the results of the study it is proposed to implement the following recommendations:

1. Keeping the system of vocational guidance in the cyclical and complex activities such as

the establishment of compulsory lessons among:

junior high school students - before deciding to choose a secondary school;

secondary school students - before deciding on the selection of faculty, high school, etc.

2. Systematically carry out comprehensive research and analysis of labor market and education,

including developing a reliable economic analysis on the development prospects of the labor market

in Lublin, taking into account the situation in the country and Europe, and coordinated by

the provincial government. This analysis should include a forecast of demand for different

professions and specialties.

3. Take steps to improve the image, build prestige and promote the benefits of education in secondary

vocational schools. Continuous information campaign and disseminating knowledge about

15

the current labor market. Promoting science, engineering and technology in the context of deficit

in the labor market.

4. Establishing permanent cooperation of schools/universities and entrepreneurs- a program

of internships and practices to enable young people to gain the necessary experience in

the profession and the company to pick the best students for later work. Encourage students

to gather experience by combining learning with work.

5. In schools and colleges using in a greater extent activating methods, group work, the work of task

groups.

The results of studies carried out under the project "Perspectives of the Youth on Labor Market"

showed that the situation of young people entering the labor market, in the Lublin Voivodeship

is difficult. The economic and system factors as well as the young people expectations' concerning

working conditions and career prospects has been influenced on this situation.

16

I. WPROWADZENIE

Niniejszy raport jest raportem końcowym sporządzonym w wyniku badania, realizowanego w ramach

projektu systemowego, pt.: „Perspektywy ludzi młodych na rynku pracy. Projekt badawczy został

zrealizowany przez Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie.

Przeprowadzone badanie miało na celu usystematyzowanie wiedzy dotyczącej świadomości zawodowej

młodych osób z terenu województwa lubelskiego, wchodzących na rynek pracy oraz identyfikację czynników

wpływających na ich decyzje, dotyczące wyboru przyszłego zawodu i rozwoju ścieżki zawodowej.

Raport powstał w oparciu o wyniki wszystkich etapów badawczych przeprowadzonych w trakcie realizacji

zlecenia, na które złożyły się trzy Raporty Cząstkowe, stanowiące produkty pośrednie badania.

Raport składa się z trzech części:

I. Wprowadzenia, które mówi o tym, dlaczego raport powstał oraz jaki był zakres zrealizowanych

w ramach projektu badań.

II. Opisu metodologii badania, który zawiera poszczególne fazy badania, metody i techniki,

jakie wykorzystano w trakcie przygotowania raportów cząstkowych oraz zobrazowane w formie

tabelarycznej cele szczegółowe badania, kluczowe pytania badawcze oraz charakterystykę

próby badawczej.

III. Opisu wyników badań.

IV. Wniosków i rekomendacji, które zawierają podsumowanie badań oraz propozycję

najważniejszych działań, jakie mogą/powinny zostać podjęte przez właściwe instytucje (szkoły,

uczelnie wyższe, urzędy pracy, poradnie psychologiczno – pedagogiczne, pracodawców

oraz inne instytucje zajmujące się doradztwem zawodowym), w celu zwiększenia wiedzy

i świadomości zawodowej młodych osób z terenu województwa lubelskiego, wchodzących

na rynek pracy.

Część Raportu prezentująca opis wyników badania, uporządkowana została zgodnie z logiką celów

szczegółowych niniejszego badania, tj. poszczególne podrozdziały prezentują w ujęciu problemowym wyniki

badania odnoszące się bezpośrednio do celów szczegółowych.

1.1. CEL I ZAKRES BADANIA

Celem głównym badania jest:

ZDOBYCIE I USYSTEMATYZOWANIE WIEDZY, DOTYCZĄCEJ ŚWIADOMOŚCI ZAWODOWEJ

MŁODYCH OSÓB Z TERENU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO, WCHODZĄCYCH NA RYNEK PRACY

ORAZ IDENTYFIKACJA CZYNNIKÓW, WPŁYWAJĄCYCH NA ICH DECYZJE, DOTYCZĄCE WYBORU

PRZYSZŁEGO ZAWODU I ROZWOJU ŚCIEŻKI ZAWODOWEJ.

Cel główny badania został osiągnięty przez

1. UZYSKANIE WIEDZY NA TEMAT POSTRZEGANIA RYNKU PRACY PRZEZ OSOBY MŁODE.

2. ZIDENTYFIKOWANIE CZYNNIKÓW DECYZYJNYCH MAJĄCYCH ISTOTNY WPŁYW NA DZIAŁANIA,

KTÓRE PODEJMUJĄ OSOBY MŁODE, WCHODZĄC NA RYNEK PRACY.

3. POZNANIE ŚWIADOMOŚCI OSÓB MŁODYCH, DOTYCZĄCEJ ICH FUNKCJONOWANIA NA RYNKU

PRACY (W TYM M.IN. POSTRZEGANYCH SZANS ORAZ ZAGROŻEŃ).

17

4. POZNANIE CZYNNIKÓW, DECYDUJĄCYCH O WYBORZE PRZYSZŁEJ DROGI ZAWODOWEJ,

A TAKŻE STOPNIA ZGODNOŚCI PODEJMOWANYCH WYBORÓW Z POSIADANYM

WYKSZTAŁCENIEM.

5. POZNANIE OCZEKIWAŃ, ASPIRACJI ORAZ POTRZEB MŁODYCH LUDZI, WCHODZĄCYCH

NA RYNEK PRACY.

6. UZYSKANIE WIEDZY NA TEMAT POSTRZEGANIA OBECNEJ SYTUACJI OSÓB MŁODYCH

NA RYNKU PRACY, WŚRÓD PRACOWNIKÓW INSTYTUCJI PRZYGOTOWUJĄCYCH

I WSPIERAJĄCYCH MŁODZIEŻ W TYM ZAKRESIE (M .IN. POSTRZEGANYCH SZANS, ZAGROŻEŃ

ORAZ STOPNIA PRZYGOTOWANIA MŁODZIEŻY DO PEŁNIENIA RÓL ZAWODOWYCH, A TAKŻE

RELACJI MIĘDZY POTRZEBAMI LOKALNEGO RYNKU PRACY A ZASOBAMI OSÓB MŁODYCH -

KWALIFIKACJAMI I DOŚWIADCZENIEM - ORAZ SPOSOBÓW ZMIANY AKTUALNEJ SYTUACJI).

Wiedza, zgromadzona w wyniku realizacji badania, posłuży do prowadzenia aktywnych działań

przez instytucje przygotowujące i wspierające młodzież do uczestnictwa w rynku pracy oraz do zwiększenia

efektywności wsparcia udzielanego przez te podmioty, co w konsekwencji może przyczynić

się do zmniejszenia bezrobocia wśród młodzieży z terenu województwa lubelskiego. Ponadto, wyniki

przeprowadzonych badań mogą posłużyć do przygotowania Planu Działania dla Priorytetu IX Programu

Operacyjnego Kapitał Ludzki w województwie lubelskim w następnych latach. Wyniki badania będą także

cennym źródłem informacji również dla samej młodzieży z województwa lubelskiego, ułatwiającym świadomy

wybór ścieżki kształcenia i rozwój przyszłej kariery zawodowej. Jak wykazują wcześniejsze badania

i analizy2

, aktualnie oferta edukacyjna szkół zawodowych, średnich czy uczelni wyższych często

nie przystaje do oczekiwań i wymagań stawianych przez pracodawców, co skutkuje tym, że absolwenci mają

coraz większe problemy ze znalezieniem pracy. Założeniem projektu jest pomoc w dostosowaniu programów

nauczania do aktualnych wymogów lokalnego rynku pracy.

1.2. UZASADNIENIE REALIZACJI BADANIA

Decyzje dotyczące wyboru zawodu są jednymi z ważniejszych, ponieważ od nich zależy przyszłe życie.

Wybór zawodu to problem szczególnie trudny i złożony, ze względu na sytuację ryzyka, w której jest

podejmowany oraz sam charakter młodych ludzi, którzy znajdują się w trudnym okresie dojrzewania.

Uczniowie ostatnich klas szkół gimnazjalnych stoją przed swoim pierwszym zasadniczym wyborem,

mającym wpływ na przyszłość zawodową. Wybór ten na etapie końca szkoły średniej może zostać jeszcze

ewentualnie skorygowany, m.in. po uwzględnieniu predyspozycji i przekonań ucznia. Wynika stąd

konieczność umiejętnego współtowarzyszenia młodzieży w procesie podejmowania decyzji zawodowej

już od najmłodszych lat. A to możliwe jest tylko w przypadku dokładnego rozeznania tego, jakie są priorytety

młodych ludzi, jakie mają oni wyobrażenia i oczekiwania, co do swojego życia zawodowego i czym kierują

się przy podejmowaniu ważnych życiowych decyzji.

Gwałtowny rozwój nowoczesnych technologii spowodował duże zmiany. Dotyczy to zajęć wykonywanych

przez ludzi i w konsekwencji rynku pracy. Zapotrzebowanie gospodarki na siłę roboczą zmienia się często

znacznie szybciej niż możliwość przystosowania się pracowników do nowych wymogów rynku pracy.

Zmiany w stosowanych technikach i technologiach sprawiają, że także w tradycyjnych zawodach potrzebna

jest dziś zupełnie nowa wiedza i umiejętności. Dopasowanie umiejętności i wiedzy pracowników do tych

zmian to jedno z najważniejszych wyzwań współczesnych czasów. Wobec zarysowanej sytuacji

podniesienie jakości nauczania i ukierunkowanie szkolnictwa na potrzeby rynku pracy stanowią jedno

2 Porównaj: Kształcenie zawodowe w powiązaniu z potrzebami lokalnego/regionalnego, Centrum Doradztwa Strategicznego, Kraków

2010, [z:] http://www.rynekpracy.obserwatoria.malopolska.pl/pl/biblioteka/szukaj-publikacji.html,1:src,1:vw:1415; Polskie szkolnictwo

wyższe: stan, uwarunkowania, perspektywy, KRASP-FRP, Warszawa 2009,

[z:] www.krasp.org.pl/pliki/07d3834a2204e573048f07df6f757297.pdf

18

z priorytetowych zadań przedstawionych w wielu dokumentach strategicznych, m. in. w eksperckim

„Raporcie o Kapitale Intelektualnym Polski”3.

W ostatnich dwóch dekadach w obszarze szkolnictwa zaszło szereg dynamicznych zmian, w życie

wprowadzono wiele reform, kolejne zaś są planowane. Konsekwencje prowadzonej polityki pokazują,

że dynamika zachodzących zmian w dużej mierze miała charakter ilościowy (tj. między innymi dało

się zaobserwować znaczący wzrost aspiracji młodzieży w zakresie kształcenia, w konsekwencji zaś wzrost

wskaźnika skolaryzacji), brakowało zaś istotnych zmian jakościowych. Jak pokazują wyniki analiz

przeprowadzonych przez autorów ekspertyzy „Raport o Kapitale Intelektualnym Polski”4 na tle innych krajów

europejskich, Polska znajduje się w gorszej sytuacji niż inne, uwzględnione w rankingu kraje.

Warunki dla rozwoju intelektualnego kraju są dużo mniej sprzyjające niż w innych państwach.

W konsekwencji wśród podstawowych wyzwań, które określili autorzy raportu, znalazły się m.in. :

podniesienie jakości nauczania;

ukierunkowanie szkolnictwa na potrzeby rynku pracy.

Wyniki niniejszego badania odnoszą się do planów i preferencji edukacyjnych uczniów i studentów

oraz kwalifikacji, jakie posiadają po ukończeniu określonych typów szkół z terenu województwa lubelskiego.

Mogą służyć wsparciu procesów decyzyjnych administracji lokalnej, placówek edukacyjnych, szkół wyższych

oraz instytucji rynku pracy w zakresie wsparcia systemu edukacji, tak by był on skutecznym narzędziem

wsparcia wzrostu zatrudnienia w regionie lubelskim. O tym, jak ważna jest potrzeba działań nastawionych

na pomoc młodym ludziom w poszukiwaniu pracy, świadczą dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie5.

W województwie lubelskim młode osoby bezrobotne w wieku 18-24 lat stanowią prawie jedną czwartą

wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych. Z kolei osoby w przedziale wiekowym 18-34 lat stanowią ponad

połowę wszystkich bezrobotnych6. Zagrożenie bezrobociem ma duży wpływ na decyzję młodych osób

w zakresie podejmowania pracy. Podejmują oni często pracę niespełniającą ich ambicji zawodowych

i niezwiązaną bezpośrednio z posiadanym wykształceniem.

3 Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, Bochniarz et. Al, Warszawa 2008, [z:]

http://pliki.innowacyjnosc.gpw.pl/Kapital_Intelektualny_Polski.pdf [data dostępu: 7.01.2011]. 4 Ibid.

5 Porównaj: Mechanizmy decyzyjne ludzi młodych przy wyborze kierunków kształcenia. Raport z badań, Wojewódzki Urząd Pracy

w Lublinie, Lublin 2009, [z:] http://www.wup.lublin.pl/wup/index.php?kat=168 6 Według danych Urzędu Statystycznego na koniec grudnia 2010 roku, [z:]

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lublin/ASSETS_bezrobocie_za_2010.pdf

19

II. OPIS METODOLOGII BADANIA

2.1. KONCEPCJA PRZEBIEGU BADANIA

Cały proces realizacji badania pogrupowany został na 4 zasadnicze fazy. Fazy te zostały wydzielone

pod względem funkcjonalnym:

1. Faza strukturyzacji – uporządkowanie i zebranie szczegółowych informacji na temat systemu oświaty

i szkolnictwa wyższego w województwie lubelskim na tle kraju, preferencji ludzi młodych, systemu

i mechanizmów wsparcia wyborów edukacyjnych i zawodowych, a także oczekiwań pracodawców,

co do wymagań, jakie powinni spełniać młodzi pracownicy wchodzący na rynek pracy

w województwie lubelskim. Faza ta pozwoliła na uzgodnienie strategii realizacji badania. W tej fazie

opracowane i zatwierdzone zostały ostateczne wersje narzędzi badawczych - ankiet skierowanych

do uczniów i studentów, a także scenariusz wywiadów indywidualnych.

W ramach tej fazy zrealizowane zostaną następujące etapy badawcze:

ETAP I - Desk research

ETAP II – Pilotaż narzędzi badawczych

W czerwcu 2010 roku przeprowadzone zostało badanie pilotażowe ankiet wśród gimnazjalistów,

uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz studentów. W ramach pilotażu przeprowadzono 23 wywiady

PAPI ze studentami oraz zrealizowano 61 ankiet wśród uczniów gimnazjów i 53 wśród uczniów szkół

ponadgimnazjalnych, z czego 30 w zasadniczych szkołach zawodowych oraz 23 w szkołach

maturalnych. Łącznie pilotażem narzędzi badawczych objęto 114 uczniów i 23 studentów.

ETAP III - Przygotowanie raportu metodologicznego

ETAP IV – Indywidualne wywiady pogłębione IDI

W ramach niniejszego etapu w lipcu 2010 roku przeprowadzonych zostało 21 indywidualnych wywiadów

pogłębionych z przedstawicielami każdego z PUP w województwie lubelskim.

ETAP V – Indywidualne wywiady telefoniczne (ITI)

W lipcu 2010 roku przeprowadzonych zostało 6 indywidualnych wywiadów telefonicznych

z przedstawicielami instytucji zrzeszających pracodawców lub zajmujących się współpracą

z przedsiębiorcami.

PRZYGOTOWANIE RAPORTU CZĄSTKOWEGO I

2. Faza obserwacji – zbieranie danych i informacji niezbędnych do dokonania analiz i oceny.

W ramach tej fazy zrealizowane zostały badania właściwe wśród uczniów i studentów.

Faza objęła następujące etapy badawcze:

ETAP VI – Analiza porównawcza na podstawie kwerendy popularnej strony internetowej, zawierającej

oferty pracy

W ramach badania kwerendzie poddane zostały oferty pracy wystawione na portalu internetowym

zawierającym ogłoszenia o pracy - www.pracuj.pl w województwach: lubelskim, podkarpackim,

podlaskim. Kwerenda trwała 1 miesiąc (4.11.2010 - 4.12.2010 r.).

ETAP VII – Wywiad kwestionariuszowy audytoryjny

W listopadzie 2010 roku przeprowadzono wywiady kwestionariuszowe audytoryjne wśród uczniów

ostatnich klas szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Badaniem zostało objętych 40 klas

gimnazjalnych, 30 klas liceów ogólnokształcących, 40 klas zasadniczych szkół zawodowych, 50 klas

liceów profilowanych/techników. W sumie zrealizowano 3 240 ankiet, z czego 804 ankiety wśród

uczniów gimnazjów, 619 ankiet wśród uczniów liceów ogólnokształcących, 740 ankiet wśród uczniów

zasadniczych szkół zawodowych oraz 1077 ankiet wśród uczniów liceów profilowanych i techników.

ETAP VIII – Wywiad kwestionariuszowy indywidualny bezpośredni (PAPI)

Wywiady kwestionariuszowe – PAPI – przeprowadzone były w listopadzie 2010 roku wśród studentów

ostatniego roku studiów, z uwzględnieniem profilu uczelni, do której dany student uczęszcza,

jej lokalizacji, a także typu studiów (magisterskie lub licencjackie). Łącznie przeprowadzonych zostało

406 ankiet.

20

PRZYGOTOWANIE RAPORTU CZĄSTKOWEGO II

3. Faza analizy – wstępna analiza wyników zebranych za pomocą różnych metod badawczych, zebranie

wyników w bazach danych, opracowanie rozkładów odpowiedzi, opracowanie klucza analizy danych

ilościowych i jakościowych, na podstawie których możliwe było usystematyzowanie wiedzy, dotyczącej

świadomości zawodowej młodych osób z terenu województwa lubelskiego, wchodzących na rynek pracy

oraz identyfikacja czynników wpływających na ich decyzje, dotyczące wyboru przyszłego zawodu

i rozwoju ścieżki zawodowej, zgodnie z celami szczegółowymi niniejszego badania.

W ramach tej fazy zrealizowane zostały następujące etapy badawcze:

ETAP IX – Zogniskowane wywiady grupowe (FGI)

W ramach niniejszego etapu zrealizowano 5 zasadniczych wywiadów grupowych: 2 w Lublinie

i po jednym w: Zamościu, Białej Podlaskiej, Puławach (styczeń 2011 r.). W fokusach wzięło udział ponad

50 uczestników reprezentujących następujące profesje lub instytucje: doradcy zawodowi, pedagodzy

szkolni, przedstawiciele urzędów pracy, przedstawiciele instytucji zrzeszających przedsiębiorców,

przedstawiciele instytucji zajmującymi się rozwojem młodzieży.

ETAP X – Analiza SWOT

PRZYGOTOWANIE RAPORTU CZĄSTKOWEGO III

4. Faza oceny – opracowanie wniosków i zaleceń/rekomendacji, udzielenie odpowiedzi na wszystkie

szczegółowe pytania badawcze i na tej podstawie realizacja celu głównego badania.

W ramach tej fazy zrealizowane zostały następujące etapy badawcze:

ETAP XI – Analiza wyników badań w kontekście realizacji celu głównego

ETAP XII - Panel ekspertów

W lutym 2011 roku przeprowadzony został panel ekspertów, w którym uczestniczyło 10 przedstawicieli

instytucji odpowiedzialnych za rozwój i wsparcie edukacji w regionie lubelskim.

ETAP XIII - Przygotowanie raportu końcowego

Prace związane z przebiegiem zadań, służących realizacji poszczególnych 6 celów szczegółowych badania,

odbywały się równolegle do siebie, a zatem w ramach poszczególnych faz (opisanych powyżej) realizowane

zostały równolegle zadania niezbędne do realizacji wszystkich celów szczegółowych. W celu zebrania

kompleksowych i wyczerpujących informacji, pozyskanych od szerokiego kręgu osób i instytucji,

a co się z tym wiąże, w celu rzetelnego i pełnego wywiązania się z realizacji celów badania, wykorzystany

został szeroki wachlarz metod badawczych oraz różnych narzędzi. Połączenie różnych rodzajów danych

i metod badawczych, technik analizy i gromadzenia informacji wiązało się z zastosowaniem tzw. triangulacji

metodologicznej. W ramach tego badania ewaluacyjnego zastosowane zostały:

TRIANGULACJA ŹRÓDEŁ DANYCH – analizą objęte zostały zarówno dane zastane, jak i dane

wywołane;

TRIANGULACJA METOD BADAWCZYCH – połączenie różnych metod badawczych – ilościowych,

jakościowych, desk research - pozwoliło w kompleksowy sposób poznać i zrozumieć badane

zjawisko;

TRIANGULACJA PERSPEKTYW BADAWCZYCH – ewaluacja została przeprowadzona

przez zespół doświadczonych badaczy oraz praktyków zajmujących się prowadzeniem badań

i analiz dotyczących rynku pracy w Polsce, co pozwoliło uzyskać szeroki obraz przedmiotu badania.

2.2. PYTANIA BADAWCZE

Realizacja projektu badawczego i zebrane w jego trakcie informacje, posłużyły do udzielenia odpowiedzi

na pytania badawcze, pogrupowane według sześciu celów szczegółowych badania. Znalezienie odpowiedzi

na pytania pozwoliło na realizację celu głównego badania.

Każdemu pytaniu przypisano metody i techniki wykorzystane w trakcie realizacji badania, które posłużyły

do zgromadzenia informacji wykorzystanych do udzielenia odpowiedzi.

21

Tabela 1. Pytania i metody badawcze

PYTANIA BADAWCZE CELE SZCZEGÓŁOWE BADANIA METODY BADAWCZE

1.

Uzyskanie

w

iedzy

na

tem

at

postr

ze

ga

nia

ry

nku

pra

cy

prz

ez

oso

by

mło

de.

2.

Zid

enty

fikow

anie

czynnik

ów

decyzyjn

ych

,, m

ają

cych i

sto

tny w

pły

w n

a

dzia

łania

, któ

re p

od

ejm

ują

oso

by m

łode

,

wchodząc n

a r

yn

ek p

racy.

3.

Pozna

nie

św

iadom

ości

osó

b m

łodych

doty

czącej

ich

fu

nkcjo

now

an

ia n

a ry

nku

pra

cy (

w t

ym

m.in.

postr

zeg

anych

szans

ora

z z

agro

żeń).

4.

Pozna

nie

czynn

ików

decydu

jących

o

wyborz

e

prz

yszłe

j dro

gi

zaw

od

ow

ej,

a

także s

topn

ia z

go

dn

ości

pod

ejm

ow

anych

wyboró

w z

posia

da

nym

wykszta

łcen

iem

.

5.

Pozn

anie

oczekiw

ań,

aspir

acji

ora

z

potr

zeb m

łodych lu

dzi, w

cho

dzących n

a

rynek p

racy.

6.

Uzyskanie

w

iedzy

na

tem

at

postr

ze

ga

nia

ob

ecne

j sytu

acji

osó

b

mło

dych

na

rynku

pra

cy

wśró

d

pra

cow

nik

ów

in

sty

tucji

prz

yg

oto

wu

jących

tem

at

i w

sp

iera

jących

mło

dzie

ż

w

tym

zakre

sie

7

1. Jakie są oczekiwania i aspiracje zawodowe młodych ludzi,

wchodzących na rynek pracy w województwie lubelskim?

x Ankieta audytoryjna, Desk Research,

PAPI, IDI, ITI, FGI

2. Jakie są potrzeby młodych ludzi, wchodzących na rynek pracy

w województwie lubelskim?

x Desk Research Ankieta audytoryjna,

PAPI, IDI, ITI, FGI

3. Na ile oczekiwania i potrzeby młodzieży są zgodne z sytuacją

na lokalnym rynku pracy?


PAPI, IDI, ITI, FGI

4. Jakie czynniki są brane pod uwagę przez młodzież przy wyborze

przyszłej drogi zawodowej?


PAPI, IDI, ITI, FGI

5. Jakie działania należy podjąć, aby zwiększyć skuteczność

wsparcia osób młodych wchodzących na rynek pracy?

x x kwerenda strony internetowej, IDI, ITI,

FGI, SWOT

6. Jakie zmiany należy wprowadzić, aby zwiększyć adekwatność

obowiązującego systemu kształcenia do aktualnych potrzeb

(lokalnego) rynku pracy?

x x kwerenda strony internetowej, IDI, ITI,

FGI, SWOT

7. Jaki jest stopień zainteresowania rynkiem pracy wśród młodych

ludzi?

x Ankieta audytoryjna, PAPI

8. Jaki jest światopogląd młodych ludzi na temat emigracji

zarobkowej w ramach regionu, kraju, Europy i świata?

x Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

9. Jak młodzi ludzie oceniają poziom bezrobocia w regionie

i na terenie całego kraju? Jaka jest ich wiedza na ten temat?


10. Jak młodzi ludzie oceniają sytuację na rynku pracy w zakresie

liczby miejsc pracy i naboru pracowników w regionie?


7 Badania ankietowe nie odpowiadają na ten cel badawczy.

22

11. Jak młodzi ludzie oceniają sytuację na rynku pracy w zakresie

liczby miejsc pracy, naboru pracowników w nadchodzącym roku/

w ciągu kilku kolejnych lat?

x

Ankieta audytoryjna, PAPI

12. U jakiego typu pracodawców młodzi ludzie pragną znaleźć

pracę, z uwzględnieniem: specyfiki działania przedsiębiorstwa,

wielkości, formy prawnej w jakiej działa przedsiębiorstwo

(prywatne, państwowe)?

x

Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

13. Czy młodzi ludzie dopuszczają możliwość łączenia nauki

z pracą?


14. Czym w głównej mierze uczniowie kierują się przy wyborze

szkoły?


15. Czy uczniowie zamierzają kontynuować naukę po zakończeniu

obecnej szkoły? Jeśli tak, to o jakim profilu będzie to szkoła/

klasa?

x

Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

16. Jak uczniowie oceniają obecną szkołę, pod kątem

przygotowania do wykonywania zawodu?

x x Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

17. Jak uczniowie oceniają obecną szkołę pod kątem różnych

zdobytych umiejętności?

x x Ankieta audytoryjna, PAPI

18. Jaka jest samoocena umiejętności i zdolności młodych ludzi? x Ankieta audytoryjna, PAPI

19. Jakie są oczekiwania młodych ludzi wobec pracodawców? x IDI, ITI, FGI

20. Jakie czynniki pozafinansowe są najważniejsze w trakcie

wykonywania pracy (satysfakcja, rozwój itp.)?


21. Jakie są oczekiwania finansowe młodych ludzi? x x Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

22. Jaka jest możliwa minimalna płaca, za jaką młodzi ludzie

zgodziliby się pracować?


23. Jakimi sposobami młodzi ludzie szukają bądź zamierzają

szukać pracy?


24. Jaka jest wiedza młodych ludzi o różnych formach

zatrudnienia na rynku pracy?


25. W jakiego rodzaju instytucjach/organizacjach młodzi ludzie

się udzielają najczęściej?

x IDI, ITI, FGI

26. Jakie są umiejętności obsługi komputera przez uczniów? x Ankieta audytoryjna, PAPI

27. Jaki jest poziom znajomości języków obcych przez uczniów? x Ankieta audytoryjna, PAPI

28. Jakiego typu pracowników poszukują pracodawcy? x kwerenda strony internetowej, IDI, ITI,

FGI, SWOT

29. Jakie są główne przyczyny rosnącego bezrobocia

wśród młodych ludzi?

x kwerenda strony internetowej, IDI, ITI,

FGI, SWOT

23

30. Jakie znaczenie ma niedopasowanie kwalifikacyjne młodych

ludzi w rosnącej stopie bezrobocia?


FGI, SWOT

31. Jaka jest struktura młodych osób szukających zatrudnienia

na rynku pracy?


32. Jakiego rodzaju działania, zmniejszające poziom bezrobocia

wśród młodych ludzi, podejmują instytucje rynku pracy

oraz zrzeszające pracodawców?


FGI, SWOT

33. Czy są potrzebne jakieś zmiany legislacyjne, organizacyjne,

ew. jeszcze inne (jakie?), żeby móc skuteczniej walczyć

z bezrobociem wśród młodych ludzi na terenie województwa

i poszczególnych powiatów?

x

kwerenda strony internetowej, IDI, ITI,

FGI, SWOT

34. Czy istnieją jakieś programy szkoleniowe, skierowane

do młodych ludzi, którzy poszukują pracy?


FGI, SWOT

35. W jaki sposób młodzi ludzie korzystają z internetu? x Ankieta audytoryjna, PAPI

36. Jaka jest struktura wykształcenia młodych ludzi ze względu

na wiek, miejsce zamieszkania, płeć?


37. Czy prawdziwa jest teza, że pracodawcy poszukują ludzi

młodych, ale z zawodowym stażem?


FGI, SWOT

38. Kto chętniej przyjmowany jest do pracy: kandydaci z niższym

czy wyższym wykształceniem?


FGI, SWOT

39. Jaki jest idealny profil młodego kandydata do pracy według

pracodawców i urzędników PUP?


FGI, SWOT

40. Jak w rzeczywistości pracodawcy i pracownicy PUP

charakteryzują młodego kandydata do pracy?


FGI, SWOT

41. Czy młodzi ludzie korzystają z usługi doradztwa zawodowego? x x Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

42. Co według młodych ludzi jest niezbędne osiągnięcie sukcesu

zawodowego?


43. Czy młodzi ludzie korzystają z różnego rodzaju środków

pomocowych (stypendia, zapomogi)?

x IDI, ITI, FGI

44. Jaka jest kondycja finansowa młodych osób? x IDI, ITI, FGI

45. Czy młodzi ludzie mogą liczyć na wsparcie rodziny

w momencie pozostawania długi czas bez pracy?


46. Jakie jest doświadczenie zawodowe młodych ludzi? x Ankieta audytoryjna, PAPI, IDI, ITI, FGI

24

2.3. CHARAKTERYSTYKA PRÓBY BADAWCZEJ

W ramach terenowej części procesu badawczego, zrealizowane zostały dwa zasadnicze komponenty

badania: ankiety z młodymi osobami oraz wywiady indywidualne i grupowe z przedstawicielami

instytucji rynku pracy oraz jednostek edukacyjnych.

W zakres podmiotowy badania weszły następujące grupy:

1. Uczniowie ostatnich klas szkół gimnazjalnych.

2. Uczniowie ostatnich klas szkół licealnych.

3. Uczniowie ostatnich klas szkół zasadniczych zawodowych oraz techników i liceów

profilowanych.

4. Studenci ostatnich lat studiów.

5. Przedstawiciele publicznych służb zatrudnienia.

6. Przedstawiciele organizacji pracodawców.

7. Przedstawiciele instytucji zajmujących się edukacją, wsparciem i rozwojem zawodowym

uczniów i studentów.

Przy doborze respondentów zadbano o to, by reprezentowali oni różne podregiony i powiaty.

Poniżej zaprezentowane zostały zasady realizacji badania wśród poszczególnych grup objętych

badaniem8.

Szkolnictwo ogólne (gimnazja, licea ogólnokształcące)

Ze względu na ogólny charakter kształcenia w szkołach gimnazjalnych oraz liceach

ogólnokształcących, próba badawcza badanych klas została określona na podstawie liczby szkół

gimnazjalnych i liceów ogólnokształcących w danym powiecie. Badaniem objętych zostało około

40 klas gimnazjalnych oraz 30 klas liceów ogólnokształcących.

Szkolnictwo zawodowe (zasadnicze szkoły zawodowe, licea profilowane, technika)

Próba badawcza szkół kształcących w zawodzie została określona na podstawie profilu nauczania

danej szkoły. Skupiając się na najważniejszych kierunkach nauczania w szkołach zawodowych,

możliwe było określenie reprezentatywnych dla terenu całego województwa opinii i postaw uczniów,

kształcących się w najczęściej spotykanych zawodach. Aby wyniki były jak najbardziej

reprezentatywne, próba badawcza została podzielona w sposób równomierny. Każdy typ

nauczanego zawodu przebadany był w czterech klasach, po jednej klasie dla każdego

z czterech podregionów województwa lubelskiego.

Szkoły Zasadnicze Zawodowe

W ramach badania przebadanych zostało ponad 40 klas, w podziale na 11 głównych profili

nauczania, na poziomie zasadniczym zawodowym na terenie województwa lubelskiego.

Licea profilowane/Technika

W ramach badania przebadanych zostało około 50 klas, w podziale na 12 głównych profili

nauczania, na poziomie średnim zawodowym na terenie województwa lubelskiego.

Szkolnictwo wyższe

Próba badawcza studentów została określona na podstawie liczby absolwentów studiów z roku 2008.

Analogicznie do próby uczniów szkół zawodowych wzięto pod uwagę profile uczelni

i ich rozmieszczenie w podregionach województwa lubelskiego.

8 Szczegółowy dobór próby badawczej zawiera aneks nr 7.

25

Badanie młodzieży objęło 3 646 osób, z czego:

804 – uczniów gimnazjów (22% wszystkich badanych osób);

619 – uczniów liceów ogólnokształcących (17%);

740 – zasadniczych szkół zawodowych (20%);

1 077 – liceów profilowanych i techników (30%);

406 – studentów (11%).

Wśród osób biorących udział w badaniu, w nieznacznym stopniu dominują mężczyźni (53%)

oraz osoby, które mieszkają na wsi (57%).

Większość rodziców (71% matek/opiekunek i 75% ojców/opiekunów) posiada wykształcenie

zawodowe i średnie. Generalnie matki/opiekunki są nieco lepiej wykształcone niż ojcowie/opiekunowie

– 22% z nich ma wykształcenie wyższe, podczas gdy analogiczny odsetek wśród mężczyzn wynosi

15%.

Dodatkowo, w ramach badania zrealizowano 22 indywidualne wywiady pogłębione

z przedstawicielami urzędów pracy, 6 z przedstawicielami instytucji wspierających lub zrzeszających

przedsiębiorców oraz 5 zasadniczych wywiadów grupowych: 2 w Lublinie i po jednym w: Zamościu,

Białej Podlaskiej, Puławach (styczeń 2011 rok). W ramach fazy zasadniczej w fokusach udział wzięło

ponad 50 uczestników.

26

III. OPIS WYNIKÓW BADANIA

3.1. POSTRZEGANIE RYNKU PRACY PRZEZ OSOBY MŁODE

Jaki jest stopień zainteresowania rynkiem pracy wśród młodych ludzi?

Czy młodzi ludzie korzystają z usług doradztwa zawodowego?

Jaka jest wiedza młodych ludzi o różnych formach zatrudnienia na rynku pracy?

Jak młodzi ludzie oceniają poziom bezrobocia w regionie i na terenie całego kraju? Jaka jest ich wiedza na ten temat?

Jak młodzi ludzie oceniają sytuację na rynku pracy, w zakresie liczby miejsc pracy i naboru pracowników w regionie?

Jak młodzi ludzie oceniają sytuację na rynku pracy, w zakresie liczby miejsc pracy, naboru pracowników

w nadchodzącym roku/w ciągu kilku kolejnych lat?

Jakimi sposobami młodzi ludzie szukają bądź zamierzają szukać pracy?

Poziom zainteresowania młodych ludzi sytuacją na rynku pracy jest wypadkową kilku czynników –

dostępu do powszechnej i rzetelnej wiedzy na temat strategii rozwoju gospodarki i edukacji,

dostępu do doradztwa zawodowego, tradycji zainteresowania tymi kwestiami w rodzinie,

świadomości i poziomu wiedzy nauczycieli i w końcu świadomości samych uczniów

i studentów.

O swojej przyszłości w największym stopniu myślą studenci, niemal 80% z nich planuje swoją

karierę. W najmniejszym zakresie o przyszłej karierze zawodowej myślą gimnazjaliści oraz uczniowie

szkół zawodowych. Niemal co piąty z nich otwarcie przyznaje, że nie planuje na tym etapie przyszłości

zawodowej, a prawie co czwarty udzielił odpowiedzi „trudno powiedzieć”. O ile wysoki odsetek

gimnazjalistów, którzy odkładają planowanie przyszłości na później, można tłumaczyć młodym

wiekiem, o tyle podobny udział (ponad 40%) wśród uczniów ostatnich klas szkół zasadniczych

zawodowych i techników jest niepokojący. Osoby te są bowiem u progu wejścia na rynek pracy

(por. Wykres 1). Dane te potwierdzają opinie osób pracujących z młodzieżą, które twierdzą,

że większość młodych ludzi nie orientuje się w realiach współczesnego rynku pracy, w perspektywach

zatrudnienia w swoim regionie czy w Polsce, przeważa postawa skupienia się na teraźniejszości -

na bieżącej nauce, szkole, uczelni.

„Podzieliłabym młodych ludzi z którymi pracuję na dwie grupy: pierwsza grupa to osoby

zainteresowane i śledzące wydarzenia na rynku pracy, a druga grupa to osoby, których jakby

ten temat nie dotyczył, dają informację, że włączą się w jakiś nurt, który ich porwie bez udziału

świadomości. 30% stanowią osoby należące do pierwszej grupy - uświadomionej” (wypowiedź

uczestnika badania fokusowego – pedagog szkolny).

Wykres 1. Planowanie przyszłości zawodowej według typu szkoły

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.

27

Wytłumaczeniem stosunkowo wysokiego odsetka osób niezorientowanych co do swoich planów

zawodowych, jest poziom wiedzy na temat samego rynku pracy, możliwości zawodowych, perspektyw

zatrudnienia itp. Z badań wynika, że większość młodych ludzi nigdy nie korzystała z usług

doradcy zawodowego. Jedynie co czwarty badany korzystał z pomocy specjalisty w szkole,

12% w poradni pozaszkolnej, a 7% w urzędzie pracy. Najczęściej z usług specjalistów korzystają

uczniowie liceów ogólnokształcących – w sumie 40%.

Młodzi ludzie bardzo rzadko korzystają z porad i usług w zakresie rynku pracy –

poza doradztwem zawodowym. Jedynie 4% badanych korzystało z usług urzędu pracy, 4% z usług

agencji pośrednictwa pracy, 3% z usług ochotniczych hufców pracy. Większość z nich nie ma wiedzy

o istnieniu instytucji, które pomagają poruszać się na rynku pracy. W sumie 26% badanych nie zna

oferty usług urzędów pracy, 45% usług agencji pośrednictwa pracy, 57% usług ochotniczych hufców

pracy, a 47% usług szkolnych doradców zawodowych. Studenci częściej mają wiedzę o zakresie

usług oferowanych przez instytucje rynku pracy.

Problem dostępu młodzieży do usług doradców i specjalistów z zakresu rynku pracy, którzy mogliby

wesprzeć proces świadomego podejmowania decyzji zawodowych uczniów, wynika m.in. z niskiego

zainteresowania samych szkół organizacją zajęć dodatkowych z profesjonalistami.

Rozmowy z przedstawicielami różnych środowisk, zaangażowanych w proces edukacji młodzieży,

wskazały jednoznacznie na problem z dotarciem do uczniów przez zewnętrznych specjalistów -

np. doradców zawodowych zatrudnionych w poradniach psychologiczno – edukacyjnych.

Tylko nieliczne szkoły są zainteresowane organizacją na swoim terenie zajęć z doradcami

lub innego rodzaju specjalistami, które miałyby na celu ocenę kompetencji i predyspozycji

uczniów oraz przybliżenie młodzieży współczesnego rynku pracy.

„Wysłaliśmy do wszystkich liceów bialskich pisma z informacją, że prowadzimy taką

działalność. Odpowiedziała tylko jedna szkoła. (…) Pracuję w WUP i mamy od 2009 roku taką

możliwość, żeby obsługiwać osoby niezarejestrowane, które skończyły 18 lat. Ale jeśli nie ma

dobrej woli i chęci ze strony dyrektora, pedagoga, to nic się nie da zrobić” (wypowiedź

uczestnika badania fokusowego – doradca zawodowy).

Problem doradztwa zawodowego wiąże się nierozerwalnie z organizacją zajęć na temat rynku pracy,

możliwości zatrudnienia, ale również promowaniem postaw pro-przedsiębiorczych, samoorganizacji

i samodyscypliny w działaniu. Te zagadnienia stanowią program obowiązkowych zajęć w ramach

przedmiotu „Podstawy przedsiębiorczości”, wprowadzonego do programu szkół średnich.

Pozostaje jednak problem jakości realizowanego programu i zakresu informacji przekazywanych

na tych zajęciach, a także zbyt malej ilości godzin przeznaczonych na ten przedmiot (w sumie około

60 godzin lekcyjnych).

„Przyglądałam się lekcjom z przedsiębiorczości u mnie w szkole. Jak przedsiębiorczości

w szkole uczy ekonomista to przynajmniej umie wytłumaczyć jak funkcjonuje jedna, druga

spółka, a jak uczy nauczyciel przekwalifikowany, to już trochę gorzej. Zamiast uczyć rzeczy

potrzebnych człowiekowi na co dzień, praktycznych, bo ja niekoniecznie muszę otwierać

firmę, lecz będę pracownikiem. Nasza edukacja ekonomiczna jest bardzo górnolotna”

(opinia przedstawiciela szkoły ponadgimnazjalnej).

Brak jest powszechnej wiedzy wśród dużej grupy uczniów oraz nauczycieli, co do zasadności

planowania przyszłości zawodowej. Opinie osób zajmujących się wsparciem młodzieży,

wg których młodzi ludzie z terenu województwa lubelskiego posiadają nikłą wiedzę na temat rynku

pracy, potwierdzone zostały przez dane zebrane wśród samych uczniów i studentów.

Młodzi nie interesują się tymi sprawami w czasie nauki szkolnej, nawet jeśli kształcą się w szkołach

zawodowych przygotowujących ich bezpośrednio do pracy, a kierunek kształcenia, typ szkoły

wybierają często przypadkowo, pod wpływem grupy rówieśniczej lub z powodu bliskości danego typu

szkoły od domu. Młodzi ludzie dopiero w momencie kończenia nauki - na studiach, zaczynają

28

interesować się rynkiem pracy, przede wszystkim ofertami wolnych stanowisk pracy

lub w ogóle informacjami na temat potencjalnych pracodawców (odpowiednio 56% i 47%).

Wśród uczniów ostatnich klas szkół zasadniczych zawodowych i techników, zainteresowanie

informacjami o wolnych miejscach pracy wyraża około 40% uczniów, a odnośnie informacji

o lokalnych pracodawcach lub instytucjach wspierających młodych ludzi w poszukiwaniu pracy –

około 25%. Znamienne jest jednak to, że około 1/3 z nich otwarcie deklaruje, że w ogóle

nie interesuje się tym tematem (por. Wykres 2). Ci, którzy interesują się rynkiem pracy, wiedzę

o nim najczęściej czerpią z internetu, część odwiedza lokalne/regionalne targi pracy w poszukiwaniu

ofert pracy lub ofert lokalnych szkół.

Wykres 2. Zainteresowanie rynkiem pracy w regionie według typu szkoły

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. Wyniki nie sumują się do 100%, gdyż

respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.

Wraz z wiekiem i poziomem wykształcenia, rośnie świadomość i przekonanie wśród młodych

ludzi o trudnościach w znalezieniu pracy na terenie województwa lubelskiego.

Aż 80% studentów jest zdania, że o pracę jest bardzo trudno lub można ją znaleźć jedynie w kilku

zawodach. Optymistycznie w przyszłość patrzy tylko 1% z nich. Interesujące jest to, że około

40% uczniów szkół zawodowych (zasadniczych i średnich) nie ma na ten temat zdania,

co potwierdzałoby poprzedni wniosek o całkowitym braku zainteresowania sprawami rynku pracy

wśród co najmniej 1/3 uczniów, którzy teoretycznie opuszczając szkołę powinni podjąć pracę

zawodową.

29

Prognozując przyszłość, tylko co piąta osoba jest zdania, że z upływem czasu sytuacja w regionie

pod względem liczby miejsc pracy polepszy się. W postrzeganiu możliwości zatrudnienia

na lubelskim rynku pracy, kobiety są nieco większymi pesymistkami niż mężczyźni – niemal 40%

z nich uważa, że bardzo trudno jest znaleźć jakąkolwiek pracę, podczas gdy podobnego zdania jest

już tylko 31% mężczyzn.

Wykres 3. Opinie na temat znalezienia pracy w województwie lubelskim według typu szkoły


Ponad połowa ankietowanych zamierza szukać pracy za pomocą prasy i internetu – ten sposób

wybiera 60% badanych. Popularnym sposobem poszukiwania zatrudnienia okazuje się także

rozsyłanie swojego życiorysu do wielu firm (45%) oraz korzystanie z kontaktów rodziny i znajomych

(40%). Z pośrednictwa urzędu pracy ma zamiar skorzystać co trzeci badany, co piąty zamierza

bezpośrednio zwracać się do firm, 15% o wolne stanowiska pracy zamierza pytać telefonicznie,

14% zamieści swoje ogłoszenie w prasie lub internecie, a 8% planuje skorzystać z usług agencji

pośrednictwa pracy. Studenci, w odróżnieniu od uczniów, częściej wskazują, że będą poszukiwać

zatrudnienia korzystając z ofert zamieszczonych w prasie i internecie (75% studentów i około

60% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Jednocześnie grupa ta częściej od pozostałych zamierza

rozsyłać swoje CV do wielu firm. Studenci rzadziej od uczniów deklarują skorzystanie z pomocy

znajomych i rodziny – taką możliwość wybiera 30% studentów, 43% uczniów liceów

ogólnokształcących, 45% uczniów techników i liceów profilowanych oraz 35% uczniów zasadniczych

szkół zawodowych. Wskazuje to jednoznacznie na fakt, że osoby z bardziej specjalistyczną

wiedzą i kompetencjami (absolwenci szkół zasadniczych zawodowych) lub z teoretycznie

wyższym poziomem wiedzy i umiejętności (absolwenci studiów wyższych), w większym

stopniu są zdania, że ich kompetencje i kwalifikacje umożliwią im znalezienie pracy.

Pozostałe osoby, które aż tak specjalistycznej wiedzy nie posiadają, będą liczyć na protekcję

ze strony znajomych i rodziny. Jednak około 40% osób wchodzących na rynek pracy, liczy

się z tym, że pierwszą pracę znajdzie z pomocą osób trzecich, a nie dzięki posiadanym

kwalifikacjom.

30

3.2. ŚWIADOMOŚĆ OSÓB MŁODYCH DOTYCZĄCA FUNKCJONOWANIA

NA RYNKU PRACY (W TYM M.IN. POSTRZEGANYCH SZANS

ORAZ ZAGROŻEŃ)

Jaka jest samoocena umiejętności i zdolności młodych ludzi?

Jakie jest doświadczenie zawodowe młodych ludzi?

W jakiego rodzaju instytucjach, organizacjach młodzi ludzie się udzielają najczęściej?

Jakie są umiejętności obsługi komputera przez uczniów?

W jaki sposób młodzi ludzie korzystają z internetu?

Jaki jest poziom znajomości języków obcych przez uczniów?

Mimo stosunkowo złej opinii na temat perspektyw zatrudnienia na lubelskim rynku pracy, młodzież

względnie dobrze ocenia swoje szanse na znalezienie pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami

i wykształceniem. Prawie 60% badanych uznaje, że w województwie lubelskim są pracodawcy,

u których mogą znaleźć zatrudnienie. We wszystkich grupach młodzieży odpowiedzi prezentują

się stosunkowo podobnie. Wiąże się to m.in. z wysoką samooceną własnych kompetencji

i umiejętności (przynajmniej w grupie studentów). Połowa osób kończących szkoły wyższe uznaje

poziom swoich kwalifikacji za przeciętny (około 40% ocenia swoje kompetencje jako wysokie

lub bardzo wysokie, a tylko 4% uznaje za niskie).

W obiektywnej ocenie własnych umiejętności ważne jest na pewno posiadane doświadczenie

zawodowe. Jak się okazuje, większość studentów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych (63%)

posiadało już pierwsze doświadczenia zawodowe. Niższy odsetek pracujących licealistów wiąże

się z charakterem nauki w liceach oraz brakiem konieczności odbywania praktyk zawodowych.

U większości badanych praca przez nich podejmowana nie była związana z kierunkiem kształcenia

i miała charakter pracy dorywczej, podjętej w trakcie wakacji. Jedynie 1/3 wszystkich badanych

pracowała w swoim zawodzie. Najczęściej pracę związaną z wykształceniem wykonywali uczniowie

zasadniczych szkół zawodowych (41%), techników i liceów profilowanych (36%) oraz studenci (36%)

(por. Wykres 4).

Studenci i uczniowie uważają, że podejmowana przez nich aktywność zawodowa już w trakcie

nauki przynosi wiele korzyści - przede wszystkim zwiększenie kwalifikacji, nawiązanie

kontaktów z potencjalnym pracodawcą oraz ułatwienie w znalezieniu stałej pracy

w przyszłości. Studenci w największym stopniu zgadzają się ze stwierdzeniem, że zdobyte

doświadczenie zawodowe pozwoli im na nawiązanie kontaktów ułatwiających poszukiwanie pracy –

tego zdania jest 72% ankietowanych z tej grupy. Nieco mniejszy odsetek studentów (66%) jest zdania,

że doświadczenie zawodowe pozwoli na zwiększenie kwalifikacji, zaś 28% zgadza

się ze stwierdzeniem, że ich doświadczenie zawodowe pozwoli uzyskać wyższe zarobki i szybszy

awans. Wpływ doświadczenia zawodowego na zwiększenie kwalifikacji dostrzegają przede wszystkim

studenci, w nieco mniejszym zakresie uczniowie techników i liceów profilowanych. Studenci częściej

dostrzegają także możliwość znalezienia lepszej pracy w przyszłości dzięki posiadanemu

doświadczeniu zawodowemu – tego zdania jest 60% studentów oraz niewiele mniejszy odsetek

uczniów techników i liceów profilowanych (55%). Uczniowie liceów ogólnokształcących nie podzielają

tego zdania – 71% z nich uważa, że obecne doświadczenie zawodowe nie pozwoli im na znalezienie

lepszej pracy w przyszłości. Wynika to przede wszystkim z faktu, że uczniowie tego typu szkół

podejmują głównie wakacyjne prace dorywcze, niezwiązane z ich wykształceniem.

Alternatywą dla ludzi młodych, mających problem z podjęciem pracy zarobkowej szczególnie

w okresie nauki, może być podjęcie pracy w wolontariacie. Okazuje się, że w przypadku części

młodzieży z terenu województwa lubelskiego ten typ aktywności jest stosunkowo popularny.

Tylko mniej niż co dziesiąty młody człowiek pracuje jako wolontariusz regularnie, wśród studentów

odsetek zaangażowanych w wolontariat jest znacznie wyższy. Co czwarty student regularnie

udziela się jako wolontariusz, a 35% robi to sporadycznie. Najrzadziej w charakterze

wolontariuszy pracują uczniowie zasadniczych szkół zawodowych – 67% z nich nigdy

31

nie angażowała się w taką aktywność. Biorące udział w badaniu uczennice i studentki,

w porównaniu do swoich kolegów, częściej wykazują się aktywnością społeczną – niemal połowa

z nich miała w życiu do czynienia z pracą w wolontariacie, podczas gdy wśród mężczyzn analogiczny

odsetek wynosi 35%. Uzyskane wyniki mogą świadczyć o tym, że zdobywanie wykształcenia

uwrażliwia na kwestie społeczne i pośrednio mobilizuje do większego społecznego zaangażowania.

Wykres 4. Rodzaj wykonywanej pracy według typu szkoły


respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.

Do kompetencji niezbędnych do funkcjonowania na rynku pracy zaliczyć obecnie można umiejętność

obsługi komputera, w tym podstawowych aplikacji oraz znajomość języków obcych, szczególnie

języka angielskiego.

Młodzież z terenu województwa lubelskiego w sposób powszechny korzysta z komputerów

i internetu. Około 80% młodzieży biorącej udział w badaniu, korzysta z komputera i internetu

32

codziennie. Osoby, które nie korzystają z komputera i internetu lub korzystają najwyżej raz

w miesiącu, stanowią odpowiednio 2% i 4%. Wśród studentów nie było osób które korzystałyby

z komputera/internetu co najwyżej raz w miesiącu. Najrzadziej z komputera i internetu korzystają

uczniowie zasadniczych szkół zawodowych, techników oraz liceów profilowanych. Inną kwestią jest

ocena posiadanych umiejętności wykorzystania komputera do pracy. Według deklaracji samych

uczniów i studentów, młodzież najlepiej radzi sobie z obsługą edytorów tekstu (np. Microsoft

Office Word), najgorzej zaś z programami bazodanowymi (np. Microsoft Office Access).

Tylko 2% badanych przyznaje, że nie umie obsługiwać edytora tekstu, podczas gdy analogiczny

odsetek w przypadku programu bazodanowego wynosi 20%. Nieznajomość arkusza kalkulacyjnego

deklaruje 4% respondentów, zaś edytora prezentacji multimedialnych 6%. Poziom zaawansowania

posiadanych umiejętności jest najwyższy w przypadku edytora tekstu (ogólnie 75% respondentów

deklaruje, że posługuje się nim w stopniu zaawansowanym lub średnim), w dalszej kolejności edytora

do prezentacji multimedialnych (70% posługujących się w stopniu zaawansowanym lub średnim),

arkusza kalkulacyjnego (69% posługujących się w stopniu zaawansowanym lub średnim)

oraz programu bazodanowego (51% posługujących się w stopniu zaawansowanym lub średnim).

Młodzież z terenu Lubelszczyzny najlepiej posługuje się językiem angielskim. Biegłą znajomość

deklaruje jednak tylko 13% respondentów, 45% uważa, że posługuje się tym językiem

w stopniu dobrym, 37% słabym, a 5% w ogóle nie zna angielskiego. Oznacza to, że wiele

młodych osób może mieć problemy z komunikowaniem się w języku angielskim. Innymi, stosunkowo

popularnymi wśród młodych osób językami są: niemiecki, który w stopniu co najmniej słabym zna

blisko 60% badanych oraz rosyjski, którego znajomość w jakimkolwiek stopniu deklaruje

połowa respondentów. Językiem angielskim najlepiej władają studenci, z których 80% ocenia,

że posługuje się nim co najmniej dobrze. Najsłabiej język angielski znają uczniowie zasadniczych

szkół zawodowych. W przypadku języka niemieckiego najlepszą jego znajomość deklarują licealiści,

z kolei język rosyjski najlepiej znają uczniowie zasadniczych szkół zawodowych. Z danych, zawartych

w poniższej tabeli, wynika, że tylko około 30% młodych ludzi z województwa lubelskiego pobiera

dodatkową naukę języków. Oznacza to, że duża odpowiedzialność za znajomość języków

obcych spoczywa na szkołach.

Wykres 5. Znajomość języków obcych wśród młodzieży


Wśród dodatkowych umiejętności, które mogą być przydatne z punktu widzenia oczekiwań

pracodawcy oraz z punktu widzenia pracownika i jego mobilności zawodowej, jest posiadanie prawa

jazdy. Zgodnie z wynikami badań ankietowych prawie 60% badanej młodzieży posiada prawo jazdy.

Blisko 70% studentów, a także uczniów techników i liceów profilowanych posiada prawo jazdy.

Najrzadziej prawo jazdy posiadają licealiści (44%).

33

Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że podaż absolwentów na regionalny rynek pracy

zdecydowanie przewyższa popyt, a co za tym stoi, posiadanie umiejętności obsługi komputera,

prawo jazdy i znajomość angielskiego nie są obecnie kwalifikacjami gwarantującymi

znalezienie pracy. Decydują o tym w dużej mierze cechy osobowościowe i umiejętności

społeczne, z czego badani uczniowie i studenci nie do końca zdają sobie sprawę.

W opinii pracodawców i osób przygotowujących młodzież do wkroczenia na rynek pracy, absolwentów

cechują: małe doświadczenie zawodowe, brak umiejętności pracy w zespole, brak uprawnień

i certyfikatów poświadczających posiadane umiejętności, postawa roszczeniowa. Powyższe braki

w dużej mierze utrudniają młodzieży wejście na rynek pracy.

W kontekście oceny kwalifikacji osób wchodzących na rynek pracy, należy także zwrócić uwagę

na zjawisko zatrudniania pracowników z wyższym wykształceniem na stanowiskach

niewymagających wysokich kwalifikacji zawodowych. Wysoki poziom bezrobocia w grupie osób

młodych powoduje, że podejmują oni często pracę niespełniającą ich ambicji zawodowych

i niezwiązaną bezpośrednio z posiadanym wykształceniem, co skutkuje tym, że traktują taką pracę

jako tymczasową. Mimo, że w deklaracjach pracodawcy mówią o tym, że najważniejszym

kryterium przyjęcia do pracy młodych ludzi jest ich doświadczenie i posiadane umiejętności

praktyczne, sami nie umieją często tych umiejętności sprawdzić lub kierują się zawodną logiką

posiadania wykształcenia.

„Pracodawcy nie stawiają wymagań adekwatnych do stanowiska, tylko ogólnie przyjęte.

Najlepiej, żeby sprzątaczka była z wyższym wykształceniem, obsługą komputera, znajomością

języków obcych i prawem jazdy kategorii B” (opinia przedstawiciela rynku pracy).

3.3. OCZEKIWANIA, ASPIRACJE ORAZ POTRZEBY MŁODYCH LUDZI

WCHODZĄCYCH NA RYNEK PRACY

Jakie są oczekiwania i aspiracje zawodowe młodych ludzi, wchodzących na rynek pracy w województwie lubelskim?

Czy młodzi ludzie dopuszczają możliwość łączenia nauki z pracą?

Jaki jest światopogląd młodych ludzi na temat emigracji zarobkowej w ramach regionu, kraju, Europy i świata?

U jakiego typu pracodawców młodzi ludzie pragną znaleźć pracę, z uwzględnieniem: specyfiki działania

przedsiębiorstwa, wielkości, formy prawnej w jakiej działa przedsiębiorstwo (prywatne, państwowe)?

Jakie są potrzeby młodych ludzi, wchodzących na rynek pracy w województwie lubelskim?

Jakie są oczekiwania młodych ludzi wobec pracodawców?

Jakie czynniki pozafinansowe są najważniejsze w trakcie wykonywania pracy (satysfakcja, rozwój itp.)?

Jakie są oczekiwania finansowe młodych ludzi?

Jaka jest możliwa minimalna płaca, za jaką młodzi ludzie zgodziliby się pracować?

Jak wykazały badania, młodzi ludzie są skłonni zrezygnować przynajmniej z części warunków,

które miałaby spełniać wymarzona praca. Najbardziej bezkompromisową postawę wykazują

uczniowie szkół zawodowych, gdzie więcej niż co trzecia osoba przyjęłaby wyłącznie taką

pracę, która w zupełności spełni pokładane w niej oczekiwania. Z drugiej strony wśród uczniów

szkół zawodowych znajduje się również największy odsetek osób, które twierdzą, że zaakceptowałoby

każdy rodzaj pracy, nawet jeśli w ogóle nie spełniałaby ona ich oczekiwań (14%).

W przypadku bezskutecznego poszukiwania pracy, ponad połowa respondentów brałaby

pod uwagę utworzenie własnej firmy. Oznacza to, że na poziomie deklaratywnym wiele osób

wykazało się postawą pro-przedsiębiorczą (59%). Aby rozwijać istniejący potencjał należy wspierać

młodzież w tego typu aspiracjach.

W przypadku problemów ze znalezieniem pracy wiele osób wykazuje gotowość do opuszczenia

swojego miejsca zamieszkania. Dla ponad 80% respondentów podjęcie pracy w sąsiedniej

miejscowości nie stanowiłoby problemu. Ponad 65% badanych skłonnych byłoby podjąć zatrudnienie

w dowolnym miejscu w województwie, analogiczny odsetek osób deklaruje możliwość podjęcia pracy

za granicą, w jednym z krajów europejskich.

34

Wykres 6. Zgoda na podjęcie pracy poza miejscem zamieszkania


respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź, N=3438.

Odmienne zdanie na temat mobilności zawodowej młodzieży z województwa lubelskiego mają

przedstawiciele pracodawców i instytucji zajmujących się rozwojem młodzieży. W ich opinii, młodzi

ludzie z terenu województwa lubelskiego cechują się niewystarczającą mobilnością geograficzną.

Najczęściej osoby z mniejszych miejscowości nie dopuszczają do siebie myśli wyjazdu poza Lublin

w poszukiwaniu pracy. Miasto jest dla nich miejscem z dużymi perspektywami na zatrudnienie.

“Obecnie jest dużo osób poszukujących pracy, jednak niespełniających wymogów mobilności.

Duży odsetek populacji bezrobotnych nie deklaruje chęci wyjazdu w celu poszukiwania

czy wykonywania pracy zarobkowej w innym regionie czy kraju” (opinia przedstawiciela

instytucji rynku pracy).

Z drugiej zaś strony, w odczuciu uczestników badania fokusowego, duża grupa młodzieży,

szczególnie uczęszczających obecnie do szkół gimnazjalnych oraz studentów, z góry zakłada wyjazd

w poszukiwaniu „dobrej” pracy. Rozmówcy nie byli w stanie sprecyzować dokładnej liczby osób

deklarujących chęć wyjazdu. Należy również wziąć pod uwagę, że fakt deklarowanej chęci

nie jest równoznaczny z rzeczywistym wyjazdem w przyszłości.

Badanie wykazało również, że studenci i uczniowie z województwa lubelskiego są aktywni

na rynku pracy. Większość badanych posiada już doświadczenie zawodowe w postaci pracy, praktyk

lub staży. Z tej formy aktywności skorzystała połowa studentów biorących udział w badaniu.

Mimo coraz większej ilości programów praktyk zagranicznych organizowanych przez uczelnie

i organizacje studenckie, studenci najczęściej wybierali praktyki w kraju. Jedynie co dziesiąty student

zdecydował się na odbycie praktyk za granicą. Dane te są przesłanką do podjęcia kroków

zmierzających do popularyzowania wyjazdów na zagraniczne praktyki wśród studentów –

takie wyjazdy to okazja zdobycia doświadczenia zawodowego oraz podniesienia kompetencji

językowych.

Młodzi ludzie w pierwszej kolejności chcieliby pracować w firmach prywatnych (54%), w firmie

państwowej (20%), zaś 16% ankietowanych chciałoby prowadzić własną działalność gospodarczą .

Oznacza to, że znaczny odsetek badanych wykazuje postawy pro-przedsiębiorcze,

przejawiające się chęcią założenia własnej firmy. W grupie tej dominują uczniowie techników

lub liceów profilowanych – co czwarty uczeń tego typu szkół chciałby mieć swoją firmę.

Młodzi ludzie nie mają wyraźnych preferencji odnośnie wielkości firmy, w której chcieliby w przyszłości

pracować. Znaczenie ma jednak wynagrodzenie, które jest jednym z ważniejszych aspektów pracy

dla przeważającej większości młodych ludzi. Płaca, która zdaniem młodych osób, byłaby

35

adekwatna do ich umiejętności i doświadczenia to 1500 – 3400 zł, podczas gdy minimalna

płaca, za jaką młode osoby zgodziłyby się podjąć pracę, waha się w granicach 1000-2400 zł.

Co ciekawe, studenci biorący udział w badaniu, mają niższe oczekiwania finansowe w porównaniu

z pozostałymi grupami uczniów. Zaledwie około 1/3 studentów spodziewa się po zakończeniu studiów

wysokich zarobków. W grupie tej prym wiodą studenci z grupy – technika, przemysł, budownictwo.

Niecała połowa studentów kierunków ekonomicznych i administracyjnych oraz z grupy nauka, również

po zakończeniu studiów spodziewa się wysokiego wynagrodzenia. Aż tak dużych oczekiwań nie mają

studenci kierunków społecznych, humanistycznych, medycznych oraz pedagogicznych.

Dane pokazują, że choć licealiści na chwilę przeprowadzenia badania posiadają najmniejsze

kompetencje zawodowe, to równocześnie w największym stopniu aspirują do najwyższych zarobków.

Generalnie, kobiety byłyby skłonne przyjąć pracę za nieco niższą stawkę niż mężczyźni (wśród kobiet

42% skłonnych jest zaakceptować płacę w wysokości 1400 zł lub mniej, u mężczyzn analogiczny

odsetek wynosi 28%). Zdaniem uczestników badania fokusowego młodzi ludzie wielokrotnie mają

zawyżone wymagania względem wynagrodzenia w stosunku do tego, co mogą otrzymać.

Wykres 7. Płaca za pełen etat adekwatna do posiadanych umiejętności, według typu szkoły


Uczestnicy badania fokusowego wskazywali na bardzo praktyczne, wręcz konsumpcyjne nastawienie

młodzieży do swojej przyszłości. Młodzi ludzie są przekonani, że pracodawcy powinni o nich zabiegać.

Mają też bardzo wysokie oczekiwania, co do warunków i jakości pracy. Oczywiście część

młodzieży kieruje się w swoich planach zawodowych głównie zainteresowaniami, jednak większość

wybiera zawody, które w ich subiektywnej ocenie będą przynosić w przyszłości wymierne korzyści

materialne.

Potwierdzeniem powyższego są wyniki badania ankietowego wśród uczniów i studentów.

Dla większości (76%) badanych praca ma wymiar przede wszystkim finansowy. Zarabianie

pieniędzy, samodzielność oraz realizacja planów związanych z dorosłym życiem, to główne

możliwości jakie daje praca. Badani zdecydowanie rzadziej wskazują na potrzebę samorealizacji

w pracy. Dla 24% ankietowanych praca to realizowanie własnych pasji i zainteresowań, zaś dla 21%

uważa, że praca jest przede wszystkim źródłem satysfakcji. Mniejsza grupa ankietowanych (16%)

wskazało na możliwość kontaktu z innymi ludźmi, a 13% na praktyczne wykorzystanie nabytej wiedzy.

Szczegółowy rozkład odpowiedzi na pytanie o to, czym dla badanych jest praca, ilustruje poniższy

wykres.

36

Wykres 8. Postrzeganie pracy


respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź, N=2809.

Dla większości badanych praca jest głównie sposobem zarabiania pieniędzy. Jednakże badani,

zapytani o czynniki wpływające na satysfakcję z wykonywanej pracy, w 72% wskazują na pracę

zgodną z zainteresowaniami. Wysokie zarobki są istotnym czynnikiem dla ponad połowy badanych

(56%). Mniej istotne okazują się: praca zgodna z predyspozycjami (38%), przyjazne środowisko pracy

(34%), perspektywa rozwoju zawodowego (18%) oraz praca na własny rachunek i bliskość pracy

od domu (po 13%). Można zatem wyciągnąć wniosek, że praca „idealna”, którą w przyszłości

chcieliby wykonywać młodzi ludzie, to taka, która daje im możliwość realizacji swoich pasji,

jednocześnie dając poczucie stabilności finansowej.

3.4. CZYNNIKI DECYZYJNE MAJĄCE ISTOTNY WPŁYW NA DZIAŁANIA,

KTÓRE PODEJMUJĄ OSOBY MŁODE, WCHODZĄC NA RYNEK PRACY

Jakie czynniki są brane pod uwagę przez młodzież przy wyborze przyszłej drogi zawodowej?

Czym w głównej mierze kierują się uczniowie przy wyborze szkoły?

Czy młodzi ludzie mogą liczyć na wsparcie rodziny w momencie pozostawania długi czas bez pracy?

Wśród czynników wpływających na decyzję o wyborze kierunku kształcenia, wyróżnić można cztery

główne kategorie:

1. Rodzina, pochodzenie (np. wykształcenie, status finansowy);

2. Cechy indywidualne (np. zdolności, aspiracje, motywacje);

3. Uwarunkowania „zewnętrzne”, np. sytuacja na rynku pracy czy struktura lokalnej gospodarki

(np. stopa bezrobocia);

4. Odległość placówki edukacyjnej od miejsca zamieszkania.

W oparciu o charakterystykę osób biorących udział w badaniu, wskazać należy, że wykształcenie

rodziców ma wpływ na aspiracje edukacyjne młodzieży. Najlepiej wykształceni są rodzice

(zwłaszcza matki) studentów. Im wyższe jest wykształcenie rodziców, tym większa jest szansa,

że dziecko będzie kontynuować naukę.

37

Głównym, deklarowanym czynnikiem, wpływającym na wybór szkoły ponadgimnazjalnej9

oraz kierunku studiów, są zainteresowania – takiej odpowiedzi udzieliła ponad połowa osób

biorących udział w badaniu. Kolejnym ważnym czynnikiem wyboru danej szkoły/uczelni

jest odległość od miejsca zamieszkania. W sumie dla 28% ankietowanych czynnik ten jest ważny

przy wyborze szkoły. (najmniej wśród 22% uczniów zasadniczych szkół zawodowych, w największym

zaś licealiści (37%)). W tym miejscu warto podkreślić, że studenci oraz gimnazjaliści biorący udział

w badaniu, częściej niż pozostałe grupy młodzieży pochodzą z miasta.

Dla wielu badanych istotnym czynnikiem, przy podejmowaniu decyzji o dalszej edukacji,

jest perspektywa łatwego znalezienia pracy. Szczególnie jest to widoczne wśród uczniów

zasadniczych szkół zawodowych (30%), techników i liceów profilowanych (27%). Nie ma to aż tak

istotnego znaczenia dla absolwentów gimnazjów wybierających szkoły ogólnokształcące.

Nie jest to wynik zaskakujący, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że szkoła ogólnokształcąca

ma dopiero przygotować młodego człowieka do wyboru dalszej ścieżki zawodowej,

podczas gdy w przypadku szkół zawodowych wybór ten już w dużej mierze dokonał się w momencie

wyboru danego typu szkoły. Z badań wynika również, że uczniowie przy wyborze liceum

ogólnokształcącego oraz studiów, w dużej mierze kierują się renomą i prestiżem szkoły/uczelni

wyższej (odpowiednio: 35% i 26%).

Aż 22% wszystkich badanych uczniów i studentów nie potrafi wskazać żadnego konkretnego

powodu wyboru swojej szkoły. W tym przypadku nie można zatem mówić o dokładnie

przemyślanym wyborze drogi zawodowej i planowaniu kariery. Podobnie sytuacja ma się z 17% grupą

uczniów, dla których jednym z głównych kryteriów wyboru szkoły/uczelni wyższej byli znajomi

do niej uczęszczający.

Kolejnym świadectwem braku przygotowania młodzieży do podejmowania racjonalnych wyborów

edukacyjnych jest fakt, że przy wyborze typu szkoły ponadgimnazjalnej zaledwie 4% uczniów

kierowało się poradami doradców zawodowych.

Uczestnicy wywiadów grupowych potwierdzają tezę, że najczęściej młodzi ludzie przy wyborze szkoły

kierują się renomą szkoły, sugestiami rodziny, bliskością miejsca zamieszkania i powszechnym

wyobrażeniem o perspektywach zawodowych po ukończeniu danej szkoły.

Opieszałość, w zakresie podnoszenia kwalifikacji i zwiększania szans na rynku pracy w przypadku

części uczniów i studentów kończących naukę, wynika być może z poczucia bezpieczeństwa

gwarantowanego przez rodzinę, w przypadku braku zatrudnienia. Uczniowie i studenci pozostający

dłuższy czas bez pracy mogą bowiem liczyć na pomoc rodziny – tego zdania jest 43% badanych.

Co ciekawe, największy odsetek osób mogących liczyć w tej sytuacji na wsparcie rodziny występuje

wśród studentów – 64%. Z kolei wśród uczniów odsetek ten jest nieco niższy i nie przekracza 43%.

Być może dla uczniów, którzy w większości przypadków są utrzymywani przez rodziców opisana

sytuacja pozostawania bez pracy po zakończeniu kształcenia jest zbyt odległa.

9

Przez szkoły ponadgimnazjalne rozumie się: zasadnicze szkoły zawodowe, technika, licea profilowane oraz licea

ogólnokształcące.

38

3.5. CZYNNIKI DECYDUJĄCE O WYBORZE PRZYSZŁEJ DROGI

ZAWODOWEJ, A TAKŻE STOPNIEŃ ZGODNOŚCI PODEJMOWANYCH

WYBORÓW Z POSIADANYM WYKSZTAŁCENIEM

Jaka jest struktura osób młodych szukających zatrudnienia na rynku pracy?

Jaka jest struktura wykształcenia młodych ludzi ze względu na wiek, miejsce zamieszkania, płeć?

Na ile oczekiwania i potrzeby młodzieży są zgodne z sytuacją na lokalnym rynku pracy?

Czy uczniowie zamierzają kontynuować naukę po zakończeniu obecnej szkoły? Jeśli tak, to o jakim profilu będzie

to szkoła/klasa?

Jak uczniowie oceniają obecną szkołę pod kątem przygotowania do wykonywania zawodu?

Jak uczniowie oceniają obecną szkołę pod kątem różnych zdobytych umiejętności?

W roku szkolnym 2009/2010 w województwie lubelskim wg danych GUS10

, w szkołach gimnazjalnych

uczyło się 79 tys. uczniów, z czego 28 tys. w ostatnich klasach. Zdecydowana większość uczniów

uczęszczała do gimnazjów zlokalizowanych w miastach, chociaż w województwie lubelskim liczba

szkół wiejskich i udział uczniów uczęszczających do tych szkół jest wyraźnie wyższy niż średnio

w kraju. Uczniowie gimnazjów pochodzący z terenów wiejskich stanowili 38% wszystkich badanych.

Większość absolwentów gimnazjum wybiera kształcenie w szkołach ogólnokształcących.

Tendencja ta systematycznie wzrastała w okresie ostatnich 10 lat. W okresie między rokiem 2000

a 2009 (wg danych GUS11

) liczba uczniów w zasadniczych szkołach zawodowych spadła prawie

trzykrotnie (z 29,1 tys. do 11,5 tys.), w technikach o połowę (z 60,2 tys. do 31, tys.), a w liceach

ogólnokształcących tylko o ok. 26% (z 65,1 tys. do 47,7 tys.). W tym samym czasie liczba

uczniów szkół ponadgimnazjalnych spadła o około 40%. Z kolei, w okresie 2005-2009 obserwuje

się wzrost zainteresowania kontynuacją nauki w technikum. Ma to zapewne związek ze spadkiem

zainteresowania liceami profilowanymi i odwrotem uczniów od tej formy kształcenia.

W sumie, traktując grupę uczniów techników i liceów profilowanych łącznie, w latach 2005 – 2009

ich udział w strukturze uczniów szkół ponadgimnazjalnych (bez szkół uzupełniających i artystycznych)

spadł z 41% do 37,5%. Warte podkreślenia jest to, że w tym samym okresie nastąpił nieznaczny

wzrost udziału osób uczących się w zasadniczych szkołach zawodowych, co przeczyłoby

powszechnym opiniom uczestników wywiadów fokusowych, o masowym i stałym spadku osób

chętnych do kontynuacji kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych.

Tabela 2. Liczba i struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych (bez szkół uzupełniających i artystycznych)

LICZBA UCZNIÓW [W TYS.] 2000 2005 2008 2009

Zasadnicze zawodowe 29,1 10,9 11,8 11,5

Liceum ogólnokształcące 65,1 51,7 49,6 47,7

Liceum profilowane - 13,0 5,5 4,0

Technikum 60,2 30,6 31,5 31,6

Ogółem bez szkół artystycznych i uzupełniających 154,4 106,2 98,4 94,8

STRUKTURA UCZNIÓW 2000 2005 2008 2009

Zasadnicze zawodowe 18,8 10,3 12,0 12,1

Liceum ogólnokształcące 42,2 48,7 50,4 50,3

Liceum profilowane - 12,2 5,6 4,2

Technikum 39,0 28,8 32,0 33,3

Ogółem bez szkół artystycznych i uzupełniających 100,0 100,0 100,0 100,0

Źródło: Rocznik statystyczny województwa lubelskiego (rozdział II - ważniejsze dane o województwie).

Około 29% uczniów zasadniczych szkół zawodowych kształciło się w zawodzie kucharza

małej gastronomii, cukiernika bądź piekarza, kolejne 28% stanowili uczniowie zdobywający

zawód w branży elektromechaniki, mechaniki lub elektromechaniki pojazdów samochodowych.

10

Rocznik statystyczny województwa lubelskiego 2010; [z] http://www.stat.gov.pl/lublin/38_PLK_HTML.htm 11

Rocznik statystyczny województwa lubelskiego 2010 (rozdział II - ważniejsze dane o województwie),

[z] http://www.stat.gov.pl/lublin/38_PLK_HTML.htm

39

Zdecydowaną większość przebadanych uczniów zasadniczych szkół zawodowych stanowią

mężczyźni (84%), a około 2/3 osób z tej grupy mieszka na wsi.

Podobnie, jak w przypadku zasadniczych szkół zawodowych, wśród uczniów liceów profilowanych

i techników dominują mężczyźni (blisko 60%) oraz osoby mieszkające na wsi (66%). W odniesieniu

do profili kształcenia, około 12% wszystkich uczniów techników (oraz szkół policealnych) kształciło

się w zawodzie technika informatyka, zaś drugim pod względem popularności kierunkiem był technik

mechanik (około 9% wszystkich uczniów), natomiast na trzecim miejscu był technik ekonomista

(7% wszystkich uczniów). Na pięciu kolejnych kierunkach kształcenia: technik administracji,

budownictwa, żywienia zbiorowego hotelarstwa oraz kucharz, uczyło się średnio po 4,3% wszystkich

uczniów. Wśród uczniów liceów profilowanych największy odsetek stanowiły osoby zdobywające

zawód w kierunku zarządzania informacją (38% wszystkich uczniów tego typu szkół).

Co czwarty uczeń zdobywał wykształcenie na kierunku ekonomiczno-administracyjnym,

a kolejne 15% i 14% na kierunku usługowo – gospodarczym oraz socjalnym.

W 2009 roku w liceach ogólnokształcących uczyło się około 50 tys. uczniów. Wśród respondentów

uczących się w liceach ogólnokształcących dominują kobiety (66%).

W omawianym roku na lubelskich uczelniach kształciło się 102 tys. studentów, 25 tys. młodych ludzi

ukończyło uczelnie i wkroczyło na rynek pracy12

. Szczegółowa charakterystyka struktury kierunków

kształcenia na uczelniach wyższych omówiona została w dalszej części niniejszego podrozdziału.

Badania wśród gimnazjalistów potwierdzają tendencje wynikającą z danych GUS, odnośnie planów

kontynuacji nauki w poszczególnych typach szkół ponadgimnazjalnych. Ponad połowa uczniów (56%)

po ukończeniu tego etapu nauki zamierza ubiegać się o przyjęcie do liceów ogólnokształcących.

Nieco mniejszy jest udział osób, które planują kontynuację nauki w technikum lub liceum profilowanym

(35%). Zdecydowanie najmniej jest chętnych, którzy zamierzają kształcić się dalej w szkołach

zasadniczych zawodowych (9%). Plany chłopców i dziewcząt różnią się od siebie.

Uczennice w porównaniu do uczniów, znacznie chętnie wybierają liceum ogólnokształcące

(65% kobiety i 44% mężczyźni), rzadziej zaś technikum lub liceum profilowane (29% kobiety

i 44% mężczyźni), najrzadziej zasadnicze szkoły zawodowe (odpowiednio 6% i 13%).

Blisko połowa gimnazjalistów, którzy planują aplikować do liceum ogólnokształcącego,

zamierza wybrać profil społeczno-humanistyczny. Pozostała część uczniów z tej grupy

zamierza kontynuować naukę na profilu ścisłym bądź przyrodniczo-ścisłym.

Tabela 3. Profile szkół ogólnokształcących do których absolwenci gimnazjów zamierzają się starać o przyjęcie

w pierwszej kolejności

LICEUM – PROFIL

Społeczno-humanistyczny 158 47%

Ścisły 84 25%

Przyrodniczo-ścisły 78 23%

Ogólny 5 1%

Inny 9 3%

Ogółem 334 100%


Na dalszym etapie edukacji zdecydowana większość licealistów planuje kontynuację nauki.

Aż 82% absolwentów liceów zamierza kontynuować naukę w szkole wyższej. Zdecydowanie mniej

planuje zdobywać kwalifikacje w szkołach policealnych/pomaturalnych, studium (9%), zaś nieliczni

na kursach i szkoleniach (1%). Co warte podkreślenia, aż 80% chce uczyć się w trybie dziennym,

a więc niesprzyjającym podjęciu stałej pracy zawodowej.

12

Rocznik statystyczny województwa lubelskiego 2010; [z] http://www.stat.gov.pl/lublin/38_PLK_HTML.htm

40

Wybór profilu nauczania, dokonany na poziomie szkoły gimnazjalnej nie jest często zbieżny

na kolejnym etapie kształcenia, podejmowanym przez młodych ludzi. Zdecydowanie mniejszy

jest udział osób chcących kontynuować kształcenie na poziomie wyższym, na kierunkach

przyrodniczych oraz ścisłych, na korzyść kierunków społeczno – humanistycznych.

Kierunki przyrodniczo-ścisłe, a więc zaliczone do podgrupy medycznej i biologicznej, wybrało

15,6% przyszłych absolwentów liceów, kierunki ścisłe, a więc zaliczone do podgrupy architektura

i budownictwo, fizycznej i inżynieryjno – technicznej, wybrało 17,3% przyszłych absolwentów liceów

ogólnokształcących (porównaj tabela 4). Blisko połowa liczby uczniów liceów przygotowywanych

do kontynuowania nauki na kierunkach przyrodniczych i ścisłych deklaruje, że nie jest tym

zainteresowana.

Najczęściej wybieranym profilem studiów/szkoły, na którym licealiści zamierzają kontynuować naukę,

jest kierunek medyczny oraz społeczny (każdy po około 13% badanych). Kolejnymi kierunkami są:

ekonomiczno-administracyjny, architektura i budownictwo oraz kierunki humanistyczne, usługi

dla ludności, kierunki pedagogiczne oraz prawne (każdy między 6,6% a 10,3%). W strukturze

preferowanych kierunków dalszego kształcenia niewielki jest udział kierunków ścisłych.

Tabela 4. Kierunki studiów oraz profile szkół, w jakich przyszli absolwenci liceów zamierzają kontynuować naukę

Podgrupy kierunków studiów/profile

szkół

Brane pod uwagę w pierwszej

kolejności [liczba deklaracji]

Struktura [%]

Podgrupa medyczna 63 13,5

Podgrupa społeczna 61 13,1

Podgrupa ekonomiczna i administracyjna 48 10,3

Podgrupa architektury i budownictwa 43 9,2

Podgrupa humanistyczna 41 8,8

Podgrupa usług dla ludności 39 8,4

Podgrupa pedagogiczna 38 8,1

Podgrupa prawna 31 6,6

Podgrupa ochrony i bezpieczeństwa 22 4,7

Podgrupa fizyczna 21 4,5

Podgrupa artystyczna 17 3,6

Podgrupa inżynieryjno-techniczna 17 3,6

Podgrupa dziennikarstwa i informacji 16 3,4

Podgrupa biologiczna 10 2,1

Ogółem 467 100,0


W przypadku osób mających zamiar kontynuować naukę w technikum lub liceum

profilowanym, 17% chce wybrać profil ścisły, na którym będą mogli poszerzyć swoją wiedzę

z informatyki, matematyki, fizyki i chemii. Mechanikę maszyn, urządzeń, samochodów wybiera

12% gimnazjalistów. Kolejne profile w tego typu szkołach to: architektura krajobrazu (10%),

profil kosmetyczno-fryzjerski, profil sportowy, służba cywilna, humanistyczny (między 7% a 8% każdy).

Zdecydowanie dominują zatem profile techniczne i związane z przedmiotami ścisłymi.

Na te o charakterze społeczno-ekonomicznym lub artystycznym wybiera się około 25%

uczniów.

41

Tabela 5. Profile szkół średnich zawodowych, do których absolwenci gimnazjów zamierzają się starać o przyjęcie


TECHNIKUM LUB LICEUM PROFILOWANE - PROFIL

Informatyka, matematyka, fizyka, chemia 33 17%

Mechanika maszyn, urządzeń, samochodów 23 12%

Architektura krajobrazu 19 10%

Kosmetyczno-fryzjerski 16 8%

Sportowy, służba cywilna 16 8%

Nauki humanistyczne 14 7%

Elektronika, elektrotechnika 9 5%

Fotograficzno – artystyczny 9 5%

Przyrodniczo – ścisły 9 5%

Ekonomia i administracja 8 4%

Architektura i budownictwo 7 4%

Rolnictwo, leśnictwo, zootechnika 6 3%

Inny 29 15%

Ogółem 198 100%


Połowa przyszłych absolwentów techników/liceów profilowanych chce kontynuować naukę głównie

na studiach, 14% planuje kontynuację nauki w szkołach policealnych/pomaturalnych lub studium,

natomiast 7% w szkołach uzupełniających oraz na kursach i szkoleniach, 12% uczniów tego typu

szkół zamierza zaś podjąć pracę. Motywacją jest chęć jak najszybszego rozpoczęcia pracy

i uzyskania niezależności finansowej czy też brak takiej potrzeby. Ponad połowa uczniów

techników/liceów profilowanych zamierza dalej kontynuować naukę w trybie zaocznym, 45% w trybie

dziennym, jedynie 3% w trybie wieczorowym. Większość absolwentów tego typu szkół zamierza

zatem podjąć pracę zawodową po zakończeniu kształcenia na poziomie średnim.

Podobnie jak w przypadku absolwentów liceów ogólnokształcących, wybory absolwentów

techników i liceów profilowanych, odnośnie kierunku dalszego kształcenia, w dużej mierze

nie są spójne z dotychczasową ścieżką nauki. Naukę na kierunkach społecznych, włączając

w to ekonomię i administrację oraz usługi dla ludności, planuje 43% absolwentów techników, a kolejne

10% wybiera kierunki humanistyczne i pedagogiczne. Kształcenie w szkołach wyższych o charakterze

inżynieryjnym, włączając w to informatykę, deklaruje z kolei około 30% uczniów techników.

Kolejne 10% chce zamierza podjąć naukę na kierunkach medycznych i około 4,5% na kierunkach

rolniczych (porównaj tabela 6).

Tabela 6. Kierunki studiów oraz profile szkół, w jakich przyszli absolwenci techników/liceów profilowanych zamierzają

kontynuować naukę

Podgrupy kierunków studiów/profile

szkół

Brane pod uwagę w pierwszej kolejności [liczba

deklaracji]

Struktura [%]

Podgrupa ekonomiczna i

administracyjna 75 16,4

Podgrupa społeczna 67 14,6

Podgrupa usług dla ludności 57 12,4

Podgrupa medyczna 43 9,4

Podgrupa inżynieryjno-techniczna 41 9,0

Podgrupa informatyczna 39 8,5

Podgrupa produkcji i przetwórstwa 31 6,8

Podgrupa pedagogiczna 29 6,3

Podgrupa architektury i budownictwa 25 5,5

Podgrupa rolnicza, leśna i rybactwa 20 4,4

Podgrupa humanistyczna 16 3,5

Podgrupa ochrony i bezpieczeństwa 15 3,3


42

Prawie połowa badanych respondentów szkół średnich zawodowych nastawiona jest

na pogłębienie wiedzy i umiejętności zdobytych podczas nauki zdobytej na tym etapie

kształcenia.

Respondenci szkół gimnazjalnych zamierzający podjąć naukę w szkole zawodowej, wskazują

na preferowane trzy główne profile kształcenia: gastronomia, mechanika maszyn, urządzeń

i samochodów oraz fryzjerstwo i kosmetyka.

Tabela 7. Profile szkół zasadniczych zawodowych do których absolwenci gimnazjów zamierzają się starać o przyjęcie


SZKOŁA ZAWODOWA - PROFIL

Gastronomia 16 35%

Mechanika maszyn, urządzeń, samochodów 16 35%

Fryzjerstwo, kosmetyka 10 22%

Inny 4 9%

Ogółem 46 100%


Połowa uczniów szkół zasadniczych zawodowych planuje kontynuować naukę w szkołach

uzupełniających, kończących się maturą. Dodatkowo 7% uczniów planuje doszkalanie na kursach

i szkoleniach. Oznacza to, że moment wejścia tej grupy młodzieży na rynek pracy odsuwa

się w czasie. Jedynie niecałe 17% osób po szkołach zasadniczych zawodowych jednoznacznie

deklaruje, że nie zamierza dalej się kształcić lecz planuje od razu podjąć pracę zawodową

w pełnym wymiarze godzin. W grupie uczniów szkół zawodowych 60% ankietowanych zamierza

kontynuować naukę w trybie zaocznym, 25% zamierza kontynuować naukę w trybie dziennym

zaś pozostali w trybie wieczorowym.

Informacje o planach i preferencjach edukacyjnych uczniów szkół gimnazjalnych, a przede wszystkim

ponadgimnazjalnych przestawione w niniejszym podrozdziale, jednoznacznie wskazują na fakt,

że dużo osób w województwie lubelskim kształci się lub skończyło studia na kierunkach

humanistycznych/społecznych/pedagogicznych, po ukończeniu których mają trudności

ze znalezieniem pracy na terenie województwa lubelskiego. W 2009 roku na 105 tys. studiujących

ogółem na uczelniach państwowych i niepublicznych, ponad 36 tys. stanowili studenci

kierunków humanistycznych, społecznych i pedagogicznych, a kolejne 19 tys. studenci nauk

ekonomicznych i administracji (wg danych BDL za 2009 rok)13

. Udział studentów kształcących

się na lubelskich uczelniach o charakterze uniwersyteckim jest zdecydowanie wyższy niż średnio

w Polsce (29%). Dodatkowo około ¼ studentów z województwa kształci się na tzw. innych -

niesklasyfikowanych uczelniach, które z dużą dozą pewności można zaliczyć do szkół o charakterze

społeczno - humanistycznym. Na terenie województwa lubelskiego zdecydowanie niższy

(niż średnio w kraju) jest za to udział studentów uczelni technicznych i ekonomicznych.

W Polsce udział ten kształtuje się na poziomie 32% (16,5% na uczelniach ekonomicznych i 16,9%

na uczelniach technicznych), natomiast w województwie lubelskim 13% (9,9% na uczelniach

technicznych, a 2,7% ekonomicznych)14

.

Sytuacja ta znajduje odzwierciedlenie w strukturze bezrobotnych absolwentów, prezentowanej

w „Rankingu szkół wyższych według poziomu bezrobocia absolwentów” z 2009 roku

opracowanym przez WUP Lublin15

. Z analizy wynika, że na rynku pracy popyt na absolwentów

najczęściej wybieranych kierunków już od dawna jest niższy od podaży. Najwięcej w liczbach

bezwzględnych bezrobotnych jest po kierunkach takich jak: pedagogika, administracja, ekonomia,

13

Bank Danych Lokalnych, http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks 14

Ibid. 15

Ranking szkół wyższych według poziomu bezrobocia absolwentów; WUP Lublin,2009;

[z] http://www.wup.lublin.pl/wup/index.php?kat=178

43

rolnictwo, politologia i nauki społeczne oraz prawo, filologia polska i ochrona środowiska (porównaj

tabela 8).

Tabela 8. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych absolwentów szkół wyższych wg kierunków kształcenia

Kierunek Absolwenci zarejestrowani w dniu 31 maja

2009 r. 2008 r. 2007 r. 2006 r. 2004 r. 2003 r.

Administracja 188 197 213 254 219 134

Pedagogika 204 214 236 204 202 122

Prawo 70 97 124 124 114 99

Zarządzanie i marketing 44 82 135 135 148 79

Ekonomia 95 101 116 86 182 146

Politologia i nauki społeczne 72 67 76 76 68 69

Rolnictwo 83 78 74 74 63 65

Filologia polska 66 68 74 74 42 25

Ochrona środowiska 39 83 66 66 91 58

Źródło: Ranking szkół wyższych według poziomu bezrobocia absolwentów, WUP Lublin, 2009 r.

Biorąc pod uwagę stosunek bezrobotnych do ogólnej liczby absolwentów, ranking ten przedstawia

się nieco odmiennie. Najwyższy odsetek bezrobotnych odnotowano wśród młodych ludzi

po ukończeniu następujących kierunków studiów: architektura krajobrazu - 20,0%, ochrona

środowiska - 20,0%, transport - 18,6%, archeologia – 16,7%, filozofia - 16,2%.

Porównując powyższe dane z przewidywaniami w zakresie kierunków rozwoju województwa

lubelskiego, przedstawionych w badaniu „Analiza aktualnej sytuacji, trendów rozwojowych i prognoza

zmian społeczno-gospodarczych w województwie lubelskim”16

, można zauważyć, że część

z kierunków obecnie generujących duże bezrobocie w grupie absolwentów, daje jednak potencjalne

perspektywy zatrudnienia. Dotyczy to przede wszystkim kierunków związanych z ochroną środowiska,

rolnictwem, transportem, logistyką oraz ekonomią. Ponadto zatrudnienie w najbardziej rozwojowych

sektorach gospodarki Lubelszczyzny znaleźć powinni inżynierowie. Badania przewidują,

że najbardziej perspektywiczne branże w gospodarce województwa lubelskiego to:

Przetwórstwo rolno-spożywcze (potencjalne zatrudnienie dla absolwentów kierunków

rolniczych).

Sektor logistyczny – podmioty związane z obsługą granicy, transportem paliw

oraz gospodarką magazynową (potencjalne zatrudnienie dla absolwentów kierunków

związanych z transportem i logistyką).

Business Process Outsourcing – kompleksowe usługi w zakresie technik informacyjnych,

księgowości, finansów, obsługi klienta oraz prowadzenia badań naukowych (potencjalne

zatrudnienie dla absolwentów kierunków ekonomicznych).

Produkcja energii odnawialnej – m.in. energetyki słonecznej, energetyki wodnej,

elektroenergetyki geotermalnej oraz lokalizacji siłowni wiatrowych (potencjalne zatrudnienie

dla absolwentów kierunków związanych z ochroną środowiska, rolnictwa oraz kierunków

technicznych).

Przemysł maszynowy – głównie produkcja maszyn i urządzeń (potencjalne zatrudnienie

dla absolwentów kierunków technicznych).

Obecnie na rynku pracy obejmującym województwo lubelskie, nie ma wystarczającego

zapotrzebowania na absolwentów szkół wyższych, zaś pracodawcy oferują przede wszystkim

miejsca pracy niewymagające wysokich kwalifikacji. Informacje te znajdują częściowo

potwierdzenie w wynikach „Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie

16

Analiza aktualnej sytuacji, trendów rozwojowych i prognoza zmian społeczno-gospodarczych w województwie lubelskim,

Instytut Badań i Rozwoju Olsztyńskiej Szkoły Biznesu, Lublin, 2009.

44

lubelskim” w 2008 i w 2009 roku17

, opracowanego przez WUP w Lublinie, jak i wynikach analizy ofert

pracy pojawiających się na portalu www.pracuj.pl.

Według „Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie lubelskim w 2009 roku”

do tych pierwszych zaliczono w 2008 roku specjalistę do spraw ubezpieczeń społecznych, pośrednika

pracy, montera wyrobów tekstylnych, tynkarza i zawody pokrewne, organizatora imprez sportowych,

specjalistę ds. zamówień publicznych, pracownika kancelaryjnego, instruktora terapii uzależnień,

pomoc krawiecką oraz operatora maszyn i urządzeń. Natomiast w 2009 roku – pracownika

kancelaryjnego, nauczyciela bibliotekarza, urzędnika ubezpieczeń społecznych, funkcjonariusza

straży granicznej, pracowników usług domowych, strażnika w zakładzie dla nieletnich, rozlepiacza

afiszy, asystenta archiwalnego, sprzedawcę na telefon.

W województwie lubelskim odnotowano wysokie zapotrzebowanie na pracowników handlu,

przede wszystkim przedstawicieli handlowych. Tego typu ogłoszenia dominują na popularnym

portalu poszukiwania pracowników w województwie lubelskim18

. Są to w dużej mierze zawody

nie wymagające bardzo specjalistycznej wiedzy i umiejętności technicznych zaś w większym

zakresie wymagające umiejętności psychologiczno – społecznych, potrzebnych w kontaktach

bezpośrednich z klientami.

Dodatkowo w województwie lubelskim obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie na pracowników

sezonowych, szczególnie w okresie wiosenno – letnim. Pracodawcy poszukują osób o średnim

lub niższym szczeblu wykształcenia19

, np.: kierowców, sprzedawców, kucharzy, kelnerów,

pracowników rolnych oraz pracowników zatrudnianych w budownictwie: murarzy, tynkarzy, ślusarzy,

hydraulików. Absolwenci szkół zasadniczych zawodowych są częściej poszukiwani

w porównaniu z absolwentami techników, ze względu na doświadczenie zawodowe zdobyte

w okresie nauki, praktyki.

W tym kontekście za najbardziej racjonale należy uznać preferencje gimnazjalistów wybierających

szkoły zasadnicze zawodowe. Deklarowane przez nich profile kształcenia odpowiadają w pełni

zapotrzebowaniu na lokalnych rynkach pracy (gastronomia, fryzjerstwo). W mniejszym stopniu dotyczy

to osób, które chcą kształcić się na kierunku mechanicznym, a którymi rynek lubelski jest

już nasycony. Jako racjonalne, należy także uznać decyzje młodzieży odnośnie kształcenia w zakresie

tzw. usług dla ludności lub ekonomii i administracji (zapotrzebowanie na pracowników kancelaryjnych,

handlowców, doradców klienta) oraz na poziomie zasadniczym, w zakresie robót budowlanych

i wykończeniowych (zapotrzebowanie na pracowników do budownictwa, operatorów maszyn).

W zakresie potrzeb regionalnego rynku pracy, zdecydowanie mniejsze jest zapotrzebowanie na osoby

z wykształceniem wyższym. Absolwenci szkół wyższych na terenie województwa lubelskiego znajdują

zatrudnienie głównie w sferze budżetowej (administracja, edukacja, służba zdrowia) lub w firmach

skupionych w Lublinie. W regionie zdecydowanie brakuje miejsc pracy dla osób na stanowiskach

koncepcyjnych, a jeśli takie są, to adresuje się je do osób posiadających już doświadczenie

i konkretne umiejętności wyniesione z poprzedniego miejsca pracy. Duża liczba szkół wyższych

i studentów w województwie lubelskim powoduje zatem, że z góry należy założyć, że część

absolwentów szkół wyższych będzie zmuszona do emigracji za pracą poza Lubelszczyznę.

Problemem jest zatem, aby ci absolwenci uzyskali zatrudnienia zgodne z posiadanym dyplomem

w kraju lub za granicą, a więc aby posiadali kwalifikacje unikalne i poszukiwane na współczesnym

rynku pracy. Zgodnie z wynikami ogólnopolskich badań przeprowadzonych przez Manpower,

pt. „Niedobór talentów w Polsce i na świecie – 10 najtrudniejszych do obsadzenia zawodów 17

Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie lubelskim w 2008r., WUP Lublin; Monitoring zawodów

deficytowych i nadwyżkowych w województwie lubelskim w 2009 r., WUP Lublin, [z] http://www.wup.lublin.pl/wup/index.php?kat=178 18

Kwerenda ofert pracy zamieszczonych na portalu www.pracuj.pl w okresie 4.11.2010-4.12.2010 r. 19

Porównaj: Analiza aktualnej sytuacji trendów rozwojowych i prognoza zmian społeczno-gospodarczych w województwie

lubelskim, Instytut Badań i Analiz Olsztyńskiej Szkoły Biznesu Instytut Badań i Analiz Olsztyńskiej Szkoły Biznesu, Lublin 2009 oraz wyniki badań fokusowych zrealizowanych w ramach niniejszego projektu.

http://www.pracuj.pl/

45

w 2010 roku”20

, najbardziej poszukiwanymi są poza wykwalifikowanymi pracownikami fizycznymi

(elektrycy, cieśle, stolarze, murarze, hydraulicy czy spawacze), pracownikami gastronomii

i hotelarstwa, kierowcami, wykwalifikowanymi pracownikami biurowymi, przede wszystkim

menedżerowie projektów, inżynierowie, pracownicy IT. Zawody te wymagają głównie wykształcenia

z zakresu nauk ścisłych i technicznych. W województwie lubelskim na studia przygotowujące

do zawodów najbardziej poszukiwanych na rynku wg raportu Manpower, decyduje się około

25% absolwentów techników i 15% liceów ogólnokształcących.

Respondenci reprezentujący szkoły wyższe i zasadnicze szkoły zawodowe pozytywnie oceniają

swoje umiejętności pod kątem wykorzystania swoich umiejętności w przyszłym miejscu pracy.

Pomimo obiektywnych trudności ze znalezieniem zatrudnienia na regionalnym rynku pracy,

na które zapewne napotka większość studentów i w mniejszym stopniu uczniów szkół

zasadniczych zawodowych, pozytywnie oceniają oni swoje umiejętności pod kątem

wykorzystania w przyszłym miejscu pracy. Aż 66% ankietowanych studentów uważa, że takie

umiejętności otrzymało na swojej uczelni, tego samego zdania jest też blisko 60% uczniów

szkół zawodowych. Najmniej korzystnie przedstawia się w tej kwestii sytuacja licealistów,

gdzie zaledwie 30% sądzi, że takie umiejętności nabyła w szkole. Nie jest to jednak zaskakujący

wynik, biorąc pod uwagę, że szkoła ogólnokształcąca ma przygotować do kontynuacji nauki

na studiach, a nie bezpośrednio do pracy zawodowej.

Potwierdzeniem tezy o dobrym przygotowaniu studentów do wykonywania zawodu, są wyniki analizy

dotyczącej korzyści i perspektyw, wynikających z ukończenia konkretnych kierunków studiów

wyrażanych przez samych studentów. Blisko 2/3 studentów jest zdania, że specjaliści po studiach

na które uczęszczają, są poszukiwani na rynku pracy. W grupie tej dominują studenci

kierunków z grup – technika, przemysł, budownictwo, rolniczych, ekonomicznych

i administracyjnych oraz medycznych. Natomiast około połowa studentów kierunków społecznych

oraz humanistycznych jest odmiennego zdania. Wśród ankietowanych 7 na 10 jest zdania, że studia

na danym kierunku dobrze przygotowują do pracy zawodowej. Tego zdania są przede wszystkim

studenci studiów medycznych, ekonomicznych, administracyjnych, pedagogicznych

i humanistycznych. Zatem studenci kierunków humanistycznych są dobrze przygotowani

do wykonywania zawodu, jednakże są świadomi tego, że nie ma dużego zapotrzebowania

na specjalistów z ich dziedziny.

Pozytywna samoocena stopnia przygotowania młodzieży do wejścia na rynek pracy, powinna być

jednak nieco bardziej stonowana. W opinii przedstawicieli różnych instytucji zajmujących

się wsparciem młodych ludzi, większość uczniów i studentów nie jest przygotowana mentalnie

do wejścia w dorosłe życie (w tym życie zawodowe) i podejmowania przemyślanych wyborów

w odniesieniu do własnej przyszłości. Osoby te wskazywały na fakt, że studenci często nie biorą

pod uwagę faktu, że na studiach zdobywa się ogólne kompetencje, natomiast to, kim tak

naprawdę zostaje się w przyszłości i jakie ma się szanse na znalezienie pracy, zależy w dużej

mierze od samych zainteresowanych – od ich zapału, chęci i aktywności. Studenci przekonują

się o tym na ogół dopiero w momencie poszukiwania pracy.

„Pewna część ludzi młodych nie ma świadomości, że deklarowane przez nich umiejętności

(znajomość języka angielskiego czy obsługa komputera) nie są czymś co ich wyróżnia,

a wręcz przeciwnie są obecnie podstawą, punktem wyjścia” (opinia przedstawiciela uczelni

wyższej).

Wynika to przede wszystkim z faktu, że młodzi ludzie nie mają rzetelnych informacji na temat

niezbędnych kwalifikacji i kompetencji oraz wymagań formalnych, potrzebnych do wykonywania

określonego zawodu. Podejmując decyzję o swojej przyszłości, kierują się zatem niepełnymi

20

Niedobór talentów w Polsce i na świecie – 10 najtrudniejszych do obsadzenia zawodów w 2010 r.; Manpower, 2010;

[z] www.manpower.pl

46

informacjami, a często tylko swoimi wyobrażeniami na temat specyfiki określonego typu

zawodu i własnym subiektywnym odczuciem, odnośnie spełniania potrzebnych wymagań

i posiadania adekwatnych kwalifikacji.

3.6. POSTRZEGANIA OBECNEJ SYTUACJI OSÓB MŁODYCH NA RYNKU

PRACY WŚRÓD PRACOWNIKÓW INSTYTUCJI PRZYGOTOWUJĄCYCH

I WSPIERAJĄCYCH MŁODZIEŻ W TYM ZAKRESIE

Jakie działania należy podjąć, aby zwiększyć skuteczność wsparcia osób młodych wchodzących na rynek pracy?

Jakie zmiany należy wprowadzić, aby zwiększyć adekwatność obowiązującego systemu kształcenia do aktualnych

potrzeb (lokalnego) rynku pracy?

Jakiego typu pracowników poszukują pracodawcy?

Jakie są główne przyczyny rosnącego bezrobocia wśród młodych ludzi?

Jakie znaczenie ma niedopasowanie kwalifikacyjne młodych ludzi w rosnącej stopie bezrobocia?

Jakiego rodzaju działania zmniejszające poziom bezrobocia wśród młodych ludzi podejmują instytucje rynku pracy

oraz zrzeszające pracodawców?

Czy są potrzebne jakieś zmiany legislacyjne, organizacyjne, ew. jeszcze inne (jakie?), żeby móc skuteczniej walczyć

z bezrobociem wśród młodych ludzi na terenie województwa i poszczególnych powiatów?

Czy istnieją programy szkoleniowe, skierowane do młodych ludzi, którzy poszukują pracy?

Czy prawdziwa jest teza, że pracodawcy poszukują ludzi młodych, ale z zawodowym stażem?

Kto chętniej przyjmowany jest do pracy: kandydaci z niższym czy wyższym wykształceniem?

Jaki jest idealny profil młodego kandydata do pracy według pracodawców i urzędników PUP?

Jak w rzeczywistości pracodawcy i pracownicy PUP charakteryzują młodego kandydata do pracy?

Sytuacja ludzi młodych, wkraczających na rynek pracy w województwie lubelskim jest trudna

z uwagi na problem ze znalezieniem pracy adekwatnej do oczekiwań i posiadanych kwalifikacji.

Główne przyczyny bezrobocia absolwentów i ludzi młodych na lubelskim rynku pracy wiążą

się z kwestiami o charakterze systemowym i gospodarczym. W regionie brakuje miejsc pracy

dla wielu absolwentów lokalnych szkół i uczelni. Region lubelski jest uznawany za obszar rolniczy,

pozbawiony większego przemysłu, w którym dominują małe firmy, zatrudniające maksymalnie kilka

osób. Województwo jest z drugiej strony jednym z większych obszarów akademickich w Polsce.

O problemie ze znalezieniom zatrudnienia przez absolwentów szkół wyższych, świadczą

jednoznacznie dane statystyczne dotyczące bezrobocia absolwentów tego typu szkół.

W końcu trzeciego kwartału 2010 roku, według danych GUS, w całej Polsce zarejestrowanych

było w sumie 190,6 tys. bezrobotnych, którzy ukończyli szkołę wyższą. Województwo lubelskie

było czwartym województwem w Polsce z liczbą 15,2 tys. bezrobotnych w omawianej grupie.

Biorąc pod uwagę liczbę absolwentów z terenu Lubelszczyzny, którzy corocznie opuszczają

mury szkół wyższych (ok. 25,2 tys. osób w roku akademickim 2009/10 wg danych GUS),

zdecydowana większość spośród nich ma problemy ze znalezieniem pracy. W konsekwencji,

mamy do czynienia ze zjawiskiem ujemnego salda migracji w grupie osób z wykształceniem wyższym

- zwłaszcza w wieku od 25 do 34 lat, co wynika z trudności w znalezieniu pracy odpowiadającej

kwalifikacjom migrantów. Ta grupa stanowi ponad połowę ujemnego salda migracji

w województwie lubelskim (53%).

Problemy ze znalezieniem zatrudnienia mają także osoby bez wyższego wykształcenia.

Wśród bezrobotnych do 25 roku życia, najwięcej osób legitymowało się wykształceniem średnim

ogólnokształcącym – 30,3% oraz policealnym i średnim zawodowym – 28,1%. Te dwie grupy miały

zdecydowanie wyższy udział wśród bezrobotnych do 25 roku życia niż w grupie bezrobotnych ogółem

w województwie lubelskim (por. Wykres 9). Co więcej, zdecydowaną większość stanowiły

w omawianej grupie osoby, które dotychczas nigdy nie pracowały – 20 609 osób (tj. 68,4%),

a więc zarejestrowani absolwenci wszelkiego typu szkół ponadgimnazjalnych i policealnych.

Analogicznie jak w przypadku absolwentów uczelni wyższych, porównując liczbę absolwentów

tych typów szkół w roku szkolnym 2009/2010 (wg danych GUS – ok. 35 tys.) z liczbą

zarejestrowanych bezrobotnych do 25 roku życia, którzy nigdy nie pracowali (wg danych GUS

47

ok. 21 tys.), należy stwierdzić, że także i w tej grupie zdecydowana większość ma problemy

ze znalezieniem pracy. Konsekwencją w tym przypadku może być albo migracja poza teren

województwa lubelskiego w poszukiwaniu zatrudnienia, albo kontynuacja nauki i odłożenie

na później momentu wejścia na rynek pracy.

Wykres 9. Struktura wykształcenia bezrobotnych na koniec września 2010 roku w województwie lubelskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP Lublin.

Powyżej przedstawione dane wskazują zatem na kolejny, po kwestiach strukturalno – gospodarczych,

problem mający wpływ na wysoki poziom bezrobocia młodych, związany z niedopasowaniem

kwalifikacji do oczekiwań lubelskiego rynku pracy. Na ten problem składają się czynniki związane

z preferencjami i wyborami samych uczniów, a także z ofertą szkół w województwie. Od kilkunastu lat

obserwowana jest tendencja do wyboru po gimnazjum kształcenia ogólnego. Technika i licea

zawodowe przestały być popularne, a szkoły zawodowe zyskały renomę szkół dla najgorszych

uczniów, do których trafia się w ostateczności. Wybór liceum ogólnokształcącego jest

postrzegany jako wybór lepszej przyszłości, gdyż po jego ukończeniu zyskuje się możliwość

kontynuacji nauki w szkole wyższej, a ta w powszechnej opinii uczniów i ich rodziców

gwarantuje znalezienie dobrej pracy. Szkoły zawodowe, zarówno zasadnicze jak i średnie,

postrzegane są jako szkoły drugiej kategorii, które nie gwarantują uzyskania wysokich zarobków

w przyszłości. W konsekwencji, każdego roku na kształcenie na poziomie wyższym decyduje się około

25 tys. absolwentów szkół ponadgimnazjalnych - głównie liceów ogólnokształcących, którzy z jednej

strony nie mają predyspozycji i wystarczającej wiedzy do tego by studiować, ale z drugiej strony

nie mają innego wyjścia, bo po liceum brak im konkretnego wykształcenia i umiejętności zawodowych.

Wybór szkoły wyższej jest zatem naturalną konsekwencją wyboru dokonanego na etapie ukończenia

szkoły gimnazjalnej.

Przedstawione powyżej wyniki wskazują na niepokojący problem, jakim jest obniżanie jakości

nauczania, a przede wszystkim dezawuowanie posiadanego tytułu lub dyplomu.

Zwiększenie liczby młodzieży wybierającej szkoły ogólnokształcące, a w dalszej kolejności szkoły

wyższe, spowodowało, że szkoły musiały przystosować swoje programy nauczania do możliwości

większości uczniów/studentów. Jednocześnie, ogromna konkurencja na rynku szkół, szczególnie

prywatnych i walka o utrzymanie się na tym rynku, sprzyja temu procesowi. Szkoły dążąc

do zapewnienia sobie środków na funkcjonowanie i utrzymanie kadry naukowej, przyjmują

kandydatów o niskich kwalifikacjach oraz oferują kierunki i specjalności, po ukończeniu których

większość absolwentów napotka trudności ze znalezieniem pracy, zwiększa się ilość bezrobotnych

w miejskich i powiatowych urzędach pracy.

Z drugiej strony, blisko 2/3 studentów jest zdania, że specjaliści po ich kierunku studiów

są poszukiwani na rynku pracy. W grupie tej dominują studenci kierunków z grup – technika, przemysł,

budownictwo, rolniczych, ekonomicznych i administracyjnych oraz medycznych. Natomiast około

50% studentów kierunków społecznych oraz humanistycznych zakłada pojawienie się trudności

48

w znalezieniu pracy. Nie mniej jednak uważają, że są dobrze przygotowani do wykonywania pracy

w swoim zawodzie.

Wysokie w skali kraju bezrobocie młodych ludzi z terenu województwa lubelskiego wynika z systemu

i jakości kształcenia zawodowego. Obecnie, na terenie województwa, najbardziej poszukiwani

są pracownicy do prac prostych, niewymagających wykształcenia wyższego, a raczej

z doświadczeniem w danej dziedzinie (głównie w pracach budowlanych, gastronomicznych

czy handlu). Paradoksalnie, w regionie, podobnie jak i w Polsce, odnotowuje się małe zainteresowanie

szkołami zawodowymi przygotowującymi do tego typu pracy. Nie mniej jednak, mimo ukończenia

szkół zawodowych, uczniowie i tak w dużym stopniu mają trudności z późniejszym znalezieniem

zatrudnienia. Problemem jest w tym przypadku jakość kształcenia i wąska specjalizacja szkół

zawodowych.

System edukacji zawodowej na Lubelszczyźnie, zarówno na poziomie ponadgimnazjalnym

jak i wyższym, nie spełnia wymogów współczesnej gospodarki w zakresie kształcenia

praktycznego i rozwijania kompetencji pracowniczych. Ma to wpływ na dużą rozbieżność

pomiędzy wymaganiami przedsiębiorców, a wykształceniem i kwalifikacjami pracowników, szczególnie

tych podejmujących pierwsze kroki na rynku pracy. W opinii pracodawców oraz przedstawicieli

instytucji zajmujących się wsparciem osób bezrobotnych, absolwentom brakuje praktycznych

umiejętności potrzebnych na rynku pracy. Ponadto pracodawcy oczekują od kandydatów

konkretnych cech, ułatwiających mu funkcjonowanie i współpracę w środowisku kolegów

i współpracowników oraz gwarantujących dalszy ich rozwój, takich jak: umiejętności pracy

zespołowej, zaangażowania w powierzone zadania, chęci dalszego rozwoju zawodowego,

odpowiedzialności.

Świadomość tę posiadają ankietowani uczniowie i studenci. W ich opinii pracodawcy oczekują

od potencjalnych pracowników głównie doświadczenia i praktycznej wiedzy w zawodzie – tego zdania

jest 66% ogółu badanych. Istotne okazuje się także odpowiednie wykształcenie (61%)

oraz zaangażowanie, aktywność i kreatywność (48%).

Z rozmów z pracodawcami i osobami przygotowującymi młodzież do wkroczenia na rynek pracy jawi

się jednak inny obraz absolwenta poszukującego pracy. Cechują go często:

małe doświadczenie zawodowe;

brak umiejętności pracy w zespole;

brak uprawnień, certyfikatów poświadczających posiadane umiejętności;

postawa roszczeniowa.

Często trudności w znajdowaniu odpowiednich kandydatów na pracowników są efektem braku

doświadczenia zawodowego absolwentów. Z drugiej jednak strony, niewiele firm angażuje

się w organizowanie praktyk zawodowych dla uczniów lub staży dla absolwentów.

W związku z tym, że głównym oczekiwaniem pracodawców jest posiadanie przez pracowników

konkretnych umiejętności zawodowych, teoretycznie w gorszej sytuacji na rynku pracy znajdują

się absolwenci techników, którzy w toku nauki mają mniej godzin zajęć praktycznych

niż uczniowie szkół zawodowych. Dodatkowo sytuację osób posiadających wykształcenie średnie

zawodowe pogarsza ogromna ilość absolwentów szkół wyższych poszukujących zatrudnienia.

Wysoki poziom bezrobocia w grupie osób młodych powoduje, że podejmują oni często pracę

niespełniającą ich ambicji zawodowych i niezwiązaną bezpośrednio z posiadanym wykształceniem,

co może powodować, że traktują taką pracę jako tymczasową.

Należy przy tym jednoznacznie stwierdzić, że w województwie lubelskim kształcenie,

zwłaszcza na poziomie wyższym, w szczególny sposób powinno uwzględniać tendencje rozwoju

społeczno – gospodarczego regionu, całego kraju i Europy po to, by edukować młodzież,

49

która bez problemów będzie umiała odnaleźć się na dowolnym rynku pracy, zarówno w kraju,

jak i za granicą. Kwestia ta nierozerwalnie wiąże się z jakością kształcenia, zasobem informacji

przekazywanych młodym ludziom i zwiększaniem ich świadomości odnośnie perspektyw zatrudnienia

i umiejętności wymaganych we współczesnym świecie. Pozwoli to absolwentom uzyskać zatrudnienie

zgodne z posiadanym dyplomem i umiejętnościami, tam gdzie będzie aktualne zapotrzebowanie

na ich kwalifikacje.

Podsumowując kwestie opisane wyżej, wskazać należy na zagadnienia służące poprawie sytuacji

młodych ludzi na rynku pracy, zarówno tym regionalnym, jak i ogółem. Z jednej strony

zaprezentowane zostaną istniejące rozwiązania, które traktować można jako dobre praktyki, z drugiej

propozycje inicjatyw, które nie są jak dotąd realizowane, a których wprowadzenie w życie mogłoby

przynieść wymierne korzyści.

Warunkiem koniecznym wprowadzenia odpowiednich zmian, w zakresie zwiększenia

adekwatności systemu kształcenia do aktualnych potrzeb rynku pracy, jest posiadanie wiedzy

na temat rozwoju tego rynku i przewidywań w zakresie zmian zachodzących w społeczeństwie

i gospodarce regionu, kraju, Europy. Nie da się opracować strategii rozwoju edukacji

bez tej wiedzy.

Dokumenty strategiczne województwa lubelskiego omawiają kwestie edukacji w sposób

stosunkowo ogólny. W ramach Strategii Rozwoju Województwa w obszarze edukacji planuje

się realizację jednego celu operacyjnego – Cel 2.2.: Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy

mieszkańców regionu. Opis celu szczegółowego nie wskazuje na konkretne zadania ani sposoby

ich osiągania. W strategii nie ma także wskaźników monitorujących postęp w zakresie podnoszenia

jakości oświaty w regionie – poza jednym wskaźnikiem, mierzącym poziom wykształcenia ludności

w wieku 15 lat i więcej na poziomie średnim oraz wyższym, w podziale na miasto i wieś21

.

W tym przypadku rozwiązaniem byłoby opracowanie rzetelnej analizy makroekonomicznej,

nt. perspektyw rozwoju rynku pracy w województwie lubelskim z uwzględnieniem sytuacji

na krajowym i europejskim rynku pracy. Ekspertyza powinna zawierać również prognozy

zapotrzebowania na poszczególne grupy zawodów i specjalności. Należy w tym miejscu wyraźnie

podkreślić, że nie oznacza to dostosowania kształcenia tylko i wyłącznie do oczekiwań rynku

lokalnego lub regionalnego, ale do potrzeb rynku krajowego lub nawet europejskiego.

Nie należy jednak poprzestawać na stworzeniu jednej ekspertyzy. Dobre poznanie rynku pracy

wymaga prowadzenia systematycznych analiz, obejmujących swoim zasięgiem szereg tematów

i różnych perspektyw. Z tego względu warto też skoncentrować wysiłki na rozwijaniu Lubelskiego

Obserwatorium Rynku Pracy. Podobne inicjatywy z powodzeniem realizowane są w innych

województwach (np. Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji).

Zbiór aktualnych analiz rynku pracy powinien stać się podstawą do prowadzenia dalszych działań

na rzecz opracowania strategii rozwoju edukacji województwa lubelskiego, we współpracy

z przedstawicielami uczelni wyższych i organów prowadzących, odpowiedzialnych

za szkolnictwo ponadgimnazjalne.

Zrealizowane badanie identyfikuje szereg problemów szczegółowych, których rozwiązanie powinno

zostać ujęte na szczeblu strategicznym. W dalszej części pokrótce omówione zostaną obszary,

których funkcjonowanie istotnie wpływa na sytuację młodzieży na rynku pracy. Kwestie te to m. in.:

21

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020, Zarząd Województwa Lubelskiego, Lublin 2005, [z:]

http://www.rpo.lubelskie.pl/front/page/get/281/

50

Funkcjonowanie usług doradztwa zawodowego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych i umiejętności poruszania się po rynku pracy.

Rozwijanie kluczowych z perspektywy rynku pracy kompetencji.

Zmiana wizerunku szkolnictwa zawodowego.

Podniesienie jakości kształcenia.

Duża rola w kreowaniu ścieżki zawodowej młodzieży przypada doradztwu zawodowemu.

Niestety pomimo obowiązku zatrudniania doradców zawodowych w szkołach, organów prowadzących

nie stać na zatrudnienie dodatkowego pracownika. W konsekwencji, doradcy pracują w kilkudziesięciu

szkołach na terenie całego województwa. Obowiązek tworzenia w szkołach wewnątrzszkolnego

systemu doradztwa zawodowego został wprowadzony przez Rozporządzenie Ministra Edukacji

Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych

szkół (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm.). Rozmowy z przedstawicielami różnych

środowisk, zaangażowanych w proces edukacji młodzieży, jak i same doświadczenia młodzieży

biorącej udział w badaniu, wskazują jednoznacznie na problem z dotarciem uczniów do zewnętrznych

specjalistów, np. doradców zawodowych zatrudnionych w poradniach psychologiczno – edukacyjnych.

Pożądanym byłoby, aby doradztwem zawodowym objęte zostały dzieci już w szkołach

podstawowych. Doradztwo to miałoby na celu przede wszystkim pomoc w określeniu

predyspozycji, zainteresowań ucznia i wskazaniu dróg możliwego rozwoju tych zainteresowań.

Doradztwo zawodowe powinno być obowiązkowe i powszechne na poziomie gimnazjalnym

oraz stanowić wsparcie w dokonywaniu wyborów dalszej drogi kształcenia na poziomie szkoły

ponadgimnazjalnej. Doradztwo zawodowe powinno być działaniem ciągłym, także w szkołach

ponadgimnazjalnych.

Usługi doradztwa zawodowego świadczy szereg instytucji z terenu województwa lubelskiego,

m.in. poradnie psychologiczno-pedagogiczne, urzędy pracy (zgodnie z Ustawą o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), młodzieżowe centra kariery, w tym mobilne centra,

OHP czy biura karier. Ich praca nie jest jednak w żaden sposób skoordynowana, a uczniowie

i studenci często nie wiedzą o istnieniu części z tych instytucji ani zakresie usług

przez nie świadczonych. Oferta tych instytucji trafia zatem na ogół do osób najbardziej aktywnych,

które na własną rękę poszukują wsparcia, a nie do tych, którzy najbardziej tego wsparcia potrzebują.

Wszystkie wymienione powyżej instytucje, o ile zostaną o to poproszone przez przedstawicieli

placówek oświatowych, są gotowe do realizacji zajęć na terenie szkół. Problemem jest jednak brak

chęci do organizowania tego typu zajęć lub wydawanie zgody na realizację ich w dużych grupach

w wymiarze 1-2 godzin lekcyjnych w roku. Bardzo niekorzystnie na jakość i ilość usług doradztwa

zawodowego świadczonych w szkołach wpływa fakt, że doradztwo zawodowe nie jest ujęte

w ramowych programach nauczania. Rozwiązaniem problemu byłoby zatem osadzenie pomocy

doradczej w systemie szkolnym, tak aby o wymaganiach stawianych obecnie przez pracodawców oraz

o sytuacji na rynku pracy, uczeń był informowany w szkole. Taką ofertę za pośrednictwem szkół

otrzymują uczniowie tych placówek, w których działają Szkolne Ośrodki Kariery. Oferta SZOK

obejmuje usługi z zakresu porad i informacji zawodowych, diagnozy zdolności i predyspozycji

zawodowych, zajęć informacyjno-doradczych, informacji o zawodach, o uczelniach i szkołach

policealnych. Szkolne Ośrodki Kariery działają jednak w nielicznych szkołach województwa

(wg danych KOWEZiU22

6 w gimnazjach i 9 zespołach szkół ponadgimnazjalnych).

Wartą propagowania inicjatywą OHP jest sieć Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej,

docierających do mniejszych ośrodków, gdzie młodzież nie ma bezpośredniego dostępu

do usług instytucji wsparcia doradztwa zawodowego. W województwie lubelskim działa sieć

czterech Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej: Lublin, Biała Podlaska, Chełm i Zamość.

W Polsce takich centrów jest w sumie 49. Mobilne Centra Informacji Zawodowej oferują indywidualne

22

Porównaj:http://www.koweziu.edu.pl/index.php?id=szukaj_szok&strona=0&a_typ=0&a_publ=2&a_woj=3&tmp_woj=0&a_miejs

cowosc=0&a_ulica=&a_il_na_str=50&a_sortuj=0&OK=Szukaj.

51

poradnictwo zawodowe, grupową informację zawodową oraz grupowe warsztaty z zakresu

poradnictwa zawodowego.

Doradztwo zawodowe wiąże się nierozerwalnie ze zdobywaniem informacji na temat aktualnego rynku

pracy, m.in. form zatrudnienia. W ramach zajęć z doradztwa zawodowego należy promować postawy

pro-przedsiębiorcze. Ponad połowa badanych deklaruje, że byłaby skłonna założyć własną firmę.

Oznacza to, że wśród młodych osób istnieje stosunkowo duży potencjał postaw

przedsiębiorczych. Wszystkie wspomniane kwestie stanowią element obowiązkowych zajęć

w ramach przedmiotu „Podstawy przedsiębiorczości” wprowadzonego do programu szkół średnich.

Pozostaje jednak problem jakości realizowanego programu i zakresu informacji przekazywanych

na tych zajęciach. Trudność stanowić może m.in. ograniczony czas, jaki na przedmiot ten poświęca

się w szkole (w sumie około 60 godzin lekcyjnych).

Ciekawą formą pomocy w wejściu na rynek pracy i prowadzeniu własnej działalności

gospodarczej są inkubatory przedsiębiorczości, działające na ogół przy uczelniach wyższych,

gdzie można skorzystać z porad i przy wsparciu pracowników otworzyć własną firmę.

Z usług tych skorzystać mogą zarówno studenci, licealiści oraz absolwenci szkół wyższych.

Akademicki inkubator przedsiębiorczości funkcjonuje np. przy Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej

w Lublinie.

Sukces w przygotowaniu uczniów do spełniania przez nich wymagań stawianych

przez pracodawców, w dużej mierze zależy od formy systemu kształcenia oraz prowadzenia

zajęć w szkołach. Zdaniem uczestników wywiadów grupowych na terenie województwa lubelskiego,

ale także całej Polski, praca w grupach w trakcie zajęć, nie jest powszechną praktyką.

Obecnie umiejętność pracy w grupie jest jedną z podstawowych kompetencji, które powinien posiadać

kandydat poszukujący pracy. Zatem szkoły, które w małym stopniu realizują swój program poprzez

grupową współpracę, nie przygotowują młodzieży do pracy w zespołach. Wynika z tego, że jednym

z elementów, który należałoby zmienić, aby dostosować system kształcenia do panujących realiów,

są metody dydaktyczne stosowane w szkołach. Modyfikacja programu powinna polegać nie tyle

na zmianie treści kształcenia, co na przeformułowaniu metod nauczania, tak by w uczniach

kształtowano kompetencje istotne z perspektywy rynku pracy (umiejętności interpersonalne,

umiejętności dyskusji, zdolność pracy zespołowej).

Kolejną kwestię stanowią umiejętności pracy na komputerze, które niejednokrotnie traktuje

się jako warunek konieczny zdobycia pracy. Jak pokazują wyniki badania, z perspektywy

umiejętności młodzieży, szczególnie problematyczna jest obsługa programów bazodanowych,

które z kolei częstokroć ujmowane są w ogłoszeniach o pracę.

Znajomość języków obcych (w szczególności angielskiego) stanowi kolejny warunek konieczny

uzyskania dobrej pracy. Choć angielski jest językiem znanym przez młodzież w największym

stopniu, to wciąż bardzo wiele osób ma trudności w komunikowaniu się w tym języku.

Może to oznaczać, że w chwili obecnej, szkoły nie w pełni radzą sobie z zadaniem nauczenia swoich

wychowanków języka angielskiego. Jest to kwestia tym istotniejsza, że zdecydowana większość

młodzieży nie uczęszcza na dodatkowe kursy językowe.

Konieczną zmianą, służącą podniesieniu adekwatności kształcenia do wymogów rynku pracy,

jest podjęcie działań mających na celu poprawę wizerunku szkolnictwa zawodowego.

Szkoły zawodowe są uważane za gorsze, a przede wszystkim za nie dające perspektyw zawodowych,

z czym nie zgodziły się osoby uczestniczące w wywiadach. Na lokalnym rynku pracy występuje

zapotrzebowanie przede wszystkim na fachowców: rzemieślników, robotników wykwalifikowanych,

a więc na absolwentów szkół zasadniczych zawodowych i techników. Młodzież z terenu województwa,

ale także ich rodzice nie mają świadomości tego faktu.

52

Niezbędne zatem jest rzetelne przekazywanie informacji na temat specyfiki różnych zawodów,

perspektyw wykonywania pracy w tych zawodach, możliwości zatrudnienia, wysokości

zarobków, które uświadomiłyby młodzieży i ich rodzicom zalety poszczególnych zawodów

i zwróciły ich uwagę na możliwość zaplanowania swojej kariery zawodowej, pod kątem

wykonywania tego typu zawodów. Kwestia ta wiąże się nierozerwalnie z postulowanym

wprowadzeniem zajęć z doradztwa zawodowego w szkołach, ale także z akcją promującą kształcenie

zawodowe w mediach, np. mediach lokalnych.

Zmiany te są zgodne z planami nowej polityki oświatowej państwa, która ma koncentrować

się na nowym modelu edukacji zawodowej, opartej o nauczanie praktyczne i nowe systemy kwalifikacji

zawodowych. W zawodach zostaną wyodrębnione i nazwane kwalifikacje, które będą potwierdzane

poprzez egzaminy zewnętrzne. Kwalifikacje te zostaną opisane w nowych, podstawach programowych

kształcenia w zawodach, jako zasób wiadomości, umiejętności i postaw wyodrębniony z określonego

zawodu, pozwalający na samodzielne wykonywanie zadań zawodowych.

Współczesna edukacja w dużym stopniu nastawiona jest na wskaźniki ilościowe, związane

z liczbą uczniów, liczbą klas, wynikami testów, wskaźnikami zdawalności egzaminów.

W mniejszym stopniu szkoła rozliczana jest z jakościowych aspektów kształcenia.

Zwrócenie uwagi na aspekt jakościowy kształcenia to postulat zgodny ze zmianami w systemie

nadzoru pedagogicznego i wprowadzeniem m.in. systemu ewaluacji działalności szkół/placówek.

Jest ona rozumiana jako badanie praktyczne i zarazem oceniające, określające stopień spełniania

przez szkołę/placówkę wymagań stawianych przez państwo na podstawie oceny przebiegu,

a także efektów podejmowanych działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych

oraz warunków działania szkoły/placówki, jakości zarządzania i jej funkcjonowania w środowisku

lokalnym. Ocena ta z jednej strony ma służyć każdej szkole/placówce, przynosząc informacje

o tym, co należy poprawić, doskonalić, aby szkoła/placówka jak najlepiej realizowała wyznaczone

jej zadania.

Wiąże się to z omawianym wcześniej problemem metod nauczania. Z powodu rozliczania szkół

za wyniki pracy w oparciu o wyniki egzaminów końcowych, nauczyciele koncentrują się raczej

na uzyskaniu jak najlepszej średniej oceny z egzaminów, zaniedbując tym samym rozwój innych

kompetencji uczniów, niezbędnych z punktu widzenia przyszłego pracodawcy – analitycznego

myślenia, umiejętności pracy grupowej, umiejętności interpersonalnych, umiejętności

dyskusji.

53

IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE

4.1. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADANIA

PRZYCZYNY WYSOKIEGO BEZROBOCIA MŁODZIEŻY

Główne przyczyny bezrobocia absolwentów i ludzi młodych na lubelskim rynku pracy wiążą

się z problemami o charakterze systemowym i gospodarczym. W regionie brakuje miejsc pracy

dla wielu absolwentów lokalnych szkół i uczelni. Region lubelski jest uznawany za obszar rolniczy,

pozbawiony większego przemysłu, w którym dominują małe firmy zatrudniające maksymalnie kilka

osób. Województwo jest z drugiej strony jednym z większych obszarów akademickich w Polsce.

Duża liczba szkół wyższych (a tym samym studentów) w województwie lubelskim powoduje, że część

absolwentów albo będzie zmuszona do zasilenia szeregu bezrobotnych, albo będzie musiała

migrować za pracą poza Lubelszczyznę. Należy zatem jednoznacznie stwierdzić, że w województwie

lubelskim kształcenie, zwłaszcza na poziomie wyższym, w szczególny sposób powinno uwzględniać

tendencje rozwoju społeczno – gospodarczego całego kraju i Europy po to, by edukować

młodzież, która bez problemów będzie umiała odnaleźć się na dowolnym rynku pracy, zarówno

w kraju, jak i za granicą. Sytuacja ta może ulec zmianie przy zaangażowaniu władz regionalnych.

Jednostkom edukacyjnym trudno jest samodzielnie modyfikować kierunki kształcenia bez jasno

wytyczonych kierunków rozwoju (regionu i kraju) oraz perspektyw zatrudnieniowych w najbliższych

latach. Na poziomie regionalnym, niezbędne jest dokonanie rzetelnej analizy perspektyw rozwojowych

województwa i opracowania na tej podstawie strategii rozwoju edukacji.

Kolejną sprawą, przesądzającą o stosunkowo wysokim w skali kraju bezrobociu młodych ludzi

z terenu województwa lubelskiego, jest system i jakość kształcenia zawodowego - zarówno

zasadniczego zawodowego, jak i średniego. Obecnie na terenie województwa najbardziej

poszukiwani są pracownicy do prac prostych, niewymagających wykształcenia wyższego,

ale raczej konkretnej wiedzy w danej dziedzinie (głównie. w pracach budowlanych,

gastronomicznych czy handlu). Paradoksalnie w regionie, podobnie jak i w Polsce, odnotowuje

się małe zainteresowanie szkołami zawodowymi przygotowującymi do tego typu pracy, co wydaje

się jednak bardziej istotne, nawet jeśli uczniowie wybierają szkoły zawodowe, to i tak w mają trudności

z późniejszym znalezieniem zatrudnienia. Problemem jest w tym przypadku jakość kształcenia

i wąska specjalizacja szkół zawodowych z danego obszaru i niedostosowanie programów

i metod nauczania do wymagań współczesnych pracodawców. Mimo zapotrzebowania

na pracowników wykwalifikowanych, w strukturze bezrobotnych w województwie pod względem

wykształcenia, dominują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, policealnym i średnim

zawodowym (według Banku Danych Lokalnych w III kwartale 2010 roku bezrobotni z tego typu

wykształceniem stanowili prawie 50% ogółu). Bezdyskusyjny w tym zakresie jest problem braku

odpowiedniej praktyki i stażu zawodowego wśród absolwentów szkół. Brak odpowiedniej praktyki

zawodowej jest bardzo ważną przeszkodą w uzyskaniu pracy.

Jest to m.in. skutkiem dominacji w szkołach kształcenia nastawionego przede wszystkim

na przekazywanie i zapamiętywanie konkretnych informacji (wiedzy). Potwierdzają

to międzynarodowe badania PISA 23

, stwierdzające, że uczniowie w polskich szkołach mają

23

Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów PISA (The Programme for International Student Assessment),

koordynowany przez OECD (Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) to jedno z najważniejszych i największych badań edukacyjnych na świecie, dotyczących rozwoju edukacji. Bada on, jak młodzież pod koniec obowiązkowego kształcenia

w szkole jest przygotowana do dalszej kariery edukacyjnej, do wymagań rynku pracy oraz do powodzenia w dorosłym życiu. Dotyczy wiedzy, umiejętności i postaw 15-letnich uczniów w zakresie szeroko rozumianego czytania, matematyki i nauk przyrodniczych (traktowanych nie jako przedmioty szkolne, ale jako dziedziny przydatne wszystkim do życia w nowoczesnym

społeczeństwie i poruszania się na coraz bardziej wymagającym rynku pracy). Wiek uczniów został wybrany ze względu na fakt, że w większości systemów edukacyjnych jest to okres, kiedy kończy się kształcenie obowiązkowe i uczniowie podejmują decyzje o dalszej karierze edukacyjnej i w perspektywie - zawodowej. Polska uczestniczy w badaniu od pierwszej

54

największe problemy z tymi zadaniami, w których wykazać się trzeba samodzielnością myślenia,

formułowaniem własnych spostrzeżeń i szukaniem nowych rozwiązań. Polscy uczniowie

specjalizują się w zadaniach odtwórczych, rutynowych i nie potrafią radzić sobie w sytuacjach

wymagających samodzielnego, twórczego myślenia i rozumowania. Wnioski te wyciągnięte

zostały dla całej Polski. Niemniej jednak, powinny przekładać się na decyzje w konkretnych szkołach,

w tym także w województwie lubelskim, odnośnie modyfikacji programów szkolenia i szerszego

wprowadzenia form edukacji nastawionej na rozwój kompetencji kluczowych. Realia współczesnego

rynku pracy wymagają obecnie większej elastyczności i gotowości do podejmowania się zajęć

zleconych, zadaniowych, nierutynowych oraz współpracy w zespole.

POSTAWY I ASPIRACJE MŁODZIEŻY

Badania przeprowadzone w ramach projektu systemowego „Perspektywy ludzi młodych

na rynku pracy” wykazały, że duża grupa respondentów nie planuje swojej kariery zawodowej –

do planów na przyszłość przyznaje się około 60% badanych. Oznacza to, że losy młodych ludzi często

zależne są od zdarzeń przypadkowych i mogą mieć charakter w dużej mierze nieracjonalny.

W największym stopniu o swojej przyszłości myślą studenci, w najmniejszym zaś gimnazjaliści

oraz uczniowie szkół zawodowych. Wśród tematów, które interesują młodych ludzi w kontekście

regionalnego rynku pracy, najczęściej wskazywanym jest kwestia wolnych stanowisk

pracy/aktualnych naborów pracowników w lokalnych firmach. Równocześnie duża część

młodzieży postrzega regionalny rynek pracy pesymistycznie, tj. jako miejsce, gdzie bardzo trudno

jest znaleźć jakąkolwiek pracę. Prognozując przyszłość, tylko co piąta osoba jest zdania,

że z upływem czasu sytuacja w regionie poprawi się.

Jest to konsekwencją sytuacji i wyborów podejmowanych na wcześniejszych etapach – szkoły

gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Wybór przyszłej drogi zawodowej uczniów jest na ogół

podyktowany niepełną informacją zarówno o własnych predyspozycjach zawodowych, silnych

i słabych stronach, a także niepełnymi informacjami na temat współczesnego rynku pracy,

oferowanego zatrudnienia i wymagań, jakim powinien sprostać kandydat na konkretne stanowisko

pracy. Uczniowie nie mają wystarczającego wsparcia, dotyczącego wyboru przyszłego zawodu

czy kierunku studiów. Brak im rzetelnych informacji i wiedzy. W szkołach sporadycznie oferowana

jest pomoc doradcy zawodowego, a na lekcjach nie omawia się zagadnień związanych z rynkiem

pracy i problemami, jakie na nim występują. Swoją wiedzę młodzież czerpie przede wszystkim

z mediów i z internetu, jest więc ona wyrywkowa i często nieprzystająca do realiów rynku pracy.

Wybory młodych ludzi w dużej mierze są wyborami przypadkowymi. Wybierając szkołę

ponadgimnazjalną głównymi czynnikami wyboru są poza zainteresowaniami, namowy

i sugestie rodziców oraz zachowania kolegów, a także odległość placówki oświatowej

od miejsca zamieszkania. Uczniowie wybierając szkołę, kierują się stereotypowym postrzeganiem

szkół ogólnokształcących i szkół zawodowych, traktując te drugie jako gorsze. W przypadku studiów

wyższych w większym stopniu decydującą rolę odgrywają zainteresowania młodzieży, nadal

jednak ważnym elementem jest presja otoczenia i subiektywne postrzeganie danego kierunku,

którego ukończenie ma przynieść w przyszłości korzyści materialne.

Większość absolwentów gimnazjum wybiera kształcenie w szkołach ogólnokształcących.

Tendencja ta systematycznie umacnia się w okresie ostatnich 10 lat. Blisko połowa gimnazjalistów,

którzy planują aplikować do liceum ogólnokształcącego, zamierza wybrać profil społeczno-

humanistyczny. Pozostała część uczniów z tej grupy zamierza kontynuować naukę na profilu ścisłym,

bądź przyrodniczo-ścisłym. Wybory profili nauczania dokonane na poziomie szkoły gimnazjalnej,

nie są jednak podtrzymywane w dalszych wyborach ścieżki kształcenia na poziomie

wyższym/policealnym. Zdecydowanie mniejszy jest udział osób chcących kontynuować

edycji, która odbyła się w roku 2000; porównaj:www.men.gov.pl; Wyniki badań z 2009 roku znajdują się w Raporcie na stronie: http://www.ifispan.waw.pl/pliki/pisa_2009.pdf lub http://www.badania.edu.pl/up/PISA,24.html

http://www.men.gov.pl/

http://www.ifispan.waw.pl/pliki/pisa_2009.pdf

55

kształcenie na poziomie wyższym na kierunkach przyrodniczych oraz ścisłych, na korzyść

kierunków społeczno – humanistycznych.

W przypadku osób mających zamiar kontynuować naukę w technikum lub liceum profilowanym,

zdecydowanie dominują kierunki techniczne i związane z przedmiotami ścisłymi. Na te o charakterze

społeczno-ekonomicznym lub artystycznym wybiera się około 25% uczniów. Podobnie

jak w przypadku absolwentów liceów ogólnokształcących, wybory absolwentów techników

i liceów profilowanych odnośnie kierunku dalszego kształcenia, w dużej mierze nie są spójne

z dotychczasową ścieżką nauki. Wnioskując ze struktury preferencji dotyczących kontynuacji

kształcenia, można przypuszczać, że uczniowie szkół średnich zawodowych w około połowie

przypadków nastawiają się na pogłębienie i rozwinięcie wiedzy i umiejętności zdobytych podczas

nauki w technikum lub liceum profilowanym, tak aby w przyszłości móc wykonywać zawody,

do których przygotowują ich szkoły ponadgimnazjalne.

Młodzi ludzie wiedzą, jakie czynniki zwiększają ich szanse na rynku pracy oraz czego od kandydatów

oczekują pracodawcy. Badani zdawali sobie sprawę z konieczności ciągłego dokształcania

i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, gdyż tego ich zdaniem oczekują pracodawcy.

Zdaniem uczniów, o znalezieniu atrakcyjnej pracy decyduje przede wszystkim wykształcenie

i kwalifikacje. Młodzi ludzie postrzegają doświadczenie oraz wykształcenie jako najistotniejsze czynniki

z punktu widzenia pracodawcy poszukującego pracownika. Widać zatem, że pogląd na temat rynku

pracy i jego wymagań jest wśród uczniów spójny. Ponad połowa uczniów i studentów wykazała

się już aktywnością zawodową. Niestety, dotychczasowe doświadczenie zawodowe rzadko

związane jest z kierunkiem kształcenia. Oznacza to przede wszystkim, że młodzi ludzie

nie podnoszą swoich kwalifikacji, wykonując pracę związaną z ich edukacją. W przypadku studentów

taki stan rzeczy uznać można za szczególnie alarmujący. Podejmowane prace mają przede wszystkim

charakter materialny, a nie związany z podnoszeniem kwalifikacji.

Dla uczniów i studentów praca ma wymiar przede wszystkim finansowy. Zarabianie pieniędzy,

możliwość bycia samodzielnym oraz realizacja planów, związanych z dorosłym życiem, to główne

możliwości, jakie daje praca. Dane te sugerują, że młodzi ludzie są z jednej strony odpowiedzialni

i zdają sobie sprawę z realiów gospodarki rynkowej, z drugiej jednak nie są konsekwentni w dążeniu

do osiągnięcia założonych celów zawodowych – nie są przygotowani na poświecenie czasu na zajęcia

mniej opłacalne z punktu widzenia materialnego, ale bardziej z punktu widzenia przyszłości

zawodowej.

Młode osoby posiadają także ugruntowane poglądy na temat potencjalnych przeszkód w znalezieniu

zatrudnienia. Główne zagrożenie w znalezieniu pracy postrzegają jednak w sytuacji

gospodarczej i złych działaniach rządu. Niepokojące wydaje się, że młode osoby tak często

poszukują przyczyn takiego stanu rzeczy na zewnątrz, mimo deklaracji odnośnie konieczności

samodoskonalenia w dziedzinie, w której chce się znaleźć zatrudnienie. Potwierdzałoby to ocenę

młodych ludzi, wyrażaną przez przedstawicieli instytucji zajmujących się wsparciem młodzieży,

wskazującą na bardzo konsumpcyjnie nastawienie do świata, do pracy zawodowej oraz na brak

wiedzy i dojrzałości do świadomego planowania swojej przyszłości zawodowej.

PERSPEKTYWY MŁODYCH NA RYNKU PRACY A OCZEKIWANIA RYNKU RACY

Mimo stosunkowo złej opinii na temat lubelskiego rynku pracy, młodzież względnie dobrze

ocenia swoje szanse na znalezienie pracy, zgodnej z wykształceniem i kwalifikacjami.

Większość badanych uważa, że w województwie są pracodawcy, u których znaleźć można

odpowiednie zatrudnienie. W razie kłopotów ze znalezieniem pracy wiele osób wykazuje również

gotowość do opuszczenia swojego miejsca zamieszkania w celu zdobycia odpowiedniego

zatrudnienia – ponad 65% badanych skłonnych byłoby podjąć zatrudnienie w dowolnym miejscu

w województwie, analogiczny odsetek osób deklaruje możliwość rozpoczęcia pracy za granicą

w którymś z krajów europejskich.

56

Zdecydowana większość studentów jest zdania, że jest zapotrzebowanie na specjalistów

na rynku pracy po studiach, na które uczęszczają. Wyjątek stanowią studenci kierunków

humanistycznych, którzy uważają, że uczelnia dobrze przygotowuje ich do wykonywania zawodu,

jednakże są świadomi tego, że nie ma aż tak dużego zapotrzebowania na specjalistów z tej dziedziny.

W przypadku bezskutecznego poszukiwania pracy ponad połowa respondentów brałaby

pod uwagę utworzenie własnej firmy. Oznacza to, że na poziomie deklaratywnym wiele osób

wykazało się postawą pro-przedsiębiorczą. Aby rozwijać istniejący potencjał, należałoby inwestować

w działania, które na różny sposób wspierałyby młodzież w tego typu aspiracjach.

Poszukiwani przez pracodawców w województwie lubelskim pracownicy to przede wszystkim osoby

wykwalifikowane do prac prostych. Poza umiejętnościami praktycznymi pracodawcy oczekują

od kandydata cech ułatwiających funkcjonowanie i współpracę w środowisku kolegów

i współpracowników oraz gwarantujących dalszy jego rozwój, takich jak: umiejętności pracy

zespołowej, zaangażowanie w powierzone zadania, chęć dalszego rozwoju zawodowego,

odpowiedzialność. W związku z tym, że głównym oczekiwaniem pracodawców wobec pracowników

jest posiadanie konkretnych umiejętności zawodowych, teoretycznie w gorszej sytuacji na rynku

pracy znajdują się absolwenci techników, którzy w toku nauki mają mniej godzin zajęć

praktycznych niż uczniowie szkół zawodowych. Dodatkowo sytuację osób posiadających

wykształcenie średnie zawodowe pogarsza ogromna ilość absolwentów szkół wyższych

poszukujących zatrudnienia. W związku z nadpodażą młodzieży poszukującej pracy

obserwowane jest zjawisko przyjmowania do pracy osób z wyższymi kwalifikacjami

niż wymagałby tego zakres obowiązków zawodowych. Pracodawcy, mając do wyboru kilkunastu

kandydatów do pracy, wybierają tych z wykształceniem wyższym. Dodatkowo, znając realia rynku

pracy, wykorzystują pracowników i oferują im najniższe możliwe stawki wynagrodzenia.

Generalnie na lubelskim rynku pracy nie ma wystarczającego zapotrzebowania na absolwentów szkół

wyższych, a pracodawcy oferują przede wszystkim miejsca pracy niewymagające dużych kwalifikacji.

Do zawodów deficytowych na regionalnym rynku pracy, zgodnie z wynikami analizy

monitoringu zawodów deficytowych oraz ogłoszeń na portalu www.pracuj.pl, zaliczyć należy

zawody związane z usługami opiekuńczymi, m.in. dla osób starszych i niepełnosprawnych,

a ponadto nauczycieli przedmiotów artystycznych, pracowników bibliotek kancelarii,

archiwów, operatorów, kurierów i dostawców, sprzedawców telefonicznych.

Specyficzne dla województwa lubelskiego jest także wysokie zapotrzebowanie na pracowników

handlu, przede wszystkim przedstawicieli handlowych. Są to w dużej mierze zawody

nie wymagające bardzo specjalistycznej wiedzy i umiejętności technicznych, w większym zakresie

wymagające umiejętności psychologiczno – społecznych wymaganych w kontaktach bezpośrednich

z klientami. Dodatkowo, w województwie obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie

na pracowników o charakterze sezonowym w okresie wiosenno letnim oraz osób o średnim

lub niższym poziomie wykształcenia, np.: kierowców, sprzedawców, kucharzy, kelnerów,

pracowników rolnych oraz pracowników zatrudnianych w budownictwie: murarzy, tynkarzy,

ślusarzy, hydraulików.

Informacje o planach i preferencjach edukacyjnych uczniów szkół gimnazjalnych, a przede wszystkim

ponadgimnazjalnych jednoznacznie wskazują na fakt, że dużo osób w województwie lubelskim

kształci się lub skończyło studia na kierunkach humanistycznych/społecznych/pedagogicznych,

po których mają trudności ze znalezieniem pracy na terenie województwa lubelskiego. Zdecydowanie

niższy niż średnio w kraju, jest za to udział studentów uczelni technicznych i ekonomicznych.

Analiza pokazuje, że na rynku pracy popyt na absolwentów najczęściej wybieranych kierunków

już od dawna jest niższy od podaży.

Ponieważ osoby z wykształceniem wyższym w województwie lubelskim znajdują zatrudnienie głównie

w sferze budżetowej (administracja, edukacja, służba zdrowia) lub w firmach skupionych w Lublinie,

z góry należy założyć, że część absolwentów szkół wyższych będzie zmuszona do emigracji

57

za pracą poza Lubelszczyznę. Biorąc to pod uwagę należy zachęcać do kształcenia się w tych

branżach, w których poszukuje się pracowników na polskim rynku – są to przede wszystkim

menedżerowie projektów, inżynierowie, pracownicy IT. Zawody te wymagają głównie

wykształcenia z zakresu nauk ścisłych i technicznych. W województwie lubelskim na studia kształcące

w tym kierunku decyduje się mniej osób niż średnio w kraju.

WSPARCIE DLA OSÓB MŁODYCH WKRACZAJĄCYCH NA RYNEK PRACY

Najważniejszymi kwestiami związanymi z polepszeniem jakości wsparcia młodych osób

w ich wyborach edukacyjnych i zawodowych wydają się być:

Problem braku powszechności doradztwa zawodowego i przekazywania informacji

na temat współczesnego rynku pracy młodym ludziom od najmłodszych lat.

Świadomość społeczna i niska ranga nadana kształceniu zawodowemu.

Sposób i jakość nauczania.

Wskazane czynniki są współzależne i negatywnie wpływają na sytuację absolwentów na rynku pracy.

Przede wszystkim odpowiadają za przypadkowość dokonywanych przez młodzież wyborów.

Doradztwo zawodowe jest wciąż bardzo rozproszone i w małym stopniu związane z systemem

edukacji. Dodatkowo, w związku z brakiem wolnych godzin w systemie kształcenia, doradcy

nie są zapraszani do szkół, aby przeprowadzić swoje zajęcia. Tym samym młodzież jest pozostawiona

bez wsparcia, jeśli chodzi o ocenę predyspozycji, zainteresowań i wybór najtrafniejszej ścieżki

rozwoju.

Kwestia ta idzie w parze z jakością kształcenia oferowanego w szkołach – rozumianą jako program

nauczania, jak i sposób nauczania. Perspektywy ludzi młodych na rynku pracy w dużej mierze zależą

i będą zależały od systemu edukacji. Aktualnie system edukacji nie w pełni sprzyja kształtowaniu

kreatywności, umiejętności i kompetencji miękkich, samodzielności, a więc cech

przesądzających w znaczącym stopniu o możliwości łagodnego dostosowania

się do aktualnych wymogów rynku pracy, co w kontekście niepewności znalezienia zatrudnienia

na Lubelszczyźnie powinno być kluczowe. Chodzi tu przede wszystkim o realizację nowoczesnych

programów nauczania, dostarczających umiejętności, potrzebnych z punktu widzenia poruszania

się we współczesnym świecie i na rynku pracy. Jest to o tyle istotne, że następuje stopniowy proces

odwrotu od zawodów pracochłonnych (nawet tych tzw. prostych) do zawodów, które w coraz

większym stopniu wykorzystują narzędzia technik informacyjnych.

By przełamać negatywne zjawiska, potrzebne jest wspólne działanie na szczeblu społecznym

i gospodarczym, tak aby można było wypracować regionalne i lokalne rozwiązania - partnerstwo i pakt

na rzecz zatrudnienia młodzieży. Wyniki badań potwierdziły, że brak jest systemu kompleksowego

diagnozowania obecnego i przyszłego zapotrzebowania na określone zawody,

który umożliwiałby lepsze dostosowanie procesu edukacji do potrzeb rynku pracy.

Poszczególne instytucje, jeśli już działają na tym polu, to raczej na zasadach dobrowolnie

nawiązywanych kontaktów między dwoma, góra trzema instytucjami/podmiotami działającymi w skali

lokalnej – głównie powiatowej. Współpraca ta rozwija się przede wszystkim między szkołami

a pracodawcami, u których absolwenci mogą ewentualnie znaleźć posadę zgodną z własnymi

kwalifikacjami. Wskazane byłoby, aby na poziomie regionalnym powstała wspólna strategia

rozwoju edukacji, uwzględniająca perspektywy i plany rozwojowe województwa.

Na tej podstawie, po pierwsze. możliwe byłoby dostosowanie i modyfikowanie kierunków kształcenia

na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym, po drugie, opracowanie programu (np. w formie projektu

systemowego wdrażanego na terenie województwa i obejmującego wszystkie placówki kształcące

w kluczowych dla regionu obszarach) dotyczącego rozwoju i modernizacji kształcenia zawodowego.

58

4.2. ANALIZA SWOT/TOWS SYTUACJI MŁODZIEZY NA LUBELSKIM RYNKU

PRACY

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Stosunkowo duży odsetek dobrze wykształconej młodzieży.

Stosunkowo duży kapitał intelektualny regionu.

Szeroka oferta edukacyjna szkół wyższych.

Stabilizacja liczby uczniów chętnych do nauki w szkołach zasadniczych zawodowych.

Ograniczenie liczby uczniów w liceach profilowanych, uznawanych za najgorzej przygotowujące do wejścia na rynek pracy.

Oferta pracy dla osób z wykształceniem zawodowym, choć posiadających już konkretne doświadczenie zawodowe.

Wysoki odsetek młodych osób posiadających doświadczeniem zawodowe.

Niedoinwestowanie systemu kształcenia.

Wysokie bezrobocie wśród młodzieży.

Niski odsetek osób studiujących na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych.

Brak powszechnego dostępu do usług doradztwa zawodowego.

Stosunkowo niski poziom kompetencji społecznych młodzieży, wchodzącej na rynek pracy.

Niewystarczająca ilość atrakcyjnych miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem.

Brak strategii rozwoju edukacji, skutkujący brakiem punktu odniesienia dla szkół w zakresie kierunków kształcenia.

Słabe wsparcie systemowe dla szkolnictwa w wybranych branżach gospodarki, uznanych za kluczowe dla rozwoju regionu.

Niewykorzystany potencjał w zakresie współpracy, pomiędzy pracodawcami a systemem edukacji.

Nadwyżka osób uczących się w liceach ogólnokształcących.

Odpływ młodych, zdolnych ludzi do innych województw (drenaż mózgu).

Utrudniony dostęp młodzieży z terenów wiejskich do oferty edukacyjnej.

Brak wystarczającej wiedzy o regionalnym i lokalnym rynku pracy.

SZANSE ZAGROŻENIA

Rozszerzenie oferty szkół zawodowych o dodatkowe kursy i możliwość zdobycia kwalifikacji uzupełniających do tych zdobywanych w szkole.

Niż demograficzny skutkujący eliminacją z rynku uczelni słabych oraz koniecznością zmian

Brak konsekwentnie wdrażanej jasnej wizji rozwoju całego regionu oraz wyznaczenia klarowanie sprecyzowanych celów, do których dążyć ma regionalny system kształcenia.

Tradycyjny model gospodarki regionu oparty o rolnictwo, utrudniający promowanie rozwoju branż innowacyjnych, generujących

59

w zakresie programów kształcenia.

Systemowe wprowadzenie systemu doradztwa zawodowego i orientacji zawodowej już od szkoły gimnazjalnej.

Bliskość zróżnicowanych ośrodków akademickich, oferujących wsparcie dla ewentualnych nowych przedsięwzięć i firm.

Optymalne wykorzystywanie środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

Stworzenie przyjaznych warunków dla rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej.

Dokonanie kompleksowych analiz potrzeb województwa lubelskiego w zakresie rynku pracy i kształcenia.

Rozwój kompetencji społecznych i interpersonalnych pod kątem zapotrzebowania na pracowników mających bezpośredni kontakt z klientem.

zapotrzebowanie na nowy typ pracowników.

Niestabilność przepisów prawa m. in. w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oraz prawa pracy.

Zbyt powolny proces reformowania systemu szkolnictwa na poziomie administracji rządowej.

Nie w pełni efektywne wykorzystanie środków z Unii Europejskiej, związane z brakiem rzetelnie przeprowadzonych diagnoz społeczno-gospodarczych.

60

4.3. TABELA REKOMENDACJI

Lp. Wniosek Rekomendacja

Adresat

rekomendacji

Sposób wdrożenia Termin

Realizacji

1 Niedostateczne

wsparcie

młodzieży

w zakresie

doradztwa

zawodowego,

skutkujące

przypadkowością

wyborów szkoły

i kierunków

studiów oraz

nieumiejętnością

poruszania się

po rynku pracy.

Prowadzenie systemowego doradztwa

zawodowego w ramach cyklicznych

i kompleksowych zajęć, np. podczas

obowiązkowych lekcji

przedsiębiorczości lub godzin

wychowawczych wśród:

uczniów szkół gimnazjalnych –

przed podjęciem decyzji

o wyborze szkoły

ponadgimnazjalnej;

uczniów szkół

ponadgimnazjalnych – przed

podjęciem decyzji o wyborze

kierunku studiów, szkoły

policealnej, itp.

WUP (zgodnie

z Ustawą o promocji

zatrudnienia

i instytucjach rynku

pracy), szkoły,

poradnie

psychologiczno-

pedagogiczne, inne

instytucje zajmujące

się doradztwem

zawodowym,

samorządy

prowadzące szkoły.

Realizacja działań przez WUP w Lublinie lub inną

instytucję o zasięgu regionalnym, z zakresu

doradztwa zawodowego w szkołach

gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, w ramach

projektu finansowanego ze środków EFS. Jednym

z zadań projektu byłoby zapewnienie w każdej

szkole bezpłatnego doradztwa zawodowego,

w tym diagnozę predyspozycji zawodowych,

np. z wykorzystaniem potencjału studentów

i absolwentów kształcących się na lubelskich

uczelniach w zakresie doradztwa zawodowego.

ALBO

Nawiązanie stałych dwustronnych, np. rocznych

porozumień między szkołami a instytucjami

oferującymi zewnętrzne usługi w zakresie

doradztwa zawodowego dla uczniów danej

szkoły.

Wygospodarowanie przez dyrekcje i grono

pedagogiczne szkół godzin i miejsca do

prowadzenia stałych dyżurów doradcy

zawodowego na terenie szkoły.

Rok

szkolny

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

61

2 Brak w pełni

sprecyzowanej

strategii kierunków

rozwoju

województwa

i perspektyw

zatrudnienia,

skutkujący

brakiem podstaw

do modyfikowania

kierunków

kształcenia

ze strony szkół

i uczelni.

Systematyczne prowadzenie

kompleksowych badań i analiz

z zakresu rynku pracy i kształcenia,

np. opracowanie rzetelnej analizy

makroekonomicznej, nt. perspektyw

rozwoju rynku pracy w województwie

lubelskim, z uwzględnieniem sytuacji

w kraju i Europie, koordynowanej przez

samorząd województwa, zawierającej

prognozy zapotrzebowania

na poszczególne grupy zawodów

i specjalności.

Samorząd

województwa

lubelskiego

we współpracy

z uczelniami

wyższymi, organami

prowadzącymi szkoły

ponadgimnazjalne

i organem nadzoru

pedagogicznego.

Aktualizowane dokumenty strategiczne powinny

uwzględniać diagnozę lubelskiego rynku pracy

i kształcenia.

W celu koordynowania prowadzonych działań

na rzecz przygotowania dokumentu

strategicznego, dotyczącego perspektyw rozwoju

lubelskiego rynku pracy, warto skoncentrować

wysiłki na rozwijaniu Lubelskiego Obserwatorium

Rynku Pracy, które powinno stać się

dostarczycielem niezbędnych informacji. Podobne

inicjatywy z powodzeniem realizowane

są w innych województwach (np. Małopolskie

Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji).

2011

2015

3 Niska ranga

kształcenia

zawodowego

wśród uczniów

i rodziców

Podjęcie działań na rzecz poprawy

wizerunku, budowy prestiżu i promocji

korzyści związanych z nauką,

w ponadgimnazjalnych szkołach

zawodowych.

Prowadzenie stałej kampanii

promocyjnej i informacyjnej

upowszechniającej wiedzę na temat

perspektyw zawodowych absolwentów

szkół zawodowych i znaczenia nauk

ścisłych oraz technicznych

(np. w lokalnych mediach).

Samorząd

województwa, organy

prowadzące szkoły

zawodowe

we współpracy

z lokalnymi

pracodawcami.

Kampania promująca podejmowanie kształcenia

zawodowego i technicznego (dystrybucja

wyników i materiałów promocyjnych za pomocą

telewizji i internetu oraz dystrybucja materiałów

informacyjnych w formie papierowej

dla wszystkich uczniów ostatnich klas szkół

gimnazjalnych) powiązana z ukazaniem

możliwych ścieżek kariery absolwenta

ponadgimnazjalnej szkoły zawodowej.

2011 -

2015

4 Zbyt niski poziom

praktycznych

umiejętności

wymaganych

Nawiązanie stałej współpracy szkół/

uczelni, ze środowiskami

przedsiębiorców – program staży

i praktyk umożliwiający młodym ludziom

Szkoły/uczelnie

wyższe, we

współpracy

z organami

Nawiązanie przez szkoły/uczelnie wyższe trwałej

współpracy z pracodawcami w zakresie

przygotowania i wdrożenia satysfakcjonującego

obie strony systemu realizacji praktyk i staży

Rok

szkolny

2011/2012

62

przez przyszłych

pracodawców

wśród

absolwentów.

zdobycie niezbędnego doświadczenia w

zawodzie, a firmie wybranie najlepszych

uczniów do późniejszej pracy.

Zachęcanie uczniów do gromadzenia

doświadczenia zawodowego poprzez

łączenie nauki z pracą, np. dorywczą

i/lub wakacyjną zgodną z kierunkiem

kształcenia.


oraz pracodawcy

lokalni.

zawodowych, w tym wyznaczenie opiekuna

praktyk ze strony szkoły/uczelni wyższej.

2012/2013

2013/2014

2014/2015

5 Niski poziom

rozwoju

kompetencji

społecznych –

niezbędnego

elementu

wymaganego

przez

pracodawców,

na współczesnym

rynku pracy.

Wykorzystywanie w większym wymiarze

w szkołach i na uczelniach zajęć

aktywizujących, pracy w grupach, prac

zadaniowych.

Szkoły we

współpracy

z organami


i organem nadzoru

pedagogicznego.

Modyfikowanie programów nauczania

lub przygotowanie autorskich programów

nauczania przez nauczycielskie zespoły

przedmiotowe wykorzystujących metody

aktywizujące i rozwijające kluczowe kompetencje

społeczne wśród uczniów.

Rok

szkolny

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

63

V. ANEKSY

Spis aneksów w wersji papierowej

1. Scenariusz wywiadów indywidualnych IDI/ITI

2. Kwestionariusz ankiety dla gimnazjalistów

3. Kwestionariusz ankiety dla uczniów szkół zasadniczych zawodowych

4. Kwestionariusz ankiety dla uczniów liceów i techników

5. Kwestionariusz ankiety dla studentów

6. Scenariusz wywiadów fokusowych

7. Dobór próby badawczej

Spis aneksów w wersji elektronicznej

8. Bazy danych wyników ankiet – wersja elektroniczna na CD

9. Nagrania i transkrypcje wywiadów fokusowych – wersja elektroniczna na CD

10. Nagrania i transkrypcje wywiadów IDI i ITI – wersja elektroniczna na CD

64

1. Scenariusz wywiadu indywidualnego IDI/ITI

I. OCENA PLANÓW, DOTYCZĄCYCH KSZTAŁCENIA LUB PRACY ZAWODOWEJ

MŁODZIEŻY SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH, PONADGIMNAZJALNYCH

I STUDENTÓW

1. Czy i w jakim zakresie młodzi ludzie mają wiedzę na temat oczekiwań współczesnego rynku

pracy? Skąd przede wszystkim czerpią tego typu wiedzę?

2. Kiedy i na jakim etapie edukacji, młodzież zaczyna interesować się własną przyszłością

zawodową? Jak przejawia się to zainteresowanie?

3. Czy młodzież ma wiedzę na temat (lokalnego) rynku pracy? Czy wie, jakie kierunki

są nadwyżkowe i po których będzie się miało problemy ze znalezieniem pracy?

4. Czy młodzież kończąca szkoły ponadgimnazjalne w województwie lubelskim decyduje

się na kontynuacje nauki, czy szybko rozpoczyna pracę? Od czego zależy taka decyzja?

5. Które grupy kontynuują naukę, a które rozpoczynają pracę?

6. Czy i w jakim zakresie młodzi ludzie z województwa lubelskiego wyjeżdżają z regionu w celu

kontynuacji nauki lub rozpoczęcia pracy:

A. za granicę;

B. do innych województw w Polsce?

7. Gdzie przede wszystkim wyjeżdżają?

8. Czy i w jakim zakresie wracają potem do swoich rodzinnych miejscowości po zakończeniu

edukacji?

9. Kogo przede wszystkim poszukują pracodawcy na terenie województwa lubelskiego?

Jacy specjaliści są najbardziej poszukiwani? W jakich branżach najłatwiej jest obecnie znaleźć

pracę?

10. Jakie są główne przyczyny bezrobocia wśród absolwentów w województwie lubelskim?

Jakie dostrzega Pan/i największe bariery/ograniczenia występujące na lokalnym rynku pracy?

11. Jakie są oczekiwania młodzieży wobec przyszłej pracy?

12. Jakie są oczekiwania pracodawców względem młodzieży wchodzącej na rynek pracy?

Na ile te oczekiwania są zbieżne? Gdzie się rozmijają? Z czego to wynika? Jak można

to zmienić?

II. OCENA STOPNIA KORZYSTANIA Z USŁUG PUP PRZEZ MŁODZIEŻ –

TYLKO DLA PUP

1. Kto przede wszystkim korzysta z usług PUP (młodzież, jakiego typu szkół, z jakich terenów,

itp.)?

2. Jaka jest struktura bezrobocia osób młodych według poziomu wykształcenia? Jakie kierunki

kształcenia są nadwyżkowe, a jakie deficytowe? Czy prowadzone są badania na ten temat?

3. Przedstawiciele jakich zawodów/specjalności mają w województwie obecnie największe

problemy ze znalezieniem pracy? Z czego to wynika? Co należałoby zrobić, aby zmienić

tę sytuację?

4. Na ile absolwenci z województwa mają wykształcenie i kwalifikacje zgodne z wymaganiami

lokalnego rynku pracy? Co należałoby zrobić, aby poprawić tę sytuację?

5. Jakiego typu pracowników najchętniej poszukują pracodawcy za pośrednictwem Państwa

urzędu? Czy są wśród nich absolwenci szkół wyższych? Jakich kierunków?

Jakich specjalności/zawodów?

65

III. OCENA SYSTEMU SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO I PRAKTYCZNEGO ORAZ

DORADZTWA ZAWODOWEGO

1. Czy urzędy pracy mają ofertę skierowaną do młodzieży, która jest na etapie wyboru

przyszłego zawodu/kierunku studiów (doradztwo zawodowe, wizyty w lokalnych szkołach

itp.)? Czy organizowane są specjalne spotkania z doradcami zawodowymi, np. w szkołach?

2. Czy urzędy pracy współpracują z lokalnymi szkołami? Czy współpracują z lokalnymi

uczelniami? Jeśli tak, na czym polega ta współpraca? Jeśli nie, czy byłaby przydatna?

Jak mogłaby wyglądać?

3. Jak Pan/Pani ocenia system doradztwa zawodowego funkcjonującego w województwie?

Czy jest on efektywny? Co należałoby zmienić, aby zwiększyć jego skuteczność?

Jakie działania należałoby podejmować w tym zakresie, aby młodzież miała większą wiedzę

i świadomość na temat wyboru przyszłej ścieżki zawodowej?

4. Czego młodzi ludzie, kończący szkoły ponadgimnazjalne lub studia, oczekują od doradców

lub od innych instytucji rynku pracy? Jakiego typu usług, porad, informacji oczekują

najczęściej?

5. Czy doradztwo zawodowe jest, w Pani/a opinii, dostępne dla wszystkich zainteresowanych?

Czy usługi te są wystarczająco promowane wśród młodzieży? Czy wiedzą oni, że mogą

skorzystać z tego typu porad?

6. Z czego wynika mała/duża popularność usług doradców zawodowych?

7. W jakim zakresie szkoły i uczelnie w województwie lubelskim przygotowują praktycznie

młodzież do wykonywania pracy?

8. Czy i w jakim zakresie w szkołach lub na uczelniach organizowane są praktyki/staże

zawodowe? Czy są one ogólnodostępne?

9. Czy szkoły i uczelnie współpracują z lokalnymi pracodawcami? W jakim zakresie? Z czyjej

inicjatywy nawiązywana jest zazwyczaj ta współpraca? Na czym polega?

10. Jakie działania należałoby podjąć, aby zwiększyć skalę współpracy instytucji edukacyjnych

z pracodawcami?

11. Z czego wynika mała/duża popularność praktycznej nauki zawodu, współpracy

z pracodawcami? Jakie są przeszkody utrudniające współpracę pracodawców i szkół?

Czy są jakieś bariery formalne/instytucjonalne/prawne?

IV. POTRZEBY SYSTEMU WSPIERANIA ABSOLWENTÓW SZKÓŁ I UCZELNI,

W ZAKRESIE WYBORU DROGI ZAWODOWEJ

1. Czy współpracują Państwo z innymi instytucjami (osobami) w zakresie wsparcia młodzieży

i ich planów dalszego kształcenia lub planów zawodowych?

2. Czy i w jakim zakresie współpracują Państwo z pracodawcami? Czy wiedzą Państwo

na przedstawicieli jakich zawodów/specjalności jest obecnie największe zapotrzebowanie

w regionie? Czy wiedzą Państwo, komu będzie obecnie najtrudniej znaleźć pracę? Czy znają

Państwo ich oczekiwania i wymagania odnośnie kwalifikacji i umiejętności, jakie powinien

posiadać potencjalny pracownik?

3. Czy sądzą Państwo, że informacje, jakie posiadają różnego typu instytucje rynku pracy,

a także działania przez nie prowadzone, są wystarczające do tego, aby w sposób skuteczny

wspierać wybory młodzieży odnośnie ich przyszłych planów zawodowych i wyboru ścieżki

kariery?

4. Czy, w Państwa opinii, istnieją jakieś rozwiązania systemowe, które można określić jako

system wsparcia dla uczniów, studentów?

A. Jeśli tak, to jak ten system działa i jakie podmioty go tworzą?

B. Jeśli nie, to czy system taki powinien powstać i kto (jakie instytucje) powinny

go tworzyć?

66

5. Co powinno zostać zmienione, aby system wsparcia dla absolwentów był bardziej skuteczny?

Od jakiego poziomu edukacji powinien zostać wprowadzony system wsparcia wyboru ścieżki

zawodowej i edukacyjnej? Jakie działania powinien obejmować?

2. Kwestionariusz ankiety dla gimnazjalistów


uczniowie gimnazjów

Drodzy uczniowie,

Na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie realizujemy badanie, dotyczące sytuacji

zawodowej i planów zawodowych osób kończących w tym roku szkolnym swoją edukację na poziomie

gimnazjalnym. Z tego powodu zwracamy się z prośbą o wypełnienie poniższego kwestionariusza.

Dzięki temu badaniu powstanie opracowanie na temat sytuacji młodych ludzi, którzy wchodzą

na rynek pracy, ich celów, potrzeb, aspiracji i planów zawodowych, które posłuży do lepszego

dostosowania oferty wsparcia absolwentów na rynku pracy.

Bardzo prosimy o rzetelne odpowiedzi na wszystkie pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości proszę

zadawać pytania ankieterowi. Jednocześnie zapewniamy, że ankieta ma charakter anonimowy.

Nikt poza członkami zespołu badawczego nie będzie miał wglądu do ankiet jednostkowych, a wyniki

prezentowane będą jedynie w formie zestawień zbiorczych w formie raportu z badań.

CZĘŚĆ I. KONTYNUACJA NAUKI

I.1. Po ukończeniu gimnazjum zamierzam starać się o przyjęcie w pierwszej kolejności do: PROSZĘ ZAZNACZYĆ TYP SZKOŁY I WPISAĆ PROFIL ORAZ MIASTO

ZAZNACZ KÓŁKIEM TYP SZKOŁY

1. Liceum

2. Technikum lub liceum profilowane

3. Szkoła zawodowa

Profil

…………………

Miasto

…………………

I.2. Dlaczego zdecydowałaś/eś się na wybór tego typu szkoły?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Ze względu na zainteresowania 2. Ze względu na perspektywy łatwego znalezienia pracy 3. Ze względu na bliskość od domu 4. Ze względu na renomę i prestiż szkoły 5. Ze względu na znajomych 6. Ze względu na namowy rodziców i rodziny 7. Ze względu na rady doradców zawodowych 8. Bez żadnego konkretnego powodu

CZĘŚĆ II. PLANOWANIE PRZYSZŁOŚCI ZAWODOWEJ

II.1. Czy na obecnym etapie nauki planujesz już swoją przyszłość zawodową? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Raczej nie 4. Zdecydowanie nie

67

5. Trudno powiedzieć

II.2. Czy interesujesz się informacjami na temat sytuacji na rynku pracy w Twojej okolicy?

Jakiego typu są to informacje?


1. Interesują mnie informacje na temat bezrobocia 2. Interesują mnie informacje na temat lokalnych pracodawców 3. Interesują mnie informacje na temat tego, w jakich zawodach łatwo jest znaleźć pracę 4. Interesują mnie informacje na temat instytucji pośredniczących/pomagających w wyborze

i znalezieniu pracy 5. Interesują mnie inne informacje, jakie?........... 6. W ogóle nie interesuję się tymi sprawami

II.3. Czy uważasz, że w województwie lubelskim łatwo jest teraz znaleźć pracę?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Bardzo trudno o znalezienie tu jakiejkolwiek pracy 2. Bardzo trudno o znalezienie pracy w moim zawodzie 3. Łatwo jest znaleźć tutaj pracę, ale tylko w kilku zawodach 4. Łatwo jest znaleźć tutaj pracę – większość osób może bez trudu znaleźć zatrudnienie 5. Trudno powiedzieć

II.4. Jak, Twoim zdaniem, będzie wyglądał rynek pracy w Twoim województwie (poziom bezrobocia, liczba i jakość miejsc pracy, sytuacja młodych pracowników) w okresie nadchodzących 2 – 3 lat?


1. Ulegnie zdecydowanej poprawie 2. Ulegnie poprawie 3. Nie zmieni się 4. Pogorszy się 5. Znacznie się pogorszy 6. Trudno powiedzieć

II.5. Czy zaakceptował(a)byś podjęcie pracy poza swoim miejscem zamieszkania?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDEJ LOKALIZACJI

LOKALIZACJA TAK NIE

5.1. W sąsiedniej miejscowości

5.2. W dowolnym miejscu województwa lubelskiego

5.3. W którymś z sąsiadujących województw

5.4. W bardziej oddalonych województwach

5.5. Za granicą, w Europie

5.6. Za granicą, poza Europą

II.6. Czy bierzesz pod uwagę możliwość wyjazdu za granicę w celu podjęcia pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak, mam takie plany 2. Tak, być może, ale będzie to zależało od tego, czy znajdę pracę w kraju 3. Nie, planuję pracować w Polsce 4. Trudno powiedzieć

68

CZĘŚĆ III. POSTRZEGANIE RYNKU PRACY

III.1. Które czynniki, Twoim zdaniem, decydują o wyborze określonej pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Zainteresowania 2. Umiejętności i wykształcenie 3. Rady znajomych/rodziny 4. Rady doradców zawodowych 5. Perspektywy rozwoju zawodowego i awansu 6. Perspektywy uzyskania określonych zarobków 7. Lokalizacja 8. Opinie o pracodawcy 9. Przypadek 10. Znajomości 11. Inne, jakie?………………

III.2. Co Twoim zdaniem jest najważniejsze, aby osiągnąć poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy?


1. Praca zgodna z zainteresowaniami 2. Praca zgodna z predyspozycjami (np.: umiejętnościami, wykształceniem) 3. Praca na własny rachunek - prowadzenie własnej firmy 4. Wysokie zarobki 5. Przyjazne środowisko w pracy 6. Perspektywa rozwoju zawodowego, np. awansu 7. Bliskość pracy od domu 8. Inne, jakie?...........................

III.3. Które z wymienionych miejsc zatrudnienia zapewniają, Twoim zdaniem, najlepsze warunki młodym pracownikom?


1. Firma prywatna 2. Firma państwowa 3. Instytucja państwowa/administracja publiczna 4. Własna działalność gospodarcza 5. Organizacja pozarządowa/fundacja 6. Inne miejsce zatrudnienia, jakie?...............

III.4. W jakiej firmie chciał(a)byś najbardziej pracować?


1. Małej 2. Średniej 3. Dużej 4. Nie ma to dla mnie żadnego znaczenia

III.5. Jak ważne w pracy są dla Ciebie zarobki?


1. Nieważne 2. Mało ważne 3. Średnio ważne 4. Ważne 5. Bardzo ważne

69

III.6. Co Twoim zdaniem decyduje o znalezieniu atrakcyjnej pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM

CZYNNIKU

CZYNNIK Zdecydowanie tak

Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie

Trudno powiedzieć

7.1. Poziom wykształcenia i kwalifikacje

7.2 Rodzaj wykształcenia (kierunek studiów)

7.3 Doświadczenie zawodowe

7.4. Zdolności i talent

7.5. Znajomości i układy

7.6. Młody wiek

7.7. Płeć

7.8. Szczęście

7.9. Inne, jakie?........................

III.7. Czego Twoim zdaniem pracodawcy oczekują od potencjalnych pracowników?


1. Odpowiedniego wykształcenia 2. Doświadczenia i wiedzy praktycznej w danym zawodzie 3. Przebojowości i pewności siebie 4. Zaangażowania, aktywności, kreatywności 5. Posłuszeństwa 6. Solidności 7. Dyspozycyjności 8. Elastyczności 9. Komunikatywności oraz umiejętności pracy w grupie

10. Inne, jakie?..................................................................

III.8. Co Twoim zdaniem, należy robić, aby zwiększać swoje szanse na rynku pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Odbywać wcześniejsze praktyki zawodowe 2. Ciągle się dokształcać (robić dodatkowe kursy, szkolenia) 3. Uczyć się, jak dobrze zaprezentować się pracodawcy 4. Pracować, jako wolontariusz w organizacjach pozarządowych 5. Używać nietypowych sposobów szukania pracy/docierania do pracodawcy 6. Zdobywać dodatkowe uprawnienia, licencje, certyfikaty, tytuły 7. Inne, jakie?..................................................

70

CZĘŚĆ IV. POSTAWY I ZAINTERESOWANIA

IV.1. Czy udzielasz się jako wolontariusz lub bierzesz udział w akcjach charytatywnych? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak, regularnie 2. Tak, sporadycznie 3. Nie, nigdy nie angażowała/em się jako wolontariusz

IV.2. Czy uczęszczasz na jakieś zajęcia poza szkołą (np.: kursy tańca, koło recytatorskie, kurs językowy, zajęcia sportowe)? Jak często?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM TYPIE ZAJĘĆ

TYP ZAJĘĆ

CZĘSTOTLIWOŚĆ

Tak, regularnie -przynajmniej raz

w tygodniu

Tak,

sporadycznie

Nie

uczęszczam

2.1. Kursy językowe

2.2. Kursy doszkalające z przedmiotów ścisłych

2.3. Kursy doszkalające z innych przedmiotów

2.4. Zajęcia sportowe

2.5. Zajęcia artystyczne

2.6. Inne, jakie?...............

IV.3. Czy potrafisz korzystać z następujących typów programów komputerowych. W jakim zakresie? (podstawowy, średni, zaawansowany)

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM TYPIE

PROGRAMU

TYP PROGRAMU

ZAKRES

Tak, w stopniu podstawowym

Tak, w stopniu średnim

Tak, w stopniu zaawanso

wanym

Nie umiem

3.1. Edytor tekstu (np. Word)

3.2. Arkusz kalkulacyjny (np. Excel)

3.3. Program bazodanowy (np. Access)

3.4. Edytor prezentacji multimedialnych (np. Power Point)

IV.4. Oceń swój poziom znajomości języków obcych.

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM JĘZYKU

JĘZYK ZAKRES

Biegle Dobrze Słabo Nie znam

4.1. Angielski

4.2. Niemiecki

4.3. Francuski

4.4. Hiszpański

4.5. Rosyjski

4.6. Inny, jaki?.....................

71

IV.5. Jak często korzystasz z: PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM URZĄDZENIU

URZĄDZENIE

CZĘSTOTLIWOŚĆ

Codziennie Kilka razy w tygodniu

Kilka razy w miesiącu

Rzadziej niż raz w

miesiącu

Nie korzystam

5.1. Komputera

5.2. Internetu

CZĘŚĆ V. USŁUGI DORADZTWA ZAWODOWEGO

V.1. Czy kiedykolwiek korzystałaś/eś z usług doradców zawodowych lub innych osób świadczących pomoc przy wyborze kierunku kształcenia lub pracy?


1. Tak, w szkole 2. Tak, w urzędzie pracy 3. Tak, w poradni pozaszkolnej 4. Nie, nigdy nie korzystałam/em

V.2. Czy znasz następujące Instytucje Rynku Pacy i czy kiedykolwiek korzystałaś/korzystałeś z usług tych instytucji?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDEJ INSTYTUCJI

INSTYTUCJA ZNAJOMOŚĆ

Znam, korzystała(e)m - w jakim celu

Znam, nie korzystała(e)m

Nie znam, nie korzystała(e)m

2.1. Urząd Pracy ......................

2.2. Agencje pośrednictwa pracy

......................

2.3. Ochotnicze Hufce Pracy .......................

2.4. Szkolny doradca zawodowy .......................

2.5. Inne, jakie?............... .......................

DANE METRYCZKOWE

M1: Podaj swój wiek ……………lat

M2: Płeć 1.K 2.M

M3: Powiat ...................................

M4: Miejscowość pochodzenia

1. Miasto 2. Wieś

M5: Wykształcenie rodziców/opiekunów PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE

Ojciec/Opiekun Matka/Opiekunka

Podstawowe

Zawodowe

Średnie

Wyższe

72

3. Kwestionariusz ankiety dla uczniów szkół zasadniczych zawodowych


uczniowie szkół zawodowych

Drodzy uczniowie,



ponadgimnazjalnym. Z tego powodu zwracamy się z prośbą o wypełnienie poniższego

kwestionariusza. Dzięki temu badaniu powstanie opracowanie na temat sytuacji młodych ludzi, którzy

wchodzą na rynek pracy, ich celów, potrzeb, aspiracji i planów zawodowych, które posłuży

do lepszego dostosowania oferty wsparcia absolwentów na rynku pracy.


zadawać pytania ankieterowi. Jednocześnie zapewniamy, że ankieta ma charakter anonimowy. Nikt

poza członkami zespołu badawczego nie będzie miał wglądu do ankiet jednostkowych, a wyniki

prezentowane będą jedynie w formie zestawień zbiorczych w formie raportu z badań..P. Cele

CZĘŚĆ I. DOTYCHCZASOWA SZKOŁA I KONTYNUACJA NAUKI

I.1. Czy zamierzasz kontynuować naukę bezpośrednio po ukończeniu szkoły, jeśli tak, w jakiej formie?


1. Nie zamierzam -> przejdź do pytania I.3. 2. Tak, w szkole uzupełniającej 3. Tak, ale tylko na kursach i szkoleniach 4. Trudno powiedzieć

I.2. W jakim trybie zamierzasz kontynuować naukę? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Dziennym -> przejdź do pytania I.4. 2. Wieczorowym -> przejdź do pytania I.4. 3. Zaocznym -> przejdź do pytania I.4.

I.3. Jeśli nie zamierzasz kontynuować nauki, to dlaczego?


1. Ze względu na brak środków finansowych 2. Ze względu na sytuację osobistą 3. W najbliższej okolicy nie ma interesującej mnie oferty edukacyjnej 4. Chcę jak najszybciej zacząć pracować i uzyskać niezależność finansową 5. Nie czuję takiej potrzeby

I.4. Czy bierzesz pod uwagę możliwość wyjazdu za granicę, w celu kontynuacji nauki lub podnoszenia kwalifikacji?


1. Tak, mam takie konkretne plany 2. Tak, mam takie plany, ale nie są one jeszcze sprecyzowane 3. Nie wykluczam takiej możliwości 4. Jeszcze nie wiem 5. Nie, nie interesuje mnie zupełnie taki wyjazd.

73

I.5. Z jakiego powodu wybrałaś/eś obecną szkołę i kierunek nauki? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI


I.6. Gdybyś ponownie mogła/mógł dokonać wyboru szkoły to czy ponownie wybrał(a)byś tak samo?


1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Raczej nie 4. Zdecydowanie nie 5. Trudno powiedzieć

I.7. Czy uważasz, że obecna szkoła przygotowała/przygotowuje Cię dobrze do podjęcia przyszłego zatrudnienia?



I.8. Czy uważasz, że w obecnej szkole otrzymałaś/eś praktyczne umiejętności, przydatne w przyszłym miejscu zatrudnienia?






II.2. Czy interesujesz się tym, co dzieje się na rynku pracy w Twoim regionie? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Interesują mnie informacje na temat bezrobocia 2. Interesują mnie informacje na temat lokalnych pracodawców 3. Interesują mnie informacje na temat wolnych stanowisk pracy/aktualnych naborów

pracowników w lokalnych firmach 4. Interesują mnie informacje na temat instytucji i osób pośredniczących/pomagających

w wyborze i znalezieniu pracy 5. Interesują mnie inne informacje, jakie?........... 6. W ogóle nie interesuję się tymi sprawami

74

II.3. Czy uważasz, że w województwie lubelskim łatwo jest teraz znaleźć pracę? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ


II.4. Jak Twoim zdaniem będzie wyglądał rynek pracy w Twoim województwie (poziom bezrobocia, liczba i jakość miejsc pracy, sytuacja młodych pracowników) w okresie nadchodzących 2 – 3 lat?



II.5. Czy uważasz, że w Twoim województwie są pracodawcy, u których będziesz mogła/mógł szukać zatrudnienia zgodnego z Twoim wykształceniem i kwalifikacjami?



II.6. Czy w Twoim województwie są konkretni pracodawcy, u których szczególnie chciał(a)byś pracować po ukończeniu szkoły?



II.7. Czy zaakceptował(a)byś podjęcie pracy poza swoim miejscem zamieszkania? PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDEJ LOKALIZACJI

LOKALIZACJA TAK NIE





7.5. Za granicą w Europie

7.6. Za granicą poza Europą



75

II.9. Czy gdybyś miał/a problem ze znalezieniem pracy, był(a)byś skłonna/y stworzyć sobie miejsce pracy przez samozatrudnienie (rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej)?



II.10. Jak bardzo jesteś zdeterminowana/y, aby znaleźć pracę?


1. Zaakceptował(a)bym tylko taką pracę, która będzie w pełni spełniała moje oczekiwania 2. Zaakceptował(a)bym tylko taką pracę, która będzie spełniała większość moich oczekiwań 3. Zaakceptował(a)bym pracę, która nie będzie spełniać większości moich oczekiwań 4. Zaakceptował(a)bym każdą pracę, nawet jeśli w ogóle nie będzie spełniała moich oczekiwań

CZĘŚĆ III. DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE

III.1. Czy podejmowałaś/eś już kiedykolwiek jakąś pracę zawodową? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak 2. Nie -> przejdź do części IV. POSTRZEGANIE RYNKU PRACY

III.2. Jakiego typu to praca? PROSZĘ ZAZNACZYĆ TYLE ODPOWIEDZI ILE JEST ADEKWATNYCH DO TWOJEGO DOŚWIADCZENIA ZAWODOWEGO

1. Praca w pełnym wymiarze godzin 2. Praca w niepełnym wymiarze godzin 3. Praca dorywcza (w trakcie roku szkolnego) 4. Praca dorywcza w okresie wolnym od nauki - w wakacje 5. Staż lub praktyka

III.3. Czy była to praca w zawodzie, w którym zdobywasz obecnie wykształcenie? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak 2. Nie

CZĘŚĆ IV. POSTRZEGANIE RYNKU PRACY

IV.1. Co według Ciebie powoduje, że młodzi ludzie mają trudności ze znalezieniem pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Zła sytuacja gospodarcza w kraju (brak miejsc pracy, kryzys itp. ) 2. Zła polityka rządu w tym zakresie 3. Brak odpowiednich kwalifikacji wśród młodzieży 4. Brak doświadczenia 5. Zbyt duże oczekiwania finansowe 6. Zbyt duże wymagania ze strony pracodawców 7. Niechęć do pracy 8. Inne, jakie?.................

76

IV.2. Które czynniki, Twoim zdaniem, decydują o wyborze określonej pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI


IV.3. Co Twoim zdaniem jest najważniejsze, aby osiągnąć poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy?



IV.4. Które z wymienionych miejsc zatrudnienia zapewniają Twoim zdaniem najlepsze warunki młodym pracownikom?


1. Firma prywatna 2. Firma państwowa 3. Instytucja państwowa/administracja publiczna 4. Własna działalność gospodarcza 5. Organizacja pozarządowa/fundacja 6. Inne miejsce zatrudnienia, jakie?.........................

IV.5. W jakiej firmie chciał(a)byś najbardziej pracować?


1. Małej 2. Średniej 3. Dużej 4. Nie ma to dla mnie znaczenia

IV.6. Jak ważne w pracy są dla Ciebie zarobki?



77

IV.7. Jaką pensję za pracę w pełnym wymiarze godzin, uznał(a)byś za adekwatną do Twoich umiejętności i doświadczenia? (podaj kwotę miesięczną netto, a więc na rękę)


1. mniej niż 1000 zł 2. 1000-1400 zł 3. 1500-1900 zł 4. 2000-2400 zł 5. 2500-2900 zł 6. 3000-3400 zł 7. 3500-3900 zł 8. 4000-4400 zł 9. 4500-4900 zł 10. 5000-6000 zł 11. powyżej 6000 zł/ile?.................................

IV.8. Jaka byłaby najniższa pensja, za którą zgodził(a)byś się podjąć pracę? (podaj kwotę miesięczną netto, a więc na rękę)



IV.9. Co Twoim zdaniem decyduje o znalezieniu atrakcyjnej pracy?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM

CZYNNIKU

CZYNNIK

Zdecydowanie tak


Trudno powiedzieć






9.6. Młody wiek

9.7. Płeć

9.8. Szczęście

9.9. Inne, jakie?........................

78

IV.10. W jaki sposób zamierzasz poszukiwać przyszłej pracy? Mam zamiar: PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Szukać ofert w prasie/w internecie 2. Rozsyłać swoje CV do wielu firm 3. Zamieścić swoje ogłoszenie w prasie/w internecie 4. Dzwonić do firm z pytaniem, czy nie ma wolnych miejsc pracy 5. Bezpośrednio chodzić po firmach z pytaniem, czy nie ma wolnych miejsc pracy 6. Skorzystać z pośrednictwa Urzędu Pracy 7. Skorzystać z pośrednictwa agencji pośrednictwa pracy 8. Skorzystać z pomocy i kontaktów rodziny lub znajomych 9. Inne, jakie?.....................................................................

IV.11. Czego Twoim zdaniem pracodawcy oczekują od potencjalnych pracowników? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI


10. Inne, jakie?.................................................................. IV.12. Przede wszystkim z jakich skorzystasz źródeł utrzymania w przypadku pozostania dłuższy czas bez pracy?


1. Uzyskam wsparcie rodziny 2. Będę utrzymywał(a) się z dotychczasowych oszczędności 3. Skorzystam z jakiś środków pomocowych (zapomogi, świadczenia socjalne) 4. Inne, jakie .................................................................... 5. Trudno powiedzieć

IV.13. Co Twoim zdaniem, należy robić, aby zwiększać swoje szanse na rynku pracy?


1. Odbywać wcześniejsze praktyki zawodowe 2. Ciągle się dokształcać (robić dodatkowe kursy, szkolenia) 3. Uczyć się, jak dobrze zaprezentować się pracodawcy 4. Pracować, jako wolontariusz w organizacjach pozarządowych 5. Używać nietypowych sposobów szukania pracy/docierania do pracodawcy 6. Zdobywać dodatkowe uprawnienia, licencje, certyfikaty, tytuły 7. Inne, jakie?................................................................................

IV.14. Czym jest dla Ciebie przede wszystkim praca?


1. Źródłem satysfakcji 2. Sposobem zarabiania pieniędzy 3. Warunkiem realizacji planów życiowych (małżeństwo, rodzina) 4. Sposobem na uzyskanie pełnej samodzielności i niezależności 5. Realizowaniem własnych pasji i zainteresowań 6. Praktycznym wykorzystywaniem nabytej wiedzy 7. Możliwością kontaktu z innymi ludźmi 8. Inne, jakie?.............................................................................

79

CZĘŚĆ V. POSTAWY I ZAINTERESOWANIA

V.1. Czy udzielasz się jako wolontariusz lub bierzesz udział w akcjach charytatywnych? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ


V.2. Czy uczęszczasz na jakieś zajęcia poza szkołą (np.: kursy tańca, koło recytatorskie, kurs językowy, zajęcia sportowe)? Jak często?


TYP ZAJĘĆ

CZĘSTOTLIWOŚĆ

Tak, regularnie - przynajmniej raz

w tygodniu

Tak,

sporadycznie

Nie

uczęszczam






2.6. Szkolenia zawodowe

2.7. Inne, jakie?...............………………………

V.3. Czy potrafisz korzystać z następujących typów programów komputerowych. W jakim zakresie? (podstawowy, średni, zaawansowany)

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM PROGRAMIE

TYP PROGRAMU

ZAKRES




wanym

Nie umiem





V.4. Czy posiadasz prawo jazdy?


1. Tak 2. Nie

V.5. Oceń swój poziom znajomości języków obcych. PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM JĘZYKU

JĘZYK ZAKRES


5.1. Angielski

5.2. Niemiecki

5.3. Francuski

5.4. Hiszpański

5.5. Rosyjski

5.6. Inny, jaki?......................

80

V.6. Jak często korzystasz z: PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM URZĄDZENIU

URZĄDZENIE

CZĘSTOTLIWOŚĆ



Rzadziej niż raz w miesiącu

Nie korzystam

6.1. Komputera

6.2. Internetu

CZĘŚĆ VI. USŁUGI DORADZTWA ZAWODOWEGO

VI.1. Czy kiedykolwiek korzystałaś/eś z usług doradców zawodowych lub innych osób świadczących pomoc przy wyborze kierunku kształcenia lub pracy?


1. Tak, w szkole 2. Tak, w urzędzie pracy 3. Tak, w poradni pozaszkolnej 4. Nie, nigdy nie korzystałam/łem

VI.2. Czy znasz następujące Instytucje Rynku Pracy i czy kiedykolwiek korzystałaś/eś z tej instytucji?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDEJ INSTYTUCJI I KRÓTKO WYJAŚNIJ CEL W PRZYPADKU KORZYSTANIA Z KTÓREJŚ Z PODANYCH INSTYTUCJI





2.1. Urząd Pracy ......................


......................



2.5. Inne, jakie?............... .......................

DANE METRYCZKOWE

M1: Wiek ……………lat

M2: Płeć 1.K 2.M

M3: Profil/specjalizacja szkoły (proszę o wpisanie w puste miejsce) ..............................................................

M4: Miejscowość pochodzenia 1. Miasto 2. Wieś

M5: Wykształcenie rodziców/opiekunów

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE


Podstawowe

Zawodowe

Średnie

Wyższe

KOD ANKIETY (wypełnia ankieter)

81

4. Kwestionariusz ankiety dla uczniów liceów i techników


uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (licea i technika)

Drodzy uczniowie,



ponadgimnazjalnym. Z tego powodu zwracamy się z prośbą o wypełnienie poniższego

kwestionariusza. Dzięki temu badaniu powstanie opracowanie na temat sytuacji młodych ludzi, którzy

wchodzą na rynek pracy, ich celów, potrzeb, aspiracji i planów zawodowych, które posłuży

do lepszego dostosowania oferty wsparcia absolwentów na rynku pracy.




prezentowane będą jedynie w formie zestawień zbiorczych w formie raportu z badań..P. Cele

CZĘŚĆ I. DOTYCHCZASOWA SZKOŁA I KONTYNUACJA NAUKI

I.1. Czy zamierzasz kontynuować naukę bezpośrednio po ukończeniu szkoły, jeśli tak, w jakiej formie?


1. Nie zamierzam -> przejdź do pytania I.4. 2. Tak, w szkole uzupełniającej 3. Tak, w szkole policealnej/pomaturalnej, studium 4. Tak, ale tylko na kursach i szkoleniach 5. Tak, na studiach 6. Trudno powiedzieć

I.2. Jakie konkretnie kierunki studiów/profile szkół rozpatrujesz i w jakim mieście: WPISZ PROFIL ORAZ MIASTO

Brane pod uwagę w pierwszej kolejności

Brane pod uwagę w drugiej kolejności

Brane pod uwagę w trzeciej kolejności

Kierunek/Profil ………………… ………………… …………………

Miasto ………………… ………………… …………………

I.3. W jakim trybie zamierzasz kontynuować naukę?


1. Dziennym -> przejdź do pytania I.5. 2. Wieczorowym -> przejdź do pytania I.5. 3. Zaocznym -> przejdź do pytania I.5.

I.4. Jeśli nie zamierzasz kontynuować nauki, to dlaczego? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Ze względu na brak środków finansowych 2. Ze względu na sytuację osobistą 3. W najbliższej okolicy nie ma interesującej mnie oferty edukacyjnej 4. Chcę jak najszybciej zacząć pracować i uzyskać niezależność finansową 5. Nie czuję takiej potrzeby

82

I.5. Czy bierzesz pod uwagę możliwość wyjazdu za granicę w celu kontynuacji nauki lub podnoszenia kwalifikacji?


1. Tak, mam takie konkretne plany 2. Tak, mam takie plany, ale nie są one jeszcze sprecyzowane 3. Nie wykluczam takiej możliwości 4. Jeszcze nie wiem 5. Nie, nie interesuje mnie zupełnie taki wyjazd.

I.6. Z jakiego powodu wybrałaś/eś obecną szkołę i kierunek nauki?



I.7. Gdybyś ponownie mogła/mógł dokonać wyboru szkoły to czy ponownie wybrał(a)byś tak samo?



I.8. Czy uważasz, że obecna szkoła przygotowała/przygotowuje Cię dobrze do podjęcia przyszłego zatrudnienia?



I.9. Czy uważasz, że w obecnej szkole otrzymałaś/eś praktyczne umiejętności przydatne w przyszłym miejscu zatrudnienia?



83










II.4. Jak Twoim zdaniem będzie wyglądał rynek pracy w Twoim województwie (poziom bezrobocia, liczba i jakość miejsc pracy, sytuacja młodych pracowników) w okresie nadchodzących 2 – 3 lat?



II.5. Czy uważasz, że w Twoim województwie są pracodawcy, u których będziesz mogła/mógł szukać zatrudnienia zgodnego z Twoim wykształceniem i kwalifikacjami?



II.6. Czy w Twoim województwie są konkretni pracodawcy, u których szczególnie chciał(a)byś pracować po ukończeniu szkoły?



84


LOKALIZACJA TAK NIE





7.5. Za granicą w Europie

7.6. Za granicą poza Europą










III.1. Czy podejmowałaś/eś kiedykolwiek jakąś pracę zawodową? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak 2. Nie -> przejdź do części IV. POSTRZEGANIE RYNKU PRACY

III.2. Jakiego typu to praca? PROSZĘ ZAZNACZYĆ TYLE ODPOWIEDZI ILE JEST ADEKWATNYCH DO TWOJEGO DOŚWIADCZENIA ZAWODOWEGO

1. Praca w pełnym wymiarze godzin 2. Praca w niepełnym wymiarze godzin 3. Praca dorywcza (w trakcie roku szkolnego) 4. Praca dorywcza w okresie wolnym od nauki - w wakacje 5. Staż lub praktyka


1. Tak 2. Nie

85

III.4. Czy uważasz, że doświadczenie, które zdobyłeś w tej pracy pozwoli Ci na : PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDEJ

MOŻLIWOŚCI.

MOŻLIWOŚĆ Zdecydowanie tak

Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Trudno powiedzieć

4.1. Znalezienie lepszej pracy w przyszłości

4.2 Szybszy awans

4.3. Uzyskanie wyższych zarobków

4.4. Nawiązanie kontaktów ułatwiających poszukiwanie pracy

4.5. Zwiększenie kwalifikacji

4.6. Inne, jakie?........................ …………………………….



1. Zła sytuacja gospodarcza w kraju (brak miejsc pracy, kryzys, itp.) 2. Zła polityka rządu w tym zakresie 3. Brak odpowiednich kwalifikacji wśród młodzieży 4. Brak doświadczenia 5. Zbyt duże oczekiwania finansowe 6. Zbyt duże wymagania ze strony pracodawców 7. Niechęć do pracy 8. Inne, jakie?.................

IV.2. Które czynniki, Twoim zdaniem, decydują o wyborze określonej pracy?



IV.3. Co Twoim zdaniem jest najważniejsze, aby osiągnąć poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy?



86




IV.5. W jakiej firmie chciał(a)byś najbardziej pracować?


1. Małej 2. Średniej 3. Dużej 4. Nie ma to dla mnie znaczenia







IV.8. Jaka byłaby najniższa pensja, za która zgodził(a)byś się podjąć pracę? (podaj kwotę miesięczną netto, a więc na rękę)



87

IV.9. Co Twoim zdaniem decyduje o znalezieniu atrakcyjnej pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM

CZYNNIKU

CZYNNIK

Zdecydowanie tak


Trudno powiedzieć






9.6. Młody wiek

9.7. Płeć

9.8. Szczęście

9.9. Inne, jakie?........................

IV.10. W jaki sposób zamierzasz poszukiwać przyszłej pracy? Mam zamiar:


1. Szukać ofert w prasie/w internecie 2. Rozsyłać swoje CV do wielu firm 3. Zamieścić swoje ogłoszenie w prasie/w internecie 4. Dzwonić do firm z pytaniem czy nie ma wolnych miejsc pracy 5. Bezpośrednio chodzić po firmach z pytaniem czy nie ma wolnych miejsc pracy 6. Skorzystać z pośrednictwa Urzędu Pracy 7. Skorzystać z pośrednictwa agencji pośrednictwa pracy 8. Skorzystać z pomocy i kontaktów rodziny lub znajomych 9. Inne, jakie?.....................................................................



10. Inne, jakie?..................................................................

IV.12. Przede wszystkim z jakich źródeł utrzymania skorzystasz, w przypadku pozostania dłuższy czas bez pracy?



88

IV.13. Co Twoim zdaniem, należy robić, aby zwiększać swoje szanse na rynku pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI


IV.14. Co zamierzasz zrobić, jeśli twój plan związany z poszukiwaniem pracy zawiedzie? PROSZĘ WYBRAĆ 1 ODPOWIEDZ Z KAŻDEJ PARY WPISUJĄC W KRATKĘ X.

ALTERNATYWA 1 ALTERNATYWA 2

14.1. Zostanę w Polsce Wyjadę za granicę

14.2. Znajdę inną pracę dającą mi podobny status

Podejmę inną pracę, nawet dającą niższy status

14.3. Będę szukać pracy za wszelką cenę Podejmę dalszą naukę i bez pośpiechu rozejrzę się za pracą

14.4. Znajdę pracę bazującą na kompetencjach ze szkoły

Będę uzupełniać wiedzę ze szkoły, bo ta jest niewystarczająca, aby podjąć pracę

IV.15. Czym jest dla Ciebie przede wszystkim praca? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI





V.2. Czy uczęszczasz na jakieś zajęcia poza szkołą (np.: kursy tańca, koło recytatorskie, kurs językowy, zajęcia sportowe)? Jak często?


TYP ZAJĘĆ

CZĘSTOTLIWOŚĆ

Tak, regularnie - przynajmniej raz

w tygodniu

Tak,

sporadycznie

Nie

uczęszczam







2.7. Inne, jakie?...............………………………

89


PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM PROGRAMIE

TYP PROGRAMU

ZAKRES




wanym

Nie umiem







1. Tak 2. Nie


JĘZYK ZAKRES


5.1. Angielski

5.2. Niemiecki

5.3. Francuski

5.4. Hiszpański

5.5. Rosyjski

5.6. Inny, jaki?......................

V.6. Jak często korzystasz z:

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM URZĄDZENIU

URZĄDZENIE

CZĘSTOTLIWOŚĆ




Nie korzystam

6.1. Komputera

6.2. Internetu




1. Tak, w szkole 2. Tak, w urzędzie pracy 3. Tak, w poradni pozaszkolnej 4. Nie, nigdy nie korzystałam/łem

90

VI.2. Czy znasz następujące Instytucje Rynku Pracy i czy kiedykolwiek korzystałaś/eś z tych instytucji?






2.1. Urząd Pracy ......................


......................



2.5. Inne, jakie?............... .......................

DANE METRYCZKOWE

M1: Wiek …………… lat

M2: Płeć 1.K 2.M

M3: Typ szkoły, do której obecnie uczęszczasz

1. Liceum ogólnokształcące 2. Liceum profilowane 3. Technikum

M4: Profil/specjalizacja (proszę o wpisanie w puste miejsce)

..............................................................


1. Miasto 2. Wieś



Podstawowe

Zawodowe

Średnie

Wyższe


91

5. Kwestionariusz ankiety dla studentów


studenci

Drodzy studenci,



szkół wyższych. Z tego powodu zwracamy się z prośbą o wypełnienie poniższego kwestionariusza.

Dzięki temu badaniu powstanie opracowanie na temat sytuacji młodych ludzi, którzy wchodzą

na rynek pracy, ich celów, potrzeb, aspiracji i planów zawodowych, które posłuży do lepszego

dostosowania oferty wsparcia absolwentów na rynku pracy.




prezentowane będą jedynie w formie zestawień zbiorczych, w formie raportu z badań. Cele

szczegółowe

CZĘŚĆ I. DOTYCHCZASOWE STUDIA I KONTYNUACJA NAUKI

I.1. Z jakiego powodu wybrałaś/eś obecną uczelnie i kierunek studiów?


1. Ze względu na zainteresowania 2. Ze względu na perspektywy łatwego znalezienia pracy 3. Ze względu na bliskość od domu 4. Ze względu na renomę i prestiż uczelni 5. Ze względu na znajomych 6. Ze względu na namowy rodziców i rodziny 7. Ze względu na rady doradców zawodowych 8. Bez żadnego konkretnego powodu

I.2. Gdybyś ponownie mogła/mógł dokonać wyboru typu uczelni to czy ponownie wybrał(a)byś tak samo?



I.3. Czy uważasz, że obecna uczelnia przygotowała/przygotowuje Cię dobrze do podjęcia przyszłego zatrudnienia?



92

I.4. Czy uważasz, że na obecnej uczelni otrzymałaś/eś praktyczne umiejętności przydatne w przyszłym miejscu zatrudnienia?



I.5. Jak oceniasz, na ile poniższe stwierdzenia są prawdziwe w stosunku do studiów, które kończysz?

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM STWIERDZENIU

Zdecydowanie tak

Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Trudno powiedzieć

5.1. Specjaliści po studiach w tej dziedzinie są poszukiwani na rynku pracy

5.2. Studia na tym kierunku dobrze przygotowują do pracy zawodowej

5.3. Studia na tym kierunku dają możliwość wysokich zarobków

5.4. Studia na tym kierunku stwarzają możliwość szybkiego awansu

5.5. Studia na tym kierunku zapewniają ciekawą pracę

I.6. Czy zamierzasz kontynuować naukę po tych studiach?


1. Tak, na studiach II stopnia 2. Tak, na studiach podyplomowych 3. Tak, na studiach doktoranckich 4. Nie mam takich planów

I.7. Czy zamierzasz dalej podnosić swoje kwalifikacje i umiejętności zawodowe?


1. Tak, w ramach praktyk i staży zawodowych 2. Tak, na kursach językowych 3. Tak, chcę zrobić specjalizację 4. Tak, na kursach i szkoleniach zawodowych 5. Inne, jakie…………………………………… 6. Nie mam takich planów

I.8. Czy bierzesz pod uwagę możliwość wyjazdu za granicę w celu kontynuacji nauki lub podnoszenia kwalifikacji?


1. Tak, mam takie konkretne plany 2. Tak, mam takie plany ale nie są one jeszcze sprecyzowane 3. Nie wykluczam takiej możliwości 4. Jeszcze nie wiem 5. Nie, nie interesuje mnie zupełnie taki wyjazd

93


II.1. Czy na obecnym etapie nauki planujesz swoją przyszłość zawodową? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ








II.4 Jak Twoim zdaniem będzie wyglądał rynek pracy w Twoim województwie (poziom bezrobocia, liczba i jakość miejsc pracy, sytuacja młodych pracowników) w okresie nadchodzących 2 – 3 lat?



II.5. Czy uważasz, że w Twoim województwie są pracodawcy, u których będziesz mogła/mógł znaleźć zatrudnienie zgodne z Twoim wykształceniem i kwalifikacjami?



II.6. Czy w Twoim województwie są konkretni pracodawcy, u których szczególnie chciał(a)byś pracować po ukończeniu studiów?



94


LOKALIZACJA TAK NIE


7.2. W dowolnym miejscu w województwie lubelskim



7.5. Za granicą, w Europie

7.6. Za granicą, poza Europą










III.1. Czy podejmowałaś/eś już kiedykolwiek jakąś pracę zawodową? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak 2. Nie -> przejdź do części IV. POSTRZEGANIE PRACY

III.2. Jakiego rodzaju była to praca? PROSZĘ ZAZNACZYĆ TYLE ODPOWIEDZI ILE JEST ADEKWATNYCH DO TWOJEGO DOŚWIADCZENIE ZAWODOWEGO

1. Praca stała w pełnym wymiarze godzin 2. Praca stała w niepełnym wymiarze godzin 3. Praca dorywcza (w trakcie roku szkolnego/akademickiego) 4. Praca dorywcza w okresie wolnym od nauki - w wakacje 5. Staż lub praktyka zawodowa


1. Tak 2. Nie

95

III.4. Czy uważasz, że doświadczenie, które zdobyłeś/aś w tej pracy pozwoli Ci na: PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDEJ MOŻLIWOŚCI.

MOŻLIWOŚĆ Zdecydo

wanie tak

Raczej tak

Raczej nie Zdecydowanie nie

Trudno powiedzieć

4.1. Znalezienie lepszej pracy w przyszłości

4.2 Szybszy awans

4.3. Uzyskanie wyższych zarobków

4.4. Nawiązanie kontaktów ułatwiających poszukiwanie pracy

4.5. Zwiększenie kwalifikacji

4.6. Inne, jakie?........................

III.5. Czy odbywała(e)ś jakiekolwiek praktyki zawodowe, staże w kraju? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak 2. Nie

III.6. Czy odbywała(e)ś jakiekolwiek praktyki zawodowe, staże za granicą? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Tak 2. Nie

III.7. Z jakich źródeł utrzymywałaś/eś się głównie w trakcie nauki? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Własna praca i zarobki 2. Wsparcie rodziny 3. Stypendia i zapomogi 4. Kredyt studencki 5. Inne, jakie?.......................................



1. Zła sytuacja gospodarcza w kraju (brak miejsc pracy, kryzys, itp.) 2. Zła polityka rządu w tym zakresie 3. Brak odpowiednich kwalifikacji wśród młodzieży 4. Brak doświadczenia 5. Zbyt duże oczekiwania finansowe 6. Zbyt duże wymagania ze strony pracodawców 7. Niechęć do pracy 8. Inne, jakie?.................

IV.2. Które czynniki, Twoim zdaniem, decydują o wyborze określonej pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI


96

IV.3. Co, Twoim zdaniem, jest najważniejsze, aby osiągnąć poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy?






IV.5. W jak dużej firmie chciał(a)byś najbardziej pracować?


1. Małej 2. Średniej 3. Dużej 4. Nie ma to dla mnie żadnego znaczenia







97

IV.8. Jaka byłaby najniższa pensja, za którą zgodził(a)byś się podjąć pracę? (podaj kwotę miesięczną netto, a więc na rękę)



IV.9. Co Twoim zdaniem decyduje o znalezieniu atrakcyjnej pracy? PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM

CZYNNIKU

CZYNNIK

Zdecydowanie tak


Trudno powiedzieć


9.2. Rodzaj wykształcenia (kierunek studiów)

9.3. Doświadczenie zawodowe



9.6. Młody wiek

9.7. Płeć

9.8. Szczęście

9.9. Inne, jakie?........................

IV.10. W jaki sposób zamierzasz poszukiwać przyszłej pracy? Mam zamiar: PROSZĘ ZAZNACZYĆ MAKSYMALNIE 3 ODPOWIEDZI

1. Szukać ofert w prasie/w internecie 2. Rozsyłać swoje CV do wielu firm 3. Zamieścić swoje ogłoszenie w prasie/w internecie 4. Dzwonić do firm z pytaniem czy nie ma wolnych miejsc pracy 5. Bezpośrednio chodzić po firmach z pytaniem czy nie ma wolnych miejsc pracy 6. Skorzystać z pośrednictwa Urzędu Pracy 7. Skorzystać z pośrednictwa agencji pośrednictwa pracy 8. Skorzystać z pomocy i kontaktów rodziny lub znajomych 9. Inne, jakie?.....................................................................


1. Odpowiedniego wykształcenia 2. Doświadczenia i wiedzy praktycznej w danym zawodzie 3. Przebojowości i pewności siebie 4. Zaangażowania, aktywności, kreatywności 5. Posłuszeństwa 6. Solidności 7. Dyspozycyjności 8. Elastyczności 9. Komunikatywności oraz umiejętności pracy w grupie 10. Inne, jakie?..................................................................

98

IV.12. Przede wszystkim z jakich źródeł utrzymania skorzystasz, w przypadku pozostania dłuższy czas bez pracy?



IV.13. Co Twoim zdaniem należy robić, aby zwiększać swoje szanse na rynku pracy?



IV.14. Co zamierzasz zrobić, jeśli twój plan związany z poszukiwaniem pracy zawiedzie?

PROSZĘ WYBRAĆ 1 ODPOWIEDZ Z KAŻDEJ PARY WPISUJĄC W KRATKĘ X.

ALTERNATYWA 1 ALTERNATYWA 2

14.1. Zostanę w Polsce Wyjadę za granicę

14.2. Znajdę inną pracę dającą mi podobny status

Podejmę inną pracę, nawet dającą niższy status

14.3. Będę szukać pracy za wszelką cenę Podejmę dalszą naukę i bez pośpiechu rozejrzę się za pracą

14.4. Znajdę pracę bazującą na kompetencjach ze studiów

Będę uzupełniać wiedzę ze studiów, bo ta jest niewystarczająca żeby podjąć pracę

IV.15. Czym jest dla Ciebie przede wszystkim praca?






99

V.2. Czy uczęszczasz na jakieś zajęcia poza studiami (np.: kursy tańca, koło recytatorskie, kurs językowy, zajęcia sportowe)? Jak często?


TYP ZAJĘĆ

CZĘSTOTLIWOŚĆ Tak, regularnie -przynajmniej raz

w tygodniu

Tak, sporadycznie

Nie

uczęszczam





2.5. Inne, jakie?...............


PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM TYPIE PROGRAMU

TYP PROGRAMU

ZAKRES Tak, w stopniu podstawowym



wanym

Nie umiem







1. Tak 2. Nie


JĘZYK ZAKRES


5.1. Angielski

5.2. Niemiecki

5.3. Francuski

5.4. Hiszpański

5.5. Rosyjski

5.6. Inny, jaki?........

V.6. Jak często korzystasz z:

PROSZĘ ZAZNACZYĆ ODPOWIEDZI WSTAWIAJĄC „X” W ODPOWIEDNIEJ KRATCE PRZY KAŻDYM URZĄDZENIU

URZĄDZENIE

CZĘSTOTLIWOŚĆ




Nie korzystam

wcale

6.1. Komputera

6.2. Internetu

100

V.7. Jak oceniasz własne kwalifikacje zawodowe? PROSZĘ ZAZNACZYĆ 1 ODPOWIEDŹ

1. Bardzo wysoko 2. Wysoko 3. Przeciętnie 4. Nisko 5. Bardzo nisko 6. Trudno powiedzieć




1. Tak, w szkole 2. Tak, w urzędzie pracy 3. Tak, w poradni pozaszkolnej lub innej instytucji 4. Nie, nigdy nie korzystałam/em

VI.2. Jakie znasz instytucje rynku pracy? Czy kiedykolwiek korzystałaś/eś z ich usług?






2.1. Urząd Pracy ......................


......................



2.5. Inne, jakie?............... .......................

101

DANE METRYCZKOWE

M1: Podaj swój wiek (w latach) ……………

M2: Płeć 1.K 2.M

M3: Nazwa uczelni .....................................................

M4: Kierunek/specjalizacja …………………………………………..

M5. Typ studiów. 1. Licencjackie 2. Magisterskie

M6: Tryb studiów

1. Dzienne 2. Zaoczne 3. Wieczorowe


1. Miasto 2. Wieś



Podstawowe

Zawodowe

Średnie

Wyższe


102

6. Scenariusz wywiadów fokusowych

I. OCZEKIWANIA I ASPIRACJE MŁODZIEŻY

1. Czy i w jakim zakresie młodzi ludzie mają wiedzę na temat oczekiwań współczesnego rynku

pracy? Skąd przede wszystkim czerpią tego typu wiedzę?

2. Co w głównej mierze przesądza o wyborze szkoły/zawodu w przypadku uczniów/studentów

z terenu Państwa podregionu/województwa lubelskiego?

Jakie czynniki są brane pod uwagę przez młodzież przy wyborze przyszłej drogi zawodowej?

II. WARUNKI NA LOKALNYM/REGIONALNYM RYNKU PRACY Z PERSPEKTYWY MŁODZIEŻY

1. Jakie są główne przyczyny stosunkowo wysokiego bezrobocia wśród absolwentów w Państwa

podregionie/województwie lubelskim?

2. Jakie znaczenie ma niedopasowanie kwalifikacyjne młodych ludzi w rosnącej stopie

bezrobocia?

3. Jakie kierunki nauczania dominują w podregionie/województwie, dlaczego i po których

uczniowie, studenci będą mieli problemy ze znalezieniem pracy?

4. Jakie zmiany należy wprowadzić, aby zwiększyć adekwatność obowiązującego systemu

kształcenia do aktualnych potrzeb lokalnego rynku pracy?

III. OCZEKIWANIA PRACODAWCÓW VS. OCZEKIWANIA MŁODZIEŻY

1. Kogo przede wszystkim poszukują pracodawcy na terenie podregionu/województwa

lubelskiego? Jacy specjaliści są najbardziej poszukiwani? W jakich branżach najłatwiej jest

obecnie znaleźć pracę?

2. Jaki jest idealny profil młodego kandydata do pracy według pracodawców?

3. Na ile te oczekiwania są zbieżne z oczekiwaniami młodzieży? Gdzie się rozmijają?

Z czego to wynika? Jak można to zmienić?

IV. SYSTEM WSPARCIA MŁODZIEŻY I NIEZBĘDNE ZMIANY W TYM ZAKRESIE

1. Czego młodzi ludzie kończący szkoły ponadgimnazjalne lub studia oczekują od doradców

lub od innych instytucji w zakresie wsparcia na rynku pracy? Jakiego typu usług, porad,

informacji oczekują najczęściej?

2. Czy instytucje działające w podregionie/województwie mają ofertę skierowaną do młodzieży,

która jest na etapie wyboru przyszłego zawodu/kierunku studiów (doradztwo zawodowe,

wizyty w lokalnych szkołach itp.)?

3. Czy, w Państwa opinii, istnieją jakieś rozwiązania, które można określić jako system wsparcia

dla uczniów, studentów? Jeśli tak, to jak ten system działa? Jeśli nie, to czy system taki

powinien powstać i kto (jakie instytucje) powinny go tworzyć?

4. Jakie działania należy podjąć, aby zwiększyć skuteczność wsparcia osób młodych

wchodzących na rynek pracy? Czy są potrzebne jakieś zmiany legislacyjne, organizacyjne,

103

ew. jeszcze inne (jakie?), żeby móc skuteczniej walczyć z bezrobociem wśród młodych ludzi

na terenie województwa i poszczególnych powiatów?

V. PODSUMOWANIE

1. Jakie są Państwa zdaniem mocne i słabe strony rynku pracy w Państwa

podregionie/województwie lubelskim w kontekście potrzeb młodych ludzi?

2. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze szansy i zagrożenia stojące przed młodymi

ludźmi wstępującymi na rynek pracy z terenu Państwa podregionu/województwa?

(można wynotować to, co powiedzą uczestnicy, jako taki mini SWOT)

3. Jak ustosunkowaliby się Państwo do zebranych przez nas wstępnych wniosków z badania?

(rozdać kartki z wnioskami i niech się ustosunkują czy się zgadzają z naszymi wstępnymi

wnioskami, czy mają jakieś dodatkowe przemyślenia)

104

7. Dobór próby badawczej

SZKOLNICTWO OGÓLNE (GIMNAZJA, LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE)

Tabela 9. Liczba placówek gimnazjalnych i liceów ogólnokształcących w podziale na powiaty. Próba badawcza uczniów

gimnazjów i liceów ogólnokształcących w podziale na powiaty

Powiaty

województwa

lubelskiego

Liczba placówek gimnazjalnych i liceów

ogólnokształcących w województwie

lubelskim

Próba badawcza klas szkół

gimnazjalnych i liceów

ogólnokształcących w województwie

lubelskim przeznaczonych do badania

gimnazja

Licea

ogólnokształcące razem gimnazja

Licea

ogólnokształcące razem

bialski 30 6 36 2 1 3

biłgorajski 29 7 36 2 1 3

chełmski 22 4 26 2 1 2

hrubieszowski 21 3 24 2 1 3

janowski 18 3 21 1 1 2

krasnostawski 18 7 25 1 1 2

kraśnicki 22 8 30 2 1 3

lubartowski 19 6 25 2 1 2

lubelski 31 8 39 2 1 4

łęczyński 10 6 16 1 1 2

łukowski 30 8 38 2 1 4

opolski 12 4 16 1 1 2

parczewski 7 2 9 1 1 2

puławski 27 13 40 2 2 4

radzyński 14 3 17 1 1 2

rycki 15 9 24 1 1 3

świdwinicki 12 5 17 1 1 2

tomaszowski 22 7 29 2 1 3

włodawski 10 2 12 1 1 2

zamojski 26 4 30 2 1 3

m. Biała

Podlaska 9 7 16 1 1 2

m.Chełm 9 5 14 1 1 1

m. Lublin 37 34 71 3 5 8

m. Zamość 11 9 20 1 1 2

razem 461 170 631 37 29 66

Źródło: www.kuratorium.lublin.pl

105

SZKOLNICTWO ZAWODOWE (ZASADNICZE SZKOŁY ZAWODOWE, LICEA

PROFILOWANE, TECHNIKA)

Szkoły Zasadnicze Zawodowe

Tabela 10. Liczba placówek zasadniczych szkół zawodowych wg profili nauczania. Próba badawcza uczniów

zasadniczych szkół zawodowych w podziale na profile nauczania

Typologia klas zasadniczych szkół zawodowych wg profilu

nauczania.

Liczba placówek

zasadniczych

szkół

zawodowych

Próba

badawcza klas

objętych

badaniem

mechanik pojazdów samochodowych, blacharz, elektromechanik

samochodowy, mechanik - operator pojazdów rolniczych 88 4

kucharz małej gastronomii, piekarz, cukiernik, rzeźnik-wędliniarz 136 4

rolnik, ogrodnik 15 4

sprzedawca 22 4

technolog robót wykończeniowych, stolarz, ślusarz, murarz,

malarz, malarz – tapeciarz, posadzkarz, dekarz, cieśla, lakiernik 106 4

monter elektronik, monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych,

monter konstrukcji budowlanych, monter izolacji budowlanych,

monter instalacji i urządzeń sanitarnych 30 4

elektryk, elektromechanik 26 4

fryzjer, kosmetyczka, manikiurzystka 40 4

krawiec 3 4

inny 11 4

razem 477 40


Licea profilowane/ Technika

Tabela 11. Liczba placówek techników/liceów profilowanych wg profili kształcenia. Próba badawcza uczniów

techników/liceów profilowanych w podziale na profile kształcenia

Typologia głównych profili kształcenia w technikach/ liceach

profilowanych

Liczba placówek

techników/liceów

profilowanych

Próba

badawcza klas

objętych

badaniem

mechaniczne / samochodowe 67 4

ekonomiczne / handlowe / administracja 62 4

rolnicze / ogrodnicze/pszczelarskie / leśne / drzewne 24 4

budowlane / architektura / górnicze 34 4

informatyczne / telekomunikacyjne / grafika komputerowa

/ mechatronika / elektroniczne 94 4

gastronomiczne / spożywcze / usługowe / gospodarcze 103 4

odzieżowe / chemiczne 8 4

transportu / spedycji / komunikacyjne 20 4

turystyki / hotelarskie 25 4

zarządzanie informacją 26 4

inny 39 8

razem 502 48


106

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Tabela 12. Liczba studentów w podziale na tryb nauki i rodzaj uczelni oraz liczba placówek szkolnictwa wyższego w podziale na typ uczelni w podregionach województwa lubelskiego,

stan na rok 2008

Typ uczelni Tryb studiowania Liczba absolwentów szkół wyższych w roku 2008 w

podziale na podregiony

Liczba placówek szkół wyższych w roku 2008 w

województwie lubelskim w podziale na podregiony

bialski chełmski lubelski puławski razem bialski chełmski lubelski puławski razem

uniwersytety studia jednolite magisterskie 19 234 5 674 - 5 927

1 3 2 1 7 studia licencjackie 163 215 2 294 17 2 689

wyższe szkoły

techniczne

studia jednolite magisterskie

- 681 - 681 1 - 1 - 2

studia licencjackie 74 - 340 - 414

wyższe szkoły

rolnicze

studia jednolite magisterskie

73 1 152 - 1 225 1 1 1 - 3

studia licencjackie 43 48 446 - 537

akademie

wychowania

fizycznego

studia jednolite magisterskie 194 - - - 194

2 - - - 2 studia licencjackie 356 - - - 356

wyższe szkoły

ekonomiczne

studia jednolite magisterskie - - - - 0 - 1 - - 1

studia licencjackie - 788 - - 788

wyższe szkoły

pedagogiczne

studia jednolite magisterskie - - 287 - 287 - - 1 1 2

studia licencjackie -

229 229

akademie

medyczne

studia jednolite magisterskie - -- 569 - 569 - - 1

1

studia licencjackie - - 423 - 423

pozostałe

szkoły wyższe

studia jednolite magisterskie - -

- 0 1 4 5 2 12

studia licencjackie 1 058 1 091 2 217 357 4 723

razem studia jednolite magisterskie 213 307 8 363 - 8 883

6 8 11 4 - studia licencjackie 1 694 2 142 5 720 603 10 159

Źródło: www.stat.gov.pl

http://www.stat.gov.pl/

107

Tabela 13. Próba badawcza studentów w podziale na typ uczelni i podregion

Typ uczelni Tryb studiowania Liczba studentów ostatniego roku uczelni

wyższych przeznaczonych do badania

Procent studentów ostatniego roku uczelni

wyższych przeznaczonych do badania

bialski chełmski lubelski puławski razem bialski chełmski lubelski puławski

uniwersytety studia jednolite magisterskie 4 9 113 - 127 20% 4% 2% -

studia licencjackie 16 9 46 3 74 10% 4% 2% 20%

wyższe szkoły

techniczne

studia jednolite magisterskie - - 14 - 14 - - 2% -

studia licencjackie 7 - 7 - 14 10% - 2% -

wyższe szkoły rolnicze studia jednolite magisterskie - 7 23 - 30 - 10% 2% -

studia licencjackie 4 5 9 - 18 10% 10% 2%

akademie wychowania

fizycznego

studia jednolite magisterskie 6 - - - 6 3% - - -

studia licencjackie 11 - - - 11 3% - - -

wyższe szkoły

ekonomiczne

studia jednolite magisterskie - - - - - - - - -

studia licencjackie - 16 - - 16 - 2% - -

wyższe szkoły

pedagogiczne

studia jednolite magisterskie -

9 - 9 - - 3% -

studia licencjackie - - - 7 7 - - - 3%

akademie medyczne studia jednolite magisterskie - - 17 - 17 - - 3% -

studia licencjackie - - 13 - 13 - - 3% -

pozostałe szkoły

wyższe

studia jednolite magisterskie - - - - - - - - -

studia licencjackie 11 11 22 4 47 1% 1% 1% 1%

razem studia jednolite magisterskie 10 17 176 0 202

studia licencjackie 49 40 96 14 200

razem

59 57 272 14 402

Projekt systemowy realizowany przez Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

w Ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Priorytet VI Rynek pracy otwarty

dla wszystkich. Działanie 6.1. Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności

zawodowej w regionie. Poddziałanie 6.1.2. Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy

w realizacji zadań na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie.

Biuro projektu

Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie Wydział Realizacji Projektów Własnych

ul. Okopowa 5, 20-022 Lublin

tel. 81 463 53 84 www.wup.lublin.pl

Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie

Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (85%) oraz ze środków krajowych w ramach budżetu państwa (15%).

InfoAudit Sp. z o.o.

ul. Kubickiego 19 lok. 24

02-954 Warszawa

www.infoaudit.com.pl

PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY · LUBLIN 2011 PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY...

Documents

Transcript of PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY · LUBLIN 2011 PERSPEKTYWY LUDZI MŁODYCH NA RYNKU PRACY...