Paweł Wład

turystycznazadania

l i c e u m o g ó l n o k s z t a ł c ą c e

�str

CZYTAMY MAP¢

POŁO˚ENIE GEOGRAFICZNE

1. Podaj współrzędne skorowidzowe (np. A3, B1) następujących obiektów zaznaczonych na mapie: a) szczytu góry Żar, b) szczytu Magurki Wilkowickiej, c) stacji kolejowej Wilkowice-Bystra, d) centrum miejscowości Czernichów (kościoła, urzędu gminy), e) szczytu góry Czupel.

2. Na mapie, w kwadracie o współrzędnych topograficznych 5516–5517 i 361–362 (opisanych liczbowo w ramce mapy), zaznaczono zabytkowy drewniany kościół. Podaj nazwę najbliż-szej stacji kolejowej, na której należy wysiąść z pociągu, aby zwiedzić ten kościół.

KIERUNKI GEOGRAFICZNE

3. Wyobraź sobie, że stoisz w punkcie widokowym na szczycie Magurki Wilkowickiej (909 m n.p.m.). Określ, w jakim kierunku w stosunku do tego punktu znajduje się:

a) schronisko studenckie „Chatka na Rogaczu”, b) Skała Czarownic, c) grzbiet Nowy Świat, d) kościół w Bielsku-Białej-Straconce.

SKALA MAPY

4. Podaj skalę załączonego fragmentu mapy Beskidu Małego w postaci mianowanej.

5. Zmierz na mapie i oblicz:a) odległość w terenie w linii prostej między stacją kolejową Bielsko-Biała-Mikuszowice a szczy-

tem Magurki Wilkowickiej,b) o ile kilometrów i o ile procent dłuższy jest czerwony szlak turystyczny między tymi punktami.

6. Powierzchnia Jeziora Międzybrodzkiego wynosi 370 ha. Podaj tę powierzchnię w kilometrach kwadratowych z dokładnością do 0,1 km².

7. Korzystając z załączonej mapy, podaj największą szerokość Jeziora Międzybrodzkiego z dokład-nością do 0,1 km.

8. Powierzchnia Jeziora Międzybrodzkiego wynosi 370 ha. Oblicz powierzchnię, jaką zajmuje to jezioro na załączonej mapie.

ZJAWISKA ASTRONOMICZNE

9. Wyobraź sobie, że przebywasz w schronisku PTTK na Magurce Wilkowickiej w dniu 22 czerwca i masz możliwość obserwacji Słońca przez cały dzień. Wykonaj polecenia A i B.

A. Określ kierunek, w którym zobaczysz tarczę słoneczną o godzinie: a) 6.00, b) 9.00, c) 15.00. B. Określ kierunek, w którym pada cień pionowego słupa (gnomonu) o godzinie: a) 9.00, b) 12.00, c) 18.00.

10. Szczyt Magurki Wilkowickiej znajduje się w punkcie o współrzędnych geograficznych 49°47’N, 19°08’E. Oblicz wysokość górowania Słońca nad horyzontem na Magurce Wilkowickiej w dniach (wynik obliczeń podaj z dokładnością do minut kątowych):

a) 21 III, b) 22 VI, c) 22 XII.

11. Wyobraź sobie, że stoisz na szczycie Magurki Wilkowickiej (49°47’N, 19°08’E). Jest południe słoneczne. Oblicz, z dokładnością do minut, o ile:

a) wcześniej górowało Słońce na wschodnim skraju Polski (24°08’E), b) później będzie górować Słońce na zachodnim skraju Polski (14°08’E).

�str

12. Oblicz, o której godzinie i minucie góruje Słońce na Magurce Wilkowickiej (49°47’N, 19°08’E):

a) według czasu zimowego w Polsce, b) według czasu letniego w Polsce.

13. Wyobraź sobie, że znajdujesz się na szczycie Magurki Wilkowickiej (49°47’N, 19°08’E) o godzinie 11.00 czasu letniego w Polsce. Oblicz, za ile minut nastąpi w tym punkcie południe słoneczne.

RZEèBA TERENU

14. Zaznacz jedną z wymienionych poniżej metod prezentacji rzeźby terenu, którą zastosowa-no na załączonej mapie:

a) cieniowana, b) poziomicowa, c) poziomicowa cieniowana, d) hipsometryczna, e) hipsometryczna cieniowana.

15. Na mapach topograficznych i turystycznych rozróżnia się trzy rodzaje poziomic: a) główne, zaznaczone pogrubionymi liniami, b) zasadnicze, poprowadzone cienkimi liniami, c) pomocnicze, zaznaczone cienkimi przerywanymi liniami. Odpowiedz na pytanie: które rodzaje poziomic występują na załączonym arkuszu mapy?

16. Odpowiedz na pytanie: co ile metrów wykreślone są na mapie poziomice główne i zasadnicze?

17. Podaj nazwę i wysokość n.p.m. najwyższego szczytu Beskidu Małego, zaznaczonego na załączonym fragmencie mapy.

18. Wskaż nazwę akwenu, którego lustro wody leży najniżej: a) Jezioro Żywieckie, b) Jezioro Międzybrodzkie, c) zbiornik wodny na górze Żar.

19. Odczytaj z mapy przedział wysokości, w którym znajduje się lustro wody: a) Jeziora Żywieckiego, b) Jeziora Międzybrodzkiego.

20. Oblicz wysokość najwyższego szczytu Beskidu Małego względem poziomu skrzyżowania dróg w centrum Międzybrodzia Bialskiego (obok kościoła). Wynik podaj z dokładnością do 10 m.

21. Wskaż nazwę szczytu górskiego, który nie jest widoczny z wierzchołka góry Żar (761 m n.p.m.). a) Kościelec (736 m n.p.m.), b) Magurka Wilkowicka (909 m n.p.m.), c) Przysłop (629 m n.p.m.), d) Sokołówka (858 m n.p.m.), e) Suchy Wierch (799 m n.p.m.).

22. Odczytaj z mapy (z dokładnością do 10 m), jaką różnicę wysokości pokonuje kolej liniowo-terenowa na górę Żar.

23. Odczytaj z mapy:a) różnicę wysokości, jaką musi pokonać turysta pieszy, idący niebieskim szlakiem turystycz-

nym z przełęczy Przegibek na szczyt Magurki Wilkowickiej, b) długość odcinka szlaku niebieskiego z przełęczy Przegibek na szczyt Magurki Wilkowickiej, c) czas wejścia szlakiem niebieskim z przełęczy Przegibek na szczyt Magurki Wilkowickiej, d) czas zejścia szlakiem niebieskim ze szczytu Magurki Wilkowickiej na przełęcz Przegibek.

24. Wykonaj profil terenu wzdłuż zaznaczonej na mapie linii A-B, przecinającej górę Żar i Je-zioro Międzybrodzkie. Podpisz na profilu: Międzybrodzie Bialskie, Jezioro Międzybrodzkie, Żar, zbiornik wodny Żar.

25. Oblicz temperaturę powietrza, jaka może panować na szczycie Czupel, jeżeli w Międzybro-dziu Bialskim, na wysokości 333 m n.p.m., zanotowano temperaturę powietrza 2,6°C. Jako średni spadek temperatury w miarę wzrostu wysokości przyjmij 0,6°C na 100 m.

�str

�str

�str

SIEå WODNA

26. Sieć wodna obszaru przedstawionego na mapie należy do dorzeczy dwóch rzek – dopły-wów Wisły: Białej i Soły. Wskaż nazwę potoku, który nie znajduje się w dorzeczu Soły.

a) Ponikiewka, b) Roztoka, c) Straconka, d) Wieśnik, e) Żarnówka Duża.

27. Wskaż szczyty, które znajdują się na dziale wodnym Soły i Białej. a) Łysa Góra (660 m n.p.m.), b) Magurka Wilkowicka (909 m n.p.m.), c) Suchy Wierch (799 m n.p.m.), d) Sokołówka (858 m n.p.m.), e) Żar (761 m n.p.m.).

ÂRODOWISKO PRZYRODNICZE

28. Na podstawie poniższego opisu:a) podaj nazwę skał budujących Beskid Mały, następnie przyporządkuj je do odpowiedniego

rodzaju: skały magmowe, skały przeobrażone, skały osadowe pochodzenia chemicznego, skały osadowe pochodzenia organicznego, skały osadowe okruchowe;

b) wymień nazwy regionów sąsiadujących z Beskidem Małym;c) podaj nazwę piętra roślinnego, obejmującego większą część Beskidu Małego.

BESKID MAŁY – pasmo górskie należące do Beskidów Zachodnich oraz Zewnętrznych Karpat Za-chodnich, niewielkie pod względem powierzchni (około 400 km2) i wysokości (do 933 m n.p.m.), ale wyraźnie wyodrębniające się z regionów otaczających. Ku północy, w stronę Pogórza Śląskiego i Wielickiego, opada wysokim, na około 400 m, progiem, wypreparowanym na brzegu płaszczo-winy śląskiej. Od Beskidu Śląskiego oddziela go szeroka Brama Wilkowicka (około 410 m n.p.m.), założona na uskokach tektonicznych. Od południowego zachodu Beskid Mały opada ku Kotlinie Żywieckiej, zaś od południa i wschodu przylega do pasm Beskidu Makowskiego, zwanego też Beskidem Średnim. Zachodnią część Beskidu Małego rozcina głęboki przełom Soły, wschodnią – nieco płytszy przełom Skawy. Beskid Mały, podobnie jak pobliski Beskid Śląski, zbudowany jest z gruboławicowych piaskowców godulskich, należących do płaszczowiny śląskiej. Ze względu na duże różnice wysokości i nachylenia stoków, Beskid Mały jest słabiej zaludniony niż otaczające go regiony. Grzbiety górskie należą przeważnie do piętra regla dolnego, w którym naturalną roślin-ność stanowią lasy jodłowo-bukowe i buczyny.

29. Przedstawiony na mapie odcinek doliny Soły rozcinającej Beskid Mały ma charakter przeło-mu. Wymień trzy podstawowe cechy przełomu rzecznego.

SIEå DROGOWA

30. Wyobraź sobie, że jesteś turystą, który jedzie samochodem szosą z przełęczy Przegibek do Międzybrodzia Bialskiego, i chcesz dotrzeć do dolnej stacji kolei liniowo-terenowej prowa-dzącej na górę Żar w Międzybrodziu Żywieckim. W tym celu na skrzyżowaniu w centrum Międzybrodzia Bialskiego powinieneś:

a) skręcić w prawo, b) skręcić w lewo, c) pojechać prosto, d) zawrócić.

31. Szosa łącząca Bielsko-Białą (drogę krajową nr 69) z Międzybrodziem Bialskim przez prze-łęcz Przegibek liczy 14 km długości. Aby przejechać nią samochodem bez zatrzymywania się, potrzeba około 20 minut. Oblicz średnią prędkość jazdy samochodem osobowym w kilometrach na godzinę. Wyjaśnij przyczynę małej przeciętnej prędkości jazdy.

32. Podaj argumenty, jakie przemawiają za poprowadzeniem drogi ekspresowej S69 łączącej Katowice z przejściem granicznym w Zwardoniu Bramą Wilkowicką zamiast przełomem Soły przez Beskid Mały.

�str

33. W tabeli zamieszczono opis drogi samochodowej z Bielska-Białej do Międzybrodzia Bialskiego. Wykonaj na podstawie danych w tabeli profil podłużny drogi samochodowej z Bielska-Białej do Międzybrodzia Bialskiego.

Lp. Miejsca Długość trasy w km

Wysokość w metrach n.p.m.

1. Bielsko-Biała-Leszczyny, skrzyżowanie ulicy Żywieckiej (drogi krajowej nr 69) z ulicą Górską 0,0 350

2. Bielsko-Biała-Straconka, kościół MB Pocieszenia 2,5 4103. Przełęcz Przegibek, parking 7,5 663

4. Międzybrodzie Bialskie, najwyżej położony przy-stanek autobusowy w dolinie Ponikiewki 10,0 400

5. Międzybrodzie Bialskie – centrum, skrzyżowanie z drogą wojewódzką nr 948 14,0 330

34. Oblicz średnie pochylenie drogi samochodowej w ‰ (w metrach różnicy wysokości na kilo-metr długości) na odcinku od kościoła w Bielsku-Białej-Straconce do przełęczy Przegibek.

TURYSTYKA

35. Wskaż rodzaj turystyki kwalifikowanej, którego nie można uprawiać na obszarze przedsta-wionym na mapie.

a) kolarstwo, b) lotniarstwo, c) narciarstwo biegowe, d) narciarstwo zjazdowe, e) pływanie, f ) saneczkarstwo, g) szybownictwo, h) taternictwo, i) turystyka piesza, j) wędkarstwo, k) żeglarstwo.

36. Oceń walory turystyczne obszaru przedstawionego na załączonej mapie, używając skali punktowej od 1 (najniższe) do 6 (najwyższe). Uzasadnij swoją ocenę.

37. Wskaż metodę kartograficzną, którą zastosowano na załączonej mapie do przedstawienia hoteli.

a) izarytmy, b) kartodiagram, c) kartogram, d) sygnatura liniowa, e) sygnatura powierzchniowa, f ) sygnatura punktowa.

ZAGOSPODAROWANIE TERENU

38. Wymień składniki krajobrazu występujące na obszarze przedstawionym na mapie. Uwzględnij podział na składniki:

a) naturalne, b) antropogeniczne.

39. Oceń poziom przekształcenia krajobrazu przez człowieka w obrębie Parku Krajobrazowe-go Beskidu Małego, używając skali punktowej od 1 (najniższe) do 6 (najwyższe). Uzasadnij swoją ocenę.

40. Wyjaśnij, dlaczego większość zabudowy na obszarze przedstawionym na mapie skupia się w dolinach i obniżeniach terenu.

41. Znajdź na mapie dwa kwadraty A i B, o współrzędnych topograficznych (A. 5518-5519 i 362-363; B. 5513-5514 i 368-369), a następnie porównaj obszary w ich obrębie według wymienio-nych cech:

a) nachylenia stoków, b) przedział wysokości nad poziomem morza (od – do), c) użytkowanie gruntów. 42. Wyjaśnij, dlaczego zapory spiętrzające Jezioro Żywieckie i Jezioro Międzybrodzkie, wybu-

dowano właśnie na odcinku doliny Soły rozcinającym Beskid Mały.

�str

43. Wymień trzy czynniki, które zdecydowały o lokalizacji elektrowni szczytowo-pompowej Porąbka-Żar.

44. Wymień korzyści wynikające z budowy kaskady zbiorników wodnych na Sole, obejmują-cej: Jezioro Żywieckie, Jezioro Międzybrodzkie i Jezioro Czaniec.

45. Zaproponuj najdogodniejsze, według Ciebie, miejsce lokalizacji schroniska górskiego dla turystów pieszych, podobnego do tego, które obecnie stoi na Magurce Wilkowickiej. Uzasadnij wybór.

Uwaga: proponując lokalizację nowego schroniska turystycznego w górach należy zwrócić szczegól-ną uwagę na konieczność ochrony przyrody. Na szlakach doprowadzających do schroniska wzmaga się ruch turystyczny, a wraz z nim pojawia się hałas, wzrasta liczba śmieci, rozdeptywane są ścieżki. Użytkowanie schroniska górskiego wymaga rozwiązania problemu doprowadzenia energii, wody, oczyszczania ścieków, budowy dróg dojazdowych, które ingerują w środowisko naturalne.

PLANOWANIE WYCIECZEK

46. Zaproponuj dwie trasy wycieczek z Międzybrodzia Bialskiego na szczyt Magurki Wilkowi-ckiej, poprowadzone znakowanymi szlakami turystyki pieszej. Podaj kolory tych szlaków. Przyjmij, że jedną trasą będzie odbywać się wejście na szczyt, a drugą – zejście. Którą trasę zaproponujesz jako drogę wejścia na szczyt, a którą jako zejście? Uzasadnij wybór.

47. Korzystając z mapy, zaplanuj wycieczkę pieszą szlakami turystycznymi z przełęczy Przegi-bek przez Magurkę Wilkowicką, Czupel, Przysłop, miejscowość Bierna do stacji kolejowej Łodygowice. Odczytaj z mapy:a) walory turystyczne występujące na szlaku,b) długość całej wycieczki z dokładnością do 0,1 km,c) czas przejścia pieszego w zadanym kierunku z dokładnością do 5 minut,d) czas przejścia pieszego w przeciwnym kierunku z dokładnością do 5 minut,e) sumę podejść (różnicę wysokości) w zaplanowanym kierunku w metrach,f) sumę podejść (różnicę wysokości) w przeciwnym kierunku w metrach. Dlaczego czas przejścia w przeciwnym kierunku jest dłuższy?

48. Korzystając z załączonego fragmentu mapy, zaplanuj całodobową wycieczkę pieszą na terenie Beskidu Małego, o długości nie większej niż 20 km, uwzględniając dojazd komuni-kacją publiczną (transportem kolejowym, autobusowym), zwiedzanie co najmniej dwóch obiektów architektury drewnianej, wejście na dwa najwyższe szczyty zachodniej części Beski-du Małego: Czupel i Magurkę Wilkowicką, godzinny pobyt w schronisku PTTK „Na Magurce” oraz dwa postoje wypoczynkowe na szlaku po 30 minut.

Podaj w planie wycieczki:a) trasę wycieczki z punktami początkowymi, końcowymi, kolorami szlaków turystycznych

do przejścia oraz miejscami godnymi szczególnej uwagi;b) rodzaj środka transportu, którym należy przejechać między końcowym a początkowym

punktem trasy pieszej;c) długość trasy przejścia pieszego z dokładnością do 0,1 km;d) łączny czas przejścia pieszego bez przystanków z dokładnością do 5 minut (jeżeli na mapie

nie zaznaczono inaczej, przejście 100 m po terenie płaskim zajmuje około 1,5 minuty);e) sumę podejść na całej trasie w metrach;f) godzinę wyjścia i powrotu, czas zwiedzania poszczególnych obiektów oraz czas pobytu

w schronisku turystycznym PTTK.