Patrz i zmieniaj

Autorzy:Kinga Białek, Izabela Czerniejewska, Dorota Gadzinowska, Małgorzata Gajdemska, Beata Harenda, Monika Koszyńska, Adam Leszczyński, Gabriela Lipska, Marcelina Metera, Agnieszka Mikulska, Marta Minakowska, Ewa Rutkowska, Natasa Stankovic, Katarzyna Szeniawska, Michał Tragarz, Małgorzata Wiśniewska, Jędrzej Witkowski.

Redakcja: Izabela Turek, Marcelina Metera, Jędrzej Witkowski

W publikacji wykorzystano fotosy z filmów: Cambodia Trust, Droga czerwonej lodówki, Kryzys pod kontrolą, Lekcja białoruskiego, Most nad Wadi, My kupujemy, kto płaci?, Raj. Trzy podróże w tym świecie, Święta woda, W imię honoru, Żelazne damy z Liberii.Dziękujemy autorom filmów za udostępnienie fotosów.

Projekt graficzny i skład: rzeczyobrazkowe.pl

Wydanie I Warszawa 2008

ISBN 978-83-892404-7-7

Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk, kopiowanie i udostępnianie materiałów w części lub w całości oraz wykorzystywanie zdjęć z wyłączeniem użycia w niezarobkowych celach edukacyjnych jedynie za zgodą wydawcy.

Wydawca: Centrum Edukacji Obywatelskiejul. Noakowskiego 10/100-666 Warszawa

www.ceo.org.pl

spis rzeczyWSTĘP

JAK KORZYSTAĆ Z MATERIAŁÓW?

NIEZBĘDNIK EDUKATORA FILMOWEGO (MAŁGORZATA WIŚNIEWSKA)

CAMBODIA TRUST (MONIKA KOSZYŃSKA)

DROGA CZERWONEJ LODÓWKI (MICHAŁ TRAGARZ, JĘDRZEJ WITKOWSKI, NATASA STANKOVIČ)

KRYZYS POD KONTROLĄ (MAŁGORZATA GAJDEMSKA)

LEKCJA BIAŁORUSKIEGO (IZABELA CZERNIEJEWSKA)

MOST NAD WADI (MONIKA KOSZYŃSKA)

MY KUPUJEMY, KTO PŁACI? (JĘDRZEJ WITKOWSKI, KATARZYNA SZENIAWSKA)

RAJ. TRZY PODRÓŻE W TYM ŚWIECIE (KINGA BIAŁEK)

ŚWIĘTA WODA (GABRIELA LIPSKA, BEATA HARENDA)

W IMIĘ HONORU (EWA RUTKOWSKA)

ŻELAZNE DAMY Z LIBERII (MARCELINA METERA, AGNIESZKA MIKULSKA, ADAM LESZCZYŃSKI)

5

6

7

14

22

28

36

47

55

65

77

87

95

JAK KORZYSTAĆ Z MATERIAŁÓW PUBLIKACJI?

Pakiet edukacyjny, który Państwu przekazujemy, składa się z dziesięciu

filmów dokumentalnych zebranych na płytach DVD oraz z niniejszej publikacji,

zawierającej scenariusze zajęć i materiały pomocnicze dla nauczyciela.

Każdy scenariusz rozpisany jest na 90 minut, czyli dwie godziny lekcyjne. Nie muszą one następować bezpośrednio jedna po drugiej. Autorzy scenariuszy

przygotowali je zgodnie z zasadami Oceniania Kształtującego (więcej o tej

metodzie: www.ceo.org.pl/ok). Każdy scenariusz zawiera więc cele lekcji

sformułowane w języku ucznia, a także NaCoBeZu (na co będę zwracać uwagę) – precyzyjnie sformułowane wymagania wobec ucznia, które należy mu podać na

początku lekcji, wraz z celami.

Podajemy również pytania kluczowe, które ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.

Aby sprawnie przeprowadzić zajęcia na podstawie naszych materiałów,

najlepiej zacząć od obejrzenia filmu w domu i przeczytania materiałów

pomocniczych. Znajdą tam Państwo poszerzone informacje na tematy

poruszane w filmach, a także odpowiedzi na pytania, które mogą się

zrodzić wśród uczniów.

Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony internetowej www.ceo.org.pl/piz. Działa tam forum dla nauczycieli, na którym można wymieniać się uwagami na temat scenariuszy, przekazywać pomysły dobrych praktyk, proponować modyfikacje w prowadzonych zajęciach itp. Państwa spostrzeżenia są dla nas bardzo cenne, dlatego bardzo prosimy o podzielenie się nimi: napisanie relacji z przeprowadzonych zajęć i przesłanie jej do nas e-mailem albo wypowiedź na forum. Proponowane przez Państwa zmiany i metody udoskonalenia pracy będziemy publikować w specjalnej zakładce na naszej stronie.

W wielu scenariuszach pojawiają się propozycje działań, które uczniowie mogą podjąć. Mamy nadzieję, że młodzi ludzie, wspierani przez swoich nauczycieli, będą zmotywowani do realizacji tych i innych projektów. Z radością zamieścimy relacje z nich na naszych stronach internetowych.

Życzymy Państwu przyjemnej lektury i owocnej pracy z naszymi materiałami

Zespół projektu Patrz i zmieniaj

Małgorzata Wiśniewska

NIEZBĘDNIK EDUKATORA FILMOWEGO

CZYLI DLACZEGO WARTO, JAK, I PO CO PRACOWAĆ Z FILMEM W SZKOLE

Naprawdę krótki wstęp Świat obrazów jest dziś naturalnym środowiskiem człowieka. Zwłaszcza mło-dzi ludzie rodzą się, wychowują i kształcą w kulturze obrazkowej, dostępnej w różnorodnych formach – filmowej, telewizyjnej czy komputerowej. Film, dzięki swemu wszechstronnemu oddziaływaniu na sfery poznawczą, in-telektualną i emocjonalną odbiorców, a także wskutek swej wszechobecności w świecie nas otaczającym (spotykamy się z nim np. na dworcach, w aptekach, w komunikacji autokarowej czy lotniczej), oraz poprzez dostępność w interne-towych serwisach filmowych i na YouTube, staje się wygodnym i atrakcyjnym narzędziem kształtowania „mieszkańca globalnej sieci”. Współczesna szkoła powinna podążać za tymi zmianami, nie może pozosta-wać enklawą stosowania wyłącznie tradycyjnych technik przekazu wiedzy za pomocą słowa mówionego bądź pisanego. Kapitalnego znaczenia nabiera zatem we współczesnej edukacji przekaz audiowizualny.Zadaniem nauczyciela musi być spełnianie roli mentora i przewodnika po świe-cie wartości, jakie niesie sztuka filmowa. Można zacząć od zapoznania uczniów z bogatą historią kina (które nie narodziło się przecież wraz z telewizją czy przekazem komputerowym), z jego rodzajami i gatunkami . Pokazać, że warto chodzić do kina na wybrane pozycje, a nie ściągać byle co z internetowych serwisów filmowych. Chodzi o to, by zaszczepić w uczniach zainteresowa-nie wartościowymi filmami, na przykład poprzez wskazanie im właściwych przykładów (w tym miejscu mogę polecić sprawdzoną przeze mnie od lat metodę sporządzania list tytułów „filmów, które warto obejrzeć”. Listę wywie-szam w klasie i w bibliotece tak, żeby uczniowie mogli zapoznać się z moimi (lub – kolegów) propozycjami i np. podać własne. Można też stworzyć (np. na stronie internetowej szkoły, na łamach gazetki) miejsce, w którym młodzież zamieszczałaby notki /komentarze /recenzje obejrzanych filmów. O różnych sposobach aktywizowania wychowanków piszę w dalszej części niezbędnika.Uzupełniając pokaz wskazówkami interpretacyjnymi, dyskusją po projekcji, ciekawą pracą domową, wyrabiamy w młodzieży krytyczną, ale i twórczą postawę wobec zjawisk dawnej i współczesnej kultury. Pomagamy dokonać w przyszłości samodzielnej oceny i wyboru wartościowej pozycji. Wyzwalamy twórcze inicjatywy, dzięki którym, być może, odkryją własne pasje i talenty.

Dlaczego warto wprowadzać film do szkolnej edukacji?Odpowiedź jest prosta. Zgodnie z całościową koncepcją nauczania należy w uczniach rozwijać w sposób spójny obszary intelektualne, emocjonalne, społeczne i kreatywne. Przekaz słowny nauczyciela /autora tekstu lektury lub podręcznika, wkomponowany w tradycyjne metody podawcze nasta-wione na recepcję i zapamiętywanie, będzie w stanie zaktywizować jedynie intelekt odbiorcy, pozostawiając nienaruszone pozostałe sfery odbioru. Film zaś, dostarczając wiedzy za pomocą słowa, obrazu (a więc koloru, kształtu, ruchu) i dźwięku, odnosi się zarówno do rozumu, jak i do wszystkich zmysłów człowieka. Zapewnia komfort „dotyku rzeczywistości” i znalezienia się w jej centrum. Oraz jej poznania, a nawet zrozumienia.Kino oferuje sam świat, który jest zarazem naszym światem, tym, w którym żyjemy.Szczególnym „oknem na świat” (rzeczywisty) są, nieocenione jako pomoc dydaktyczna, filmy dokumentalne. Pozwalają „dotknąć” i poznać drugiego człowieka, inne kultury i obyczaje oraz sposób myślenia, wniknąć w świat od-ległych lokalnych społeczności, wreszcie zrozumieć swoje miejsce w systemie globalnych współzależności. W proponowanym pakiecie znajdują się dokumenty, poruszające następujące zagadnienia:

tolerancji i współżycia różnych kulturowo i religijnie społeczności – na przykładzie działającej eksperymentalnie szkoły izraelsko – palestyń-skiej (Most nad Wadi);

drogi reform i demokratyzacji afrykańskiej Liberii (Żelazne damy z Liberii); walki o prawo do godnego życia i wolności słowa w szkole, kulturze

i w życiu politycznym współczesnej Białorusi – na przykładzie historii 20-letniego Franka (Lekcja białoruskiego);

pracy dzieci starających się poprzez ciężką fizyczną pracę zarobić pieniądze na własną edukację w Nepalu (Droga czerwonej lodówki);

dążenia do respektowania praw kobiet w muzułmańskim Kurdystanie (W imię honoru);

losu nielegalnych emigrantów z Afryki, szukających „raju” w Europie (Raj. Trzy podróże w tym świecie);

globalnych zależności w przemyśle odzieżowym – na przykładzie „dro-gi”, jaką but czy spodnie muszą przemierzyć, zanim kupimy je w sklepie (My kupujemy, kto płaci?);

NIEZBĘDNIK EDUKATORA FILMOWEGO 8

pomocy rozwojowej świadczonej przez organizacje pozarządowe w do-świadczonej dyktaturą Kambodży (Cambodia Trust);

dostępu do wody pitnej i wpływu międzynarodowych korporacji na życie lokalnej społeczności w Indiach – walki z koncernem Coca-coli o prawo do wody (Święta woda);

walki ze światową epidemią HIV/AIDS na przykładzie Zambii i Ukrainy (Kryzys pod kontrolą).

Jak pracować efektywnie z filmem? – wskazówki praktyczne Proponuję zacząć od wpisania filmu/filmów, które Państwo znaleźli

w ofercie edukacyjnej, do rozkładu materiału. Każdy z nas przygotowuje co roku taki rozkład, warto więc zastanowić się, które zagadnienia pro-gramowe można zaprezentować uczniom w postaci przekazu filmowe-go, mając oczywiście na względzie nie tylko walory artystyczne dzieła, ale i korzyści dydaktyczne, jak i wychowawcze. Wiem z doświadczenia, że trudne i bolesne problemy nietolerancji, wynikającej z uprzedzeń

i stereotypów kulturowych, najlepiej omawia się na lekcji np. języka polskiego (przy okazji noweli Mendel Gdański Konopnickiej) czy WOS-u lub nawet na go-dzinie wychowawczej, przy wykorzystaniu filmu jako pretekstu do dyskusji lub uzupełnienia lektury. Może być to np. dokument Most nad Wadi, traktujący o to-lerancji i próbie zbudowania więzi między izraelską i palestyńską społecznością. Z kolei skomplikowane mechanizmy powstawania i funkcjonowania systemu

totalitarnego oraz możliwości walki z nim (obecne w tekstach takich, jak Rok 1984 czy Folwark zwierzęcy Orwella) można zilustrować projekcją Defilady Andrzeja Fidyka lub Lekcji białoruskiego.

Film okazuje się przydatnym materiałem w pracy wychowawcy. Proponuję Państwu umieścić wybrany film/filmy w planie pracy wychowawczej klasy, ale także całej szkoły. Na początku roku proszę moich wychowanków o wypełnienie anonimowej ankiety, w której pytam o zagadnienia, jakie chcieliby poruszać na lekcjach wychowawczych, oraz proponuję kilka form i metod ich realizacji. W odpowiedziach zawsze pojawia się „film”, często nawet konkretny tytuł jako klucz do dyskusji na lekcji. Sądzę, że dobrym pomysłem na godzinę wychowawczą będzie pokaz dokumentu Droga czerwonej lodówki i zainicjowanie rozmowy na temat ceny, jaką jest gotów zapłacić za edukację bohater filmu, pracujący jako tragarz od 14 roku życia

i przemierzający z lodówką na plecach trudne, górskie szlaki w Nepalu. Może należy zadać młodzieży pytanie o to, jaką wartość posiada edukacja i szkoła dla nich? Ile, i co gotowi są dla niej poświęcić? Warto też zwrócić uczniom uwagę na fakt, że bohater wcale nie skarży się na swój los, nie uważa się za ofiarę. Zachowuje optymizm i wiarę w przyszłość. Z kolei wspólne obejrzenie przez uczniów i nauczycieli całej szkoły doku-mentu Rytm to jest to, np. w ramach Święta Edukacji, pozwoli zintegrować szkolną społeczność i docenić uczniom wysiłek nauczycieli, zaś nam zrozu-mieć lepiej oczekiwania i potrzeby naszych wychowanków.

Drugim krokiem powinno być zbudowanie międzyprzedmiotowej ścieżki filmowej/medialnej, w której znajdą się wybrane (pod kątem programów kilku pokrewnych przedmiotów, oraz nauczycielskich rozkładów materia-łu) pozycje filmowe. Widzę możliwość współpracy między nauczycielami języka polskiego, historii, WOS-u i geografii przy budowaniu szkolnego programu filmowego. Jak to zrobić? Zacząć od ułożenia listy filmów, które mogą wzbogacić (poszerzyć/pogłębić) lub wręcz zastąpić treści programowe, a następnie wpisać je do swoich rozkładów tak, żeby się nie dublowały. Listę można następnie wywiesić w pokoju nauczycielskim i na bieżąco uzupełniać uwagami i komentarzami oceniającymi. Po roku pracy będzie już wiadomo, które filmy się sprawdziły jako pomoc dydaktyczna, a które należałoby usunąć albo przesunąć do wyższej klasy. Z filmów znajdujących się w pakiecie wykorzystałabym:1. Most nad Wadi – godzina wychowawcza, WOS, jęz. polski;

2. Lekcja białoruskiego – historia, WOS, język polski;

3. Droga czerwonej lodówki – godzina wychowawcza, geografia, WOS;

4. Raj. Trzy podróże w tym świecie – geografia, WOS, godzina wycho-wawcza

5. My kupujemy, kto płac? i– WOS, geografia, godzina wychowawacza

6. Żelazne damy z Liberii – historia, geografia, język polski;

7. W imię honoru – historia, religia;

8. Cambodia Trust – godzina wychowawcza, język polski, WOS;

9. Święta woda – geografia, WOS, biologia;

10. Kryzys pod kontrolą – geografia, WOS, biologia.

Zapleczem takiego szkolnego programu powinna być „wideo- i „dvdteka”, najlepiej ulokowana w bibliotece i dostępna dla nauczycieli i uczniów.

W PRACY Z FILMEM W SZKOLE SPRAWDZAJĄ SIĘ METODY AKTYWIZUJĄCE UCZNIÓW, POZWALAJĄCE NA WSPÓŁUCZESTNICTWO MŁODZIEŻY W PROCESIE DYDAKTYCZNYM

W mojej szkole od lat działa wideoteka, wypożyczająca kasety na zajęcia i do domu. Od ubiegłego roku kompletujemy filmy DVD, korzystając z ofert edukacyjnych firm oraz dokonując zakupów indywidualnie.

Praca z filmem w szkole wymaga, co oczywiste, kompetentnych w tej dziedzinie nauczycieli. Nie wszyscy z nas dysponują wykształceniem w tym kierunku. Ale jesteśmy przecież najbardziej rozwijającą się, twórczą i aktywną grupą zawodową (piszę to bez złośliwości, jako nauczycielka z ponad dwudziestoletnim stażem). Dlatego proponuję samodzielne dokształcanie się, korzystanie z ofert kursów i studiów podyplomowych, organizowanych przez wojewódzkie ODN-y, Instytut Badań Literackich i Wydział Polonistyki UW.Jakie korzyści dają studia i kursy? Przede wszystkim poszerzają wiedzę z dziedziny filmoznawstwa i historii kina; rozwijają warsztat nauczyciela-edukatora filmowego czyli uczą układania programu filmowego, wskazują metody analizy i interpretacji dzieła filmowego oraz pisania scenariuszy lekcji filmowych. Dzięki tym kompetencjom stajemy się autorytetem dla swoich uczniów, stymulujemy ich własnym przykładem do poznawania sztuki kina.

W pracy z filmem w szkole sprawdzają się metody aktywizujące uczniów, pozwalające na współuczestnictwo młodzieży w procesie dydaktycznym. Joseph Beuys – współczesny artysta i działacz kultury pisał: „...w każdym człowieku tkwią jakieś szczególne zdolności, jakieś zadatki. Te możliwości są otwarte. Można je więc rozwinąć i powiększyć. To zaś można uczynić najlepiej, powiedzmy, za pośrednictwem procesu szkolenia i informacji. Ale proces ten nie powinien być autorytarny, lecz powinien odbywać się między ludźmi, to znaczy, być uniwersalnym stosunkiem między nauczy-cielem i uczniem.”

Krótki przegląd metod aktywizujących uczniówNajprostszą, ale konieczną przy analizie filmu, okazuje się heureza. Po-dajemy uczniom przed projekcją wskazówki analityczno-interpretacyjne (dyktujemy do zeszytu lub rozdajemy indywidualne/grupowe karty pracy) i prosimy o zwrócenie uwagi na wskazane w nich problemy. Po seansie wspólnie omawiamy dzieło, zapisujemy notatkę w zeszytach i zadajemy pracę domową. Dzięki tej metodzie uczniowie oglądają film „ze zrozumie-niem”, uwagą i koncentracją. W rzetelnej edukacji filmowej chodzi o zainteresowanie ucznia, pokazanie mu, że kino to nie tylko rozrywka, ale również narzędzie poznawania rzeczywisto-

ści i samego siebie. I właśnie temu samopoznaniu poprzez film służy metoda różnych punktów widzenia. Umożliwia ona spojrzenie na dany problem oczami bohatera/ bohaterów występujących w filmie. Zanim rozpoczniemy projekcję, dzielimy klasę na grupy i przydzielamy im „swojego bohatera”, np. w doku-mencie Most nad Wadi uwzględniamy stanowisko twórczych i odważnych nauczycielek języka izraelskiego i arabskiego, które wspólnie prowadzą lekcje; pokazujemy obawy rodziców nieprzekonanych do wartości eksperymentu; przedstawiamy scep-tyczny głos ojca-Palestyńczyka; wreszcie samych uczniów, którzy razem się uczą, bawią i nie pytają o politykę. Ze zderzenia racji może powstać interesująca kla-sowa debata. Młodzież generalnie lubi dyskutować i debatować, a wspólnie obejrzany film jest świet-ną okazją, by wyrazić swą opinię i uzewnętrznić emocje. Wstępem do dyskusji nad tematyką dzieła zwykle jest burza mózgów. Ucznio-wie wymieniają problemy obecne w filmie (zapisujemy je na tablicy), podają skojarzenia z innymi dziełami, samodzielnie wyznaczają tropy badawcze. Na-stępnie, zajmują się w grupach wybranymi zagadnieniami, a potem referują wyniki pracy. Zaletą tej formy pracy jest możliwość zaangażowania wszystkich uczniów, a dzięki umieszczeniu w jednej grupie słabszych i mocniejszych, nada-rza się okazja do wzajemnej obserwacji i wymiany wiedzy oraz nabycia nowych umiejętności. Tę metodę zastosowałabym np. po projekcji Lekcji białoruskiego, prosząc, by jedna z grup sięgnęła do informacji o rozpadzie ZSRR i zarysowała genezę sytuacji politycznej na Białorusi, druga – scharakteryzowała system autorytarny, na przykładzie scen z życia codziennego mieszkańców Białorusi (tu spróbowałabym porównać cechy systemu demokratycznego i autorytarne-go), zaś pozostałe zespoły skoncentrowałyby się na pytaniach problemowych, dotyczących metod walki z systemem, jakie stosuje młodzież białoruska, oraz wątpliwościach i rozterkach nurtujących młodych opozycjonistów. W czasie lekcji wykorzystującej ten film można też porozmawiać z uczniami o prawach i obowiązkach obywateli wobec państwa i ojczyzny, o współpracy w grupie i o trudnych decyzjach (program WOS w gimnazjum). Z kolei film Żelazne damy z Liberii przyda się w trakcie zajęć o zasadach działania młodej demokracji. Wiedzę zdobytą podczas zajęć filmowych sprawdzamy też w formie pracy domowej. Może być to recenzja zawierająca analizę i interpretację utworu, za godne polecenia uważam też krótkie, często prowokacyjne w formie i tre-ści, prace plastyczne bądź pisemne, jak np. apele do przedmiotów, choćby

9 NIEZBĘDNIK EDUKATORA FILMOWEGO

EDUKACJA FILMOWA POMAGA Z PEWNOŚCIĄ W PRACY Z UCZNIAMI ZDOLNYMI, STARTUJĄCYMI W KONKURSACH I OLIMPIADACH PRZEDMIOTOWYCH, STANOWI TEŻ ZACHĘTĘ DO WYKORZYSTANIA FILMU W PREZENTACJI MATURALNEJ.

[filmy]SCENARIUSZE ZAJĘĆ I MATERIAŁY POMOCNICZE DO FILMÓW

[1]

[2]

[3]

[4]

[5][6][7]

[8]

[9]

[10]strona 14

strona 22

strona 28

strona 36

strona 47strona 55

strona 65

strona 77

strona 87

strona 95

start

CAMBODIA TRUST

DROGA CZERWONEJ LODÓWKI

KRYZYS POD KONTROLĄ

LEKCJA BIAŁORUSKIEGO

MOST NAD WADI

MY KUPUJEMY, KTO PŁACI?

RAJ. TRZY PODRÓŻE W TYM ŚWIECIE

ŚWIĘTA WODA

W IMIĘ HONORU

ŻELAZNE DAMY Z LIBERII

CAMBODIA TRUST

[

[1]

SCENARIUSZ ZAJĘĆ [CZAS TRWANIA 90 MINUT]

TEMAT: ODPOWIEDZIALNA POMOC KRAJOM GLOBALNEGO POŁUDNIA

Cele zajęć

Dla nauczyciela: Uczennice i uczniowie rozumieją, na czym polega odpowiedzialna pomoc

udzielana krajom globalnego Południa.

Uczennice i uczniowie znają polskie i międzynarodowe organizacje zaan-gażowane w pracę w krajach Globalnego Południa.

Uczennice i uczniowie wiedzą, w jaki sposób oni sami i ich szkoły mogą odpowiedzialnie pomagać krajom Globalnego Południa.

Dla ucznia: Dowiesz się, co oznacza termin „ odpowiedzialna pomoc”. Poznasz polskie i międzynarodowe organizacje zaangażowane w pomoc

ubogim krajom Globalnego Południa. Dowiesz się, jakie działania możesz podjąć w celu pomocy krajom Global-

nego Południa.

NaCoBeZu: Własnymi słowami zdefiniujesz pojecie „odpowiedzialna pomoc”. Wymienisz przynajmniej 2 (dla gimnazjum), 4 (dla szkoły ponadgimnazjal-

nej) cechy „odpowiedzialnej pomocy”. Wymienisz przynajmniej jedno działanie społeczne, które możesz podjąć

indywidualnie lub z grupą przyjaciół w ramach odpowiedzialnej pomocy krajom ubogim.

Wymienisz przynajmniej 3 polskie lub międzynarodowe organizacje zaan-gażowane w prace w krajach Globalnego Południa.

Cambodia Trust, czyli „Fundusz dla Kambodży” to nazwa brytyjskiej organizacji pozarządowej, która od 1989 roku pomaga osobom

okaleczonym przez miny przeciwpiechotne i ofiarom polio. Film pokazuje sposoby, jakimi Cambodia Trust pracuje nad przywróceniem tych osób do normalnego życia. Dzięki otrzymanym protezom dzieci mogą chodzić do szkoły a dorośli pracować, co pozwala im wyrwać się z kręgu ubóstwa i wykluczenia.Bohaterami filmu są cztery osoby w różny sposób poszkodowane przez wojenną przeszłość Kambodży: Saorim, która chorowała na polio, Samnang i Doe, okaleczeni przez miny, oraz urodzony bez jednej nogi Vandet – fan futbolu. ]Scenariusz zajęć autorstwa Doroty Gadzinowskiej. Materiały pomocnicze autorstwa Agnieszki Mikulskiej.

CAMBODIA TRUST

Pytanie kluczowe:Co to jest odpowiedzialna pomoc?

Potrzebne materiały: telewizor i odtwarzacz DVD lub komputer i rzutnik tablica i kreda lub markery i flipchart spis polskich i międzynarodowych organizacji dla nauczyciela mapa świata.

Metody i formy pracy: burza mózgów dyskusja praca w grupach.

Przebieg zajęć:1. Na kilka dni przed zajęciami zapowiedz uczniom i uczennicom, że będziecie

rozmawiać o odpowiedzialnej pomocy udzielanej innym krajom. Rozdaj każdej osobie kartę pracy i przydziel konkretną organizację do opracowa-nia (spis organizacji znajdziesz poniżej). Kilka osób będzie opracowywało dane o tej samej organizacji, poproś jednak o samodzielne wypełnienie kart pracy w oparciu o informacje z internetu, gazet, ulotek itp. Uczennice i uczniowie, którzy nie mają dostępu do internetu w domu, mogą skorzy-stać z niego w szkole lub bibliotece publicznej.

2. Wyjaśnij uczniom i uczennicom temat zajęć. Zapytaj ich, czy znają jakieś kraje, którym inne państwa udzielają pomocy, i dlaczego ta pomoc jest potrzebna. Pokazuj lub zaznaczaj wymieniane przez uczniów kraje na mapie świata. Zapytaj, którym z nich pomaga Polska. Wyjaśnij też termin „Globalne Południe”. 5 minut

3. Na środku tablicy napisz „odpowiedzialna pomoc” i zachęć uczniów i uczennice do burzy mózgów. Zapytaj ich, co to znaczy odpowiedzial-nie pomagać drugiej osobie. Zapisuj wszystkie skojarzenia i pomysły na tablicy. Zapytaj, czy odpowiedzialna pomoc udzielana przez jeden kraj drugiemu powinna opierać się na podobnych zasadach? Podsumuj opinie klasy oraz całe ćwiczenie. 7 minut

4. Zapowiedz film Cambodia Trust, który będzie podstawą do dalszej dysku-sji o tym, w jaki sposób najlepiej współpracować z mieszkańcami krajów Globalnego Południa. Rozdaj uczniom i uczennicom karty obserwacji filmu i poproś o uważne śledzenie jego treści. Możesz przeznaczyć 2-3 minuty na przeczytanie wszystkich pytań przed projekcją filmu. Warto zaznaczyć,

że film został przygotowany jako promocja organizacji Cambodia Trust, więc może mieć cechy reklamy. 3 minuty

5. Projekcja filmu Cambodia Trust. 25 minut

6. W oparciu o wypełnione karty obserwacji porozmawiaj z klasą o odpo-wiedzialnej pomocy. Zapytaj, jak wygląda pomoc udzielana Kambodży. Czy działalność Cambodia Trust to odpowiedzialna pomoc? Jak powinna wyglądać odpowiedzialna pomoc międzynarodowa? Wnioski zapiszcie na tablicy lub plakacie.. 15 minut

Przykładowe wnioski: Znajomość potrzeb – pomysł na działalność wyszedł od władz lokal-

nych Kambodży, a więc jest odpowiedzią na ich potrzeby. Praca z ludźmi w terenie – pracownicy Cambodia Trust jeżdżą do

odległych wiosek, żeby powiadamiać ludzi o możliwości otrzymania protezy, nie czekają, aż oni sami do nich przyjdą.

Samodzielność, a nie uzależnianie od pomocy – dzięki wsparciu dzieci mogą chodzić do szkoły, mężczyzna wydajniej pracować w polu: nie potrzebują ciągłej pomocy.

Traktowanie ludzi z szacunkiem – dzięki wsparciu dzieci nie są wyśmie-wane przez kolegów, czują się bardziej wartościowe.

Obecność tylko do momentu usamodzielnienia – Cambodia Trust szkoli pracowników lokalnych do pracy z niepełnosprawnymi oraz wykonywania protez – współpraca a nie bierne odbieranie pomocy.

7. Poproś o przygotowanie wypełnionych kart pracy dotyczących organizacji, których praca polega na udzielaniu pomocy innym krajom. Poproś uczniów i uczennice, którzy zajmowali się tymi samymi organizacjami, żeby usiedli razem. Daj im 5 minut na wymianę zebranych informacji. Następnie po-proś, by w grupach zastanowili się, czy dana organizacja udziela pomocy w sposób odpowiedzialny. Pomocne w tej pracy będą wspólnie ustalone wnioski z dyskusji po filmie, które powinny być widoczne dla wszystkich – na plakacie lub tablicy. Poproś uczennice i uczniów, by zapisali najważ-niejsze informacje o organizacji i wnioski ze swojej dyskusji na kartce papieru. Kiedy skończą, poproś, by powiesili kartki na tablicy. 15 minut

8. Zaproś klasę do „spaceru po galerii”. Poproś, by uważnie przeczytali infor-macje zdobyte przez swoje koleżanki i kolegów. 5 minut

9. Zapytaj kilkoro chętnych, czego nowego dowiedzieli się podczas spaceru, co uznali za najbardziej ciekawe. Wspólnie sprawdźcie, które z przedsta-wionych działań organizacji można zaliczyć do odpowiedzialnej pomocy.

15 CAMBODIA TRUST



TEMAT: ODPOWIEDZIALNA POMOC KRAJOM GLOBALNEGO POŁUDNIA

Cele zajęć

Dla nauczyciela: Uczennice i uczniowie znają przyczyny i konsekwencje ogra-

niczenia dzieciom prawa do nauki. Uczennice i uczniowie wiedzą, jakie działania należy podjąć,

aby wpłynąć na poprawę dostępu do edukacji dzieci w środo-wisku lokalnym i w krajach Globalnego Południa.

Dla ucznia: Poznasz przyczyny i konsekwencje ograniczania dzieciom prawa do nauki. Dowiesz się, jakie działania możesz podjąć, by wpłynąć na poprawę dostę-

pu do edukacji dzieci w Polsce i w krajach Globalnego Południa.

NaCoBeZu: Wymienisz przynajmniej 3 przyczyny i 3 konsekwencje ograniczenia dzie-

ciom prawa do nauki. Podasz przykład przynajmniej jednego działania społecznego, które mo-

żesz podjąć indywidualnie lub z grupą przyjaciół, by poprawić dostęp do nauki dzieciom w swoim środowisku lokalnym lub/i w krajach rozwijają-cych się.

Pytanie kluczowe: Dlaczego dzieci chcą zdobywać wiedzę?

[ Historia 17-letniego chłopaka z małej wioski w Himalajach i jego niezwykłej podróży.Hari Rai jest studentem. Jednocześnie pracuje jako tragarz, aby móc się utrzymać i zapłacić czesne. Mimo młodego wieku posiada już trzyletnie doświadczenie w noszeniu ładunków po górskich ścieżkach – przeważnie są to plecaki turystów.

Tym razem niesie czerwoną lodówkę z wysoko położonej przełęczy do najbliższego miasta.Towarzyszymy Hariemu w jego podróży wśród zachwycających krajobrazów Himalajów; poznajemy jego życie, myśli, nadzieje i marzenia; możemy także zobaczyć kulturę i życie codzienne ludzi w Nepalu. Poznajemy ich stosunek do rodziny, przyrody i religii.

]Scenariusz zajęć autorstwa Michała Tragarza i Jędrzeja Witkowskiego. Materiały pomocnicze autorstwa Natasy Stankovič.


Potrzebne materiały: kopie kart obserwacji filmu – dla każdej pary uczniów telewizor i odtwarzacz DVD lub komputer i rzutnik tablica i kreda lub flipchart i markery dla gimnazjum – kartki A4 z wizerunkiem ludzika dla każdej pary Mapa polityczna świata.

Metody i formy pracy: burza mózgów dyskusja mini – wykład dla szkół ponadgimnazjalnych – praca w grupach.

Przebieg zajęć:1. Zapytaj uczniów, czy lubią chodzić do szkoły. Pozwól odpowiedzieć

na pytanie ochotnikom. Następnie zapytaj, dlaczego chodzą do szkoły (w przypadku licealistów – dlaczego chcą iść na studia)? Zapisz ich odpo-wiedzi na tablicy lub flipcharcie. 2 minuty

2. Zapowiedz film Droga czerwonej lodówki, poproś uczennice i uczniów o podzielenie się na pary; każdej parze wręcz kopię karty obserwacji. Poproś o zapisywanie odpowiedzi na pytania już w trakcie oglądania filmu. 3 minuty

3. Projekcja filmu Droga czerwonej lodówki. 50 minut

4. Po filmie daj grupie 2 minuty na przypomnienie sobie odpowiedzi, których udzielili na kartach obserwacji. Następnie podziel klasę na 4 lub 8 grup, zależnie od liczebności (nie więcej niż 5 osób w jednej grupie). Poproś każdą grupę o zebranie odpowiedzi na jedno z pytań i spisanie ich na dużej kartce papieru. Niech każda grupa przedstawi innym wyniki swojej pracy i naklei kartkę z odpowiedziami w widocznym miejscu. 10 minut

5. Przypomnij uczniom i uczennicom pytania zadane im przed filmem, przeczy-taj głośno przyczyny dążenia do edukacji, które wcześniej podali. Spytaj, czy odnoszą się one także do sytuacji Hariego – bohatera filmu. 3 minuty

6. Rozdaj wszystkim kartki A4 ze schematycznym rysunkiem ludzika. Po jed-nej stronie linii dzielącej ludzika na pół uczniowie wpisują swoje imię, a po drugiej imię Hariego – bohatera filmu. Zadaniem uczniów jest odpowie-dzenie na poszczególne pytania przy określonych częściach ciała ludzika.

głowa – O czym marzę? O czym marzy bohater filmu?

ręce – Co mogę zrobić, aby poprawić sytuację pracujących dzieci? Co robi Hari, aby poprawić swoją sytuację?

brzuch – Co jest dla mnie najtrudniejsze w życiu? Co może być naj-trudniejsze dla Hariego?

nogi – Co się wydarzy w moim życiu w przyszłości? Co może się wy-darzyć w życiu Hariego w przyszłości?

Powiedz, że wypełniając część dotyczącą bohatera filmu, uczniowie powinni postarać się wyobrazić sobie siebie na jego miejscu i na tej podstawie odpowiadać na pytania (treść filmu może być tutaj jedynie wskazów-ką). Odpowiedzi powinny mieć charakter możliwie zwięzły, hasłowy.Gdy wszyscy skończą, po-proś ochotników o odczyta-nie opisów poszczególnych części swojego ludzika. Pod-sumuj krótko każdą część, pokazując podobieństwa pomiędzy bohaterem filmu i uczniami. Połóż nacisk na możliwości działania na rzecz pracujących dzieci. Zadaj pytanie kluczowe: dla-czego dzieci chcą zdobywać wiedzę? 15 minut

7. Powiedz, że problem dzieci przedwcześnie kończących edu-kację dotyka także Polski. Jeśli uczniowie wcześniej o tym nie napisali, spytaj, co mogą zrobić dla swoich rówieśników z tego samego miasta/regionu, którzy mają problemy z kontynuowa-niem nauki (społeczne korepety-cje, zbiórki podręczników, pomocy naukowych).

23 DROGA CZERWONEJ LODÓWKI

Przypomnij, że edukacja jest najlepszą drogą do wyrwania się z biedy, a poszerzanie dostępu do niej jest sposobem na roz-wiązanie problemu pracy dzieci. Powiedz, że brak wykształce-nia często łączy się z trudną sytuacją finansową i zjawiskiem dziedziczenia ubóstwa – ubogim rodzicom często trudniej zapewnić dziecku utrzymanie i edukację. W konsekwencji dzieci zaczynają pracę w młodym wieku, co utrudnia zdobycie wykształcenia i zmianę statusu społecznego. Potencjalnym rozwiązaniem tego problemu jest upowszechnienie darmo-wej edukacji. 3 minuty

8. Na koniec krótko opowiedz o aktualnych losach Hariego, korzystając z informacji zawartych w materiałach pomocni-czych. 2 minuty

Dla szkół ponadgimnazjalnych:Pierwszą część zajęć przeprowadź tak samo jak w wersji dla gimnazjum. Od punktu szóstego:

6. Spytaj, jakie problemy zostały poruszone w filmie – wy-niki burzy mózgów zapisz na tablicy. Wśród propozycji powinien znaleźć się brak prawa do edukacji (możesz sformułować propozycje uczniów w następujący sposób: trudny dostęp do wykształcenia, konieczność pracy, aby móc się uczyć). Powiedz, że ta kwestia będzie tematem lekcji. Wytłumacz, że zajmiecie się teraz trzema zagadnie-niami, które warto rozważyć przy analizie każdego problemu: przyczynami zjawiska, jego skutkami, oraz sposobami rozwiązania problemu. 5 minut

7. Podziel uczniów i uczennice na trzy lub sześć grup, zależnie od liczebności klasy (maksymalnie po 5 osób

w grupie). Zadaniem każdej z nich będzie zastanowienie się nad jednym z zagadnień:

przyczyny braku dostępu do edukacji; skutki braku dostępu do edukacji; co należy zrobić, aby rozwiązać ten problem.

Grupy powinny zapisać swoje odpowiedzi na dużych arkuszach papierów. Przeznacz na to od 5 do 8 minut Następnie poproś o zaprezentowanie wyników swojej pracy przez grupy

zajmujące się przyczynami i skutkami zjawiska. Jeśli dwie grupy zajmowały się tym samym problemem, porównaj z uczniami zaproponowane przez obie grupy odpowiedzi. Po prezentacji każdej grupy pozostali uczniowie mogą dodać to, czego zabrakło im w prezentacji koleżanek i kolegów. Wykorzystaj ten moment, by przy podsumowaniu zebrać razem najważ-niejsze pomysły, warto wprowadzić w tym miejscu pojęcie dziedziczenia ubóstwa. 10 minut

8. Poproś uczniów i uczennice zajmujących się pomysłami na działania o zaprezentowanie ich pracy. Zapytaj, co jeszcze ludzie tacy jak oni mogą zrobić, aby pomóc osobom z utrudnionym dostępem do edukacji. Wyniki burzy mózgów zapisz na tablicy.Postaraj się zgromadzić jak najwięcej propozycji działań. Przypomnij, że problem dotyczy również ich rówieśników w Polsce, a wsparcie finansowe nie jest jedyną formą pomocy. Można także podejmować działania bezpo-średnie (korepetycje, system opieki „starszy brat – starsza siostra”, zbiórki podręczników i przyborów szkolnych, lokalne stypendia). Zwróć uwagę, że aby wesprzeć dzieci pracujące w krajach rozwijających się można prze-kazać środki polskim lub zagranicznym organizacjom świadczącym im po-moc i fundującym stypendia. Warto również zainteresować się tym, czy korporacje, których produkty kupujemy (m.in. ubrania) nie wykorzystują pracy dzieci w fabrykach swoich dostawców (uczniowie i uczennice mogą napisać list do przedstawiciela firmy z pytaniem o tę kwestię).Korzystając z tekstu Natasy Stankovič (materiały pomocnicze) wyjaśnij, dlaczego zatrudnianie dzieci-tragarzy nie musi być naganne i pod jakimi warunkami. 9 minut

9. Poproś, aby każdy powiedział sąsiadce lub sąsiadowi z ławki, jaka informa-cja z dzisiejszej lekcji była najbardziej zaskakująca. 1 minuta

MATERIAŁY POMOCNICZE

Czym obecnie zajmuje się Hari? Czy ukończył szkołę? Czy spełniły się niektóre z jego marzeń?

Hari nie skończył jeszcze szkoły, został mu rok nauki. Przez ostatnie pół roku pobierał lekcje angielskiego. Niedawno wrócił z Katmandu, gdzie (z doskonałymi wynikami!) ukończył miesięczny kurs dla przewodników. Posiada teraz upraw-nienia do pracy z turystami jako ich osobisty przewodnik, a nie jak dotychczas

DROGA CZERWONEJ LODÓWKI 24

– tragarz. Wiąże się to z nowymi zadaniami: Hari opiekuje się tu-rystami, stara się roz-wiązywać trudności, na jakie napotykają na szla-ku, pomaga w przypadku choroby, przygotowuje trasy marszu. Musi orien-tować się w stanie dróg, znać miejsca noclegu i ich ceny, ceny jedzenia itp.Jest bardzo dumny z tytu-łu przewodnika, ponieważ zawsze marzył o takiej pra-cy. Również jego zarobki są aż trzykrotnie wyższe.Wiele dzieci pracujących jako tragarze chciałoby zostać przewodnikami, po-nieważ ta praca jest znacznie lżejsza i lepiej płatna. Nieste-ty większość z nich nie jest w stanie zrealizować tego marzenia z powodu wysokich kosztów kursu przygotowują-

cego do zawodu. Hari oszczędzał przez kilka lat, aby móc zapłacić za swój kurs.Jeśli chodzi o marzenia Hariego, to jego nowa praca jest pierwszym wielkim krokiem do ich realizacji. Będzie teraz mógł zabierać turystów do swojej pięk-nej himalajskiej wioski – pomoże to w jej rozwoju. Jak wiadomo, ostatecznym, największym celem Hariego jest budowa szpitala w jego miejscowości.Nadal z wielką miłością i troską opiekuje się swoim ojcem.

System edukacji w Nepalu: czy istnieją tam szkoły publiczne (darmowe)? Ile wynosi czesne w szkołach prywatnych? Jaka to część przeciętnych

zarobków? Jaki odsetek nepalskich dzieci uczęszcza do szkoły? Ile z nich jednocześnie pracuje? System edukacji w Nepalu obejmuje kształcenie szkolne i wyższe. Kształcenie na poziomie szkoły obejmuje stopień podstawowy (klasy 1-5), odpowiednik

gimnazjum (klasy 6-8) i szkoły średniej (klasy 9-10). Przewidywany wiek roz-poczęcia nauki to 6 lat.W Nepalu istnieją szkoły publiczne, dofinansowywane przez rząd, i prywatne – finansowane ze środków prywatnych lub organizacji pozarządowych.Istnieje też trzeci rodzaj szkół – prowadzonych przez grupy osób, które “uparły się” uczyć swoje dzieci. Nie otrzymują żadnego regularnego wsparcia finansowego. Zarządzają nimi przedstawiciele lokalnej społeczności, dlatego w pełni zasługują na nazwę “szkół społecznych”. Nauka w szkołach prywatnych jest kosztowna i w związku z tym dostępna tylko dla elity. Większość z tych placówek prowa-dzi zajęcia z angielskiego i posiada na wyposażeniu komputery (i uczy dzieci posługiwania się nimi). Szkoły publiczne i społeczne są bezpłatne, ale nie-stety jest ich za mało. Potencjalnych uczniów jest o wiele więcej niż miejsc w klasach.Szczęśliwcy uczęszczają więc do szkół publicznych, reszta dzieci uczy się w placówkach prowadzonych przez organizacje pozarządowe lub wcale nie chodzi do szkoły. Tylko nielicz-nych stać na szkoły prywatne. Wysokość czesnego waha się w nich od 5 do 30 Euro za miesiąc, podczas gdy przeciętna roczna pensja w Nepalu wynosi mniej niż 150 Euro! (Nepal posiada dochód na głowę – per capita – 220 dolarów rocznie, a 45% populacji żyje za mniej niż dolara dziennie).Mimo, że państwo zapewnia pulę miejsc w szkołach publicznych, a podręczniki dla dziewczynek i dzieci z dyskryminowanych grup etnicznych rozprowadzane są za darmo (w szkołach podstawowych), niektórzy rodzice wolą jednak posy-łać dzieci od początku do szkół niepublicznych – nawet kosztem wyrzeczeń.Szkoły prywatne są generalnie rzecz biorąc lepiej wyposażone i zarządzane, a ich uczniowie osiągają znacznie lepsze wyniki w egzaminach państwowych.Standard różni się jednak znacząco w zależności od szkoły – z jednej strony dosko-nałe placówki prowadzone przez organizacje pozarządowe, fundacje lub pojedyn-czych wizjonerów, a z drugiej – urządzane w prywatnych domach lub blaszanych barakach „edukacyjne sklepiki”. W stolicy jest też jedna szkoła brytyjska i jedna amerykańska, które wprawdzie zostały stworzone na potrzeby dzieci zagranicznych dyplomatów, ale niedawno otwarły drzwi także dla dzieci nepalskich.Odsetek piśmiennych mieszkańców Nepalu wynosi 45,2 %, z czego 62,7% stanowią mężczyźni.Dzieci stanowią jedną czwartą siły roboczej kraju. Prawie jedna trzecia nepal-skich dzieci w wieku od 5 do 14 lat musi pracować. Spośród 1.7 miliona małych pracowników 0.9 miliona pracuje za darmo.

25 DROGA CZERWONEJ LODÓWKI

SZKOŁY PUBLICZNE I SPOŁECZNE SĄ BEZPŁATNE, ALE NIESTETY JEST ICH ZA MAŁO. POTENCJALNYCH UCZNIÓW JEST O WIELE WIĘCEJ NIŻ MIEJSC W KLASACH.


[

[6]


TEMAT: GLOBALNE ZALEŻNOŚCI W PRZEMYŚLE ODZIEŻOWYM

Cele zajęć

Dla nauczyciela: Uczennice i uczniowie wiedzą, jakie kraje są zaangażowane w produkcję

obuwia i odzieży kupowanej w Europie. Uczennice i uczniowie wiedzą, jakie są warunki pracy w przemyśle odzie-

żowym i obuwniczym w fabrykach w Azji.

Uczennice i uczniowie rozumieją zależność pomiędzy ceną produktu a wa-runkami pracy i wynagrodzeniem pracowników danego przemysłu.

Uczennice i uczniowie wiedzą, jakie działania można podjąć, aby zmienić tę sytuację i są do nich zmotywowani.

Dla ucznia: Dowiesz się, jakie kraje azjatyckie są zaangażowane w produkcję obuwia

i odzieży kupowanej w Europie. Poznasz warunki, w jakich produkowane są surowce do wyrobu obuwia

i odzieży w fabrykach Azji oraz globalne zależności między produkcją odzieży, a ich ceną.

Film dokumentalny o fabrykach ulokowane w krajach Globalnego Południa, gdzie swoje ubrania i buty produkują największe światowe marki.

Film pokazuje warunki pracy występujące w tych zakładach: niskie płace, konieczność pracy po godzinach, zagrożenie zdrowia, wykorzystywanie pracy dzieci oraz chemikalia zanieczyszczające glebę i wody gruntowe. Co można zrobić, aby odpowiedzieć na to wyzwanie? Ekipa filmowa odwiedza fabryki w Indiach i rozmawia z dostawcami, pracownikami, przedstawicielami organizacji pozarządowych i rolnikami, którzy przedstawiają swój punkt widzenia. Czy zachodni producenci czują się w jakikolwiek sposób odpowiedzialni za sytuację w fabrykach? Na to pytanie odpowiadają przedstawiciele niektórych firm odzieżowych.

]


Scenariusz zajęć autorstwa Jędrzeja Witkowskiego.Materiały pomocnicze autorstwa Katarzyny Szeniawskiej i Marty Minakowskiej.

Dowiesz się, jakie działania możesz podjąć, by wpłynąć na poprawę wa-runków pracy robotników w Azji.

NaCoBeZu: Wymienisz przynajmniej dwa (dla szkół ponadgimnazjalnych cztery) kraje

azjatyckie, w których wytwarzane są surowce do produkcji obuwia i odzie-ży kupowanej w Europie.

Opiszesz (scharakteryzujesz) warunki pracy w fabrykach obuwniczych i odzieżowych w Azji.

Wymienisz przynajmniej jedno działanie społeczne, które możesz podjąć indywidualnie lub z grupą przyjaciół, by poprawić standard życia robot-ników z Azji.

Pytanie kluczowe: Jaki jest życiorys twoich jeansów?

Potrzebne materiały: kopie karty obserwacji filmu – jedna kopia dla każdej pary rysunek buta – jedna kopia dla każdej grupy tablica i kreda lub flipchart i markery mapa świata telewizor i odtwarzacz DVD lub komputer i rzutnik.

Metody i formy pracy: praca w grupach dyskusja burza mózgów pogadanka.

Przebieg zajęć1. Dzień wcześniej poproś uczennice i uczniów o przejrzenie swoich szaf z ubra-

niami i wynotowanie krajów, z których pochodzą części ich garderoby.

2. Przedstaw temat lekcji: Globalne zależności w przemyśle odzieżowym. Zapytaj klasę, z jakich krajów pochodzą ich ubrania i czy wiedzą coś o wa-runkach, w jakich są one produkowane. Zapisz nazwy krajów na tablicy. Zadaj pytanie kluczowe. 7 minut

3. Zapowiedz film „My kupujemy, kto płaci”: poproś uczennice i uczniów o podzielenie się na pary i rozdaj im karty obserwacji filmu. Poproś o za-pisanie krótkich odpowiedzi na pytania w czasie oglądania filmu (ewentu-alnie przeznacz na to 2 minuty po filmie). 3 minuty

4. Pokaz filmu „My kupujemy, kto płaci?”. 25 minut

5. Po filmie daj uczennicom i uczniom 2 minuty na przypomnienie sobie od-powiedzi, których udzielili na kartach obserwacji. Następnie podziel klasę

PROCES OSOBY ZAANGAŻOWANE PAŃSTWO (PRZYKŁADY)

Produkcja i zbiór bawełny Plantatorzy i robotnicy Chiny, Indie, Sudan, Meksyk, Egipt, Brazylia, Kazachstan

Przędzenie nitek Osoby pracujące w fabrykach, dostawcy, właściciele fabryk Chiny, Indie

Tkanie materiału i farbowanie Producenci barwników, osoby pracujące w fabrykach, dostawcy, właściciele fabryk

Filipiny, Polska

Szycie Osoby pracujące w fabrykach, dostawcy, właściciele fabryk Chiny, Indie, Bangladesz, Wietnam

Projektowanie spodni Projektanci USA, Francja, Włochy, Szwecja, Szwajcaria

Reklama Pracownicy agencji PR, dziennikarze. aktorzy USA, Francja, Wielka Brytania, Włochy

Zarządzanie procesem produkcji Managerowie, kierownicy, pracownicy biurowi Holandia, Szwecja, USA, Francja, Wielka Brytania

Transport Kierowcy, piloci, maszyniści

Sprzedaż Sprzedawcy, kasjerzy Kraje docelowe – Polska

Źródło: Materiały edukacyjne programu Modnie i etycznie, www.modnieietycznie.pl

57 MY KUPUJEMY, KTO PŁACI?

na 4 lub 8 grup, zależnie od liczebności. Poproś każdą grupę o zebranie odpowiedzi na jedno z czterech pytań i zapisanie ich na kartce papieru. Po kilku minutach poproś o przedstawienie rezultatów pracy i przyklejenie kartek grup z odpowiedziami do tablicy. 10 minut

6. Poproś uczennice i uczniów, aby opowiedzieli (zastanowili się), jaką dro-gę przebyły ich ubrania, zanim trafiły do ich szafy: jak przebiegała ich produkcja – od uprawy bawełny do zakupu w sklepie. Jacy ludzie i jakie kraje byli w to zaangażowani? Wspólnie stwórzcie na tablicy „Życiorys spodni”. Zacznij od burzy mózgów, wypisując procesy, które składają się na produkcję, marketing i sprzedaż jeansów. Możesz zadawać klasie pyta-nia pomocnicze. Następnie poproś uczennice i uczniów o określenie, jakie osoby są zaangażowane w proces produkcji i w jakich krajach ma miejsce dany etap produkcji. 20 minutOmawiając ćwiczenie, połóż nacisk na ogromną liczbę osób zaangażowa-nych w produkcję oraz liczbę krajów, przez które przechodzą półprodukty. Jeśli uczennice i uczniowie są zainteresowani tematem, zapytaj ich, dla-czego poszczególne fazy produkcji lokowane są w innych krajach (niskie

koszty pracy w Afryce i Azji, niskie koszty transportu, lokowanie central korporacji w krajach uprzemysłowionych, etc.).

7. Podziel klasę na 4- lub 5-osobowe grupy. Każdej z grup daj kopię rysunku buta. Poproś o przyporządkowanie poszczególnych aktorów procesu pro-dukcji do części przychodu ze sprzedaży butów. Po kilku minutach poproś ochotniczki lub ochotników o zaprezentowanie wyników swojej pracy. Następnie przedstaw prawidłową odpowiedź. Poproś o obliczenie, ile pie-niędzy zarabiają pracownice i pracownicy fabryk za wyprodukowanie pary butów o wartości 200 zł. 10 minut

8. Zapytaj uczennice i uczniów, co konsumenci i konsumentki w krajach takich jak Polska mogą zrobić, aby poprawić warunki pracy i życia robotników w fabrykach produkujących nasze ubrania? Poproś o udzielenie odpowiedzi na te pytania w parach a następnie zbierz pomysły na tablicy lub flipcharcie. Wspólnie zastanówcie się, jakie mogą być konsekwencje poszczególnych działań: możecie zrobić to w formie tabeli. W podsumowaniu połóż nacisk na to, że każdy może zaangażować się w takie działania i to od nas w dużej mierze zależy standard życia i pracy robotników w Azji. 12 minut

Źródło: Publikacja Koalicji KARAT „Mój styl, moja odpowiedzialność. Podręcznik dla aktywistek i aktywistów”

firma transportowa 5%

robotnik 0,5%

właściciel marki 32,5%

12% właściciel fabryki

20% urzędnik państwowy

30% właściciel sklepów

9. Na tablicy zapisz trzy niedokończone zdania: „Dziś dowiedziałem/am się…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Chciałabym/Chciałbym zrobić …”. Poproś uczennice i uczniów, aby kolejno dokończyli jedno z tych zdań. 3 minuty

W szkołach ponadgimnazjalnychZamiast ćwiczenia w punkcie drugim: Przedstaw temat lekcji: Globalne zależ-ności w przemyśle odzieżowym. Zapytaj uczennice i uczniów, jakie marki ubrań i butów są najbardziej popularne wśród młodych ludzi i jakie marki ubrań i bu-tów oni sami noszą. Zapytaj, czy wiedzą, w jakich krajach te firmy szyją swoje produkty. Informacje na ten temat znajdziesz w materiałach pomocniczych. Zamiast ćwiczenia w punkcie siódmym: Podziel klasę na grupy 6-osobowe. Każdej osobie w grupie przydziel jedną rolę: właściciel/ka fabryki, przewoźnik, pracownik/pracownica fabryki, urzędnik/urzędniczka (podatki), właściciel/ka marki, prowadzący/prowadząca sklep. Poproś uczennice i uczniów o wynego-cjowanie, ile każde z nich dostanie ze sprzedaży pary butów, które kosztują 200 zł. Przeznacz na tę część 10 minut, poproś grupy o zapisanie na kartce wyników negocjacji i naklejenie ich na tablicy. Przedstaw rysunek buta i poproś klasę o komentarz, czy wynik ich negocjacji jest podobny, czy tego się spodziewali.

MATERIAŁY POMOCNICZE

W jakich krajach produkowane są ubrania popularnych marek noszonych w Polsce? Jakie firmy są właścicielami tych marek?

H&MH&M nie ma własnych ośrodków produkcyjnych – wszystkie ubrania, kosme-tyki i akcesoria są produkowane przez blisko 800 niezależnych dostawców, głównie z Europy i Azji (także z Polski). 60% dostawców pochodzi z Azji (Bangladesz, Chiny, Indie, Filipiny).

CroppSieć Cropp prowadzona jest przez firmę LPP SA. Odzież firmy projektowana jest w centrali spółki w Gdańsku, natomiast sama produkcja odbywa się na Dalekim Wschodzie – w Chinach i Indiach. Większość odzieży jest produkowa-na na zlecenie w Chinach, znacznie mniejsza część w Indiach i w Polsce. Dla LPP produkują ci sami wytwórcy, którzy pracują dla takich firm jak Adidas, Gap, Nike czy H&M.

DZIAŁANIE KONSEKWENCJE

Poszukuję dodatkowych informacji. Wzrost świadomości.

Organizuję kampanię informacyjną lub promocyjną w szkole i poza nią (plakaty, ulotki, filmy, happeningi, gazety).

Wzrost świadomości ludzi, większe zaangażowanie społeczne.

Kieruję pytania i petycje do korporacji i firm (o to gdzie i w jakich warunkach produkowane są ich wyroby).

Pokazanie korporacjom, że konsumenci są zainteresowani tą sprawą i biorą to pod uwagę podejmując decyzje dotyczące zakupu towarów.

Kieruję pytania i petycje do polityków w Polsce o wprowadzenie prawa wymagającego od polskich firm produkujących w Azji zapewnienia godnych warunków pracy w fabrykach wykonujących dla nich zlecenia.

Wpływ na kształtowanie polskiego prawa i za jego pośrednictwem poprawa warunków pracy w Azji.

Wspieram inne kampanie pozarządowe o tej tematyce – Modnie i etycznie (www.modnieietycznie.pl), Fair Play w produkcji artykułów sportowych (www.kobietypraca.org).

Wszystkie powyższe.

Bojkotuję ubrania produkowane w Azji, kupuję tylko polskie ubrania. Wyłączenie się z systemu wyzyskiwania ludzi, bezrobocie i utrata środków do życia przez pracowników w Azji.

MY KUPUJEMY, KTO PŁACI? 58

Patrz i zmieniaj

Documents

Transcript of Patrz i zmieniaj