Otwarte publikacje naukowe
-
Upload
platforma-otwartej-nauki -
Category
Education
-
view
233 -
download
0
Transcript of Otwarte publikacje naukowe
Otwarte publikacje naukowe
Laboratorium Cyfrowe Humanistyki Uniwersytet Warszawski
Marta Hoffman-SommerMichał Starczewski
10 marca 2016 r.
Akademicka wiosna
Na początku 2012 Tim Gowers, wybitny brytyjski matematyk, laureat medalu Fieldsa, czyli najbardziej prestiżowej nagrody w dziedzinie matematyki, ogłosił na swoim blogu, bojkot czasopism wydawnictwa Elsevier. Był to prostest przeciwko zawyżonym cenom czasopism oraz przeciwko lobbystycznej działalności wydawnictwa w Kongresie USA. Pod wpływem stowarzyszeń wydawców w grudniu 2011 roku po raz kolejny wniesiono projekt ustawy znanej jako RWA (Research Works Act), na mocy której agencje federalne nie mogłyby już wymagać, aby wyniki finansowanych przez nie badań były udostępniane za darmo. Wydawnictwo Elsevier aktywnie lobbowało za RWA i tym sprowokowało brytyjskiego uczonego. Wpis na blogu Gowersa spotkał się z ogromnym odzewem: do bojkotu przyłączyło się do dzisiaj ponad 12 tysięcy naukowców, Elsevier już w lutym cofnęło swoje poparcie dla RWA (zapewniając, że nie ma to żadnego związku z bojkotem), a oświadczenie Gowersa obwołano początkiem „akademickiej wiosny”.
(opr. na podstawie „Akademicka wiosna”, Marta Hoffman-Sommer, Gazeta Wyborcza 10.07.2012)
Akademicka wiosna
Otwarta nauka
Otwarte publikacje
Nauka obywatelska
Blogi naukoweInne
Otwarte dane
Otwarta naukaWięcej niż otwarty dostęp
Otwarta naukaPełne wykorzystanie potencjału internetu
• Otwarte dane badawcze• Otwarte recenzowanie• Otwarty notatnik• Wolne oprogramowanie• …
Zmiany w sposobie uprawiania nauki
Cztery paradygmaty w nauce (Jim Gray, 2007):
1 Empiryczny – opis zjawisk naturalnych(ostatnie tysiaclecia)2Teoretyczny – budowa modeli i uogólnień(ostatnie stulecia)3 Obliczeniowy – symulacje złożonych zjawisk(ostatnie dekady)4 Eksploracja danych – badania „data-intensive”, w tym analiza maszynowa (text mining, data mining)(ostatnie lata)
Dlaczego zmienia się komunikacja w nauce?
Ograniczenia tradycyjnego
systemu dystrybucji publikacji
naukowych
Rozwój nowych technologii
Rosną koszty subskrypcji
Potrzeba szybszej, bardziej
efektywnej i bardziej
globalnej wymiany wiedzy
Rozwój otwartego dostępu
Publikowanie w karierze naukowca
Punkty Ocena pracownikaWpływ
Zasięg Parametry brane pod uwagę we wnioskach grantowych
Indeks H
Widoczność Ocena jednostki naukowej
Cytowania
Rynek wydawniczy
• 28 000 czasopism naukowych• 1,5 miliona artykułów naukowych rocznie• Tysiące wydawców naukowych na świecie • Ponad 2000 czasopism punktowanych w Polsce z listy
MNiSW
Open Access rewolucja w dostępie
• „Przez otwarty dostęp rozumiemy dostępność treści za darmo i w publicznym internecie, co pozwala każdemu czytać, ściągać, kopiować, rozprowadzać, drukować, przeszukiwać, zamieszczać odnośniki do pełnych wersji tekstów, indeksować, przekazywać jako dane do oprogramowania oraz używać w dowolnym innym, zgodnym z prawem celu.”
• Dostęp bez barier finansowych, prawnych, czy technicznych
• Jedynym ograniczeniem powinno być zapewnienie autorom kontroli nad integralnością ich utworów oraz prawa do odpowiedniego uznania ich autorstwa i cytowania ich prac
Budapest Open Access Initiative (BOAI), 2002
12
Otwarty dostęp – gdzie jesteśmy
• Peter Suber w książce „Otwarty dostęp” (MIT Press, Cambridge–London 2012), nazwał Open Access rewolucją w dostępie.
• Dziś otwarty dostęp nie stanowi już rewolucji – staje się sukcesywnie standardem komunikacji naukowej na świecie.
Komisja Europejska (2013):„Otwarty dostęp można zdefiniować jako praktykę udostępniania informacji
naukowej on-line w taki sposób, by była dla użytkownika końcowego bezpłatna i
by możliwe było jej ponowne wykorzystanie.
W kontekście badań i innowacji „informacja naukowa” oznacza
(i) recenzowane artykuły badawcze (publikowane w czasopismach naukowych)
oraz
(ii) dane badawcze (dane leżące u podstaw publikacji naukowych, dane
przetworzone i/lub dane surowe).”Guidelines on Open Access to Scientific Publications and Research Data in Horizon 2020. Version 16 December 2013.
Co jest przedmiotem otwartego dostępu?
Artykuły i książki
KTH
Bib
liote
ket,
CC-B
Y-SA
htt
ps:/
/ww
w.fl
ickr
.com
/pho
tos/
kthb
iblio
teke
t/44
7264
0423
/
Dane badawcze
Otwarty dostęp do publikacji
Złota droga:otwarte czasopisma i książki
Zielona droga:otwarte repozytoria naukowe
Co to jest repozytorium naukowe?Cyfrowe archiwum, w którym przechowujemy pliki
publikacje (artykuły, książki,
rozprawy, czasem też inne materiały )
dane naukowe publikacje
+dane
Repozytorium naukowe
Skąd biorą się materiały w repozytorium naukowym?
Samoarchiwizacja
autor sam udostępnia swoje materiały
Kto decyduje, jakie materiały nadają się do repozytorium?
Kto kontroluje jakość zamieszczanych materiałów?
Kto sprawdza, czy materiały są udostępniane legalnie?
Zależy od zasad przyjętych w danym repozytorium.
Rodzaje repozytoriów publikacji
1. Instytucjonalne – prowadzone przez uczelnię, wydział, instytut badawczy,
instytucję finansującą badania – gromadzi produkcję naukową instytucji w
jednym miejscu
2. Dziedzinowe – otwarte dla badaczy z wielu instytucji, przechowuje
publikacje z wybranej dziedziny nauki
Przykłady repozytoriów instytucjonalnych
DASH – Digital Access to Scholarship at Harvardhttps://dash.harvard.edu/ AMUR – Adam Mickiewicz University Repository
https://repozytorium.amu.edu.pl/
Inne w Polsce:Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego RUŁ: http://repozytorium.uni.lodz.pl/Repozytorium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika RUMaK: https://repozytorium.umk.pl/około 30 repozytoriów instytucjonalnych w Polsce
Przykłady repozytoriów dziedzinowych SSRN – Social Sciences Research Network www.ssrn.com arXiv
http://arxiv.org/
Lectorium www.lectorium.edu.pl
PubMed Central – instytucjonalne i dziedzinowe
• Prowadzone przez NIH – Narodowe Instytuty Zdrowia – amerykańską agencję rządową finansującą badania z nauk biomedycznych i o życiu
• Gromadzi wszystkie artykuły z badań przez siebie finansowanych – są deponowane albo bezpośrednio przez wydawców, albo przez autorów
• Dodatkowo przyjmuje:
finansowane przez inne wybrane współpracujące agencje grantowe
lub publikowane przez wybrane współpracujące czasopisma
Repozytoria ponadinstytucjonalneRepozytorium CeON – prowadzone przez ICM UWhttps://depot.ceon.pl/
Zenodo – prowadzone w CERN, finansowane przez Komisję Europejskąhttps://zenodo.org/
Jak udostępnić materiał w repozytorium?• Wybieramy repozytorium, do którego nasz materiał pasuje
• Sprawdzamy, czy mamy prawo udostępnić artykuł
• Deponujemy: wprowadzamy metadane zgodnie z zaleceniami
wybranego repozytorium, dodajemy plik
Otwarte czasopismaCzasopismo otwarte udostępnia pełne teksty artykułów na własnych
stronach internetowych – korzysta w tym celu z własnej infrastruktury.
http://www.modernlanguagesopen.org/
Czytelnia Czasopism PANhttp://his.czasopisma.pan.pl/
Platformy i bazy czasopismOLH – Open Library of Humanitieshttps://www.openlibhums.org
PRESSto – czasopisma UAM w Poznaniuhttp://pressto.amu.edu.pl/
Biblioteka Nauki – kolekcja polskich czasopism http://bibliotekanauki.ceon.pl/
Gdzie szukać otwartych czasopism?https://doaj.org/
Inne formy publikacji wyników
http://digitalhumanitiesnow.org/-- publikacja wybranych materiałów z uwzględnionych czasopism, prasy, blogów i innych źródeł
http://dhcommons.org/journal/issue-1-- publikacja recenzowanych trwających projektów
Finansowanie czasopism naukowychAutor
Wydawca
Czytelnik
subskrypcja
Autor
Wydawca
Czytelnik
APC
Autor
Wydawca
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
dotacja
czasopismo zamknięte
czasopismo otwartemodel APC
czasopismo otwartemodel bezpłatny
Finansowanie otwartych repozytoriów
Autor
Repozytorium
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
otwarte repozytorium
(np. uczelnia, instytut badawczy, instytucja finansująca naukę, rząd, …)
czasopismo zamknięte
Autor
Wydawca
Czytelnik
subskrypcja
Autor
Wydawca
Czytelnik
APC
czasopismo otwartemodel APC
Autor
Wydawca
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
dotacja
czasopismo otwartemodel bezpłatny
Autor
Repozytorium
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
otwarte repozytorium
zielona drogadiamentowa (platynowa) droga
złota droga
model subskrypcyjny
Modele finansowania
Książki naukowe w otwartym dostępie
• Znaczenie monografii w humanistyce • Wysokie APC (ok. 10 tys. funtów)• Model konsorcyjny
Raport OAPEN-UK Najważniejsze ustalenia
Różnorodność form Potrzeba współpracyPotrzeba przejrzystości
Wciąż brak ostatecznych rozwiązań.
Złota czy zielona droga OD?Blaski i cienie z perspektywy badacza, instytucji naukowej, wydawcy i społeczeństwa
Opublikowałem. Co dalej?
the.Firebottle, https://www.flickr.com/photos/thefirebottle/122895549/in/photostream/, CC BY-SA
Dostępność
Wybór wydawcy
Inne media społecznościowe
i blogi
Repozytoria instytucjonalne i dziedzinowe
Serwisy społecznościowe dla naukowców
Wybór wydawcyRepozytoria
instytucjonalne i dziedzinowe
Serwisy społecznościowe dla
naukowców
Inne media społecznościowe
i blogi
Wybór wydawcyRepozytoria
instytucjonalne i dziedzinowe
Inne media społecznościowe
i blogi
Serwisy społecznościowe dla naukowców
“Tell me what’s being said about my research right now.”
Do you even know how to find out?Slajd: Ben MacLeish, Altmetric
Widoczność
Gdzie jest czytelnik?
Wyszukiwarki internetowe
(Google Scholar)
Staranne metadane
Przykład dobrych metadanych
Publikacje naukoweNie tylko do czytania
• Text and data mining (TDM) • Wizualizacja• Antologie
StylometriaM. Eder, Spojrzenie z oddali, czyli stylometria wielkoskalowa,http://nlp.ipipan.waw.pl/NLP-SEMINAR/150608/index.html
Dziękujemy za uwagęKontakt:
[email protected]://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode