OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO CZYNNIK ......Partycypacja społeczna i obywatelska osób z...

OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO

CZYNNIK AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z OBSZARÓW

WIEJSKICH Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych

zamieszkałych na obszarach wiejskich

RAPORT III

Jarosław Żbikowski Dominik Dąbrowski

Marek Kuźmicki

Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II

w Białej Podlaskiej

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Otoczenie instytucjonalne jako czynnik aktywizacji zawodowej

osób niepełnosprawnych z obszarów wiejskich

Raport III

Jarosław Żbikowski Dominik Dąbrowski

Marek Kuźmicki

Biała Podlaska 2012

Raport powstał na podstawie wyników badań w ramach projektu finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

w latach 2008-2012 jako projekt badawczy: „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych

na obszarach wiejskich”. Umowa nr 3/4/WRP/B/08 Merytoryczne opracowanie projektu badawczego DAZON Jarosław Żbikowski – (kierownik projektu) Marek Kuźmicki Dominik Dąbrowski Tomasz Grudniewski Elżbieta Szczygielska Wiesław Denisiuk Zespół redakcyjny Dominik Dąbrowski Tomasz Grudniewski Tomasz Jurkiewicz Marek Kuźmicki Elżbieta Szczygielska Jarosław Żbikowski Przygotowanie techniczne raportu Marta Pietraszuk Tomasz Grudniewski

ISBN: 978-83-61044-66-6

Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska

http://www.pswbp.pl

Spis treści

ROZDZIAŁ I. WPROWADZENIE .......................................................................................... 5

1.1. Cel badań, hipotezy ...................................................................................................................... 8

1.2. Metodologia badania ................................................................................................................. 12

ROZDZIAŁ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ.................................................................. 15

2.1. Instytucjonalne wsparcie osób niepełnosprawnych poszukujących zatrudnienia ....................... 15

2.1.1. Miejsca zatrudniania niepełnosprawnych ............................................................................... 16

2.1.2. Sposoby znalezienia pracy przez niepełnosprawnych ............................................................. 20

2.1.3. Wymogi przystosowania stanowisk pracy ............................................................................... 23

2.1.4. Formy zatrudniania osób niepełnosprawnych ........................................................................ 24

2.1.5. Satysfakcja z wykonywanej pracy ............................................................................................ 26

2.1.6. Bezrobocie osób niepełnosprawnych oraz czynniki je determinujące .................................... 27

2.1.7. Podjęcie zatrudnienia na lokalnym rynku pracy ...................................................................... 43

2.1.8. Wpływ aktywności zawodowej na życie osoby niepełnosprawnej .......................................... 61

2.1.9. Czynniki wzmacniające szanse niepełnosprawnych na rynku pracy ........................................ 66

2.1.10. Znaczenie barier w rozwijaniu aktywności zawodowej ........................................................... 75

2.1.11. Udział doradcy zawodowego w wyjściu z bezrobocia ............................................................. 91

2.2. Ocena działań otoczenia instytucjonalnego ................................................................................ 92

2.2.2. Formy otrzymanej pomocy ...................................................................................................... 96

2.2.3. Ocena działań gminy w aktywizacji niepełnosprawnych ....................................................... 101

2.2.4. Działania sektora pozarządowego na rzecz niepełnosprawnych ........................................... 105

2.3. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach podnoszących kwalifikacje

zawodowe ................................................................................................................................ 108

2.3.1. Dokształcanie osób niepełnosprawnych w praktyce ............................................................. 109

2.3.2. Polityka informacyjna dotycząca dedykowanych szkoleń ..................................................... 111

2.3.3. Programy adresowane do osób niepełnosprawnych ............................................................ 112

2.3.4. Wykluczenie z działań programowych ................................................................................... 113

2.3.5. Integracja europejska w kontekście niepełnosprawności ..................................................... 114

2.4. Dyskryminacja osób niepełnosprawnych .................................................................................. 116

WNIOSKI.................................................................................................................................. 118

BIBLIOGRAFIA....................................................................................................................... 124

SPIS TABEL ............................................................................................................................. 125

SPIS WYKRESÓW .................................................................................................................. 127

A N E K S ................................................................................................................................... 128

5

ROZDZIAŁ I. Wprowadzenie

Otoczenie instytucjonalne, czyli ogół sformalizowanych podmiotów

działających w sferze publicznej (tj. administracja państwowa i samorządowa oraz

instytucje jej podlegające), prywatnej (całość działalności komercyjnej, nastawionej na

osiągnięcie zysku ekonomicznego i opierającej się na kapitale własnym) oraz

pozarządowej

(tzw. trzeci sektor – stanowiący ogół organizacji „non-profit” działający społecznie)

może pobudzać zawodowo osoby niepełnosprawne zamieszkałe na obszarach

wiejskich1. Oddziałujące na niepełnosprawnych podmioty stanowią złożony system.

Funkcjonują na wielu poziomach (międzynarodowym, krajowym, centralnym,

lokalnym) i w różnych sektorach. Mają odmienny status prawny, strukturę wewnętrzną,

kompetencje, cele, środki i sposoby działania. Zakres ich aktywności jest bardzo

szeroki. Przygotowują, realizują i kontrolują wykonywanie wielu zadań; współpracują

ze sobą, ale nierzadko też konkurują (rywalizują) w prowadzeniu działań na rzecz osób

niepełnosprawnych.

Zaobserwowano niepokojącą sytuację, w której wskaźnik aktywności

zawodowej niepełnosprawnych nie przekracza 15 % (z rent utrzymuje się w Polsce

3.189 tysięcy osób, tj. 130,9 na 1000 mieszkańców, czyli 2-krotnie więcej niż w krajach

wysoko rozwiniętych; dodatkowo 163 000 osób pobiera renty socjalne). Szacuje się, że

znaczne środki przeznaczane były i są na utrzymywanie tego stanu zależności oraz na

patologiczne, nieefektywne i drogie systemy wsparcia. Kompleksowy model

wyrównywania szans osób niepełnosprawnych powinien opierać się na wsparciu

również otoczenia instytucjonalnego kierującego się m.in. zasadami pomocniczości,

solidarności, dodatkowości i proporcjonalności, gdzie stworzone zostały możliwości i

system motywacji do maksymalnej niezależności i uczestnictwa przy wykorzystaniu

potencjału osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność, nawet w przypadku trwałego

upośledzenia nie musi być przeszkodą w edukacji i zatrudnieniu2.

1 R. Szarfenberg, Zakres, definicje i konteksty polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny

M., Polityka społeczna, Warszawa 2007, s. 29 2 J. Gałęziak, Pomoc społeczna i wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych. Diagnoza obecnego

stanu i perspektywy oraz kierunki zmian w kontekście skutków dla przestrzeni Polski w perspektywie lat

2015 i 2033.

6

Problematyka aktywizacji zawodowej oraz szeroko pojętego otoczenia

instytucjonalnego była poddawana badaniu i naukowej refleksji. W 2010 roku

analizowano w tym kontekście tzw. bariery strukturalne, czyli ograniczenia wynikające

zarówno z obecnej polityki społecznej, jak i zewnętrznych ograniczeń środowiska

(otoczenia). Wówczas wskazywano, że osoby niepełnosprawne skarżą się na:

brak przepływu informacji na temat dostępnych form wsparcia oraz programów

i działań skierowanych do osób z ograniczeniami sprawności (brak informacji

o dostępnych ofertach);

trudności w załatwianiu spraw i niską jakość usług oferowanych na poziomie

gmin. Badani wskazywali na brak uwagi ze strony urzędników i świadomości

problemów osób z ograniczeniami sprawności. Mówiono o znikomej wiedzy,

zwłaszcza na poziomie gmin, co do możliwości rozwiązywania różnych

problemów tej grupy, a także oferty pomocy dostępnej w ramach programów

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON);

zwracano uwagę na brak bezpośredniego kontaktu z osobami z ograniczeniami

sprawności z własnego terenu lub nieumiejętność czy niechęć do jego

nawiązywania przez przedstawicieli instytucji (głównie na poziomie gminnym);

niedopasowanie programów i ofert kierowanych do osób z ograniczeniami

sprawności do ich rzeczywistych potrzeb;

oderwanie działań instytucji oraz organizacji pozarządowych od kontekstu

społeczności lokalnej. Zarzuty dotyczące otoczenia instytucjonalnego dotyczyły

niezorientowania w zakresie potrzeb osób z ograniczeniami sprawności, które

miały wynikać z braku kontaktu samorządów lokalnych z osobami

niepełnosprawnymi. Z jednej strony wskazywano na brak rozeznania przez

gminy, z drugiej zaś mówiono o niechęci do nawiązywania takich kontaktów

czy wręcz doprowadzania do sytuacji, kiedy nie są one możliwe3.

Po części przeszkody, obecnie utrudniające zatrudnianie osób niepełnosprawnych,

należy identyfikować zarówno w samymi osobami niepełnosprawnymi (brak

wykształcenia, niska aktywność, wyuczona bezradność), postawami przedsiębiorców

(stereotyp osoby niepełnosprawnej jako bezwartościowej, kłopotliwej na rynku pracy,

wygoda, brak poczucia odpowiedzialności za interes społeczny), ale także z otoczeniem

instytucjonalnym, tj. systemem (brak efektywnych mechanizmów wsparcia osób

3 D. Wiszejko-Wierzbicka, Niewykorzystana sfera. Partycypacja społeczna i obywatelska osób z

ograniczeniami sprawności, Warszawa 2010, s.67-68

7

niepełnosprawnych i przedsiębiorców, stereotyp osób niepełnosprawnych, brak

informacji o możliwościach, dyskryminacja w edukacji, słabość instytucji rynków pracy

i pomocy społecznej, system orzecznictwa)4.

Osoby z ograniczeniami sprawności określały niejednokrotnie, we wcześniejszych

badaniach, że niepełnosprawność najbardziej przeszkadza w realizowaniu się

i podejmowaniu aktywności w obszarze pracy i nauki, najmniej zaś w sferze aktywności

społecznej i obywatelskiej. Niepełnosprawność i upośledzone bądź niewystarczające

działanie otoczenia instytucjonalnego nie jest także przeszkodą w rozwijaniu pasji oraz

hobby. Z analiz pogłębionych wywiadów indywidualnych opublikowanych w 2010

roku przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie wynika, że aktywność

zawodowa często zaspokaja potrzeby związane z aktywnością społeczną. Można łączyć

to z poczuciem „bycia społecznie potrzebnym” i w związku z tym – z odczuwaniem

potrzeby odwzajemniania5.

Dla osób niepełnosprawnych analizowane otoczenie instytucjonalne, jego oferta jest

swoistym pomostem łączącym codzienną rzeczywistość z udręką własnych

niedoskonałości. Otoczenie instytucjonalne nie jest w stanie zlikwidować

niepełnosprawności, ale może znacząco złagodzić jej skutki.

Dla niepełnosprawnych, szczególnie ważną sferą życia, jest aktywność zawodowa.

Do czynników, które utrwalono we wcześniejszych badaniach można zaliczyć zmienne

wspierających proces podejmowania aktywności zawodowej, przede wszystkim pomoc

ze strony przyjaciół, sąsiadów, znajomych i rodziny oraz pozytywną socjalizację

w okresie dzieciństwa i dorastania (styl wychowania polegający na nakładaniu na

dziecko drobnych obowiązków). Wszystkie te zmienne wyraźnie wpływają na

prawdopodobieństwo pozostawania aktywnym zawodowo6. Jednocześnie, co warto

zaznaczyć, badani nie wskazywali otoczenia instytucjonalnego jako znacząco

oddziałującego na ich aktywność zawodową. Prowadzone wśród niepełnosprawnych

Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności i inne potwierdzają także różne sposoby,

metody, czy formy oddziaływania otoczenia instytucjonalnego7, uświadamiają

konieczność prowadzenia dalszych analiz. Niniejszy raport jest próbą

4 Gałęziak, Pomoc społeczna i wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych…

5 Wiszejko-Wierzbicka, s. 57-58

6 A. Brzezińska, J. Pluta, P. Rycielski [red.], Wsparcie dla osób z ograniczeniem sprawności i ich

otoczenia, Wyniki z badań, Warszawa 2010, s. 88 7 Zob. badania GUS, Departamentu Pracy i Warunków Życia: Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski,

I Kwartał 2009, s. 191-198 oraz Raport z badań WYG International: Bariery i możliwości integracji

zawodowej osób niepełnosprawnych w województwie lubelskim, Warszawa 2009, s. 85-110

8

usystematyzowania wiedzy oraz poglądów osób niepełnosprawnych w zakresie

otoczenia instytucjonalnego. Zawarte w nim wyniki badań szczegółowo charakteryzują

zbiorowość osób niepełnosprawnych, odnoszących własne oczekiwania do sytuacji na

rynku pracy, możliwości uzyskania pomocy, czy trafności i sensowności kierowanych

do nich działań.

1.1. Cel badań, hipotezy

Celem badań, realizowanych na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji

Osób Niepełnosprawnych (PFRON) nt. „Determinanty aktywności zawodowej osób

niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich” (umowa nr 3/4/WPR/B/08),

było przeprowadzenie wieloaspektowej analizy uwarunkowań aktywności zawodowej

osób niepełnosprawnych (ON) zamieszkałych na obszarach wiejskich. Głównym celem

raportu i projektu współfinansowanego przez PFRON była identyfikacja oraz

charakterystyka czynników mających wpływ na podejmowanie aktywności zawodowej

przez osoby niepełnosprawne. Poza tym zrealizowano cele szczegółowe zawarte

w ogólnej koncepcji badań:

1. Scharakteryzowano sytuację społeczno – demograficzną osób

niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich.

2. Określono stan ekonomiczny i warunki bytowe gospodarstw domowych osób

niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich.

3. Zbadano otoczenie społeczne w odniesieniu do osób niepełnosprawnych.

4. Zidentyfikowano czynniki determinujące decyzje osób niepełnosprawnych

o ich aktywności zawodowej.

5. Zbadano rolę organizacji i instytucji działających na rzecz osób

niepełnosprawnych w aktywizacji zawodowej badanej grupy.

6. Wyodrębniono i scharakteryzowano istniejące bariery utrudniające osobom

niepełnosprawnym podejmowanie aktywności zawodowej.

7. Opracowano modelowe rozwiązania ukierunkowane na aktywizację

zawodową osób niepełnosprawnych, uwzględniające doświadczenia państw

UE, a wychodzące na przeciw potrzebom lokalnego rynku pracy.

8. Zaktywizowano środowisko naukowo-badawcze do podejmowania kolejnych

szczegółowych badań dotyczących osób niepełnosprawnych.

9

Dla ujęcia celu badania i precyzyjnego postawienia hipotez wprowadzono dwie

grupy czynników. Pierwsza grupa to czynniki (determinanty) bezpośrednio związane

z osobą niepełnosprawną (wiek, płeć, wykształcenie, stopień i rodzaj

niepełnosprawności, aktywność zawodowa oraz potrzeby i motywacje do podjęcia

pracy), druga to czynniki związane z otoczeniem osoby niepełnosprawnej (rodzina,

środowisko-społeczność lokalna, dostęp do edukacji i szkoleń, przedsiębiorstwa -

główne obszary aktywności gospodarczej, instytucje, organizacje i stowarzyszenia,

samorząd terytorialny oraz prawo).

Sformułowano następujące pytania badawcze:

1. Jaka jest struktura społeczno – demograficzna osób niepełnosprawnych na

badanym terenie?

2. Jaka jest gotowość ON do podjęcia pracy?

3. Jaki charakter aktywności zawodowej dominuje wśród respondentów?

4. Jakie czynniki mają istotny wpływ na podejmowanie oraz brak podejmowania

decyzji o wejściu na rynek pracy?

5. W jakim stopniu rodzaj i stopień niepełnosprawności ma wpływ na aktywność

zawodową ON?

6. W jakim stopniu wiek i wykształcenie mają wpływ na aktywność zawodową

respondentów?

7. Czy bezpośrednie otoczenie ma wpływ na aktywność zawodową ON?

8. Czy istnieje zależność między wykształceniem i aktywnością zawodową

najbliższej rodziny (otoczenia) a gotowością do podjęcia pracy przez

ankietowanych?

9. W jakim wymiarze wielkość rodziny ma wpływ na aktywność zawodową

ON?

10. Jaki wpływ na aktywność zawodową ON mają działania samorządu

terytorialnego?

11. Czy ON korzystają z pomocy instytucji, organizacji, placówek stanowiących

bliższe i dalsze otoczenie?

12. Jak ON oceniają działania instytucji, organizacji, placówek stanowiących

bliższe i dalsze otoczenie ON?

13. Jakie możliwości stwarza ON gmina, powiat, województwo?

10

14. Czy i w jakim zakresie aktywność społeczna ON – działalność

w organizacjach, stowarzyszeniach, fundacjach na rzecz ON, ma wpływ na

ich aktywność zawodową?

15. Czy nowoczesne technologie, Internet oraz umiejętność posługiwania się nimi

zwiększają, zdaniem badanych, ich szanse na lokalnym rynku pracy?

16. Czy i gdzie ON spotykają się z przejawami dyskryminacji wobec nich?

17. Jakie organizacje, stowarzyszenia, instytucje i placówki zrzeszające osoby

niepełnosprawne istnieją na badanym terenie?

18. Jak oceniają ON regionalne oferty pracy?

19. Jaka jest ocena badanych dostępności lokalnego rynku pracy dla osób

o niepełnej sprawności?

20. Czy kursy, szkolenia zawodowe organizowane w regionie przyczyniają się,

zdaniem ankietowanych, do wzrostu aktywności zawodowej osób

niepełnosprawnych i czy w tego typu szkoleniach kiedykolwiek uczestniczyli?

21. Jaki jest stosunek lokalnych przedsiębiorców do zatrudniania osób

niepełnosprawnych?

22. Czy pracodawcy orientują się i w jakim stopniu o uwarunkowaniach

prawnych związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych?

23. Jakie są główne przyczyny niezatrudniania osób niepełnosprawnych na

lokalnym rynku pracy?

Zespół badawczy po przeanalizowaniu literatury przedmiotu, ocenie danych

statystycznych oraz raportów i opracowań na temat sytuacji osób niepełnosprawnych,

w tym ich aktywności zawodowej, postawił 9 hipotez badawczych:

1. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach

wiejskich zależna jest od uwarunkowań społeczno – kulturowych regionu.

2. Poziom rozwoju społeczno – gospodarczego bezpośredniego otoczenia osób

niepełnosprawnych (gminy, wsi) ma wpływ na ich aktywność zawodową.

3. Istnienie organizacji, stowarzyszeń i instytucji zrzeszających i działających

na rzecz osób niepełnosprawnych zwiększa szanse zatrudnienia osób

niepełnosprawnych.

4. Lokalni pracodawcy, w większości, nie są zainteresowani zatrudnianiem osób

niepełnosprawnych.

11

5. Do znacznej części osób niepełnosprawnych z terenów wiejskich nie dociera

atrakcyjna oferta dotycząca szkoleń i kursów podnoszących lub

zmieniających ich kwalifikacje zawodowe.

6. Niski poziom zainteresowania osób niepełnosprawnych podnoszeniem

kwalifikacji zawodowych ma również istotny wpływ na ich możliwości

zatrudnienia na lokalnym rynku pracy.

7. Wiek, płeć, wykształcenie w sposób istotny determinują aktywność

zawodową osób niepełnosprawnych.

8. Rodzina, jej status ekonomiczny (sytuacja materialna), poziom wykształcenia

członków rodziny, aktywność zawodowa, charakter pracy mają również

znaczący wpływ na podejmowanie przez osoby niepełnosprawne działań

zmierzających do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych.

9. Nowoczesne metody zatrudniania, organizacji pracy, w tym tworzenie

stanowisk dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności, wpływają

pozytywnie na podejmowanie aktywności zawodowej przez respondentów.

Raport z badania i jego dalsze analizy dotyczą szczególnie obszaru badawczego nr 3,

tj. otoczenia instytucjonalnego, jako czynnika aktywizacji zawodowej osób

niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Skoncentrowano się na

badaniu osób niepełnosprawnych poszukujących zatrudnienia, analizowano oceny

otoczenia instytucjonalnego, uczestnictwo w kursach i szkoleniach. Opisano wskazania

odnoszące się do dyskryminacji osób niepełnosprawnych.

Przedmiotem analiz zawartych w niniejszym opracowaniu jest weryfikacja

poniższych hipotez badawczych:

nr

2. Poziom rozwoju społeczno – gospodarczego bezpośredniego otoczenia osób

niepełnosprawnych (gminy, wsi) ma wpływ na ich aktywność zawodową.

3. Istnienie organizacji, stowarzyszeń i instytucji zrzeszających i działających na

rzecz osób niepełnosprawnych zwiększa szanse zatrudnienia osób

niepełnosprawnych.

12

5. Do znacznej części osób niepełnosprawnych z terenów wiejskich nie dociera

atrakcyjna oferta dotycząca szkoleń i kursów podnoszących lub zmieniających

ich kwalifikacje zawodowe.

1.2. Metodologia badania

Próbę w przeprowadzonym ogólnopolskim badaniu stanowiły osoby

niepełnosprawne zamieszkałe na obszarach wiejskich. Przy doborze próby posiłkowano

się także licznymi danymi statystycznymi zawartymi w opracowaniach GUS

(Narodowy Spis Powszechny, Stan zdrowia ludności Polski za rok 2004) oraz

w opracowaniach BAEL i analizach regionalnych.

Wyboru grupy reprezentatywnej n=5000 osób dokonano przy pomocy metody

doboru losowo – warstwowego. Za warstwy uznano: województwo, powiat, gmina,

płeć, stopień niepełnosprawności oraz wiek. Do próby wybrano 2489 kobiet (tj. 49,78

% badanych) oraz 2511 mężczyzn (50,22 %), w wieku 16-65 lat, ze znacznym,

umiarkowanym oraz lekkim stopniem niepełnosprawności. Z punktu widzenia

aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach

wiejskich, do próby włączono 3392 respondentów (67,84 %) zamieszkałych na terenach

gmin wiejskich oraz 1608 respondentów (32,16% próby) rekrutowanych z gmin

o charakterze mieszanym tj. miejsko-wiejskim.

Respondenci byli losowani oddzielnie z każdej warstwy. Za operat przyjęto

(tj. podstawę doboru próby) bazy danych Wojewódzkich Zespołów ds. Orzekania

o Niepełnosprawności, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie, Warsztatów Terapii

Zajęciowej i bazy danych Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

W wyjątkowej sytuacji (tj. braku zgody na wykorzystanie baz danych lub

niekompletności wykorzystywanej bazy danych, głównie gminnej i powiatowej)

zastosowano metodę doboru kwotowego.

Materiał do analiz ogólnych gromadzono od lipca 2008 r. do grudnia 2011 r. Etap

badań właściwych – badania terenowe ilościowe (w tym badania pilotażowe)

realizowano za pomocą kwestionariusza ankiety od sierpnia 2009 r. do lutego 2011 r.

Wywiady zrealizowano we wszystkich 16 województwach na terenie kraju

13

z uwzględnieniem specyfiki społeczno – ekonomicznej regionów. Dla potrzeb badań

teren badań obejmujący obszary wiejskie 16 województw Polski, pogrupowano w 8

regionów, tj.

I – woj. lubelskie i świętokrzyskie

II – woj. podlaskie i warmińsko – mazurskie

III – woj. podkarpackie i małopolskie

IV – woj. mazowieckie i łódzkie

V – woj. śląskie i opolskie

VI – woj. wielkopolskie i kujawsko – pomorskie

VII – woj. pomorskie i zachodniopomorskie

VIII – woj. dolnośląskie i lubuskie

Pracę w każdym regionie nadzorował i badaniami kierował koordynator regionalny.

Z założenia, koordynatorami były osoby stale pracujące na rzecz i z osobami

niepełnosprawnymi, posiadające wykształcenie wyższe i doświadczenie w prowadzeniu

tego typu pracy. Nie zauważono wpływu terminu przeprowadzonego badania na

otrzymane wyniki.

Na potrzeby badania i analizy wyników niniejszego projektu stworzono dedykowaną

aplikację komputerową. Ankieterzy przeprowadzali badania (wywiady) wpisując

bezpośrednio dane i odpowiedzi do przygotowanego programu. Dane z każdego

badania przekazywano on-line bezpośrednio do działu przetwarzania danych.

Konstrukcja narzędzia: Kwestionariusz ankiety składa się z 9 części. Łącznie zawiera

126 pytań pogrupowanych w obszary badawcze, takie jak: informacje wstępne, osoba

niepełnosprawna, warunki ekonomiczno-bytowe osób niepełnosprawnych i ich

gospodarstwa domowego, dostęp do Internetu i komputera, aktywność zawodowa

niepełnosprawnych, otoczenie badanych osób niepełnosprawnych czy też zasoby

gospodarstwa rolnego.

Na początku znalazły się 3 pytania filtrujące kwalifikujące osobę niepełnosprawną do

dalszego badania wraz z czytelnymi regułami przejścia (instrukcjami) dla ankietera

(badacza).

Celem niniejszego cząstkowego raportu jest analiza danych dotyczących otoczenia

instytucjonalnego jako czynnika aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych

zamieszkałych na obszarach wiejskich tj. części D i E kwestionariusza.

14

Część D – Aktywność zawodowa ON składa się z 30 pytań poświeconych wyłącznie

pracy zarobkowej, sposobowi znalezienia/poszukiwania pracy, oczekiwań w jej

znalezieniu, szans na rynku pracy oraz kursów oraz szkoleń i innych. W przeważającej

części znalazły się tu pytania zamknięte tabelaryczne, skalowanie, z rzadka pytania

otwarte lub półotwarte. Pytania D1-D3 pytania filtrujące, D4-D8 adresowane do ON

pracujących, D9-D18 skierowane do ON bezrobotnych, D19-D21 skierowane do ON

biernych zawodowo, D22-D30 do wszystkich.

Część E – otoczenie ON składa się z 12 pytań poświęconych dyskryminacji, form

otrzymanej pomocy, działalności zrzeszeń i instytucji na rzecz ON, programów

kierowanych do osób niepełnosprawnych czy sytuacji po wejściu Polski do UE. Pytania

E1, E9-filtrujące, E3-E9,E12- dla wszystkich. Większość pytań – tabelaryczna, dwa

z nich są półotwarte (tj. z alternatywą w kafeterii E4 inna pomoc, jaka ?..., E10 inne

jakie ?...)

Kwestionariusz został opracowany w wersji czarno-białej, karty formatu A4, całość

rozmieszczona na 15 ponumerowanych stronach; strona 15 zawiera Informację

o wywiadzie, Uwagi, sprawdził-podpis koordynatora, na pierwszej stronie tytuł: Projekt

„Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na

obszarach wiejskich” współfinansowany przez PFRON umowa nr 3/4/WPR/B/08” oraz

logo w lewym górnym polu wraz z podpisem: Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża

Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, w prawym górnym polu wraz z podpisem:

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Czytelne instrukcje dla

ankietera, pola kodowe i klucze odpowiedzi.

Odsetek braków odpowiedzi – dotyczył większości pytań kwestionariusza, jednak

pojedyncze braki odpowiedzi w praktyce nie wpływały w istotny sposób na otrzymane

wskazania.

15

ROZDZIAŁ II. Analiza wyników badań

2.1. Instytucjonalne wsparcie osób niepełnosprawnych

poszukujących zatrudnienia

W codziennym funkcjonowaniu osoby niepełnosprawne, również uczestniczące

w badaniu, wchodzą w szereg zależności i powiązań, w tym powiązań

instytucjonalnych. We współczesnej polityce społecznej rysują się, co zaznaczono, trzy

sektory aktywności: publiczny – obejmujący przede wszystkim administrację

państwową, samorządową i jej agendy (jednostki pomocnicze), prywatny – złożony

z działalności komercyjnej nastawionej na zysk oraz tzw. trzeci sektor (non-profit) –

ogół organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, fundacji działających społecznie8. Tak

zróżnicowane otoczenie instytucjonalne wpływa w różnym stopniu na aktywizację

zawodową osób niepełnosprawnych i jest różnie przez nieoceniane. Respondenci

ogólnopolskiego badania diagnozującego aktywność zawodową osób

niepełnosprawnych, zamieszkałych na obszarach wiejskich, w pytaniach oznaczonych

zostali zapytani przede wszystkim o aktywność zawodową. Pytania zadano n=5000

osób z terenu wszystkich 16 województw na terenie Polski. Do tego badania 3392

respondentów zrekrutowano z terenów gmin wiejskich i 1608 z terenu gmin mieszanych

tj. miejsko-wiejskich.

Wykres 1. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych

Źródło: opracowanie własne

8 G. Spytek-Bandurska, Sektory, podmioty, poziomy i organizacja polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak

G., Szylko-Skoczny M., /red./ Polityka społeczna, Warszawa 2007, s. 93

1359

649

2992

pracujący bezrobotni bierni zawodowo

16

Niepełnosprawne osoby uczestniczące w badaniu w przeważającej części tj. 2992

osoby (59,84 % badanych) pozostawały bierne zawodowo. Większość respondentów

nie pracowała, nie miała pracy i jej nie poszukiwała. Biorąc pod uwagę typ gminy,

zdecydowana większość biernych zawodowo zamieszkiwała tereny gmin wiejskich

(2006 osób, tj. 59,14 % ogółu osób niepełnosprawnych włączonych do próby

zamieszkujących na terenach gmin wiejskich). Drugą kategorię stanowili, w badaniu

aktywności ekonomicznej, niepełnosprawni pracujący (1359 osób, tj. 27,18 % pobranej

próby). Pochodzili oni z terenów wiejskich – 953 osoby (tj. 28,10 % wszystkich

niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie) i z terenów miejsko wiejskich –

406 osób (tj. 25,25 % wszystkich niepełnosprawnych zamieszkujących tereny miejsko-

wiejskie). Najmniej liczną grupę stanowili niepełnosprawni bezrobotni, czyli tacy

respondenci, którzy nie byli zatrudnieni i nie wykonywali pracy zarobkowej, a byli

zdolni i gotowi do jej podjęcia lub zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy

obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo zobowiązali się do wykonywania

innej pracy zarobkowej. W przypadku osób niepełnosprawnych za zdolną i gotową do

podjęcia zatrudnienia uznaje się osobę gotową do świadczenia pracy w co najmniej

połowie wymiaru czasu pracy9. Do próby włączono 649 takich osób stanowiących przy

swej liczebności 12,98 % wszystkich badanych. W tej grupie respondentów 433 (tj.

12,77 % ogółu niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie) pochodziło z gmin

o charakterze wiejskim, a 216 pochodziło z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (tj.

13,43 % ogółu niepełnosprawnych zamieszkujących tereny miejsko-wiejskie).

Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie załączonym do niniejszego

raportu (tabela 1).

2.1.1. Miejsca zatrudniania niepełnosprawnych

Osoby niepełnosprawne, które w ciągu ostatnich 30 dni od dnia badania wykonywały

pracę zarobkową, tzn. pracę przynoszącą dochód, informowały także o sposobie jej

znalezienia. W badaniu 2359 respondentów wskazało, że pracuje, 953 spośród nich

zamieszkuje tereny wiejskie, 406 pochodzi z terenów miejsko-wiejskich. Osoby

niepełnosprawne były pytane o główne oraz o dodatkowe miejsce pracy.

9 Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, art. 2 (Dz.U. z 2008 r. Nr 69 poz.415 z

późn.zm.)

17

Wykres 2. Główne miejsce pracy badanych Źródło: opracowanie własne

Po przeprowadzeniu wywiadów otrzymano następujące wskazania: w firmie sektora

państwowego zatrudnionych było 208 badanych respondentów, co stanowi 15,31 %

wszystkich zatrudnionych respondentów. W tej grupie 153 niepełnosprawnych

pochodziło z gmin wiejskich (tj. 16,05 % wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych

zamieszkujących na terenach wiejskich), 55 pochodziło z terenu gmin miejsko-

wiejskich (co stanowi 13,55 % wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych

zamieszkujących na terenach miejsko-wiejskich). W firmach prywatnych w czasie

prowadzonego badania zatrudnionych było, wg deklaracji, 458 respondentów spośród

1359 ogółu niepełnosprawnych pracujących (tj. 33,70 %). W pozyskanej do badania

grupie 308 ankietowanych zamieszkiwało na terenie gmin wiejskich, co stanowi 32,32

% wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z tych terenów. Z kolei w tej kategorii

150 osób zamieszkiwało gminy miejsko-wiejskie (tj. 36,95 % zatrudnionych

niepełnosprawnych z obszaru jednostek samorządu terytorialnego o charakterze

mieszanym tzn. miejsko-wiejskim). W trakcie badania 85 niepełnosprawnych podało,

że pracuje w spółdzielczości inwalidzkiej. Stanowi to jedynie w skali kraju 6,25 %

wszystkich zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych. Pracownicy spółdzielni

inwalidzkich rekrutowali się w 55 przypadkach z gmin wiejskich (tj. 5,77 % wszystkich

zatrudnionych z tych terenów) i w 30 przypadkach z gmin miejsko-wiejskich

(odpowiednio 7,39 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z tych terenów).

Zdecydowanie lepiej przedstawia się statystyka zatrudnienia osób niepełnosprawnych

w zakładach pracy chronionej (ZPCh). Zatrudnienie u takiego pracodawcy

zadeklarowało 259 badanych, czyli 19,06 %. Oznacza to, że prawie co piąta osoba

niepełnosprawna jest zawodowo związana z podmiotami posiadającymi status ZPCh.

85

259

123

84

54 55 33

0

50

100

150

200

250

300

spółdzielczośćinwalidzka

zakład pracychronionej

zakładaktywnościzawodowej

gospodarstworolne

własnadziałalność

gospodarcza

inne brak danych

18

W praktyce oznacza to, że wykorzystywane przez zatrudnionych niepełnosprawnych

wszelkie obiekty i pomieszczenia odpowiadają specyficznym wymogom i uwzględniają

potrzeby osób niepełnosprawnych. W takich zakładach zapewniana jest opieka lekarska,

poradnictwo i usługi rehabilitacyjne, tworzony jest zakładowy fundusz rehabilitacji

osób niepełnosprawnych. W 259 osobowej grupie pracowników ZPCh znaleźli się

niepełnosprawni z terenu gmin wiejskich w liczbie 166 (co stanowi 17,42 % wszystkich

zatrudnionych z takich jednostek samorządu terytorialnego) oraz 93 niepełnosprawnych

z terenu miejsko-wiejskich jednostek samorządu terytorialnego (co stanowi 22,91 %

wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z tych terenów). W zakładach aktywności

zawodowej pracowało 123 ankietowanych (9,05 % wszystkich zatrudnionych

niepełnosprawnych). Z gmin wiejskich pracę taką otrzymało 114 osób, z gmin miejsko-

wiejskich zaledwie 9 (tj. odpowiednio 11,96 % i 2,22% wszystkich zatrudnionych

z danego typu gminy). W gospodarstwie rolnym ogółem pracowało 84 respondentów

(6,18 % zatrudnionych niepełnosprawnych); 68 osób pochodziło z gmin wiejskich

(stanowiły one 7,14 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z gmin wiejskich)

i 16 osób z gmin miejsko-wiejskich (tj. 3,94 % wszystkich zatrudnionych

niepełnosprawnych z terenu takich gmin). Ankietowani wybrali również 54 razy

wskazanie „własna działalność gospodarcza”, co stanowi 3,97 % respondentów

w badaniu określających się jako pracujący. W tej grupie znalazło się 38 osób z terenów

gmin wiejskich i 16 osób z terenów gmin miejsko-wiejskich (odpowiednio). Oznacza

to, że właściwie miejsce zamieszkania (charakter gminy) nie ma, w rozwijaniu własnej

przedsiębiorczości osób niepełnosprawnych znaczenia.

W inny sposób realizuje zatrudnienie 55 respondentów (4,05 % zatrudnionych

niepełnosprawnych). Odpowiedzi takie wskazało 35 badanych z terenu gmin wiejskich

i 20 z terenu gmin miejsko-wiejskich. Stanowili oni w badaniu odpowiednio 3,67 %

i 4,93 % wszystkich niepełnosprawnych z danego typu gminy. W trakcie badania 33

respondentów nie udzieliło informacji (brak danych); problem dotyczył 2,43 %

pracujących niepełnosprawnych. W grupie „brak danych” znalazło się 16

ankietowanych z terenu gmin wiejskich (tj. 1,68 % wszystkich niepełnosprawnych

zatrudnionych z gmin wiejskich) i 17 ankietowanych z terenu gmin miejsko-wiejskich

(tj. 4,19 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z obszaru gmin miejsko-

wiejskich).

Osoby niepełnosprawne pracujące w 118 przypadkach wskazały również dodatkowe

miejsce pracy. Stanowi to 8,68 % wszystkich pracujących niepełnosprawnych

19

poddanych badaniu. W 77 przypadkach respondenci zamieszkiwali na terenie gmin

wiejskich, w 41 przypadkach na terenie gmin mieszanych tj. miejsko-wiejskich (tj.

odpowiednio 8,07 % i 10,10 % wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych z terenu

o określonym charakterze gminy).

Wykres 3. Dodatkowe miejsce pracy Źródło: opracowanie własne

Firmę sektora państwowego, jako dodatkowe miejsce pracy, wskazało 6

niepełnosprawnych, co stanowi 5,08 % osób niepełnosprawnych posiadających pracę

dodatkową. Pośród badanych osób wszystkie pochodziły z terenów wiejskich

i stanowiły łącznie 7,79 % osób niepełnosprawnych z terenu gmin wiejskich

posiadających dodatkową pracę. Alternatywę „firma prywatna”, jako dodatkowe

miejsce pracy, wybrały 23 osoby (19,49 % wszystkich niepełnosprawnych

posiadających dodatkowe miejsce pracy). Spośród wybierających „firmę prywatną” 11

osób zamieszkiwało na terenie gminy wiejskiej (tj. 14,29 % niepełnosprawnych z terenu

gmin wiejskich posiadających pracę dodatkową), 12 osób zamieszkiwało gminy

miejsko-wiejskie (tj. 29,27 % niepełnosprawnych z terenu gmin miejsko-wiejskich

posiadających pracę dodatkową). Dodatkową pracę w zakładzie pracy chronionej

znalazło 6 respondentów (czyli 5,08 % niepełnosprawnych „dorabiających”); w tym 4

osoby badane pochodziły z terenów wiejskich (tj. 5,19 % niepełnosprawnych z terenu

gmin wiejskich posiadających pracę dodatkową) i 2 osoby z terenu gmin miejsko-

wiejskich (tj. 4,88 % niepełnosprawnych z terenu gmin miejsko-wiejskich

posiadających pracę dodatkową). Jedna osoba przyznała (tj. 0,85 % niepełnosprawnych

posiadających dodatkową pracę), że posiada dodatkowe zatrudnienie w zakładzie

aktywności zawodowej (ZAZ). Respondent zamieszkiwał gminę wiejską, a jego

6

23

6 1

52

7

23

0

10

20

30

40

50

60

firma sektorapaństwowego

firmaprywatna

zakład pracychronionej

zakładaktywnościzawodowej

gospodarstworolne

własnadziałalność

gospodarcza

inne

20

wskazanie stanowiło 1,30 % ogółu niepełnosprawnych z tego typu gmin posiadających

dodatkową pracę. Gospodarstwo rolne, jako miejsce dodatkowej pracy, wskazało 52

respondentów (44,07 % niepełnosprawnych dodatkowo zarobkujących).

W 35 przypadkach pochodzili oni z terenów gmin wiejskich Polski (tj. 45,45 %

niepełnosprawnych z terenu gmin wiejskich posiadających dodatkową pracę), a w 17

przypadkach z gmin miejsko-wiejskich (tj. 41,46 % niepełnosprawnych z terenu gmin

miejsko-wiejskich posiadających dodatkową pracę). W badaniu pojawiła się także, w 7

przypadkach, odpowiedź „własna działalność gospodarcza” (tj. 5,93 % dodatkowo

zarobkujących niepełnosprawnych); 6 respondentów pochodziło z terenów wiejskich (tj.

7,79 % niepełnosprawnych z terenu gmin wiejskich posiadających dodatkową pracę)

a tylko 1 z terenów miejsko-wiejskich (co stanowi 2,44 % osób niepełnosprawnych

z terenu gmin miejsko-wiejskich posiadających dodatkową pracę). W 23 przypadkach

(19,49 % dorabiających dodatkowo niepełnosprawnych) podano alternatywę „inne”

(wyżej niesklasyfikowane), co stanowi 19,49 % zarobkujących dodatkowo

niepełnosprawnych inaczej jak wyżej opisane. Pośród tych osób 14 zamieszkiwało na

terenach wiejskich i 9 na terenach miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 18,18 % i 21,95

% niepełnosprawnych dodatkowo zarobkujących z terenu gminy o określonym

w badaniu charakterze).Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie

załączonym do niniejszego raportu (tabela 2).

Badanie pokazało, że w przypadku niepełnosprawnych zaledwie 27,18 % pracuje

zarobkowo. Najczęściej, zgodnie z deklaracjami, osoby niepełnosprawne są zatrudniane

w przedsiębiorstwach prywatnych (33,70 % pracujących niepełnosprawnych). Niewielu

z respondentów posiada dodatkową pracę. Spośród dodatkowo zarabiających

niepełnosprawnych najczęściej czerpią oni dochód z pracy w gospodarstwie rolnym

(44,07 % dodatkowo zarobkujących).

2.1.2. Sposoby znalezienia pracy przez niepełnosprawnych

W dalszej części badania respondenci (pracujący niepełnosprawni) wymieniali, w jaki

sposób znaleźli pracę.

21

Wykres 4. Sposób znalezienia pracy przez badanych Źródło: opracowanie własne

Na to pytanie udzielili odpowiedzi wszyscy pracujący respondenci tj. 1359 osób (953

osoby z gmin typu wiejskiego oraz 406 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim).

Ankietowani niepełnosprawni wskazali w 113 przypadkach Powiatowy Urząd Pracy

i jego pośrednictwo w znalezieniu zatrudnienia, co stanowi 8,31 % ogółu pracujących.

Z terenu gmin o charakterze wiejskim wskazano PUP w 75 przypadkach (tj. 7,87 %

wszystkich zatrudnionych na terenach wiejskich) jako sposób na znalezienie pracy, zaś

na terenach gmin miejsko-wiejskich wskazano PUP w 38 odpowiedziach (tj. 9,36 %

wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych na terenie gmin miejsko-wiejskich).

Respondenci wskazywali także, jako sposób na znalezienie przez siebie pracy, biuro

pośrednictwa pracy i agencję doradztwa personalnego. Łącznie wskazano taki sposób

w 24 wywiadach (tj. wskazanie przez 1,77 % wszystkich zatrudnionych

niepełnosprawnych), w tym w 16 przypadkach to osoby z terenu gmin wiejskich i 8

z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio dla charakterystycznego typu gminy

1,68 % i 1,97 %). W 635 (46,73 %) przypadkach respondenci znajdowali pracę pytając

o nią bezpośrednio u pracodawcy. Zaznaczono, że respondenci z terenu gmin wiejskich

uczynili tak w 438 przypadkach (tj. 45,96 % wszystkich zatrudnionych z tego typu

gmin), respondenci z terenów gmin miejsko-wiejskich wskazali taki sposób w 197

przypadkach (tj. 48,52 % wszystkich niepełnosprawnych z terenu gmin o charakterze

113

24

635

162

69 20

322

24 45

0

100

200

300

400

500

600

700

22

mieszanym). Wśród badanych grupa 162 niepełnosprawnych (11,92 %) zadeklarowała,

że szukając pracy dokonała samozatrudnienia. W ten sposób bezrobotnymi przestało

być 121 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 12,70 % wszystkich pracujących

niepełnosprawnych z takich gmin) oraz 41 respondentów z terenów gmin miejsko-

wiejskich (10,10 % wszystkich pracujących niepełnosprawnych z takich gmin). Dalej

wskazywano, jako sposób na zdobycie zatrudnienia, ogłoszenia z prasy lub Internetu.

Ten sposób okazał się skuteczny w 69 przypadkach (5,08 % pytanych); z tego 47 osób

z terenów wiejskich i 22 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,93 % i 5,42 %

wszystkich niepełnosprawnych z danego typu gminy). 20 ankietowanych (1,47 %)

znalazło pracę dzięki pośrednictwu organizacji pozarządowych działających na rzecz

ON. Pracę w taki sposób otrzymało 16 mieszkańców gmin wiejskich (tj. 1,68 %

wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych z gmin wiejskich) i 4 mieszkańców gmin

miejsko-wiejskich (tj. 0,99 % wszystkich zatrudnionych z obszarów miejsko-wiejskich).

W zmianie swojego statusu zawodowego, w poszukiwaniu pracy 322 badanych (23,69

%) zgłosiło, że korzystali z pomocy rodziny i znajomych. Taki sposób za skuteczny

uznało 229 respondentów z terenu gmin wiejskich (tj. 24,03 % pracujących

respondentów z terenu gmin wiejskich) i 93 respondentów z terenu gmin miejsko-

wiejskich (tj. 22,91 zatrudnionych niepełnosprawnych z terenu miejsko-wiejskiego).

Zatrudnieni niepełnosprawni respondenci korzystali także z samodzielnego dawania

ogłoszenia w prasie, Internecie. W 24 przypadkach (1,77 %) taka decyzja okazała się

słuszna, a postępowanie skuteczne; w tym 22 osoby z terenów gmin wiejskich oraz 2

z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 2,31 % oraz 0,49 % zatrudnionych

niepełnosprawnych z poszczególnych typów gmin). Jeszcze inne sposoby na

znalezienie pracy wymieniło 45 respondentów (3,31 %). Mieszkańcy-respondenci

z gmin wiejskich „inaczej” ale skutecznie szukali pracy w 31 przypadkach, z gmin

miejsko-wiejskich w 14 przypadkach (tj. odpowiednio 3,25 % i 3,45 % wszystkich

znajdujących pracę z określonego typu gmin). Szczegółowe zestawienia ilościowe

zawarte są w aneksie (tabela 3).

W badaniu okazało się, że respondenci nierzadko wskazywali więcej niż jeden sposób

na znalezienie pracy. Być może skuteczność poszczególnych sposobów znajdowania

zatrudnienia przez niepełnosprawnych, ich upór i działanie wielokanałowe przyniosło

oczekiwany efekt w postaci etatu. Rozkład odpowiedzi pokazuje jednoznacznie, że

bezpośrednie poszukiwanie zatrudnienia u pracodawcy jest najskuteczniejszą metodą

23

poszukiwania zajęcia dla osób niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich i gmin

miejsko-wiejskich.

2.1.3. Wymogi przystosowania stanowisk pracy

W celu zbadania opinii respondentów na temat stanowiska pracy, zadano im

pytanie, czy stanowisko pracy wymagało specjalnego przystosowania do potrzeb osób

niepełnosprawnych?

Wykres 5. Przystosowanie stanowiska pracy Źródło: opracowanie własne

Twierdząco odpowiedziało 73 respondentów, co stanowiło 5,37 % pracujących

niepełnosprawnych. Pośród tej grupy 46 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 4,83 %

osób wszystkich niepełnosprawnych z gmin wiejskich), 27 osób zamieszkiwało gminy

miejsko-wiejskie (tj. 6,65 % wszystkich osób niepełnosprawnych z terenów gmin

miejsko-wiejskich). Respondenci w zdecydowanej większości odpowiadali, że ich

stanowisko pracy nie wymagało specjalnego dostosowania (1156 wskazań, tj. 85,06 %

pracujących niepełnosprawnych). W tej grupie 816 osób zamieszkiwało tereny wiejskie

(tj. 85,62 % wszystkich osób niepełnosprawnych z tych terenów) a 340 tereny miejsko-

wiejskie (tj. 83,74 % wszystkich osób niepełnosprawnych z takich terenów). Braki

wiedzy w tym zakresie wskazało 127 niepełnosprawnych odpowiadając „nie wiem”

(tj. 9,35 % wszystkich pracujących); 90 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 9,44 %

wszystkich pracujących z tego typu gmin) a 37 osób zamieszkiwało tereny miejsko-

tak; 73

nie; 1156

nie wiem; 127 brak danych; 3

24

wiejskie (tj. 9,11 % wszystkich pracujących z tego typu gmin). W 3 przypadkach (0,22

%) nastąpił „brak danych” (1 osoba z terenów wiejskich, tj. 0,1 % wszystkich

pracujących z takich terenów oraz 2 osoby z gmin miejsko-wiejskich, tj. 0,49 %

wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z takich gmin).

2.1.4. Formy zatrudniania osób niepełnosprawnych

Pracujące niepełnosprawne osoby, uczestniczące w badaniu informowały na podstawie

jakiej umowy są zatrudnione. Spośród ogółem zatrudnionych 1359 osób najwięcej,

44,08 % tj. 599 osób było zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas

nieokreślony.

Wykres 6. Forma zatrudnienia osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

W grupie respondentów zatrudnionych na czas nieokreślony znalazło się 408

przedstawicieli z terenu gmin wiejskich (stanowili oni 42,81 % wszystkich badanych

niepełnosprawnych mieszkańców pochodzących z terenów gmin wiejskich) i 191

przedstawicieli z terenów gmin miejsko-wiejskich (stanowili 47,04 % wszystkich

badanych niepełnosprawnych mieszkańców pochodzących z terenów gmin miejsko-

wiejskich). Drugą kategorię, choć mniej liczną, stanowili pracownicy-respondenci

zatrudnieni na umowę o pracę na czas określony. Grupa ta liczyła 481 osób (35,39 %) -

599

481

14 74

46 141

4

umowa o pracę na czas nieokreślony umowa o pracę na czas określony

umowa o dzieło umowa zlecenie

umowa ustna nie dotyczy, praca na własny rachunek

brak danych

25

mieszkańcy terenów wiejskich stanowili 354 osoby (tj. 37,15 % wszystkich

zatrudnionych z terenów gmin wiejskich), a z terenów miejsko-wiejskich 127 osób

(tj. 31,28 % wszystkich zatrudnionych z terenów o specyfice mieszanej). Najmniejszą

grupę spośród pracujących stanowili niepełnosprawni umawiający się o dzieło - 14 osób

(1,03 %) pracuje na umowę o dzieło; 9 osób pochodzących z terenów wiejskich (tj. 0,94

%) i 5 z terenów miejsko-wiejskich (tj. 1,23 % wszystkich pochodzących

niepełnosprawnych terenów miejsko-wiejskich). Na umowę zlecenie w badanym

okresie pracowało 74 respondentów (5,45 % wszystkich zatrudnionych

niepełnosprawnych).

W tej kategorii mieszkańcy gmin wiejskich stanowili 45 osób (4,72 % badanych

z terenów wiejskich), mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich stanowili 29 osób (7,14 %

badanych z terenów miejsko-wiejskich). Część ankietowanych (46 osób, tj. 3,38 %)

wybrało odpowiedź „umowa ustna”, 30 takich osób zamieszkiwało tereny wiejskie

(3,15 % wszystkich badanych z takich terenów) i 16 tereny miejsko-wiejskie (3,94 %

wszystkich badanych z terenów gmin miejsko-wiejskich). Kolejną analizowaną grupę

(141 osób, tj. 10,38 %) stanowili respondenci którzy udzielili odpowiedzi „nie dotyczy,

praca na własny rachunek”. Statystycznie częściej odpowiadali tak mieszkańcy terenów

wiejskich (106 osób, co stanowi 10,38 % wszystkich zatrudnionych z takich gmin),

rzadziej mieszkańcy terenów miejsko-wiejskich (35 osób, co stanowi 8,62 %

wszystkich zamieszkałych w gminach mieszanych). W 4 przypadkach (0,29 %) nie

uzyskano odpowiedzi („brak danych”). W 1 przypadku respondent zamieszkiwał tereny

wiejskie (stanowił 0,1 % wszystkich zatrudnionych z terenów wiejskich), w 3

przypadkach zamieszkiwał tereny miejsko-wiejskie (0,74 % wszystkich zatrudnionych

z takich terenów). Szczegółowe zestawienia ilościowe prezentowane są w aneksie

(tabela 5).

Badania wykazały, że osoby niepełnosprawne, które znalazły zatrudnienie, były

zazwyczaj związane z pracodawcą umową o pracę (prawie 80 % wskazań) – w tym

44,08 % umową na czas nieokreślony. Co dziesiąty badany pracował też na rachunek

własny.

26

2.1.5. Satysfakcja z wykonywanej pracy

Jedno z pytań badawczych dotyczyło zadowolenia respondentów z wykonywanej przez

nie pracy. W tym celu zastosowano w ankiecie skalę, która umożliwiła badanym

odpowiedź od „zdecydowanie tak” do „zdecydowanie nie”.

Tabela 1. Sposób zadowolenia osób niepełnosprawnych z wykonywanej pracy

Polska Typ gminy

wiejska miejsko - wiejska

OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406

ZADOWOLENIE Z PRACY

zdecydowanie tak n 406 303 103

% 29,87% 31,79% 25,37%

raczej tak n 684 482 202

% 50,33% 50,58% 49,75%

ani tak, ani nie n 188 115 73

% 13,83% 12,07% 17,98%

raczej nie n 66 42 24

% 4,86% 4,41% 5,91%

zdecydowanie nie n 11 9 2

% 0,81% 0,94% 0,49%

brak danych n 4 2 2

% 0,29% 0,21% 0,49%

OCENA ZADOWOLENIA Z PRACY

ŚREDNIA (*) 4,04 4,08 3,94

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu pracujących respondentów (wiersz nr 1)

(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 1 - zdecydowania nie, 2 - raczej nie, 3 - ani tak, ani nie, 4 - raczej tak, 5

- zdecydowanie tak

Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety

Analiza wyników wykazała, że odpowiedź skrajną „zdecydowanie tak”, czyli

największe, zadowolenie z wykonywanych obowiązków służbowych wybrało 406 osób

(29,87 % badanych). Spośród nich 303 to mieszkańcy terenów wiejskich (31,79 %

wszystkich zatrudnionych z tych terenów) i 103 osoby mieszkające na terenach

miejsko-wiejskich (25,37 % wszystkich niepełnosprawnych pracujących z takiego typu

gmin). Najwięcej osób odpowiedziało „raczej tak” – 684, co stanowi 50,33 % badanej

grupy. W tej zbiorowości 482 niepełnosprawnych pochodziło z terenów gmin wiejskich

(tj. 50,58 % wszystkich zatrudnionych z takich gmin), 202 niepełnosprawnych

27

z terenów gmin miejsko-wiejskich (49,75 % zatrudnionych z gmin miejsko-wiejskich).

Odpowiedzi „ani tak, ani nie” udzieliło 188 badanych (13,83 %). 115 osób to

mieszkańcy gmin wiejskich (stanowiący 12,07 % wszystkich zatrudnionych

niepełnosprawnych z gmin wiejskich) i 73 osoby mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich

(stanowiący 17,98 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z gmin miejsko-

wiejskich). Nie wszystkie osoby niepełnosprawne były zadowolone z pracy.

Niezadowolenie („raczej nie”) wyraziło 66 pracujących (4,86 %); 42 osoby z terenów

wiejskich (4,41 % wszystkich pracujących niepełnosprawnych z takich terenów) i 24

osoby z terenów miejsko-wiejskich (5,91 % wszystkich zatrudnionych

niepełnosprawnych z takich terenów). „Zdecydowanie nie” zadeklarowało 11 osób

(0,81 %), z których 9 pochodziło z terenów wiejskich (0,94 % wszystkich badanych

z takich terenów) i 2 z terenów miejsko-wiejskich (0,49 % wszystkich badanych

z takich terenów). W 4 przypadkach (0,29 %) brak było danych. Po przyporządkowaniu

wartości liczbowych określonym kategoriom (tj. zdecydowanie tak - 5, raczej tak - 4,

ani tak, ani nie - 3, raczej nie - 2, zdecydowanie nie - 1) można było ocenić stopień

zadowolenia osoby niepełnosprawnej z pracy. Średnia ocena zadowolenia wyliczona

w skali 5-stopniowej osiągnęła poziom 4,04. W gminach o charakterze wiejskim

„współczynnik zadowolenia” był nieco wyższy i wynosił 4,08. W gminach

o charakterze mieszanym (miejsko-wiejskim) zadowolenie niepełnosprawnych z pracy

oceniono na poziomie 3,94.

2.1.6. Bezrobocie osób niepełnosprawnych oraz czynniki je determinujące

Ogółem w badanej próbie 649 osób stanowili bezrobotni. Dane zawarte na wykresie 7

wskazują na czas pozostawania bez pracy.

28

Wykres 7. Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

Największą kategorię bezrobotnych stanowiły osoby niepełnosprawne pozostające bez

pracy „powyżej 60 miesięcy”. Takich osób było195 i stanowiły one aż 30,05 % ogółu

bezrobotnych niepełnosprawnych. W tej najliczniejszej grupie 136 osób pochodziło

z gmin wiejskich (stanowili 31,42 % wszystkich bezrobotnych z takich gmin) i 59

z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (stanowili 27,31 % wszystkich

niepełnosprawnych bezrobotnych z takich terenów).

„13-36 miesięcy” wskazało 177 niepełnosprawnych (27,27 %); 118 osób pochodziło

z terenów wiejskich (27,25 % wszystkich niepełnosprawnych z takich gmin), 59 osób

pochodziło z terenów miejsko-wiejskich (27,31 % wszystkich niepełnosprawnych

z takich gmin). Dalej wskazywano „37-60 miesięcy” i łącznie tyle czasu bezrobotnymi

było 108 osób (16,64 %); 77 osób pochodziło z gmin wiejskich (tj. 17,78 % wszystkich

bezrobotnych respondentów z takich gmin), 31 osób pochodziło z terenów gmin

miejsko-wiejskich (tj. 14,35 % wszystkich bezrobotnych respondentów z takich gmin).

Biorąc pod uwagę długość okresu przez jaki pozostawali respondenci bez pracy, „do 1

miesiąca” bezrobotnymi było 12 niepełnosprawnych (tj. 1,85 % ogółu bezrobotnych

respondentów). W tej grupie 7 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 1,62 %

wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin wiejskich) i 5 gminy miejsko-

wiejskie (tj. 2,31 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin miejsko-

wiejskich). Drugą kategorię stanowili pozostający bez pracy „2-6 miesięcy”. W badaniu

ogólnopolskim 47 respondentów wybrało tę odpowiedź, co stanowiło 7,24 %

wszystkich badanych niepełnosprawnych. 29 spośród tych osób zamieszkiwało tereny

12

47

91

177

108

195

19

0

50

100

150

200

250

do 1 miesiąca 2 - 6 miesięcy 7 - 12miesięcy

13 - 36miesięcy

37 - 60miesięcy

powyżej 60miesięcy

brak danych

29

gmin wiejskich (tj. 6,70 % wszystkich bezrobotnych z takich gmin), 18 osób

zamieszkiwało tereny gmin miejsko-wiejskich (tj. 8,33 % wszystkich bezrobotnych

z takich gmin). „7-12 miesięcy” bez pracy pozostawało 91 osób (14,02 %). Tutaj 54

osoby pochodziły z gmin wiejskich (12,47 % respondentów z gmin wiejskich) i 37 %

respondentów z gmin miejsko-wiejskich (17,13 % respondentów z gmin miejsko-

wiejskich). „Brak danych” zaznaczono w 19 przypadkach (2,93 % badanych

przypadków); 12 przypadków z gmin wiejskich (2,77 % wszystkich bezrobotnych

z takich gmin) i 7 przypadków z gmin miejsko-wiejskich (3,24 % wszystkich

bezrobotnych z gmin mieszanych).

Uzyskane wyniki nie napawają optymizmem, wykazały, że 74 % bezrobotnych

niepełnosprawnych respondentów (74 %) było bezrobotnych, w chwili badania, dłużej

niż rok.

Badanie w ramach projektu „Determinanty aktywności zawodowej osób

niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich” miało na celu również

zdiagnozowanie, jakie czynniki zdaniem bezrobotnych niepełnosprawnych wpłynęły na

utratę przez nich pracy. Badani informowali, czy w ciągu ostatnich 5 lat pracowali

zawodowo poza rolnictwem. Twierdząco odpowiedziały 324 osoby (49,92 %

niepełnosprawnych bezrobotnych). W tej grupie znalazło się 207 niepełnosprawnych

z terenów wiejskich (tj. 47,81 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin

o charakterze wiejskim) i 117 niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin o charakterze

mieszanym, tzn. miejsko-wiejskim (54,17 % wszystkich niepełnosprawnych

bezrobotnych z gmin o charakterze mieszanym). Podobna liczba respondentów

bezrobotnych – 317 osób (48,84 %), w przeciągu ostatnich 5 lat nie pracowało poza

rolnictwem; wśród nich 220 pochodziło z terenów wiejskich (stanowili 50,81 %

wszystkich badanych bezrobotnych z gmin wiejskich) i 97 z terenów miejsko-wiejskich

(stanowili 44,91 % wszystkich badanych bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich).

„Brak danych” zaznaczono w 8 przypadkach (1,23 %), 6 osób z gmin wiejskich nie

wybrało odpowiedzi (tj. 1,39 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin

o charakterze wiejskim) oraz 2 z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,93 % wszystkich

niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin o charakterze miejsko-wiejskim).

30

Wykres 8. Przyczyny utraty pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

Czynniki, jakie zdaniem respondentów, wpłynęły na utratę przez nich zatrudnienia są

różne. Największy odsetek badanych (134 osoby – 41,36 %) wskazało na pogarszający

się stan zdrowia, dużą grupę (97 osób – 29,94 %) stanowiły osoby, które jako przyczynę

utraty pracy podały reorganizację/redukcję zatrudniania. Najmniej respondentów

wymieniło takie przyczyny, jak problemy ze zdobywaniem nowych kwalifikacji (7 osób

– 2,16 %), zbyt niskie kwalifikacje (12 osób – 3,70 %) i konflikty w miejscu pracy (13

– 4,01 %).

Pogarszający się stan zdrowia, czy nasilenia choroby był główną przyczyna dla 85 osób

z terenów wiejskich (tj. 41,06 % wszystkich bezrobotnych z terenów wiejskich) i dla 49

z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 41,88 % wszystkich bezrobotnych z terenów

miejsko-wiejskich). Reorganizację/redukcję zatrudnienia wskazało 66 respondentów

z gmin wiejskich (stanowili 31,88 % wszystkich respondentów z takiego typu gmin)

oraz 31 z miejsko-wiejskich (stanowili 26,50 % ogółu badanych z gmin o charakterze

mieszanym). wskazało 9 mieszkańców gmin wiejskich i 3 mieszkańców gmin miejsko-

wiejskich (tj. odpowiednio 4,35 % i 2,56 % ogółu niepełnosprawnych bezrobotnych

z danego typu gminy). Badane osoby jako mało istotny powód wskazywały także

problemy ze zdobywaniem nowych kwalifikacji/umiejętności – 3 osoby z terenów

wiejskich (tj. 1,45 % wszystkich bezrobotnych niepełnosprawnych z terenów wiejskich)

48

97

19

134

12 7 13

55

0

20

40

60

80

100

120

140

160

31

i 4 z terenów miejsko-wiejskich (tj. 3,42 % wszystkich bezrobotnych

niepełnosprawnych z terenów miejsko-wiejskich); konflikty w miejscu pracy –10

mieszkańców badanych niepełnosprawnych z gmin wiejskich (tj. 4,83 % wszystkich

niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin wiejskich) i 3 z terenów miejsko-wiejskich (tj.

2,56 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich).

Stosunkowo liczną grupę stanowili w badaniu również respondenci wskazujący jeszcze

inne powody utraty pracy (55 osób, tj. 16,98 %), w tym wyróżniono 34 osoby z terenów

wiejskich (tj. 16,43 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin wiejskich)

i 21 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 17,95 % wszystkich niepełnosprawnych

bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich). Wskazano w 25 przypadkach problemy z

dojazdem do pracy (7,72 % bezrobotnych). W tej grupie respondentów znalazło się 17

mieszkańców gmin wiejskich i 8 gmin miejsko-wiejskich (odpowiednio 8,21 % i 6,84

% wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych pochodzących z danego typu gminy).

Likwidacje firmy jako przyczynę utraty pracy w badaniu wskazało 48 ankietowanych

(tj. 14,81 %), z czego 28 ankietowanych zamieszkiwało tereny wiejskie (stanowili 13,53

% wszystkich bezrobotnych niepełnosprawnych z terenów wiejskich) oraz 20

zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (stanowili 17,09 % wszystkich bezrobotnych

z miejsko-wiejskiego typu gmin). Dalej, 19 osób (5,86 %) podało jako przyczynę

niesprostanie oczekiwaniom pracodawcy. Problem taki dotyczył 13 respondentów

z terenów gmin wiejskich (stanowili oni 6,28 % wszystkich respondentów

zatrudnionych z gmin wiejskich) i 6 z gmin miejsko-wiejskich (stanowili oni 5,13 %

respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).

W wielu przypadkach badani respondenci, zgodnie z założeniami metodologicznymi,

wskazywali na kilka przyczyn utraty pracy. Podkreślić należy, że najczęstszymi

powodami utraty pracy przez niepełnosprawnych, zarówno z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich, były: pogarszający się stan zdrowia, czy nasilenie choroby oraz

reorganizacja/redukcja zatrudnienia.

32

Tabela 2. Zainteresowanie podjęciem pracy

Polska Typ gminy


OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216

W ROLNICTWIE

tak n 104 70 34

% 16,02% 16,17% 15,74%

nie n 405 266 139

% 62,40% 61,43% 64,35%

nie wiem n 101 68 33

% 15,56% 15,70% 15,28%

brak danych n 39 29 10

% 6,01% 6,70% 4,63%

POZA ROLNICTWEM

tak n 583 387 196

% 89,83% 89,38% 90,74%

nie n 30 21 9

% 4,62% 4,85% 4,17%

nie wiem n 33 23 10

% 5,08% 5,31% 4,63%

brak danych n 3 2 1

% 0,46% 0,46% 0,46%


Spośród 649 bezrobotnych, jedynie 104 (16,02 %) chciałoby podjąć pracę. W grupie

zainteresowanych zatrudnieniem znalazło się 70 respondentów z gmin wiejskich

(stanowili 16,17 % wszystkich respondentów z gmin wiejskich) oraz 34 respondentów

z terenów gmin miejsko-wiejskich (stanowili 15,74 % wszystkich respondentów z gmin

miejsko-wiejskich). Brak zainteresowania podjęciem pracy odnotowano w przypadku

405 bezrobotnych niepełnosprawnych (62,40 % badanych); w tym 266 z gmin

wiejskich (tj. 61,43 % bezrobotnych niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich)

i 139 z gmin miejsko-wiejskich (tj. 64,35 % bezrobotnych z terenów gmin miejsko-

wiejskich). Odpowiedź „nie wiem” wskazało 101 (15,56 %) niezdecydowanych. W tej

grupie 68 respondentów to ankietowani pochodzący z gmin wiejskich (tj. 15,70 ogółu

bezrobotnych z tego typu jst.) i 33 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj.

15,28 % ogółu bezrobotnych z tego typu jst.).

33

Jasnej deklaracji nie otrzymano od 39 osób (tj. 6,01 %). Przedmiotowy „brak danych”

dotyczył w 29 przypadkach mieszkańców gmin wiejskich (tj. 6,70 % ogółu

bezrobotnych z terenów wiejskich) i w 10 przypadkach mieszkańców terenów miejsko-

wiejskich (4,63 % mieszkańców terenów o charakterze mieszanym). Interesujących

danych dostarczyły odpowiedzi ankietowanych na pytanie, czy chciałyby podjąć pracę

poza rolnictwem. Ochotę zatrudnienia poza rolnictwem zadeklarowało aż 89,83 %

respondentów (583 osoby); w tym 387 osób z terenów wiejskich (tj. 89,38 %

wszystkich respondentów z tych terenów) i 196 osób z gmin miejsko-wiejskich (tj.

90,74 % ogółu respondentów z tych terenów). Pracą poza rolnictwem nie było

zainteresowanych 30 respondentów (4,62 %). Do tej grupy zaliczono 21 osób z gmin

wiejskich (tj. 4,85 % wszystkich bezrobotnych z gmin wiejskich) oraz 9 osób z gmin

miejsko-wiejskich (tj. 4,17 % wszystkich respondentów z gmin miejsko-wiejskich).

W badaniu odnotowano 33 osobową (5,08 %) grupę niezdecydowanych. W tej

liczebności znaleźli się w liczbie 23 przedstawiciele z gmin wiejskich (tj. 5,31 %

respondentów z tych gmin) oraz 10 przedstawicieli z gmin miejsko-wiejskich (tj. 4,63

% respondentów z gmin miejsko-wiejskich). Na postawione pytanie nie otrzymano

odpowiedzi od 3 respondentów tj. 0,46 % badanych („brak danych”). Nie potrafiło

wskazać żadnej odpowiedzi 2 respondentów z terenów wiejskich (stanowili 0,46 %

ogółu respondentów z terenów wiejskich) i 1 respondent z terenów miejsko-wiejskich

(brak odpowiedzi stanowił także w tej grupie 0,46 %). Z analizy przedstawionych

danych wynika, że niepełnosprawni respondenci oczekują raczej propozycji pracy poza

rolnictwem (9 na 10 wskazań) niż w rolnictwie. Być może ze względu na swoją

dysfunkcję uważają, że nie są w stanie podołać obowiązkom stosunkowo ciężkiej pracy

w rolnictwie. Typ gminy, z której pochodzili respondenci (wiejska lub miejsko-wiejska)

dobrani do badania, w zasadzie nie miał tu większego znaczenia.

Na pytanie dotyczące sposobów szukania pracy, respondenci mieli możliwość kilku

wyborów.

34

Wykres 9. Sposób szukania pracy przez bezrobotne osoby niepełnosprawne Źródło: opracowanie własne

Najwięcej ankietowanych wymieniło: „przez Powiatowy Urząd Pracy” – 522 wskazania

(80,43 % bezrobotnych); w tym 342 osoby z terenów wiejskich (tj. 78,98 %

respondentów z terenów wiejskich) i 180 osób z terenów gmin o charakterze miejsko-

wiejskim (tj. 83,33 % wszystkich respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).

Poprzez bezpośrednie wizyty jedynie 28 ankietowanych (4,31 %) poszukiwało pracy

przez biuro pośrednictwa pracy czy agencję doradztwa personalnego. W tej kategorii 16

respondentów pochodziło z terenów wiejskich (tj. 3,70 % wszystkich respondentów

z gmin wiejskich) oraz 12 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 5,56 %

wszystkich respondentów z gmin miejsko-wiejskich); U pracodawcy 240

ankietowanych (36,98 %). Z tej formy skorzystało 171 respondentów z gmin wiejskich

(tj. 39,49 % wszystkich respondentów z takich gmin) i 69 respondentów z gmin

o charakterze miejsko-wiejskim (tj. 31,94 % respondentów z takiego typu gmin).

Niemalże tyle samo osób 238 (36,67 %) odpowiedziało, że poszukuje pracy poprzez

przeglądanie ogłoszeń w prasie i Internecie. Ten sposób wykorzystało 173

bezrobotnych z terenów gmin wiejskich (stanowili 39,95 % ogółu bezrobotnych

z terenów gmin wiejskich) i 65 bezrobotnych niepełnosprawnych z terenu gmin

miejsko-wiejskich (stanowili 30,09 % respondentów z terenów miejsko-wiejskich). 26

ankietowanych zadeklarowało, że przy poszukiwaniu pracy korzysta z pomocy

organizacji i stowarzyszeń (tj. 4,01 % wskazań). Na ten sposób wskazało 19 osób

z terenów wiejskich (tj. 4,39 %) i 7 osób z terenów miejsko-wiejskich (3,24 %). Wyniki

522

28

240 238

26

381

38 34

0

100

200

300

400

500

600

przezPowiatowyUrząd Pracy

przez biuropośrednictwa

pracy,agencję

doradztwapersonalnego

bezpośredniou

pracodawcy

przeglądamogłoszenie w

prasie,Internecie

korzystam zpomocy

organizacji istowarzyszeń

korzystam zpomocyrodziny,

znajomych

sam dałemogłoszenie w

prasie,Internecie

w innysposób

35

badań pokazały, że wielu niepełnosprawnych bezrobotnych (381 osób tj. 58,71 %)

w poszukiwaniu pracy korzysta również z pomocy rodziny i znajomych; 259

respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 59,82 % wszystkich respondentów z gmin

wiejskich) oraz 122 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 56,48 %

respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich). Niewielu respondentów stwierdziło, że

sami dawali ogłoszenie w prasie lub Internecie (38 odpowiedzi tj. 5,86 % badanych); 23

osoby z terenów wiejskich (tj. 5,31 % wszystkich respondentów z terenów wiejskich)

i 15 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 6,94 % respondentów z terenów miejsko-

wiejskich). Inny, niesprecyzowany sposób znalezienia pracy zadeklarowało 34

ankietowanych (tj. 5,24%). W 22 przypadkach to mieszkający

z terenów wiejskich (tj. 5,08 % respondentów z takich gmin ) i w 12 przypadkach

mieszkający na terenach miejsko-wiejskich (tj. 5,56 % respondentów z takich

gmin).Badania pokazały, że niepełnosprawni bezrobotni szukają pracy przede

wszystkim: przez Powiatowy Urząd Pracy (80,43 %), korzystając z pomocy rodziny

i znajomych (58,71 %) oraz bezpośrednio u pracodawcy i przeglądając ogłoszenia

w prasie, Internecie (prawie 37 %). Z tej ostatniej formy zdecydowanie częściej

korzystają bezrobotni niepełnosprawni z terenów gmin wiejskich.

Oczekiwania bezrobotnych respondentów dotyczące pomocy w znalezieniu pracy

ilustruje wykres 10. Z danych wynika, że 493 osoby (tj.75,96 % ankietowanych)

oczekują pomocy w znalezieniu pracy. Taką odpowiedź wskazało 327

niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich (tj. 75,52 % wszystkich respondentów

takich terenów) i 166 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 76,85 %

wszystkich niepełnosprawnych z takich terenów). Pomocy nie oczekuje 140

respondentów (21,57 % badanych) licząc, że poradzą sobie sami; w tym 93

respondentów zamieszkiwało tereny wiejskie (21,48 % wszystkich respondentów

zamieszkałych na terenach wiejskich) oraz 47 respondentów zamieszkałych tereny

mieszane tj. miejsko-wiejskie (stanowili 21,76 % wszystkich respondentów

zamieszkałych tereny miejsko-wiejskie). Na postawione pytanie o pomoc w znalezieniu

pracy, 16 ankietowanych (tj. 2,47 %) nie udzieliło odpowiedzi. W tej grupie 13 osób

zamieszkiwało gminy wiejskie (tj. 3 % wszystkich respondentów z takich terenów) i 3

osoby zamieszkiwały w gminach miejsko-wiejskich (tj. 1,39 % respondentów z takich

gmin).

36

Z badań wynika, że większość niepełnosprawnych respondentów oczekuje pomocy

w znalezieniu pracy – 429 osób (tj. 87,02 % respondentów oczekujących pomocy).

Wykres 10. Oczekiwania pomocy w związku z poszukiwaniem pracy Źródło: opracowanie własne

W tym 281 zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 85,93 % oczekujących pomocy

respondentów z terenów gmin wiejskich) oraz 148 osób (tj. 89,16 %) respondentów

z terenów gmin miejsko-wiejskich. Znacznie mniej respondentów - 209 osób (tj. 42,39

%) oczekiwało porady w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych. Zainteresowani

taką formą wsparcia byli w 141 przypadkach mieszkańcy gmin wiejskich (tj. 43,12 %)

i w 68 przypadkach mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich (tj. 40,96 %). Porady

w przygotowaniu do rozmowy kwalifikacyjnej oczekiwało 163 ankietowanych (tj.

33,06 %); w tym 110 osób z gmin wiejskich (33,64 %) i 53 osoby z gmin miejsko-

wiejskich (31,93 %). Znacząca grupa respondentów - 111 osób (22,52 %) deklarowała

kłopoty w przemieszczaniu się i w związku z tym oczekuje pomocy w transporcie.

W grupie tej znalazło się 70 osób z terenów wiejskich (21,41 %) i 41 osób z terenów

miejsko-wiejskich (tj. 24,70 %). Poza wskazanymi wyżej formami pomocy respondenci

zgłaszali potrzebę motywacji - rozmowy zachęcającej do podjęcia działania (97 osób -

19,68 %). Wśród tych ankietowanych 59 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 18,04

%) i 38 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 22,89 %). Jeszcze innej pomocy

oczekiwało 63 bezrobotnych niepełnosprawnych (12,78 %) - 41 respondentów z gmin

wiejskich (12,54 %) i 22 respondentów z gmin miejsko-wiejskich (13,25 %).

209

163

429

97 111

63

porady wprzygotowaniudokumentówaplikacyjnych

porady wprzygotowaniu do

rozmowykwalifikacyjnej

pomocy wposzukiwaniu ofert

pracy

rozmowyzachęcającej do

podjęcia działania,motywacji

pomocy w postacitransportu

innej pomocy0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

37

Analiza wyników badań wykazała, że najbardziej pożądanymi formami pomocy

zgłaszanymi przez bezrobotnych respondentów są: wsparcie w poszukiwaniu ofert

pracy (87,02 %) oraz porady w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych - CV, listu

motywacyjnego, podania (42,39 %).

Interesujące dla realizacji szczegółowych celów badań było uzyskanie od bezrobotnych

respondentów odpowiedzi, od kogo i w jakim zakresie oczekują pomocy w znalezieniu

pracy.

Tabela 3. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od

Powiatowego Urzędu Pracy

Polska Typ gminy


oczekuje pomocy ogółem 493 327 166

OD POWIATOWEGO URZĘDU PRACY

liczę całkowicie na pomoc n 187 120 67

% 37,93% 36,70% 40,36%

w dużym stopniu n 203 143 60

% 41,18% 43,73% 36,14%

w niewielkim stopniu n 53 29 24

% 10,75% 8,87% 14,46%

nie liczę na pomoc n 41 30 11

% 8,32% 9,17% 6,63%

brak danych n 9 5 4

% 1,83% 1,53% 2,41%


Respondenci oczekiwali pomocy przede wszystkim od Powiatowego Urzędu Pracy -

187 wskazań, tj. 37,93 % oczekujących całkowitej pomocy (120 mieszkańców z gmin

wiejskich tj. 36,70 % oraz 67 mieszkańców z terenów gmin miejsko-wiejskich tj. 40,36

%). W mniejszym stopniu takiej pomocy oczekiwało 203 respondentów (41,18 %),

w tym 143 potrzebujących pomocy respondentów zamieszkiwało tereny wiejskie (43,73

%) i 60 osób zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (36,14 %). 53 ankietowanych

pomocy PUP w znalezieniu pracy oczekiwało (10,75 %) - 29 osób z terenów gmin

wiejskich (8,87 %) i 24 osoby z terenów gmin miejsko-wiejskich (14,46 %). Na pomoc

PUP nie liczyło 41 respondentów (8,32 %) - 30 ankietowanych z terenów gmin

wiejskich (9,17 %) oraz 11z terenów miejsko-wiejskich (6,63 %). W 9 przypadkach

38

(1,83 %) odnotowano „brak danych”; w tym brak 5 wskazań od respondentów z gmin

wiejskich (1,53 %) i brak 4 wskazań od respondentów z terenów miejsko-wiejskich

(2,14 %).

Duża grupa bezrobotnych respondentów oczekuje pomocy w znalezieniu pracy od

rodziny i znajomych (Tabela 4).


rodziny i znajomych

Polska Typ gminy



OD RODZINY, ZNAJOMYCH


% 20,08% 19,27% 21,69%


% 40,77% 45,87% 30,72%


% 20,89% 19,57% 23,49%


% 13,39% 10,40% 19,28%


% 4,87% 4,89% 4,82%


Największa grupa respondentów – 201 osób (40,77 %) oczekiwała pomocy dużym

stopniu od rodziny i znajomych; 150 potrzebujących pomocy respondentów

zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 45,87 %) i 51 osób zamieszkiwało tereny miejsko-

wiejskie (30,72 %). Na całkowitą pomoc liczyło tylko 99 osób (20,08 % pytanych),

w tym 63 respondentów zamieszkiwało gminy wiejskie (19,27 %) i 36 respondentów

zamieszkiwało gminy miejsko-wiejskie (21,69 %). W niewielkim stopniu pomocy

w znalezieniu pracy od najbliższych oczekiwało 103 respondentów (tj. 20,89 %

ankietowanych); 64 osoby z terenów gmin wiejskich (19,57 %) i 39 osób z terenów

gmin miejsko-wiejskich (23,49 %). Na pomoc znajomych i rodziny nie liczyło 66

respondentów (13,39 %). W tej grupie takie przekonanie wyraziło 34 ankietowanych

z terenów gmin wiejskich (10,40 %) oraz 32 z terenów miejsko-wiejskich (19,28 %).

W 24 przypadkach (4,87 % odpowiedzi) odnotowano „brak danych”; w tym brak 16

39

wskazań od respondentów z gmin wiejskich (4,89 %) i brak 8 wskazań od

respondentów z terenów miejsko-wiejskich (4,82 %).

Respondenci oczekiwali też pomocy od Urzędu Gminy.


Urzędu Gminy

Polska Typ gminy



OD URZĘDU GMINY

liczę całkowicie na pomoc N 40 24 16

% 8,11% 7,34% 9,64%

w dużym stopniu N 85 57 28

% 17,24% 17,43% 16,87%

w niewielkim stopniu N 143 100 43

% 29,01% 30,58% 25,90%

nie liczę na pomoc N 180 119 61

% 36,51% 36,39% 36,75%

brak danych N 45 27 18

% 9,13% 8,26% 10,84%


Największa grupa – 180 bezrobotnych (36,51 %) nie liczy na pomoc urzędu gminy

(względnie miasta i gminy). Wśród nich jest 119 osób z gmin wiejskich (36,39 %) i 61

osób z gmin miejsko-wiejskich (36,75 %). Na całkowitą pomoc lokalnych władz

samorządowych liczyło 40 respondentów (8,11 % pytanych). W grupie tej znalazło się

24 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 7,34 % ogółu respondentów

zrekrutowanych z terenów wiejskich) oraz 16 respondentów pochodzących z terenów

miejsko-wiejskich (tj. 9,64 % pytanych respondentów z terenów gmin miejsko-

wiejskich). W dużym stopniu na wójtów w poszukiwaniu pracy liczyło 85

respondentów (17,24 %); w tym 57 respondentów z gmin typowo wiejskich (tj. 17,43 %

respondentów zamieszkałych na terenach wiejskich) oraz 28 respondentów z gmin

miejsko-wiejskich (tj. 16,87 %).

W niewielkim stopniu na pomoc jednostek samorządu terytorialnego liczyło 143

niepełnosprawnych (29,01 %) - 100 z gmin wiejskich (30,58 %) oraz 43 respondentów

40

z terenów miejsko-wiejskich (25,90 %). W 45 ankietach brakowało odpowiedzi (9,13

%). Brak danych dotyczył oczekiwań 27 mieszkańców gmin wiejskich (8,26 %) i 18

mieszkańców gmin miejsko-wiejskich (10,84 %).

Badani wskazywali również na swoje oczekiwania – dotyczące pomocy w znalezieniu

pracy – pod adresem sektora pozarządowego (Tabela 6).


sektora pozarządowego Polska Typ gminy



OD ORGANIZACJI I STOWARZYSZEŃ POZARZĄDOWYCH


% 2,64% 2,45% 3,01%


% 6,69% 6,12% 7,83%


% 23,12% 21,71% 25,90%


% 55,58% 58,41% 50,00%


% 11,97% 11,31% 13,25%


Największa grupa respondentów nie liczyła na pomoc organizacji pozarządowych

i stowarzyszeń - 274 osób (55,58 %). W tej grupie takie przekonanie wyraziło 191

ankietowanych z terenów gmin wiejskich (58,41 % respondentów z takich gmin) oraz

83 ankietowanych z terenów miejsko-wiejskich (50 %). Takie oczekiwania (odpowiedź

„liczę całkowicie”) łącznie zgłosiło 13 respondentów (2,64 % pytanych), w tym 8

respondentów zamieszkiwało gminy wiejskie (2,45 %) i 5 zamieszkiwało gminy

miejsko-wiejskie (3,01 %). W dużym stopniu od sektora pozarządowego pomocy

oczekiwało 33 respondentów (6,69 %) - 20 potrzebujących pomocy respondentów

zamieszkiwało tereny wiejskie (6,12 %) i 13 osób zamieszkiwało tereny miejsko-

wiejskie ( 7,83 %).

W niewielkim stopniu pomocy w znalezieniu pracy od trzeciego sektora oczekiwało

114 respondentów (23,12 %); 71 osób z terenów gmin wiejskich (21,71 %) i 43 osoby

41

z terenów gmin miejsko-wiejskich (25,90 %). Ponadto w 59 przypadkach (11,97 %

odpowiedzi) odnotowano „brak danych”; w tym brak 37 wskazań od respondentów

z gmin wiejskich (11,31 %) i brak wskazania od 22 respondentów z terenów miejsko-

wiejskich (13,25 %).

Niewielka grupa bezrobotnych respondentów liczy na pomoc parafii i kościoła

w znalezieniu pracy (Tabela 7).


parafii i Kościoła

Polska Typ gminy



OD PARAFII, KOŚCIOŁA


% 1,01% 1,22% 0,60%


% 2,03% 1,83% 2,41%


% 15,82% 18,04% 11,45%


% 68,36% 67,28% 70,48%


% 12,78% 11,62% 15,06%


Przeważająca grupa ankietowanych nie liczyła na pomoc kościoła - 337 osób (68,36 %);

w tym 220 z gmin wiejskich (67,28 %) i 117 z gmin miejsko-wiejskich (70,48

%).Całkowicie na pomoc parafii i kościoła liczy jedynie 5 niepełnosprawnych

bezrobotnych (1,01 %); w tym 4 osoby z gmin wiejskich (1,22 %) i 1 osoba z gmin

miejsko-wiejskich (0,60 %). W dużym stopniu na parafie i kościoły liczyło 10

respondentów (2,03 % pytanych), w tym 6 pytanych z gmin wiejskich (1,83 %) oraz 4

z gmin miejsko-wiejskich (2,41 %). W niewielkim stopniu na taką pomoc liczyło 78

zapytanych (15,82 %) - 59 zapytanych z gmin wiejskich (18,04 %) oraz 19 zapytanych

z terenów miejsko-wiejskich (11,45 %). „Brak danych” odnotowano w 63 wywiadach

(12,78 % pytanych); w tym nie wyraziło zdania 38 osób z gmin wiejskich (11,62 %)

oraz 25 osób z terenów miejsko-wiejskich (15,06 %). Rozkład odpowiedzi sugeruje, że

42

na pomoc parafii i kościoła liczą bardziej mieszkańcy gmin wiejskich.

Badani oczekiwali też pomocy „od innych” (Tabela 8). Bezrobotni niepełnosprawni

w 261 przypadkach (52,94 %) nie liczyli na pomoc „innych”. W tej grupie takie

przekonanie takie wyraziło 169 ankietowanych z terenów gmin wiejskich (51,68 %)

oraz 92 ankietowanych z terenów miejsko-wiejskich (55,42 %). Całkowicie od kogoś

innego pomocy oczekiwało 20 osób (4,06 % pytanych); w tym po 10 osób z gmin

wiejskich i gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,06 % i 6,02 % pytanych

z danego typu gminy).


innych Polska Typ gminy



OD INNYCH


% 4,06% 3,06% 6,02%


% 8,52% 8,26% 9,04%


% 20,49% 23,24% 15,06%


% 52,94% 51,68% 55,42%


% 14,00% 13,76% 14,46%


W dużym stopniu „od innych” pomocy oczekiwało 42 respondentów (8,52 %), w tym

27 z gmin wiejskich (8,26 %) i 15 z gmin miejsko-wiejskich (9,04 %). W niewielkim

stopniu pomocy w znalezieniu pracy od „kogoś innego” oczekiwało 101 respondentów

(20,49 %); 76 osób z terenów gmin wiejskich (23,24 %) i 25 osób z terenów gmin

miejsko-wiejskich (15,06 %). Ponadto w 69 przypadkach (14 % odpowiedzi)

odnotowano „brak danych”; w tym brak 45 wskazań od respondentów z gmin wiejskich

(13,76 %) i brak 24 wskazań od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (14,46 %).

Okazuje się, że bezrobotni niepełnosprawni najczęściej liczą na pomoc Powiatowego

Urzędu Pracy, rodziny i znajomych. Zaskakujące jest tutaj, że większość respondentów

43

odpowiedziała, iż nie liczy na pomoc organizacji i stowarzyszeń pozarządowych (np.

Caritas) oraz parafii i kościoła.

2.1.7. Podjęcie zatrudnienia na lokalnym rynku pracy

Respondenci mieli także możliwość dokonania oceny lokalnego rynku pracy biorąc pod

uwagę szanse na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, liczbę i atrakcyjność

ofert pracy. Do oceny lokalnego rynku pracy ankietowani wykorzystali 6 stopniową

skalę (bardzo dobrze, dobrze, ani dobrze ani źle, źle, bardzo źle, nie wiem.

Największa grupa respondentów – 1666 osób (33,32 %) „źle” oceniło rynek pracy.

W tym 1161 z terenów wiejskich i 505 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio

34,23 % i 31,41 % ogółu zapytanych respondentów z poszczególnych typów gmin).

Duży odsetek badanych – 1283 osoby (25,66 %) udzielił odpowiedzi „ani dobrze, ani

źle”; w tym 909 z gmin o specyfice wiejskiej (26,80 %) i 374 z gmin o charakterze

miejsko-wiejskim (23,26 %). Z kolei szanse na znalezienie pracy na lokalnym rynku

oceniło bardzo źle 955 respondentów (19,10 %), z tego 647 zamieszkiwało w gminach

wiejskich oraz 308 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (odpowiednio 19,07 %

i 19,15 %). Bardzo dobrze pod tym względem oceniło lokalny rynek w czasie badania

18 respondentów (0,36 %); w tym 14 zamieszkałych na terenach wiejskich (0,41 %)

oraz 4 na terenach miejsko-wiejskich (0,25 %). „Dobrze” odpowiedziało 200 badanych

(4 %) - 145 respondentów z terenów wiejskich i 55 respondentów z terenów miejsko-

wiejskich (odpowiednio 4,27 % i 3,42 %). „Nie wiem” oceniając lokalny rynek pod

względem możliwości znalezienia przez niepełnosprawnych zatrudnienia

odpowiedziało 870 ankietowanych (17,40 %), z których 515 osób to respondenci

z terenów gmin wiejskich (15,18 %) i 355 z terenów gmin miejsko-wiejskich (22,08 %).

W 8 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,16 %); w 1 przypadku od

respondenta z terenów wiejskich (0,03 %) i w 7 przypadkach od respondentów

z terenów miejsko-wiejskich (0,44 %).

Kolejne pytanie badawcze dotyczyło liczby ofert pracy skierowanych do osób

niepełnosprawnych na lokalnym rynku. Największa grupa ankietowanych „źle” lub

„bardzo źle ” oceniła lokalny rynek. „Źle” odpowiedziało 1658 pytanych (33,16 %);

w tym 1174 z terenów wiejskich i 484 z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 34,61

44

% i 30,10 %). Z kolei oferty pracy i ich ilość na lokalnym rynku oceniło „bardzo źle”

970 respondentów (19,40 %), z tego 656 (19,34 %) zamieszkiwało w gminach

wiejskich oraz 314 (19,53 %) zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich. Bardzo

dobrze pod tym względem oceniło tylko16 respondentów (0,32 %); w tym 11

zamieszkałych na terenach wiejskich (0,32 %) oraz 5 zamieszkałych na terenach

miejsko-wiejskich (0,31 %). „Dobrze”, jeśli idzie o liczę propozycji pracy,

odpowiedziało 165 badanych (3,30 %), w tym 123 respondentów z terenów wiejskich

i 42 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 3,63 % i 2,61 %). Duża

grupa badanych lokalnego rynku pod względem liczby ofert pracy nie oceniła „ani

dobrze, ani źle” - 1265 zapytanych (25,30 %); w tym 885 osób z gmin o specyfice

wiejskiej (26,09 %) i 380 osób z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (23,63 %). „Nie

wiem” oceniając lokalny rynek pod względem liczby oferowanych etatów dla

niepełnosprawnych odpowiedziało 916 ankietowanych (18,32 %), z których 541 osób to

respondenci z terenów gmin wiejskich (15,95 %) i 375 z terenów gmin miejsko-

wiejskich (23,32 %). W 10 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,2 %); w 2

przypadkach od badanych z terenów wiejskich (0,06 %) i w 8 przypadkach od osób


Ankietowani oceniali również atrakcyjność ofert pracy dla osób niepełnosprawnych.

Największa grupa badanych „źle” oceniła atrakcyjność propozycji pracy - 1668

pytanych (33,36 %); w tym 1163 z terenów wiejskich i 505 z terenów miejsko-

wiejskich (odpowiednio 34,29 % i 31,41 %). Do tego 1336 osób (26,72 %) nie potrafiła

wskazując „ani dobrze, ani źle” ocenić atrakcyjności ofert na lokalnym rynku; w tym

944 osób z gmin o specyfice wiejskiej (27,83 %) i 392 osoby z gmin o charakterze

miejsko-wiejskim (24,38 %). Z kolei za bardzo atrakcyjne (alternatywa „bardzo

dobrze”) oferty pracy skierowane do osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku

uznało oceniło 19 osób (0,38 %); w tym 15 zamieszkałych na terenach wiejskich (0,44

%) oraz 4 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (0,25 %). Atrakcyjność ofert

podsumowało „dobrze” 264 badanych (5,28 %), w tym 191 respondentów z terenów

wiejskich i 73 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 5,63 % i 4,54

%). Z kolei atrakcyjność oferty pracy na lokalnym rynku oceniło bardzo źle 874

respondentów (17,48 %), z tego 588 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 286

zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (odpowiednio 17,33 % wszystkich oraz

17,79 %). „Nie wiem” oceniając oferty pod względem atrakcyjności dla

niepełnosprawnych odpowiedziało 832 ankietowanych (16,64 %) - 490 osób to

45

respondenci z terenów gmin wiejskich (14,45 %) i 342 osoby

z terenów gmin miejsko-wiejskich (21,27 %). Nie udało się uzyskać informacji w tym

zakresie od 7 osób (0,14 %); w 1 wywiadzie od badanego z terenów wiejskich (0,03 %)

i w 6 wywiadach od badanych z terenów miejsko-wiejskich (0,37 %). Szczegółowe

zestawienia ilościowe w formie tabel prezentowane są w aneksie (tabela 24).

Badania nasze i innych autorów wykazały, że sytuacja osób niepełnosprawnych na

rynku pracy jest trudna. Ankietowani wskazywali przede wszystkim na: mniejsze

szanse na znalezienie pracy, za małą liczbę i atrakcyjność ofert pracy. Najgorzej

wygląda sprawa liczby ofert pracy kierowanych do osób niepełnosprawnych, tutaj jej

potrzebujący mają największe oczekiwania. W. Otrębski i B. Rożnowski stwierdzają, że

„ pozycja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy jest wyraźnie słabsza od sytuacji

osób sprawnych. Wynika to głównie z mniejszej liczby oferowanych im miejsc pracy,

a także negatywnego wpływu barier mentalnych. Pomimo, że osoby

z niepełnosprawnością stanowią około 17% populacji, to odsetek ofert pracy dla nich

jest znacznie niższy”10

. Potwierdzają to również wyniki naszych badań dotyczących

lokalnego rynku pracy.

Bezrobotni niepełnosprawni mają też określone preferencje dotyczące miejsca podjęcia

ewentualnej pracy.

Wykres 11. Preferencje miejsca zatrudnienia Źródło: opracowanie własne

10

W. Otrębski, B. Rożnowski, Sytuacja psychologiczna osób z niepełnosprawnością na rynku pracy - Badania percepcji pracodawców, pracowników i poszukujących pracy, Lublin 2008, s. 25

124

343

144

16 12 4 6 0

50

100

150

200

250

300

350

400

46

Najwięcej badanych było zainteresowanych podjęciem pracy w dowolnym miejscu na

terenie gminy – 343 osoby (tj. 52,85 % bezrobotnych respondentów). W grupie tej

znalazło się 226 osób (tj. 52,19 %) pytanych bezrobotnych z gmin wiejskich oraz

bezrobotni pochodzący z terenów gmin miejsko-wiejskich – 117 (tj. 54,17 % ogółu

pytanych bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich). Zdecydowanie mniej osób (144, tj.

22,19 %) podjęłoby pracę w dowolnym miejscu na terenie powiatu; w tym 109 osób

z terenów wiejskich (tj. 25,17 % wszystkich respondentów z takich gmin) oraz 35 osób

z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 16,20 % respondentów z gmin miejsko-

wiejskich). Jeszcze mniej respondentów (124 osoby – 19,11 %) chciałaby podjąć pracę

„tylko w swojej miejscowości/wsi”. Tak odpowiedziało 76 osób z gmin wiejskich (tj.

17,55 % takich respondentów) i 48 osób z gmin miejsko-wiejskich (tj. 22,22 %

respondentów z takich gmin). W dowolnym miejscu na terenie województwa podjęłoby

pracę 16 ankietowanych (2,47 %), na terenie całej Polski 12 respondentów (1,85 %),

a za granicą 4 osoby (0,62 %). Gotowość taką zgłosiła 1 osoba z terenów wiejskich

oraz 3 osoby z terenów miejsko-wiejskich. W zadanym pytaniu w 6 przypadkach (0,92

% pytanych) nie otrzymano żadnej odpowiedzi – od 5 osób z terenów wiejskich oraz od

1 osoby z terenów gmin miejsko-wiejskich. Analiza wyników badań wskazuje, że

respondenci za najbardziej atrakcyjne miejsce pracy uznali teren gminy, w następnej

kolejności teren powiatu i własną miejscowość/wieś.

Motywy pojęcia pracy określali respondenci według 5 stopniowej skali: zdecydowanie

tak, raczej tak, ani tak ani nie, raczej nie, zdecydowanie nie (Tabele 9-16).

47

Tabela 9. Chęć zarabiania na życie jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



CHCĘ ZARABIAĆ NA ŻYCIE


% 80,59% 79,21% 83,33%


% 15,41% 16,40% 13,43%


% 1,69% 1,85% 1,39%

raczej nie n 3 2 1

% 0,46% 0,46% 0,46%


% 0,15% 0,00% 0,46%


% 1,69% 2,08% 0,93%


Zdecydowanie najważniejszy powód był to dla 523 respondentów (80,59 %

zapytanych); w tym 343 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 79,21 %

wszystkich respondentów z terenu gmin wiejskich) oraz 180 respondentów z terenów

gmin miejsko-wiejskich (tj. 83,33 % wszystkich respondentów z terenu gmin miejsko-

wiejskich). „Raczej tak” jako ważny powód odpowiedziało 100 respondentów, tj. 15,41

% zapytanych. W grupie tej odpowiedź wskazało 71 respondentów z terenu gmin

wiejskich (16,40 % ogółu respondentów z gmin wiejskich) oraz 29 respondentów

z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 13,43 % ogółu respondentów z gmin miejsko-

wiejskich).

Za powód tak samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) chęć zarabiania

na życie uznało 11 zapytanych (1,69 %); w tym 8 z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 1,85

% zapytanych respondentów z takich gmin) i 3 respondentów z gmin o charakterze

miejsko-wiejskim (tj. 1,39 % zapytanych respondentów z takich gmin). Jako powód

raczej nieważny („raczej nie”) potrzebę zarobkowania wskazało 3 bezrobotnych (0,46

%); w tym 2 z terenów wiejskich i 1 z terenów miejsko-wiejskich (tj. po 0,46 %

respondentów z poszczególnych typów gmin). Zdecydowanie za nieważne

zarobkowanie na życie uznał tylko 1 respondent (0,15 %). Zamieszkiwał on w czasie

48

badania na terenach miejsko-wiejskich stanowiąc 0,46 % wszystkich

niepełnosprawnych bezrobotnych z tego terenu poszukujących pracy. W 11

przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (1,69 %); w 9 przypadkach od

respondentów z terenów wiejskich (2,08 %) i w 2 przypadkach od respondentów z

terenów miejsko-wiejskich (0,93 %).

Powodem podjęcia aktywności przez niepełnosprawnych była także chęć przebywania

wśród ludzi.

Tabela 10. Chęć bycia wśród ludzi jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



CHCĘ BYĆ WŚRÓD LUDZI


% 45,45% 42,73% 50,93%


% 36,67% 40,18% 29,63%


% 12,94% 12,47% 13,89%


% 2,62% 2,54% 2,78%


% 0,31% 0,00% 0,93%


% 2,00% 2,08% 1,85%


Najwięcej spośród ankietowanych - 295 zapytanych osób (tj. 45,45 %) uznało potrzebę

przebywania z innymi za najważniejszy powód, dla którego chcą podjąć pracę

(odpowiedź „zdecydowanie tak”); w tym taką potrzebę zauważyło 185 respondentów

z gmin wiejskich (42,73 %) oraz 110 respondentów z gmin mieszanych, tj. miejsko-

wiejskich (50,93 %). Ponadto „raczej tak” dla potrzeby przebywania z innymi wskazało

238 respondentów, tj. 36,67 % zapytanych. W grupie tej odpowiedź wskazało 174

respondentów z terenu gmin wiejskich (40,18 %) oraz 64 respondentów z terenu gmin

miejsko-wiejskich (29,63 %). Za powód tak samo ważny jak i nieważny („ani tak, ani

nie”) bycie z innymi uznało 84 zapytanych (12,94 %); w tym 54 z gmin o specyfice

wiejskiej (12,47 %) i 30 respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (13,89

49

%). Jako powód raczej nieważny (alternatywa „raczej nie”) potrzebę integracji

społecznej wskazało 17 bezrobotnych (2,62 %); w tym 11 z terenów wiejskich i 6

z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 2,54 % i 2,78%). Zdecydowanie za

nieważne przebywanie z innymi uznało tylko 2 respondentów (0,31 %). Zamieszkiwali

oni w czasie badania na terenach miejsko-wiejskich stanowiąc 0,93% wszystkich

niepełnosprawnych bezrobotnych z tego terenu poszukujących pracy. W 13

przypadkach badacze nie otrzymali żadnego wskazania (2 %) - w 9 przypadkach od

respondentów z terenów wiejskich (2,08 %) i w 4 przypadkach od respondentów


Innym motywem podejmowania pracy była chęć usamodzielnienia się.

Tabela 11. Chęć usamodzielnienia się jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



CHCĘ SIĘ USAMODZIELNIĆ


% 38,52% 36,03% 43,52%


% 20,49% 22,63% 16,20%


% 25,12% 24,48% 26,39%


% 12,02% 12,93% 10,19%


% 1,85% 1,62% 2,31%


% 2,00% 2,31% 1,39%


Odpowiedzi „zdecydowanie tak” udzieliło 250 badanych (38,52 %). Pośród

mieszkańców terenów wiejskich alternatywę taką wybrało156 bezrobotnych z terenów

gmin wiejskich (36,03 % ogółu bezrobotnych z takich terenów) i 94 bezrobotnych

z terenów gmin miejsko-wiejskich (43,52 % ogółu bezrobotnych z takich terenów).

„Raczej tak” uznało 133 pytanych (20,49 % odpowiedzi); w tym 98 osób z gmin

wiejskich (tj. 22,63 % wszystkich pytanych z takich terenów) oraz 35 osób z gmin

50

miejsko-wiejskich (tj. 16,20 % wszystkich pytanych z takich terenów). Brak zdania w

tej kwestii miało 163 ankietowanych (25,12 %); 106 ankietowanych pochodziło

z terenów wiejskich (stanowili 24,48 % wszystkich ankietowanych z takich gmin) i 57

ankietowanych pochodziło z terenów miejsko-wiejskich (stanowili 26,39 % wszystkich

ankietowanych z takich gmin). „Raczej nie” z potrzeby usamodzielnienia się pracy

poszukiwało 78 niepełnosprawnych (12,02 %); w tym 56 pochodziło z terenów

wiejskich (12,93 %) oraz 22 pochodziło z terenów miejsko-wiejskich (10,19 %).

Potrzeba usamodzielnienia się zdecydowanie nie była motywem podjęcia zatrudniania

dla 12 pytanych (1,85 %) - 7 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (1,62 %) i 5 osób

zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (2,31 %). Badacze nie uzyskali odpowiedzi

(„brak danych”) od 13 respondentów (2 %); w tym od 10 respondentów z gmin

wiejskich ( 2,31 %) i 3 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (1,39 %).

Tabela 12. Chęć bycia potrzebnym jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



CHCĘ POCZUĆ SIĘ POTRZEBNYM


% 36,21% 33,03% 42,59%


% 33,74% 35,57% 30,09%


% 22,03% 23,56% 18,98%


% 4,93% 4,85% 5,09%


% 0,92% 0,46% 1,85%


% 2,16% 2,54% 1,39%


Chęć poczucia się potrzebnym, jako najważniejszy powód (odpowiedź „zdecydowanie

tak”) podjęcia pracy uznało 235 ankietowanych (36,21 %), z których 143 pochodziło

z gmin wiejskich (stanowili 33,03 % wszystkich respondentów z terenów gmin

wiejskich) i 92 z gmin miejsko-wiejskich (stanowili 42,59 % respondentów z tereny

gmin miejsko-wiejskich). „Raczej tak” dla poczucia się przydatnym wskazało 219

51

respondentów, tj. 33,74 % zapytanych. Odpowiedzi takiej udzieliło 154 respondentów

z terenu gmin wiejskich (35,57 % ogółu respondentów z gmin wiejskich) oraz 65

respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 30,09 % ogółu respondentów z gmin

miejsko-wiejskich). Dla 143 ankietowanych (22,03 %) chęć poczucia się potrzebnym,

jako motyw podjęcia pracy, był obojętny – odpowiedź „ani tak, ani nie”; w tym 102

z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 23,56 % zapytanych respondentów z takich gmin) i 41

respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (tj. 18,98 % zapytanych

respondentów z takich gmin). Jako powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 32

niepełnosprawnych bezrobotnych (4,93 %); w tym 21 z terenów wiejskich i 11

z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,85 % i 5,09 % ogółu respondentów

z poszczególnych typów gmin). Bycie potrzebnym, jako motyw podjęcia pracy, za

nieważny („zdecydowanie nie”) uznało tylko 6 respondentów (0,92 %). 2 osoby

zamieszkiwały na terenach wiejskich (tj. 0,46 % ogółu respondentów z takiego typu

gmin) i 4 osoby zamieszkiwały w czasie badania na terenach miejsko-wiejskich

(stanowiąc 1,85 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z tego terenu

poszukujących pracy). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (2,16 %);

w 11 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (tj. 2,54 % ogółu

respondentów z terenów wiejskich) i w 3 przypadkach od respondentów z terenów

miejsko-wiejskich (tj. 1,39 % wszystkich respondentów z terenów miejsko-wiejskich).

Dla 218 ankietowanych niepełnosprawnych (33,59 %) ważnym motywem

(„zdecydowanie tak”) podjęcia pracy była chęć własnego rozwoju. Z grupy tej 139

badanych zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 32,10 %) i 79 osób tereny miejsko-wiejskie

(tj. 36,57 %). Odpowiedź „raczej tak” dla własnego rozwoju zadeklarowało 183

respondentów, tj. 28,20 % zapytanych. W grupie tej odpowiedź wskazało 123

respondentów z terenu gmin wiejskich (28,41 %) oraz 60 respondentów z terenu gmin

miejsko-wiejskich (27,78 %). Za powód tak samo ważny jak i nieważny („ani tak, ani

nie”) konieczność rozwoju uznało 187 zapytanych (28,81 %) -133 z gmin o specyfice

wiejskiej (30,72 %) i 54 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (25 %).

52

Tabela 13. Chęć własnego rozwoju jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



CHCĘ SIĘ ROZWIJAĆ


% 33,59% 32,10% 36,57%


% 28,20% 28,41% 27,78%


% 28,81% 30,72% 25,00%


% 6,32% 6,24% 6,48%


% 0,77% 0,46% 1,39%


% 2,31% 2,08% 2,78%


Jako powód raczej nieważny („raczej nie”) potrzebę rozwoju wskazało 41 bezrobotnych

(6,32 %); w tym 27 z terenów wiejskich i 14 z terenów miejsko-wiejskich

(tj. odpowiednio 6,24 % i 6,48 %). Zdecydowanie za nieważne własne rozwijanie się

uznało 5 respondentów (0,77 %). Tutaj, 2 osoby pochodziły z gmin wiejskich (0,46 %)

oraz 3 z gmin miejsko-wiejskich (1,39 %). W 15 przypadkach badacze nie otrzymali

wskazania (2,31 %); w 9 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (2,08 %)

i w 6 od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (2,78 %).

Dla 186 respondentów (28,66 %) chęć spełnienia swoich marzeń była zdecydowanie

bardzo ważnym powodem podjęcia pracy. Taki motyw zadeklarowało 111

respondentów z terenów gmin wiejskich (stanowili 25,64 % wszystkich respondentów

z terenów wiejskich) oraz 75 respondentów (stanowili 34,72 % wszystkich

respondentów z terenów miejsko-wiejskich). Własne marzenia, za raczej ważny powód

do podjęcia zarobkowania uznało 157 niepełnosprawnych (24,19 %); w tym 109 osób

zamieszkujących tereny wiejskie (tj. 25,17 %) oraz 48 osób z terenów miejsko-

wiejskich (22,22 %).

53

Za powód „ani ważny, ani nieważny” uznało 215 zapytanych (33,13 %), w tym 151

z gmin wiejskich (34,87 % ogółu pytanych z gmin wiejskich) i 64 z gmin miejsko-

wiejskich (29,63 % ogółu pytanych z terenów miejsko-wiejskich). Za powód mało

znaczący („raczej nie”) marzenia uznało 68 respondentów, w tym 48 z gmin wiejskich

(tj. 11,09 %) i 20 z gmin miejsko-wiejskich (tj. 9,26 %).

Tabela 14. Marzenia jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



CHCĘ SPEŁNIĆ SWOJE MARZENIA


% 28,66% 25,64% 34,72%


% 24,19% 25,17% 22,22%


% 33,13% 34,87% 29,63%


% 10,48% 11,09% 9,26%


% 1,54% 1,15% 2,31%


% 2,00% 2,08% 1,85%


Zdecydowanie za nieważny uznało 10 ankietowanych (1,54 %); po 5-ciu z gmin

wiejskich i miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 1,15 % i 2,31 % respondentów pytanych

z danego typu gminy). W 13 przypadkach (2 %) nie otrzymano żadnej odpowiedzi

(„brak danych”); w tym nie określiło swojego stosunku 9 mieszkańców gmin wiejskich

(2,08 %) i 4 respondentów z gmin miejsko-wiejskich (1,85 %).

Namowę ze strony rodziny za zdecydowanie ważny powód uznało 134 respondentów

(20,65 %), w tym 81 z terenów gmin wiejskich (tj. 18,71 % pytanych z tego typu gmin)

i 53 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 24,54 % pytanych z tego typu gmin). Za

raczej ważny („raczej tak”) powód do podjęcia pracy 145 respondentów (22,34 %)

wskazało namowę rodziny. W grupie tej znalazło się 99 respondentów z terenu gmin

wiejskich (22,86 % ogółu respondentów z gmin wiejskich) oraz 46 respondentów

54

z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 21,30 % ogółu respondentów z gmin miejsko-

wiejskich).

Tabela 15. Namowa rodziny jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



RODZINA NAMAWIA MNIE DO PODJĘCIA PRACY


% 20,65% 18,71% 24,54%


% 22,34% 22,86% 21,30%


% 26,81% 30,02% 20,37%


% 20,80% 20,09% 22,22%


% 7,24% 6,00% 9,72%


% 2,16% 2,31% 1,85%


Odpowiedź „ani tak, ani nie” udzieliło 174 zapytanych (26,81 %); w tym 130 z gmin

o specyfice wiejskiej (30,02 %) i 44 respondentów z gmin o charakterze miejsko-

wiejskim (20,37 %). Uznali oni wpływ rodziny jako obojętny. Jako powód raczej

nieważny („raczej nie”) namowę rodziny wskazało 135 osób (20,80 %); w tym 87

z terenów wiejskich i 48 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 20,09 % i 22,22

%). Zdecydowanie za nieważne namowy ze strony rodziny, jako motyw podjęcia pracy,

uznało 47 respondentów (7,24 %) - 26 osób pochodziło z gmin wiejskich (6 %) oraz 21

z gmin miejsko-wiejskich (9,72 %). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali

wskazania (2,16 %); w 10 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (2,31 %)

i w 4 przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (1,85 %).

Namowy ze strony znajomych również były wskazywane jako powód podjęcia

zatrudnienia.

Za zdecydowanie ważny powód podjęcia pracy namowę ze strony znajomych uważa

105 respondentów (16,18 %), w tym 65 z terenów gmin wiejskich (tj. 15,01 % pytanych

55

z tego typu gmin) i 40 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 18,52 % pytanych z tego

typu gmin). Za raczej ważny („raczej tak”) 114 respondentów, tj. 17,57 % zapytanych.

71 respondentów pochodziło z terenu gmin wiejskich (16,40 %) oraz 43 z terenu gmin

miejsko-wiejskich (19,91 %).

Tabela 16. Namowa znajomych jako powód podjęcia pracy

Polska Typ gminy



ZNAJOMI NAMAWIAJĄ MNIE DO PODJĘCIA PRACY


% 16,18% 15,01% 18,52%


% 17,57% 16,40% 19,91%


% 30,97% 33,26% 26,39%


% 23,42% 23,33% 23,61%


% 9,55% 9,47% 9,72%


% 2,31% 2,54% 1,85%


Duża grupa badanych 201 osób (30,97 %) wpływ znajomych uznała jako obojętny („ani

tak, ani nie”). Wśród nich 144 z gmin o specyfice wiejskiej (33,26 %) i 57

respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (26,39 %). Jako raczej nieważny

powód podjęcia pracy („raczej nie”) namowę znajomych uznało 152 bezrobotnych

(23,42 %); w tym 101 z terenów wiejskich i 51 z terenów miejsko-wiejskich (tj.

odpowiednio 23,33 % i 23,61 % ogółu respondentów z poszczególnych typów gmin).

Zdecydowanie za nieważne takie namowy uważa 62 respondentów (9,55 %); 41 osób

z gmin wiejskich (9,47 %) oraz 21 z gmin miejsko-wiejskich (9,72 %). W 15




56

Z badań wynika, że najważniejszymi motywami do podjęcia pracy, w przypadku osób

niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie i miejsko-wiejskie są

w kolejności: chęć zarabiania na życie, chęć bycia wśród ludzi, chęć poczucia się

potrzebnym oraz chęć usamodzielnienia się. Badania pokazały także, że bardziej

umotywowani do podjęcia pracy są respondenci zamieszkujący tereny gmin miejsko-

wiejskich. Z badań wynika, że w najmniejszym stopniu motywują niepełnosprawnych

do podjęcia pracy namowy znajomych i argumenty rodziny. Wyniki przeprowadzonych

badań wskazują, że 2992 osoby niepełnosprawne są bierne zawodowo (2006 osób

zamieszkuje na terenach gmin wiejskich i 986 na terenach gmin miejsko-wiejskich).

W ostatnich 5 latach pracę podejmowało 413 niepełnosprawnych, którzy w czasie

badania byli bezrobotni. Wśród nich 290 zamieszkuje gminy wiejskie (14,46 %) oraz

123 gminy miejsko-wiejskie (12,47 %). Zdecydowana większość ankietowanych (2567

osób, tj. 85,80 %) nie pracowała poza rolnictwem w przeciągu 5 lat poprzedzających

badanie. W grupie tej 1708 to mieszkańcy terenów wiejskich (tj. 85,14 %) i 859

mieszkańcy terenów miejsko-wiejskich (tj. 87,12 %). Poza tym w 12 przypadkach tj.

0,4 % wywiadów nie otrzymano wskazania („brak danych”). Ni uzyskano odpowiedzi

od 8 respondentów z gmin wiejskich i 4 z gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 0,40

% i 0,41 %). Z badań wynika, że ponad 85 % respondentów uznanych za biernych

zawodowo nie pracowało i nie poszukiwało pracy poza rolnictwem w ostatnich 5 latach.

Jest wiele powodów bierności osób niepełnosprawnych w poszukiwaniu pracy (Wykres

12).

57

Wykres 12. Dlaczego osoby niepełnosprawne nie poszukują pracy? Źródło: opracowanie własne

Najwięcej ankietowanych – 2306 osób (tj. 77,07 %) z terenu całego kraju wskazało, że

rodzaj posiadanej niepełnosprawności uniemożliwia im podjęcie pracy. W grupie tej

1554 osoby to mieszkańcy gmin wiejskich (77,47 %) i 752 mieszkańcy gmin miejsko-

wiejskich (tj. 76,27 %). Duża grupa respondentów (528 odpowiedzi tj. 17,65 %)

w obawie utraty świadczeń rentowych lub emerytalnych nie poszukuje pracy. Obawy

takie miało 364 mieszkańców gmin wiejskich (tj. 18,15 %) i 164 mieszkańców z gmin

miejsko-wiejskich (tj. 16,63 %). Duża też ilość respondentów (470 - 15,71 %) nie jest

zainteresowana podjęciem jakiejkolwiek pracy. Takiej odpowiedzi udzieliło 312

respondentów z gmin wiejskich (tj. 15,55 %) oraz 158 respondentów z gmin miejsko-

wiejskich (tj. 16,02 %). Zbyt niski poziom, jako powód braku zainteresowania

poszukiwaniem pracy wymieniło 259 respondentów (8,66 %). Wśród nich 185

z terenów gmin wiejskich (tj. 9,22 %) i 75 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 7,51

%). Część biernych zawodowo niepełnosprawnych respondentów nie poszukuje pracy,

ponieważ uczy się lub studiuje (106 osób, tj. 3,54 badanych). W grupie tej 80 osób

zamieszkuje na terenach wiejskich (tj. 3,99 %) i 26 osób na terenach miejsko-wiejskich

(tj. 2,64 %). Liczną grupę 279 osób (9,32 %) stanowili ci respondenci, którzy uznali, że

posiadają niewystarczające kwalifikacje zawodowe; 191 zamieszkiwało tereny wiejskie

2306

470 259

106 279

167

528

213

470

169 171 77 102

297 241

0

500

1000

1500

2000

2500

58

(tj. 9,52 %) oraz 88 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 8,92 %). 167 badanych (5,58

%) wskazało że „brak doświadczenia zawodowego” uniemożliwia im znalezienie pracy;

w tym 111 osób z terenów wiejskich (5,53 %) i 56 osób z terenów miejsko-wiejskich

(5,68 %).

W obawie utraty świadczeń socjalnych 213 ankietowanych (7,12 %) nie poszukuje

pracy. Taką przyczynę zadeklarowało 137 respondentów z gmin wiejskich (tj. 6,83 %)

i 76 respondentów z gmin miejsko-wiejskich (tj. 7,71 %). 470 respondentów (15,71 %)

oświadczyło, że nie poszukuje pracy bo na lokalnym rynku pracy nie ma ofert pracy dla

osób niepełnosprawnych. W tej grupie 312 respondentów zamieszkuje tereny gmin

wiejskich (15,55 %) i 158 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (16,02 %).

Poza tym 169 ankietowanych (5,65 %) nie wie jak poszukiwać pracy; w tym takiej

umiejętności nie posiada 121 biernych zawodowo respondentów z gmin wiejskich (tj.

6,03) i 48 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (4,87 %). Poszukiwanie pracy

hamuje także brak umiejętności pisania dokumentów aplikacyjnych (CV, list

motywacyjny) w 171 przypadkach (5,72 % wskazań). Nie radzi sobie z tym 123

respondentów z gmin wiejskich (tj. 6,13 %) oraz 48 z terenów gmin miejsko-wiejskich

(4,87 %). Zdarzały się opinie (77 osób, tj. 2,57 % odpowiadających), że rodzina

i znajomi nie wspierali osoby niepełnosprawnej w dążeniu do poszukiwania i podjęcia

pracy. Takie doświadczenia posiada 49 badanych z terenów wiejskich (tj. 2,44 %) i 28

respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 2,84 %). Niepełnosprawni bierni

zawodowo także w 102 wskazaniach (3,41 %) wyrazili opinię, że obawiają się

kontaktów z pełnosprawnymi współpracownikami; w tym 67 mieszkańców gmin

wiejskich ma takie obawy oraz 35 mieszkańców z terenów miejsko-wiejskich (tj.

odpowiednio 3,34 % i 3,55 %). 297 ankietowanych (9,93 %) uważa, że pracodawcy nie

chcą zatrudniać osób niepełnosprawnych; 205 osób z gmin wiejskich (tj. 10,22 %) i 92

z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 9,33 ). Powodem, dla których niepełnosprawni

nie poszukują i nie podejmują pracy są też problemy z fizycznym dostaniem się do niej.

241 ankietowanych (8,05 %) uważało, że nawet gdyby znaleźli pracę, to mieliby

problemy z dojazdem. Taką opinię podzielało w czasie zbierania danych 177

respondentów z gmin wiejskich (tj. 8,82 %) oraz 64 respondentów z gmin miejsko-

wiejskich (tj. 6,49 %).

Dane w formie tabel zamieszczone są w aneksie (tabela 16).

59

Badania wykazały, że względy zdrowotne, rodzaj niepełnosprawności stanowiły główną

przyczynę braku zainteresowania respondentów poszukiwaniem pracy. Ważnym

powodem bierności zawodowej jest również obawa przed utratą świadczeń rentowych

lub emerytalnych. Warto zaznaczyć, że ponad 15 % ankietowanych w ogóle nie jest

zainteresowanych podjęciem jakiejkolwiek pracy, tyle samo jako przyczynę bierności

zawodowej podaje brak ofert dla osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku pracy.

Respondenci niepełnosprawni bierni zawodowo zostali zapytani, czy gdyby uzyskali

pomoc i wsparcie, to czy byliby zainteresowani podjęciem pracy. Ankietowani mieli

możliwość udzielenia odpowiedzi w związku z propozycją pracy w rolnictwie i poza

rolnictwem.

Wykres 13. Zainteresowanie pracą w rolnictwie Źródło: opracowanie własne

W rolnictwie chciałoby pracować 180 respondentów (tj. 6,02 %); w tym 122 biernych

zawodowo niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich (tj. 5,58 %) oraz 68 biernych

zawodowo niepełnosprawnych z terenów miejsko-wiejskich (tj. 6,90 %). Jednak aż

2188 osób (73,13 %) zadeklarowało, że nie jest zainteresowanych podjęciem pracy

w rolnictwie. W grupie tej znalazło się 1464 ankietowanych z gmin wiejskich (72,98 %)

oraz 724 ankietowanych z terenów gmin miejsko-wiejskich (73,43 %). Duża grupa

respondentów - 574 osoby (19,18 %) nie ma zdania (odpowiedzi „nie wiem”). Z tej

grupy 391 respondentów zamieszkuje na terenach wiejskich (19,49 %) oraz 183

pytanych zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (18,56 %). Odpowiedzi na postawione

pytanie nie udzieliło 50 respondentów; w tym 39 respondentów z terenów gmin

wiejskich (tj. 1,94 %) oraz 11 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 1,12

%).

180

2188

574

50

tak

nie

nie wiem

brak danych

60

Osoby niepełnosprawne, bierne zawodowo, wykazały większe zainteresowanie

uzyskaniem pracy w rolnictwie niż poza nim (Wykres 14).

Wykres 14. Zainteresowanie pracą poza rolnictwem Źródło: opracowanie własne

Zdecydowanie większa grupa respondentów 1507 osób (50,37 %) nie była

zainteresowana pracą poza rolnictwem; z tego 1029 osób zamieszkiwało tereny gmin

wiejskich (tj. 51,30 %) oraz 478 osób zamieszkiwało tereny gmin miejsko-wiejskich (tj.

48,48 %). Tylko 779 osób (26,04 %) badanych wyraziło takie zainteresowanie w tym

509 osób z gmin wiejskich (tj. 25,37 %) i 270 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj.

27,38 %). 689 zapytanych (23,03 %) nie wiedziało w chwili badania czy chce podjąć

pracę poza rolnictwem. W grupie taj znalazło się 455 mieszkańców gmin wiejskich (tj.

22,68 %) oraz 234 gmin miejsko-wiejskich (tj. 23,73 %). W 17 przypadkach (0,57 %)

pojawił się „brak danych”; w 13 dotyczących mieszkańców gmin wiejskich (0,65 %)

oraz 4 dotyczących gmin miejsko-wiejskich (tj. 0,41 %).

Analiza wyników wykazała, że niepełnosprawni respondenci, bierni zawodowo,

w zasadzie nie byli zainteresowani podjęciem pracy, nawet w sytuacji gdyby uzyskali

pomoc i wsparcie. Szczególnie nie są zainteresowani podjęciem pracy zarobkowej

w rolnictwie; miejsce zamieszkania respondenta (tzn. typ gminy, z jakiej pochodził) nie

ma tu większego znaczenia.

779

1507

689

17

tak

nie

nie wiem

brak danych

61

2.1.8. Wpływ aktywności zawodowej na życie osoby niepełnosprawnej

Wszystkim respondentom objętym badaniem, zarówno biernym zawodowo jak również

pracującym zadano pytanie dotyczące wpływu aktywności zawodowej na samoocenę

(Tabela 17).

Respondenci wskazywali, że poprzez aktywność zawodową „sami o sobie lepiej

myślą”.

Tabela 17. Wpływ aktywności zawodowej na myślenie o samym sobie

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

SAM O SOBIE LEPIEJ MYŚLĘ


% 38,64% 38,89% 38,12%

raczej tak n 2095 1429 630

% 41,90% 42,13% 39,18%


% 15,42% 14,62% 17,10%


% 4,22% 3,95% 4,79%


% 0,46% 0,35% 0,68%

brak danych n 4 2 2

% 0,08% 0,06% 0,12%


W badaniu wzięło udział 5000 osób – 3392 osoby zamieszkujące tereny wiejskie i 1608

tereny miejsko-wiejskie. Respondenci odpowiadali wykorzystując 5 stopniową skalę

(„zdecydowanie tak”, „raczej tak”, „ani tak, ani nie”, „raczej nie”, „zdecydowanie nie”).

„Raczej tak”, jako ważny powód dla którego respondenci sami o sobie lepiej myśleli,

odpowiedziało 2095 respondentów, tj. 41,90 % zapytanych. W grupie tej odpowiedź

wskazało 1429 respondentów z terenu gmin wiejskich (42,13 % ogółu respondentów

z gmin wiejskich) oraz 630 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 39,18 %

ogółu respondentów z gmin miejsko-wiejskich).

62

Zdecydowanie miało to najważniejszy wpływ dla 1932 respondentów (38,64 %); w tym

1319 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 38,89 % w) oraz 613 respondentów

z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 38,12 %). Przeciwnie, za zdecydowanie

nieważne lepsze myślenie o samym sobie na skutek podjętej aktywności zawodowej

uznało 23 respondentów (0,46 %), z tego 12 zamieszkiwało w gminach wiejskich (tj.

0,35 %) oraz 11 w gminach miejsko-wiejskich (tj. 0,68 %). Za powód tak samo ważny

jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) lepsze myślenie o samym sobie uznało 771

zapytanych (15,42 %); w tym 496 z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 14,62 % zapytanych

respondentów z takich gmin) i 275 respondentów z gmin o charakterze miejsko-

wiejskim (tj. 17,10 % zapytanych respondentów z takich gmin). Jako powód raczej

nieważny („raczej nie”) wskazało 211 pytanych (4,22 %); w tym 134 z terenów

wiejskich i 77 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,95 % i 4,79 %). W 4


respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,06 %) i w 2 z terenów miejsko-wiejskich (tj.

0,12 %).

Aktywność zawodowa, w ocenie respondentów, ma wpływ na łatwość nawiązywania

kontaktów z innymi ludźmi.

Tabela 18. Wpływ aktywności zawodowej na kontakty międzyludzkie

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ŁATWIEJ NAWIĄZUJĘ KOTAKTY Z INNYMI LUDŹMI


% 35,50% 35,88% 34,70%

raczej tak n 1956 1358 598

% 39,12% 40,04% 37,19%


% 19,78% 18,81% 21,83%


% 5,06% 4,86% 5,47%


% 0,42% 0,35% 0,56%

brak danych n 6 2 4

% 0,12% 0,06% 0,25%


63

Najwięcej ankietowanych uważa, że podjęcie aktywności zawodowej raczej ma wpływ

na łatwość nawiązywania kontaktów międzyludzkich - 1965 badanych, w tym 1358

respondentów z terenów wiejskich i 598 respondentów z terenów miejsko-wiejskich

(tj. odpowiednio 40,04 % i 37,19 % badanych respondentów z poszczególnych typów

gmin w badaniu). Przeciwnego zdania jest 21 respondentów (0,42 %), z tego 12

zamieszkiwało w gminach wiejskich (tj. 0,35 %) oraz 9 zamieszkiwało w gminach

miejsko-wiejskich (tj. 0,56 %). Wyniki wskazują też, że dla 1775 respondentów (35,50

%) aktywność zawodowa ma zdecydowanie najważniejszy wpływ na kontakty

międzyludzkie. W grupie tej znalazło się 1217 mieszkańców (35,88 %) respondentów

z terenów gmin wiejskich oraz 558 (34,7 %) respondentów z gmin miejsko-wiejskich.

Za powód tak samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) uznało 989

zapytanych (19,78 %); w tym 638 z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 18,81 %) i 351

respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (tj. 21,83 %). Jako powód raczej

nieważny („raczej nie”) wskazało 253 pytanych (5,06 %); w tym 165 z terenów

wiejskich i 88 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,86 % i 5,47 %). W 6


respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,06 %) i w 4 przypadkach od respondentów

z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,25 %).

Tabela 19. Wpływ aktywności zawodowej na rozwój zawodowy

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ROZWIJAM SIĘ ZAWODOWO


% 34,60% 34,55% 34,70%

raczej tak n 1920 1326 594

% 38,40% 39,09% 36,94%


% 21,30% 21,05% 21,83%


% 5,14% 4,89% 5,66%


% 0,40% 0,29% 0,62%

brak danych n 8 4 4

% 0,16% 0,12% 0,25%


64

W opinii większości badanych aktywność zawodowa ma wpływ na rozwój zawodowy.

Raczej takiego zdania jest 1920 badanych (39,09 %). W tej grupie zadeklarowało się

1326 respondentów z gmin wiejskich (tj. 39,09 %) oraz 594 respondentów z terenu

gmin miejsko-wiejskich (tj. 36,94 %). Potwierdziło to też 1730 respondentów (34,60

%), którzy odpowiedzieli „zdecydowanie tak”; w tym 1172 ankietowanych z terenów

wiejskich i 558 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. po ok. 35%).

Zdecydowanie za nieważne doskonalenie się zawodowo na skutek podjętej aktywności

zawodowej uznało 20 respondentów (0,40 %), z tego 10 zamieszkiwało w gminach

wiejskich (tj. 0,29 %) i 10 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (tj. 0,62 %). Za

powód tak samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) podjęcie

aktywności zawodowej wpływa na rozwój zawodowy uznało 1065 zapytanych (21,30

%); w tym 714 z gmin o specyfice wiejskiej (21,05 %) i 351 respondentów z gmin

o charakterze miejsko-wiejskim (21,83 %). Jako powód raczej nieważny („raczej nie”)

wskazało 257 pytanych (5,14 %); w tym 166 z terenów wiejskich i 91 z terenów

miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,89 % i 5,66 %). W 8 przypadkach badacze nie

otrzymali wskazania (0,16 %); po 4 przypadki od respondentów z terenów wiejskich (tj.

0,12 %) i w od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,25 %).

Tabela 20. Wpływ aktywności zawodowej na poziom życia

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

POPRAWIAM POZIOM ŻYCIA


% 44,48% 44,75% 43,91%

raczej tak n 1908 1334 574

% 38,16% 39,33% 35,70%


% 13,76% 12,85% 15,67%


% 3,16% 2,74% 4,04%


% 0,30% 0,21% 0,50%

brak danych n 7 4 3

% 0,14% 0,12% 0,19%


65

Według większości ankietowanych – 2224 osób (44,48 %) aktywność zawodowa ma

wpływ na poziom życia. Zdecydowanie zgodziło się z tym poglądem 2224

ankietowanych (44,48 %); w tym 1518 ankietowanych z terenów wiejskich (44,75 %)

oraz 706 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (43,91 %). Odpowiedzi

„raczej tak” udzieliła również duża grupa badanych - 1908 badanych (38,16 %). W tej

grupie zadeklarowało się 1334 respondentów z gmin wiejskich (39,33 %) oraz 574

respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (35,70 %). Znacznie mniej

respondentów odpowiedziało „ani tak, ani nie” - 688 zapytanych (13,76 %); w tym 436

z gmin o specyfice wiejskiej (12,85 %) i 252 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim

(15,67 %). Jeszcze mniejsza grupa badanych udzielając odpowiedzi „raczej nie” uznała,

że aktywność zawodowa nie ma większego wpływu na poprawę poziomu życia - 158

odpowiedzi (3,16 %); w tym 93 z terenów wiejskich i 65 z terenów miejsko-wiejskich

(tj. odpowiednio 2,74 % i 4,04 % ogółu zapytanych respondentów z poszczególnych

typów gmin). Najmniej respondentów – 15 (0,3 %) zadeklarowało odpowiedź

„zdecydowanie nie”, uznając, że aktywność zawodowa nie wpływa na poziom życia;

z tego 7 osób zamieszkiwało w gminach wiejskich (tj. 0,21 %) i 8 w gminach miejsko-

wiejskich (tj. 0,5 %). W 7 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,14 %); w 4

przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,12 %) i w 3 od respondentów

z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,19 %).

Tabela 21. Wpływ aktywności zawodowej na niezależność finansową

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

UZYSKUJĘ NIEZALEŻNOŚĆ FINANSOWĄ


% 43,74% 44,52% 42,10%

raczej tak n 1807 1275 532

% 36,14% 37,59% 33,08%


% 14,78% 13,18% 18,16%


% 4,30% 3,77% 5,41%


% 0,70% 0,59% 0,93%


% 0,34% 0,35% 0,31%


66

Najwięcej respondentów uznało, że aktywność zawodowa wpływa na niezależność

finansową (odpowiedzi „zdecydowanie tak”) - 2187 ankietowanych (43,74 %); w tym

1510 ankietowanych z terenów wiejskich (44,52 %) oraz 677 respondentów z terenów

gmin miejsko-wiejskich (42,10 %). Raczej takiego zdania było do tego 1807 badanych

(36,14 %). W tej grupie zadeklarowało się 1275 respondentów z gmin wiejskich (37,59

%) oraz 532 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich 33,08 %). Za powód tak

samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) podjęcie aktywności

zawodowej uznaje 739 zapytanych (14,78 %); w tym 447 z gmin o specyfice wiejskiej

(13,18 %) i 292 respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (18,16 %). Jako

powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 215 pytanych (4,3 %) - 128 z terenów

wiejskich i 87 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,77 % i 5,41 % ogółu

zapytanych respondentów z poszczególnych typów gmin). Zdecydowanie za nieważne

uzyskanie niezależności finansowej na skutek podjętej aktywności zawodowej uznało

35 respondentów (0,7 %), z tego 20 zamieszkiwało w gminach wiejskich (0,59 %) i 15

zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (0,93 %). W 17 przypadkach badacze nie

otrzymali wskazania (0,34 %); w 12 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich

(0,35 %) i w 5 przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,31 %).

Poza tym 15 respondentów wskazało jeszcze inne czynniki (na pytanie: „inne, jakie ?

…”), na które pozytywnie wpływa podjęcie aktywności zawodowej przez osobę

niepełnosprawną. Jednokrotnie wskazano odpowiedzi: chcę być potrzebny, czuję się

przydatna, potrzebna, nie muszę prosić o środki na życie, nie myślę o chorobie, nie

siedzę w domu i nie myślę o chorobie, mam motywację do życia, nie nudzę się,

odczuwam satysfakcję, łatwiej walczyć z chorobą, pomagam innym, satysfakcja

z oszczędności, lepszy nastrój, gdybym pracował lepszy nastrój, lepsze samopoczucie.

Badania wykazały, że w opinii niepełnosprawnych respondentów, podjęcie aktywności

zawodowej wpływa przede wszystkim na poprawę poziomu ich życia. Za ważny uznali

także wpływ na niezależność finansową, lepszą samoocenę i łatwiejsze nawiązywanie

kontaktów z innymi ludźmi.

2.1.9. Czynniki wzmacniające szanse niepełnosprawnych na rynku pracy

Respondenci oceniali w badaniu, czy wskazane działania mogłyby zwiększyć ich

67

szanse na rynku pracy. Na pytania z wykorzystaniem 5 stopniowej skali ocen

odpowiadało 5000 respondentów, w tym 3392 zamieszkujących gminy wiejskie i 1608

zamieszkujących gminy miejsko-wiejskie.

Tabela 22. Podniesienie poziomu wykształcenia jako czynnik zwiększający szanse osób

niepełnosprawnych na rynku pracy

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

PODNIESIENIE POZIOMU WYKSZTAŁCENIA


% 29,10% 28,92% 29,48%

raczej tak n 2438 1707 731

% 48,76% 50,32% 45,46%


% 16,88% 15,33% 20,15%


% 4,28% 4,30% 4,23%


% 0,92% 1,09% 0,56%

brak danych n 3 1 2

% 0,06% 0,03% 0,12%


Największa ilość ankietowanych zadeklarowała, że dostęp do rynku pracy raczej

jest uzależniony od podniesienia poziomu wykształcenia - 2438 (48,76%), w tym 1707

respondentów z terenów wiejskich i 731 respondentów z terenów miejsko-wiejskich

(tj. odpowiednio 50,32 % i 45,46 % badanych respondentów z poszczególnych typów

gmin w badaniu). Podniesienie poziomu wykształcenia (dostęp do edukacji)

zdecydowanie zwiększa też szanse osób niepełnosprawnych na rynku pracy w ocenie

1455 osób (tj. 29,10 %); w tym 981 respondentów zamieszkiwało tereny wiejskie

(28,92 %) oraz 474 respondentów zamieszkujących tereny miejsko-wiejskie (29,48 %).

Według 844 (16,88 %) podniesienie poziomu wykształcenia nie ma większego

znaczenia (odpowiedź ani tak, ani nie) na zwiększenie szans niepełnosprawnych na

rynku pracy.

W tym 520 osób z gmin o specyfice wiejskiej (15,33 %) i 324 z gmin o charakterze

miejsko-wiejskim (20,15 %). Jako powód raczej nieważny (odpowiedź „raczej nie”)

68

wskazało 214 pytanych (4,28 %) - 146 z terenów wiejskich i 68 z terenów miejsko-

wiejskich (odpowiednio 4,30 % i 4,23%). Najmniej respondentów określiło dostęp do

edukacji jako zdecydowanie nieważny - 46 osób (0,92 %), z tego 37 zamieszkiwało

w gminach wiejskich (1,09 %) oraz 9 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich

(tj. 0,56 %). W 3 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,06 %); w 1

przypadku od respondenta z terenów wiejskich (0,03 %) i w 2 przypadkach od


Tabela 23. Nowe umiejętności jako czynnik zwiększający szanse osób


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ZDOBYCIE NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI


% 28,64% 28,54% 28,86%

raczej tak n 2460 1724 736

% 49,20% 50,83% 45,77%


% 17,74% 16,77% 19,78%


% 3,92% 3,45% 4,91%


% 0,38% 0,35% 0,44%

brak danych n 6 2 4

% 0,12% 0,06% 0,25%


Większość respondentów 2460 osób (49,20 %) uważa, że nowe umiejętności

zwiększają raczej („raczej tak”) szanse niepełnosprawnych na rynku pracy - 1724

respondentów z gmin wiejskich (50,83 %) oraz 736 z gmin miejsko-wiejskich (45,77

%). Duża grupa stwierdza, że zdecydowanie zgadza się z takim stwierdzeniem - 1432

respondentów (28,64 %); w tym 968 zamieszkałych na terenach wiejskich (28,54 %)

oraz 464 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (28,86 %). Za działanie tak

samo ważne jak i nieważne (alternatywa ani tak, ani nie) nabycie nowych umiejętności

uznało 877 zapytanych (17,74 %); w tym 569 z gmin o specyfice wiejskiej (16,77 %)

69

i 318 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (19,78 %). Jako powód raczej nieważny

(„raczej nie”) wskazało 196 pytanych (3,92 %); w tym 117 z terenów wiejskich i 79

z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,45 % i 4,93%). Najmniejsza grupa

wskazała „zdecydowanie nie” - 19 respondentów (0,38 %), z tego12 zamieszkiwało w

gminach wiejskich (0,35 %) oraz 7 w gminach miejsko-wiejskich (0,44 %). W 6




Tabela 24. Nowe kwalifikacje jako czynnik zwiększający szanse osób


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ZDOBYCIE NOWYCH KWALIFIKACJI


% 29,84% 29,81% 29,91%

raczej tak n 2496 1756 740

% 49,92% 51,77% 46,02%


% 16,26% 14,98% 18,97%


% 3,52% 3,01% 4,60%


% 0,44% 0,44% 0,44%

brak danych n 1 0 1

% 0,02% 0,00% 0,06%


Największa grupa ankietowanych odpowiedziała „raczej tak” - 2496 (stanowili 49,92 %

ankietowanych ogółem). W grupie tej znaleźli się mieszkańcy gmin wiejskich – 1756

osób (tj. 51,77 % ankietowanych z gmin wiejskich) oraz mieszkańcy gmin miejsko-

wiejskich – 740 osób (tj. 46,02 % ankietowanych z gmin miejsko-wiejskich).

Zdecydowanie tak uważało 1492 badanych (29,84 %), w tym 1011 respondentów

z terenu gmin wiejskich (29,81 %) oraz 481 respondentów z terenu gmin miejsko-

wiejskich (29,91 %). Mieszane odczucia dotyczące zdobywania nowych kwalifikacji

(odpowiedź w badaniu „ani tak, ani nie”) miało 813 respondentów (16,26 %), z których

70

508 zamieszkiwało tereny wiejskie (14,98 %) oraz 305 z terenów gmin miejsko-

wiejskich (18,97 %). Raczej przeciwnego zdania (odpowiedziało „raczej nie”) było 176

zapytanych (tj. 3,52 %); w tym 102 zapytanych z terenów gmin wiejskich (tj. 3,01 %

ogółu respondentów z terenów gmin wiejskich) oraz 74 zapytanych z terenów gmin

miejsko-wiejskich (tj. 4,60 % ogółu respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).

Zdecydowanie nowe kwalifikacje, kursy, szkolenia nie zwiększa szans osób

niepełnosprawnych na rynku pracy uważa 22 respondentów (0,44 %). Taką opinię

wyraziło 15 respondentów z gmin wiejskich oraz 7 respondentów z gmin miejsko-

wiejskich (tj. po 0,44 % respondentów z takich gmin). W 1 przypadku ankietowany nie

potrafił wskazać własnych preferencji (0,02 %). Ów brak danych dotyczył mieszkańca

z terenu gminy miejsko-wiejskiej (stanowił 0,06 % respondentów z terenów gmin

miejsko-wiejskich).

Tabela 25. Zmiany w prawie pracy jako czynnik zwiększający szanse osób


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ZMIANY W PRAWIE DOTYCZĄCE ZATRUDNIANIA

OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH


% 24,76% 23,67% 27,05%

raczej tak n 1795 1244 551

% 35,90% 36,67% 34,27%


% 32,78% 33,52% 31,22%


% 5,92% 5,54% 6,72%


% 0,44% 0,44% 0,44%


% 0,20% 0,15% 0,31%


Największa grupa ankietowanych uznała zmiany legislacyjne za raczej ważny y czynnik

zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na rynku pracy - 1795 osób (35,90 %).

71

Tak uważa 1244 respondentów z gmin wiejskich (36,67 % pytanych z takich gmin)

oraz 551 z gmin miejsko-wiejskich (tj. 34,27 % pytanych z takich gmin). Na drugim

miejscu wskazywano, że zmiany w przepisach są tak samo ważne jak i nieważne

(alternatywa ani tak, ani nie) - 1639 zapytanych (32,78 %); w tym 1137 z gmin

o specyfice wiejskiej (33,52 %) i 502 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (31,22

%). Zdecydowanie zgadza się taką tezą 1238 respondentów (24,76 %) - 803

zamieszkałych na terenach wiejskich (23,67 %) oraz 435 na terenach miejsko-wiejskich

(27,05 %). Jako powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 296 pytanych (5,92 %);

w tym 188 z terenów wiejskich i 108 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 5,54

% i 6,72%). Najmniejsza grupa ankietowanych uznała zmiany w prawie jako

zdecydowanie nieważne - 22 respondentów (0,44 %), z tego15 zamieszkiwało

w gminach wiejskich (0,44 %) oraz 7 w gminach miejsko-wiejskich (0,44 %). W 10

przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,2 %); po 5 wskazań z terenów gmin

wiejskich i gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 0,15 % i 0,31 %).

Również zorganizowanie dowożenia osób niepełnosprawnych do pracy (transport)

zwiększa ich szanse na rynku pracy.

Tabela 26. Dowóz do pracy jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych

na rynku pracy

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ZORGANIZOWANIE DOWOŻENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRWNYCH DO PRACY


% 25,50% 24,73% 27,11%

raczej tak n 1975 1369 606

% 39,50% 40,36% 37,69%


% 26,96% 27,03% 26,80%


% 7,24% 7,16% 7,40%


% 0,62% 0,62% 0,62%

brak danych n 9 3 6

% 0,18% 0,09% 0,37%


72

Transport do pracy raczej zwiększa, jak uznała najliczniejsza grupa ankietowanych,

szanse bezrobotnych niepełnosprawnych na rynku pracy - 1975 odpowiedzi (39,50 %),

w tym 1369 z terenów wiejskich i 606 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio

40,36 % i 37,69 % badanych respondentów z poszczególnych typów gmin w badaniu).

Nieco mniej liczna grupa uważa za działanie tak samo ważne jak i nieważne

(alternatywa ani tak, ani nie) wsparcie w postaci dowożenia do pracy - 1348 osób

(26,96 %); w tym 917 z gmin o specyfice wiejskiej (t27,03 %) i 431 z gmin

o charakterze miejsko-wiejskim (26,80 %). Zdecydowanie za dowozem do pracy jest

1275 respondentów (25,50 %) - 839 zamieszkałych na terenach wiejskich (24,73 %)

oraz 436 na terenach miejsko-wiejskich (27,11 % zamieszkałych). Transport do miejsca

zatrudniania jako powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 362 pytanych (7,24

%); w tym 243 z terenów wiejskich i 119 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio

7,16 % i 7,40 %). Najmniejsza grupa ankietowanych uważa za zdecydowanie nieważne

wsparcie w postaci dowożenia do pracy - 31 respondentów (0,62 %), z tego 21

zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 10 zamieszkiwało w gminach miejsko-

wiejskich (tj. po 0,62 % wszystkich respondentów z gmin wiejskich i gmin miejsko-

wiejskich). W 9 przypadkach badacze nie otrzymali odpowiedzi (0,18 %); w 3

przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,09 %) i w 6 od respondentów


Szanse niepełnosprawnych na rynku pracy zwiększa także powołanie osób

pomagających przyuczyć do zawodu (tzw. trenerów pracy).

73

Tabela 27. Udział trenera pracy w zwiększaniu szans osób niepełnosprawnych na rynku

pracy

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

POWOŁANIE OSÓB POMAGAJĄCYCH PRZYUCZYĆ DO ZAWODU


% 17,74% 16,72% 19,90%

raczej tak n 1717 1163 554

% 34,34% 34,29% 34,45%


% 35,18% 36,11% 33,21%


% 10,62% 10,91% 10,01%


% 1,90% 1,86% 1,99%


% 0,22% 0,12% 0,44%


Większość uważa, że czynnik ten nie ma większego wpływu („ani tak, ani nie”) - 1759

odpowiedzi (tj. 35,18 % wszystkich respondentów). Do tej grupy należą respondenci

z gmin wiejskich -1225 osób (tj. 36,11 % respondentów z takich gmin) oraz 534 z gmin

miejsko-wiejskich (tj. 33,21 % respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).

Nieco mniejsza grupa uważa, że udział trenera raczej zwiększa szanse osób

niepełnosprawnych na rynku pracy - 1717 respondentów (34,34 %), z tego 1163

zterenów wiejskich (tj. 34,29 %) oraz 554 z terenów miejsko-wiejskich (34,45 %).

Zdecydowanie trener jest pomocny w ocenie 887 respondentów (17,74 %); w tym 567

respondentów z terenów wiejskich (tj. 17,74 %) oraz 320 z terenów miejsko-wiejskich

(19,90 %). Dalej, grupa pytanych 531 respondentów (10,62 %) uważa, że powołanie

osób pomagających przyuczyć do zawodu raczej nie zwiększa szans osób

niepełnosprawnych na rynku pracy. Pośród tak wypowiadających się znalazła się 370

osobowa grupa mieszkańców gmin wiejskich (10,91 %) oraz 161 osobowa grupa

mieszkańców gmin miejsko-wiejskich (10,01 %). Zdecydowanie nie poprawia sytuacji

osób niepełnosprawnych (najmniej wskazań) powołanie trenerów pracy w ocenie 95

badanych (tj. 1,90 %), w tym 63 badanych z terenów wiejskich (1,86 %) oraz

32badanych z terenów gmin miejsko-wiejskich (1,99 %). W pytaniu o trenera pracy

74

zanotowano 11 braków danych (tj. 0,22 %). W grupie respondentów, którzy nie

dokonali wskazania znalazło się 4 mieszkańców gmin wiejskich (0,12 %) i 7 z gmin

miejsko-wiejskich (0,44 %).

Tabela 28. Komputer, jako element zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na

rynku pracy

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

WYKORZYSTANIE KOMPUTERA Z DOSTĘPEM DO INTERNETU


% 21,26% 20,84% 22,14%

raczej tak n 1903 1342 561

% 38,06% 39,56% 34,89%


% 30,72% 29,98% 32,28%


% 8,16% 7,96% 8,58%


% 1,38% 1,27% 1,62%


% 0,42% 0,38% 0,50%


Zdecydowana większość badanych uznała, że komputer zwiększa szanse osób

niepełnosprawnych na rynku pracy - 1903 respondentów (38,06 %) zadeklarowało

odpowiedź „raczej tak”, w tym 1342 respondentów z terenów wiejskich i 561 z terenów

miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 39,56 % i 34,89 % badanych respondentów

z poszczególnych typów gmin w badaniu). Także 1063 respondentów (21,26 %); w tym

707 zamieszkałych na terenach wiejskich (20,84 %) oraz 356 zamieszkałych na

terenach miejsko-wiejskich (22,14 %) odpowiedziało „zdecydowanie tak”. Zaledwie

9,54 % respondentów nie dostrzega pozytywnego wpływu komputera na zwiększenie

możliwości zdobycia pracy. Odpowiedzi „zdecydowanie nie” udzieliło 1,38 %

badanych, „raczej nie” 8,16 % respondentów. Respondenci wskazywali również inne

czynniki, które w ich ocenie zwiększają szanse osób niepełnosprawnych na rynku

pracy. Zaliczyli do nich: większa świadomość społeczeństwa, miejsca pracy dla

niepełnosprawnych, zachęty dla pracodawców, zacząć w Polsce jakąś produkcję, na

75

ścianie wschodniej zwłaszcza, nie ma produkcji na "ścianie wschodniej", pomoc

państwa w tworzeniu miejsc pracy, gdy będzie mniejsze bezrobocie w/w działania są

zbędne, tworzenie miejsc pracy w gospodarce, mentalność pracodawców, podejście

pracodawcy oraz więcej miejsc pracy (tutaj 3 wskazania).

Analiza wyników badań pokazała, że respondenci zarówno z terenów gmin

wiejskich jak i miejsko-wiejskich za ważny czynnik zwiększający szanse

niepełnosprawnych na rynku pracy uznali rozwój własny. Najczęściej poprawy swego

losu upatrują w podniesieniu poziomu wykształcenia, w zdobyciu nowych umiejętności

czy kwalifikacji, na przykład poprzez kursy i szkolenia.

2.1.10. Znaczenie barier w rozwijaniu aktywności zawodowej

W badaniu zapytano również wszystkich respondentów (5000 osób) o znaczenie barier

w podnoszeniu aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne. Ankietowani

oceniali wpływ15 różnych barier, napotykanych przy podejmowaniu pracy, mogli

również wskazać jeszcze inne ograniczenia i ocenić ich ważność. Wpływ

poszczególnych barier na podjęcie pracy zarobkowej, oceniali respondenci według

5 stopniowej skali („zdecydowanie tak”, „raczej tak”, „ani tak ani nie”, „raczej nie”,

„zdecydowanie nie”).

Ponad połowa ankietowanych udzieliła odpowiedzi, że brak kwalifikacji,

doświadczenia to raczej ważna bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej - 2534

odpowiedzi (50,68 %), w tym 1731 respondentów z terenów wiejskich i 803 z terenów

miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 51,03 % i 49,94 % badanych respondentów

z poszczególnych typów gmin w badaniu). Brak kwalifikacji za zdecydowanie istotną

barierę w uznaje 1261 respondentów (25,22 %); w tym 859 zamieszkałych na terenach

wiejskich (25,32 %) oraz 402 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (25 %).

76

Tabela 29. Brak kwalifikacji jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej

przez osoby niepełnosprawne

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BRAK KWALIFIKACJI, DOŚWIADCZENIA

zdecydowanie tak 1261 859 402

% 25,22% 25,32% 25,00%

raczej tak n 2534 1731 803

% 50,68% 51,03% 49,94%


% 14,86% 14,36% 15,92%


% 8,02% 8,11% 7,84%


% 1,12% 1,12% 1,12%

brak danych n 5 2 3

% 0,10% 0,06% 0,19%


Za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani tak, ani nie)

niewystarczające kwalifikacje uznało 743 zapytanych (14,86 %); w tym 487 z gmin

o specyfice wiejskiej (tj. 14,36) i 256 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (15,92 %).

Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 401 pytanych (8,02 %) - 275

z terenów wiejskich i 126 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 8,11 % i 7,84

%). Najmniejsza grupa uznała zdecydowanie za nieważne ograniczenie w postaci braku

kwalifikacji, doświadczenia - 56 respondentów (1,12 %), z tego 38 zamieszkiwało

w gminach wiejskich oraz 18 w gminach miejsko-wiejskich (tj. po 1,12 %).

W 5 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,1 %); w 2 przypadkach od

respondentów z terenów wiejskich (0,06 %) i w 3 od respondentów z terenów miejsko-

wiejskich (0,19 %).

„Raczej tak” odpowiedziało najwięcej badanych – 2435 osób (48,70 %), w tym 1661

respondentów z terenów wiejskich i 774 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio

48,70 % i 48,13 %). Do tego „zdecydowanie tak”, za poważną barierę w podjęciu

aktywności zawodowej, uważa 1138 badanych (22,76 %); w tym 780 zamieszkałych na

terenach wiejskich (23 %) oraz 358 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich

77

(22,26 %). Najmniejsza grupa ankietowanych uznaje zdecydowanie za nieważne

ograniczenie w postaci braku właściwego poziomu wykształcenia - 72 respondentów

(1,44 %), z tego 53 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 19 zamieszkiwało

w gminach miejsko-wiejskich (tj. 1,56 % wszystkich respondentów z gmin wiejskich

oraz 1,18 % ogółu respondentów z gmin miejsko-wiejskich).

Tabela 30. Poziom wykształcenia, jako bariera w podejmowaniu aktywności

zawodowej przez osoby niepełnosprawne

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

POZIOM WYKSZTAŁCENIA


% 22,76% 23,00% 22,26%

raczej tak n 2435 1661 774

% 48,70% 48,97% 48,13%


% 17,62% 17,13% 18,66%


% 9,40% 9,29% 9,64%


% 1,44% 1,56% 1,18%

brak danych n 4 2 2

% 0,08% 0,06% 0,12%


Za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani tak, ani nie) niski poziom

wykształcenia uznało 881 zapytanych (17,62 %); w tym 581osób z gmin o specyfice

wiejskiej (17,13 %) i 300 respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (18,66

%). Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 470 pytanych (9,40 %);

w tym 315 z terenów wiejskich i 155 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 9,29

% i 9,64 %). W 4 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,08 %); po 2

przypadki od respondentów z terenów wiejskich (0,06 %) oraz od respondentów


Najliczniejsza grupa respondentów - 2447 badanych (48,94 %) odpowiedziała, że brak

umiejętności poszukiwania pracy jest przeszkodą w podejmowaniu aktywności

78

zawodowej przez osoby niepełnosprawne – odpowiedź „raczej tak”, w tym 1693

respondentów z terenów wiejskich i 754 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio

49,91 % i 46,89 %). Za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani tak, ani

nie) brak umiejętności poszukiwania zatrudnienia uznało 1129 zapytanych (22,58 %);

w tym 753 badanych z gmin o specyfice wiejskiej (22,20 %) i 376 z gmin o charakterze

miejsko-wiejskim (23,38 %). Przy tym pytaniu za zdecydowanie istotną barierę (wybór

„zdecydowanie tak”) uznało 862 respondentów (12,24 %).

Tabela 31. Brak umiejętności poszukiwania pracy jako bariera w podejmowaniu

aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BRAK UMIEJĘTNOŚCI POSZUKIWANIA PRACY


% 17,24% 16,83% 18,10%

raczej tak n 2447 1693 754

% 48,94% 49,91% 46,89%


% 22,58% 22,20% 23,38%


% 10,58% 10,44% 10,88%


% 0,58% 0,56% 0,62%

brak danych n 4 2 2

% 0,08% 0,06% 0,12%


W grupie tej określiło się 571 respondentów zamieszkałych na terenach wiejskich

(16,83 %) oraz 291 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (18,10 %). Jako

ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 529 pytanych (10,58 %); w tym

354 z terenów wiejskich i 175 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 10,44 %

i 10,88 % ogółu zapytanych respondentów z poszczególnych typów gmin).

Zdecydowanie za nieważną nieumiejętność szukania pracy uznało najmniej - 29

respondentów (0,58 %), z tego 19 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 10

zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (tj. 0,56 % wszystkich respondentów

z gmin wiejskich oraz 0,62 % ogółu respondentów z gmin miejsko-wiejskich).

79

Identycznie jak przy ocenie poziomu wykształcenia, w 4 przypadkach badacze nie

otrzymali wskazania (0,08 %); po 2 przypadki od respondentów z terenów wiejskich (tj.

0,06 % ogółu respondentów z terenów wiejskich) oraz od respondentów z terenów

miejsko-wiejskich (tj. 0,12 % wszystkich respondentów z terenów miejsko-wiejskich).

Tabela 32. Bariery społeczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby

niepełnosprawne

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BARIERY SPOŁECZNE


% 14,24% 14,89% 12,87%

raczej tak n 1872 1237 635

% 37,44% 36,47% 39,49%


% 30,24% 30,16% 30,41%


% 16,22% 16,66% 15,30%


% 1,60% 1,68% 1,43%


% 0,26% 0,15% 0,50%


Bariery społeczne jako przeszkodę w podejmowaniu aktywności wskazała największa

grupa respondentów - 1872 (37,44 %), w tym 1237 respondentów z terenów wiejskich

i 635 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 36,47 % i 39,49 %). Na drugim

miejscu, za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”)

bariery społeczne uznało 1512 zapytanych (30,24 %); w tym 1023 z gmin o specyfice

wiejskiej (30,16 %) i 489 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (30,41 %). Czynniki

pochodzenia społecznego za zdecydowaną barierę w czasie badania uznało 712

respondentów (14,24 %); w tym 505 tak oceniających zamieszkiwało na terenach

wiejskich (14,89 %) oraz 207 zamieszkiwało na terenach miejsko-wiejskich (12,87 %).

Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 811 pytanych (16,22 %);

80

w tym 565 z terenów wiejskich i 246 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio

16,66 % i 15,30 %). Zdecydowanie za nieważne ograniczenie w postaci braku

kwalifikacji, doświadczenia uznała najmniej liczna grupa 80 respondentów (1,60 %),

z tego 57 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 23 zamieszkiwało w gminach

miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 1,68 % oraz 1,43 %). W 13 przypadkach badacze

nie otrzymali wskazania (0,26 %); w 5 przypadkach od respondentów z terenów

wiejskich (tj. 0,15 %) i w 8 od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,50 %).

Ocenie respondentów podlegały również cechy osobowości hamujące podjęcie

aktywności zawodowej. Zinwentaryzowano je w badaniu przede wszystkim, jako brak

wiary w siebie, brak motywacji, lęk.

Tabela 33. Cechy osobowości jako bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

CECHY OSOBOWOŚCI


% 15,80% 15,83% 15,73%

raczej tak n 2209 1564 645

% 44,18% 46,11% 40,11%


% 27,90% 26,68% 30,47%


% 10,54% 10,08% 11,50%


% 1,34% 1,15% 1,74%


% 0,24% 0,15% 0,44%


Największa grupa odpowiedziała, że cechy osobowości raczej są barierą

w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne 2209 badanych

(44,18 %), w tym 1564 respondentów z terenów wiejskich i 645 respondentów

z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 46,11 % i 40,11 %). Na drugim miejscu,

za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) znalazł się brak

wiary w siebie, brak motywacji i lęk - 1395 odpowiedzi (27,90 %); w tym 905 z gmin

81

o specyfice wiejskiej (tj. 26,68 %) i 490 respondentów z gmin o charakterze miejsko-

wiejskim (30,47 %). Za zdecydowaną barierę w postaci cech osobowości w czasie

badania uznało 790 respondentów (15,80 %); w tym 537 tak oceniających

zamieszkiwało na terenach wiejskich (15,83 %) oraz 253 zamieszkiwało na terenach

miejsko-wiejskich (15,73 %). Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”)

wskazało 527 pytanych (10,54 %); w tym 342 z terenów wiejskich i 185 z terenów

miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 10,08 % i 11,50 %). Zdecydowanie za nieważne,

najmniej wskazań, ograniczenie w postaci cech osobowości uznało 67 respondentów

(1,34 %), z tego 39 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 28 w gminach miejsko-

wiejskich (tj. odpowiednio 1,15 % oraz 1,74 %). W 12 przypadkach badacze nie

otrzymali wskazania (0,24 %); w 5 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich

(tj. 0,15 %) i w 7 od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,44 %).

Ankietowani także oceniali na ile w podejmowaniu aktywności zawodowej przez

niepełnosprawne osoby ważne są znajomości.

Tabela 34. Brak znajomości jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez

osoby niepełnosprawne

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BRAK ZNAJOMOŚCI


% 28,60% 29,69% 26,31%

raczej tak n 1966 1364 602

% 39,32% 40,21% 37,44%


% 21,64% 20,75% 23,51%


% 8,96% 7,93% 11,13%


% 1,30% 1,30% 1,31%

brak danych n 9 4 5

% 0,18% 0,12% 0,31%


Brak znajomości, jako barierę w uzyskaniu pracy zawodowej przez osoby

niepełnosprawne wymieniło najwięcej respondentów (67,92 %), z których 39,32 %

82

udzieliło odpowiedzi „raczej tak” i 28,60 % „zdecydowanie tak”. Raczej tak

odpowiedziało 1966 badanych - 1364 respondentów z terenów wiejskich i 602

z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 40,21 % i 37,44 %). Zdecydowanie tak

uznało 1430 zapytanych; do tej grupy należeli respondenci – 1007 z gmin wiejskich

i 423 z gmin miejsko-wiejskich. Za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie

„ani tak, ani nie”) znajomości uznało 1082 zapytanych (21,64 %); w tym 704 z gmin

o specyfice wiejskiej (20,75 %) i 378 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (23,51

%). Układy i powiązania personalne jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”)

wskazało 448 pytanych (8,96). Zdecydowanie za nieważne ograniczenie w postaci

znajomości uznało najmniej respondentów 65 (1,30 %), z tego 44 zamieszkiwało

w gminach wiejskich oraz 21 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (po ok. 1,30

%). W 9 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,18 %).

Tabela 35. Bariery architektoniczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BARIERY ARCHITEKTONICZNE


% 14,84% 15,12% 14,24%

raczej tak n 1977 1351 626

% 39,54% 39,83% 38,93%


% 31,12% 31,04% 31,28%


% 12,52% 12,09% 13,43%


% 1,70% 1,74% 1,62%


% 0,28% 0,18% 0,50%


Bardzo istotnym ograniczeniem według respondentów są bariery architektoniczne.

Odpowiedzi „zdecydowanie tak” udzieliło 742 respondentów (14,84%). „Raczej tak”

uważało najwięcej pytanych – 1977 (39,54 %). Za powód tak samo ważny jak

i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) bariery architektoniczne oceniło 1555

83

zapytanych (31,12 %) natomiast ograniczenia konstrukcyjne jako bariery raczej

nieważne („raczej nie”) wskazało 626 pytanych (12,52 %). Najmniej liczna grupa

uznała ograniczenia architektoniczne za zdecydowanie nieważne - 85 respondentów

(1,70 %). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,28 %).

Największa grupa pytanych udzieliła odpowiedzi „raczej tak” - 2055 badanych (41,10

%) uznając trudności komunikacyjne jako znaczącą barierę w podejmowaniu

zatrudniania. Ponadto za zdecydowanie ważny transport uznało 989 zapytanych (19,78

%). Za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) trudności

komunikacyjne uznało 1269 zapytanych (25,38 %). Transport jako ograniczenie raczej

nieważne („raczej nie”) wskazało 610 pytanych (12,20 %). Najmniej liczna grupa

uznaje za zdecydowanie nieważne ograniczenie w postaci komunikacji - 64 osoby (1,28

%). W 13 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,26 %); w 5 przypadkach od

respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,15 % ogółu respondentów z terenów wiejskich)

i w 8 przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,5 % wszystkich

respondentów z terenów miejsko-wiejskich).

Tabela 36. Trudności komunikacyjne jako bariera w podejmowaniu aktywności


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

TRUDNOŚCI KOMUNIKACYJNE


% 19,78% 19,49% 20,40%

raczej tak n 2055 1411 644

% 41,10% 41,60% 40,05%


% 25,38% 25,65% 24,81%


% 12,20% 11,88% 12,87%


% 1,28% 1,24% 1,37%


% 0,26% 0,15% 0,50%


84

Przeszkodą w podejmowaniu pracy przez osoby niepełnosprawne jest w ocenie

respondentów także postrzeganie niepełnosprawnych jako pracowników mało

wydajnych.

Najbardziej liczna grupa respondentów odpowiedziała „raczej tak” - 1862 badanych

(37,24 %), uznając negatywny stereotyp osoby niepełnosprawnej jako istotną barierę

w podejmowaniu aktywności zawodowej. Poza tym zdecydowanie zgadzało się z taką

opinią 757 zapytanych (15,15 %). Za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie

„ani tak, ani nie”) postrzeganie osób niepełnosprawnych jako mało wydajnych

pracowników uznało 1540 zapytanych (30,80 %).

Tabela 37 . Negatywny stereotyp osoby niepełnosprawnej jako bariera w podejmowaniu

aktywności zawodowej

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO MAŁO WYDAJNYCH PRACOWNIKÓW


% 15,14% 15,15% 15,11%

raczej tak n 1862 1274 588

% 37,24% 37,56% 36,57%


% 30,80% 30,69% 31,03%


% 15,32% 15,30% 15,36%


% 1,18% 1,12% 1,31%


% 0,32% 0,18% 0,62%


Niska wydajność pracowników niepełnosprawnych jako ograniczenie raczej nieważne

(„raczej nie”) wskazało 766 pytanych (15,32 %). Najmniej osób uznaje - 59 (1,18 %),

że ograniczenie w postaci spodziewanej niższej wydajności pracy nie jest ważną

przeszkodą w uzyskiwaniu pracy. W 16 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania

(0,32 %); w 6 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,18 %) i w 10

przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,62 %).

85

Aż 1781(35,62 %) pytanych uznaje, że postrzeganie osób niepełnosprawnych jako

pracowników niekonkurencyjnych jest barierą w podejmowaniu aktywności zawodowej

(odpowiedź „raczej tak”). Jest to też bardzo istotnym ograniczeniem (odpowiedź

„zdecydowanie tak”) w ocenie 730 respondentów (14,60 % pytanych. Za powód tak

samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) postrzeganie osób

niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych oceniło 1638 zapytanych

(32,76 %), a „raczej nie” uznaje 775 pytanych (15,50 %). Najmniej liczną grupę

stanowili respondenci uznający za zdecydowanie nieważne ograniczenie w postaci

postrzegania osób niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych - 62

respondentów (1,24 %). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,28 %);

w 4 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,12 %) i w 10 przypadkach od

respondentów


Tabela 38. Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako pracowników

niekonkurencyjnych jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO PRACOWNIKÓW

NIEKONKURENCYJNYCH


% 14,60% 14,68% 14,43%

raczej tak n 1781 1206 575

% 35,62% 35,55% 35,76%


% 32,76% 32,84% 32,59%


% 15,50% 15,68% 15,11%


% 1,24% 1,12% 1,49%


% 0,28% 0,12% 0,62%


86

Tabela 39. Ograniczenia prawne, jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

PRAWO PRACY DOTYCZĄCE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH


% 17,12% 16,16% 19,15%

raczej tak n 1581 1079 502

% 31,62% 31,81% 31,22%


% 34,94% 35,47% 33,83%


% 14,78% 15,12% 14,05%


% 1,16% 1,24% 1,00%


% 0,38% 0,21% 0,75%


Najwięcej ankietowanych uznaje za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie

„ani tak, ani nie”) bariery prawne w podejmowaniu zatrudnienia - 1747 osób (34,94 %).

Najmniej osób udzieliło odpowiedzi „zdecydowanie nie” – 58 (1,16 %). Do tego za

zdecydowanie ważną barierę w przepisy prawa pracy uznaje 856 zapytanych (17,12 %),

za raczej ważną uznaje 1581 badanych (31,62 %). Przepisy prawa pracy dotyczące osób

niepełnosprawnych jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 739

pytanych (14,78 %); w 19 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,38 %); w 7

przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,21 %) i w 12 przypadkach od


87

Tabela 40. Obawa przed utratą renty, jako bariera w podejmowaniu aktywności


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

UTRATA RENTY W PRZYPADKU ZATRUDNIENIA


% 31,72% 32,25% 30,60%

raczej tak n 1945 1375 570

% 38,90% 40,54% 35,45%


% 17,58% 16,19% 20,52%


% 9,96% 9,46% 11,01%


% 1,56% 1,36% 1,99%


% 0,28% 0,21% 0,44%


Najwięcej osób – 1945 (38,90 %) obawia się raczej utraty renty w przypadku

zatrudnienia jako istotnej bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej. Bardzo

istotnym ograniczeniem („zdecydowanie tak”) jest utrata świadczenia (renty

inwalidzkiej) w ocenie 1586 respondentów (31,72 % pytanych). Za powód tak samo

ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) utratę renty oceniło 879 zapytanych

(17,58 %). Utrata świadczenia jako barierę raczej nieważną (alternatywa w badaniu

„raczej nie”) wskazało 498 pytanych (9,96 %). Najmniejsza grupa ankietowanych

uznaje za zdecydowanie nieważne ograniczenie w postaci postrzegania osób

niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych - 78 odpowiedzi (1,56 %);

w 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,28 %); po 7 przypadków od

respondentów z terenów wiejskich i z terenów miejsko-wiejskich.

Obawa przed utratą świadczeń socjalnych, emerytury, czy renty skutecznie demotywuje

niepełnosprawnych do podjęcia pracy.

88

Tabela 41. Zły stan zdrowia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

ZŁY STAN ZDROWIA


% 48,02% 48,38% 47,26%

raczej tak n 1776 1238 538

% 35,52% 36,50% 33,46%


% 12,12% 10,91% 14,68%


% 3,44% 3,45% 3,42%


% 0,66% 0,65% 0,68%


% 0,24% 0,12% 0,50%


Za zdecydowaną, najczęściej podkreślaną barierę w postaci złego stanu zdrowia uznaje

2401 respondentów (48,02 %). Raczej tak odpowiedziało 1776 badanych (35,52 %) a za

powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) stopień i rodzaj

posiadanej niepełnosprawności uznało 606 zapytanych (12,12 %). Jako ograniczenie

raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 172 pytanych (3,44 %). Najmniej liczna grupa

ankietowanych uznaje za zdecydowanie nieważne ograniczenie z tytułu złego zdrowia -

33 respondentów (0,66 %); w 12 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,24

%); w 4 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,12 %) i w 8 od


Najwięcej respondentów odpowiedziało, że brak możliwości podnoszenia kwalifikacji

raczej ogranicza podejmowanie aktywności zawodowej - 1825 odpowiedzi (36,50 %).

Nieco mniejsza grupa uznaje za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani

tak, ani nie) niewystarczającą liczbę kursów zawodowych - 1644 zapytanych (32,88 %).

Najmniej osób wskazuje, że brak szkoleń dla niepełnosprawnych podnoszących ich

kwalifikacje nie stanowi ważnej bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej - 156

respondentów (3,12 %). Poza tym niemożność dokształcania za zdecydowaną barierę

89

uznało 615 respondentów (12,30 %), a jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”)

wskazało 740 pytanych. W 20 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,4 %);

w 8 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,24 %) i w 12 od


Tabela 42. Brak możliwości dokształcania, jako bariera w podejmowaniu aktywności


Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BRAK OFERT KURSÓW I SZKOLEŃ PODNOSZĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE


% 12,30% 11,20% 14,61%

raczej tak n 1825 1294 531

% 36,50% 38,15% 33,02%


% 32,88% 32,84% 32,96%


% 14,80% 14,53% 15,36%


% 3,12% 3,04% 3,30%


% 0,40% 0,24% 0,75%


Badania pokazały, że największa liczba respondentów uznaje za powód tak samo ważny

jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) brak akceptacji od rodziny, znajomych

i przyjaciół - 1533 osób (30,66 %). Najmniej osób odpowiedziało „zdecydowanie tak” -

232 wskazania (4,64 %). Ponadto „raczej tak” odpowiedziało 1094 badanych (21,88 %),

„raczej nie” wskazało 1405 pytanych (28,10 %). Zdecydowanie za nieważne

ograniczenie w postaci niezrozumienia uznało 679 respondentów (13,58 %).

W 57 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (1,14 %).

90

Tabela 43. Brak akceptacji ze strony najbliższych, jako bariera w podejmowaniu

aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne

Polska Typ gminy


OGÓŁEM 5000 3392 1608

BRAK AKCEPTACJI ZE STRONY RODZINY,

PRZYJACIÓŁ I ZNAJOMYCH


% 4,64% 4,27% 5,41%


% 21,88% 22,85% 19,84%


% 30,66% 30,34% 31,34%


% 28,10% 28,27% 27,74%


% 13,58% 13,41% 13,93%


% 1,14% 0,85% 1,74%


Respondenci w badaniu wskazywali również inne bariery, które w ich ocenie

ograniczają podejmowanie przez osoby niepełnosprawne aktywności zawodowej. Do

takich barier, spontanicznie wymienianych poza piętnastoma wyżej przytoczonymi

zaliczyli: większą świadomość społeczeństwa, miejsca pracy dla niepełnosprawnych,

zachęty dla pracodawców, rozpoczęcie w Polsce jakiejś produkcji na „ścianie

wschodniej” zwłaszcza, brak produkcji na „ścianie wschodniej", pomoc państwa

w tworzeniu miejsc pracy, „gdy będzie mniejsze bezrobocie w/w działania są zbędne”,

tworzenie miejsc pracy w gospodarce, mentalność pracodawców, podejście pracodawcy

oraz więcej miejsc pracy (tutaj wyjątkowo 3 wskazania).

Analiza wyników badań wskazuje, że niepełnosprawni respondenci zarówno z terenów

gmin wiejskich, jak i miejsko-wiejskich za najważniejsze bariery w podejmowaniu

aktywności zawodowej, uznali: zły stan zdrowia, stopień i rodzaj niepełnosprawności,

w następnej kolejności: brak kwalifikacji, doświadczenia, dalej poziom wykształcenia

i utratę renty w przypadku zatrudnienia. W ocenie badanych, poważnej bariery nie

stanowi brak akceptacji ze strony rodziny, przyjaciół i znajomych oraz brak ofert

91

kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Pięć lat wcześniej (2006) nieco inne wyniki swych badań dotyczących podobnych

problemów uzyskała J. Kalita11

. Z jej badań wynika, że głównymi barierami

w podejmowaniu przez osoby niepełnosprawne pracy są bariery edukacyjne i niski

poziom wykształcenia, co jest konsekwencją trudności w dostępie do nauki, szczególnie

na poziomie studiów wyższych w porównaniu do ludzi sprawnych.

Prawie 50 % osób niepełnosprawnych objętych badaniami J. Kality posiadało najwyżej

wykształcenie podstawowe, a liczba niepełnosprawnych kończących studia wyższe nie

przekraczała kilku procent. Autorka dochodzi do wniosku, że system wsparcia

niepełnosprawnych na polskich uczelniach wyższych, jest mało przejrzysty

i niejednorodny. Na poziomie szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół średnich

placówki oświatowe w niedostatecznym stopniu odpowiadają na specyficzne potrzeby

edukacyjne młodzieży niepełnosprawnej12

.

2.1.11. Udział doradcy zawodowego w wyjściu z bezrobocia

Respondenci informowali również, czy kiedykolwiek korzystali z konsultacji z doradcą

zawodowym. Z badań wynika, że większość ankietowanych 4135 osób (82,70 %)

z takiej pomocy nie korzystało. Różnica między mieszkańcami gmin wiejskich

i miejsko-wiejskich jest niewielka (wielkości 2-3%).

Respondenci, którzy korzystali z pomocy doradcy zawodowego różnie oceniali jej

skuteczność w podjęciu aktywności zawodowej. Oceny dokonało 856 badanych,

spośród których zaledwie 4,44 % (korzystających z pomocy doradcy) zadeklarowało, że

pomoc doradcy zdecydowanie pomogła im w podjęciu aktywności zawodowej.

Większość respondentów oceniło rolę doradcy zawodowego, w aktywizacji zawodowej

jako mało istotną. Odpowiedzi „ani tak, ani nie” udzieliło 276 badanych (32,24 %),

11

J. Kalita, Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy oraz rola organizacji pozarządowych

świadczących usługi dla tej grupy beneficjentów, Warszawa 2006 12

Kalita, s. 5

92

niewielu mniej – 248 (28,97 %) odpowiedziało „raczej nie”. Różnice procentowe

między mieszkańcami gmin wiejskich i miejsko-wiejskich są nieistotne.

Znaczny odsetek badanych uznał, że pomoc doradcy jest mało ważna lub zdecydowanie

nieważna. Dane w postaci tabel zawarte są w aneksie (tabela 21).

Wykres 15. Rola doradcy zawodowego w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

2.2. Ocena działań otoczenia instytucjonalnego

2.2.1 Ocena działań placówek w terenie

Istotne z punktu wiedzenia realizacji szczegółowych celów, było zbadanie opinii

respondentów na temat funkcjonowania wybranych instytucji, organizacji i placówek

wspierających ludzi niepełnosprawnych w terenie. Badaniami objęto 5000

niepełnosprawnych - 3392 respondentów z gmin wiejskich i 1608 respondentów

z gmin miejsko-wiejskich.

38

151

276

248

140

3 0

50

100

150

200

250

300

zdecydowanietak

raczej tak ani tak, ani nie raczej nie zdecydowanienie

brak danych

93

Tabela 44. Wiedza na temat funkcjonowania w gminach wiejskich wybranych

instytucji, organizacji i placówek

Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:

tak nie nie wiem brak

danych

GMINA WIEJSKA (N=3392)

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 3095 38 259 0

% 91,24% 1,12% 7,64% 0,00%

Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.

problemów społecznych/socjalnych

n 1197 558 1635 2

% 35,29% 16,45% 48,20% 0,06%

Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.

problemów ON

n 654 769 1964 5

% 19,28% 22,67% 57,90% 0,15%

informacja dla ON n 794 715 1881 2

% 23,41% 21,08% 55,45% 0,06%

szkoła integracyjna n 709 1105 1573 5

% 20,90% 32,58% 46,37% 0,15%

przedszkole integracyjne n 422 1279 1688 3

% 12,44% 37,71% 49,76% 0,09%

koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 683 1200 1505 4

% 20,14% 35,38% 44,37% 0,12%

ZUS n 497 2268 624 3

% 14,65% 66,86% 18,40% 0,09%

KRUS n 454 2209 724 5

% 13,38% 65,12% 21,34% 0,15%

PCPR n 610 2080 695 7

% 17,98% 61,32% 20,49% 0,21%

PUP n 657 2128 604 3

% 19,37% 62,74% 17,81% 0,09%

organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, fundacje n 894 1277 1216 5

% 26,36% 37,65% 35,85% 0,15%

poradnia psychologiczna dla ON n 498 1498 1385 11

% 14,68% 44,16% 40,83% 0,32%

WTZ n 995 1255 1135 7

% 29,33% 37,00% 33,46% 0,21%


94

Tabela 45. Wiedza na temat funkcjonowania w gminach miejsko-wiejskich wybranych


Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:

tak nie nie wiem brak

danych

GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 1418 23 167 0

% 88,18% 1,43% 10,39% 0,00%

Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds. problemów

społecznych/socjalnych

n 435 273 896 4

% 27,05% 16,98% 55,72% 0,25%

Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds. problemów

ON

n 234 319 1051 4

% 14,55% 19,84% 65,36% 0,25%

informacja dla ON n 353 269 981 5

% 21,95% 16,73% 61,01% 0,31%

szkoła integracyjna n 340 356 908 4

% 21,14% 22,14% 56,47% 0,25%

przedszkole integracyjne n 255 402 946 5

% 15,86% 25,00% 58,83% 0,31%

koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 349 302 953 4

% 21,70% 18,78% 59,27% 0,25%

ZUS n 463 688 456 1

% 28,79% 42,79% 28,36% 0,06%

KRUS n 287 739 577 5

% 17,85% 45,96% 35,88% 0,31%

PCPR n 607 572 425 4

% 37,75% 35,57% 26,43% 0,25%

PUP n 623 575 406 4

% 38,74% 35,76% 25,25% 0,25%

organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, fundacje n 628 320 655 5

% 39,05% 19,90% 40,73% 0,31%

poradnia psychologiczna dla ON n 344 407 846 11

% 21,39% 25,31% 52,61% 0,68%

WTZ n 672 301 634 1

% 41,79% 18,72% 39,43% 0,06%


95

Najbardziej znaną placówką, zarówno wśród respondentów zamieszkałych w gminach

wiejskich jak i miejsko-wiejskich, jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.

Wymieniło go 91,24 % badanych z gmin wiejskich i 88,18% z gmin miejsko-wiejskich.

Zaledwie 1,12 % respondentów z gmin wiejskich i 1,43 % z gmin miejsko-wiejskich nie

wiedziało, że na ich terenie funkcjonuje taka placówka. Zbliżone odsetki

ankietowanych, posiada wiedzę na temat funkcjonowania innych instytucji, organizacji

czy placówek. Zaznaczyły się jednak różnice w odpowiedziach respondentów

mieszkających w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich (Tabele 44 i 45).

Najbardziej zauważalne różnice są w odpowiedziach dotyczących funkcjonowania

ZUS-u, PCPR, PUP, WTZ.

Poproszono ankietowanych, o określenie czy w ich gminie istnieje ZUS. Istnienie takiej

instytucji potwierdziło 14,65 % osób z terenów wiejskich oraz 28,79 % respondentów

z terenów miejsko-wiejskich. Zaprzeczyło udzielając odpowiedzi „nie” 66,86 % osób

z gmin wiejskich i 42,79 % osób z gmin miejsko-wiejskich. O istnieniu Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych nie wiedziało 18,40 % respondentów z obszarów wiejskich

i 28,36 % z obszarów miejsko-wiejskich. Od 0,09 %). Nie uzyskano odpowiedzi od

mniej niż 1 % ankietowanych.

Badani oceniali istnienie na swoich obszarach Powiatowych Centrów Pomocy

Rodzinie. O ich istnieniu jest przekonanych 17,98 % badanych z obszarów wiejskich

i 37,75 % z obszarów miejsko-wiejskich. Odpowiedzi „nie” udzieliło 61,32 %

ankietowanych z gmin wiejskich i 35,57 % z gmin miejsko-wiejskich. 20,49 %

badanych z gmin wiejskich i 26,43 % z gmin miejsko-wiejskich nie wie czy PCPR

działa na ich terenie. Nie otrzymano odpowiedzi od 0,21 % ankietowanych

zamieszkałych na terenach wiejskich i od 0,25 % ankietowanych z terenów miejsko-

wiejskich.

Respondenci określali też, czy istnieje PUP; 19,37 % badanych z terenów wiejskich

oraz 38,74 % z terenów miejsko-wiejskich wie o istnieniu takiego urzędu; 62,74 %

z obszarów wiejskich i 35,76 % z obszarów miejsko-wiejskich stwierdziło, że taki urząd

nie działa u nich w gminie. 17,81 % badanych z gmin wiejskich i 25,25 % z gmin

miejsko-wiejskich nie wie nic na ten temat. Nie uzyskano odpowiedzi od kilku

respondentów (mniej niż 1%).

96

Badani odpowiadali, czy w gminie istnieje WTZ; 29,33 % badanych z gmin wiejskich

i 41,79 % z gmin miejsko-wiejskich udzieliło odpowiedzi „tak”; „nie” odrzekło 37 %

osób zamieszkałych na terenach wiejskich i 18,72 % zamieszkałych na terenach

miejsko-wiejskich. O istnieniu Warsztatów Terapii Zajęciowej nie wie 33,46 %

respondentów z gmin wiejskich i 39,43 % z gmin miejsko-wiejskich. W badaniu nie

uzyskano odpowiedzi („brak danych”) od 7 osób (0,15 %) z gmin wiejskich i od 1

osoby (0,06 %) z gmin miejsko-wiejskich.

Z analizy uzyskanych danych wynika, że wskazania respondentów z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich nie różnią się znacząco. Największa ilość badanych wie o działaniu

na ich terenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Duża świadomość istnienia

GOPS zapewne w praktyce umożliwia osobom niepełnosprawnym i rodzinom

przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać

samodzielnie, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia13

.

Na terenach gmin wiejskich, wg znacznej części ankietowanych, nie działają placówki

ZUS i KRUS. Respondenci mają do tego niewystarczającą wiedzę nt. istnienia

w gminach Komisji/stanowiska ds. problemów ON, Komisji/stanowiska ds. problemów

społecznych/socjalnych oraz działania punktu informacji dla osób niepełnosprawnych.

2.2.2. Formy otrzymanej pomocy

Interesujące dla badań było uzyskanie wiedzy, z jakich wymienionych form pomocy

korzystali niepełnosprawni respondenci w ciągu ostatnich 3 lat i kto im tej pomocy

udzielił. Oceny dokonało 5000 respondentów, w tym 3392 pochodzących z terenu gmin

wiejskich i 1608 pochodzących z terenów gmin miejsko-wiejskich. Ponadto uzyskano

szczegółowe informacje dotyczące tego, kto i w jakim zakresie udzielał

niepełnosprawnym pomocy w różnych formach. Dane te ilustruje tabela 3a

umieszczona w aneksie.

13

por. Ustawa o pomocy społecznej, Rozdział I (Dz.U. z 2009 r. Nr 175 poz.1362 z późn. zm.)

97

Tabela 46. Formy pomocy udzielonej respondentom w ciągu ostatnich 3 lat,

z uwzględnieniem typu gminy

Forma pomocy Ogółem Korzystało z

pomocy

%

zapomoga, darowizna

gmina wiejska 3392 619 18,25%

gmina miejsko-wiejska 1608 264 16,42%

POLSKA 5000 887 17,74%

pomoc w formie kredytu/pożyczki



POLSKA 5000 243 4,86%

dofinansowanie działalności gospodarczej lub rolniczej



POLSKA 5000 57 1,14%

pomoc w formie rzeczowej



POLSKA 5000 647 12,94%

pomoc w formie opieki bytowej



POLSKA 5000 644 12,88%

pomoc prawna



POLSKA 5000 173 3,46%

pomoc psychologiczna



POLSKA 5000 587 11,74%

pomoc terapeutyczna



POLSKA 5000 631 12,62%

98

Forma pomocy Ogółem Korzystało z

pomocy

%

usługi rehabilitacyjne



POLSKA 5000 1329 26,58%

pomoc w zakupie sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego



POLSKA 5000 309 6,18%

wypożyczanie sprzętu rehabilitacyjnego



POLSKA 5000 83 1,66%

pomoc w zakresie remontów



POLSKA 5000 186 3,72%

inna pomoc



POLSKA 5000 29 0,58%


Największa liczba ankietowanych wskazała na usługi rehabilitacyjne. Z gmin wiejskich

z tej formy pomocy skorzystało 880 respondentów ( 25,94 %). Respondentom pomocy

udzielił PFRON (68 razy), Ministerstwo Zdrowia i NFZ (542 razy), ZUS (10 razy),

KRUS (2 razy), samorząd terytorialny (3 razy), PCPR (24 razy), GOPS (39 razy),

organizacje i stowarzyszenia pozarządowe - najczęściej (98 razy), firmy prywatne (7

raz), pracodawca (50 razy), rodzina (4 razy), osoby prywatne spoza rodziny (5 razy),

inne podmioty (26 razy). W 2 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają

kto im tak pomógł. Z gmin miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 449

respondentów (27,92 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (33 razy),

Ministerstwo Zdrowia i NFZ – najczęściej (251 razy), Ministerstwo Pracy i Polityki

Społecznej (1 raz), ZUS (6 razy), KRUS (1 raz), samorząd terytorialny (6 razy), PCPR

(15 razy), GOPS (26 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (59 razy), parafia

i ksiądz (1 raz), szkoła i nauczyciele (2 razy), firmy prywatne (3 razy), pracodawca (14

99

razy), rodzina (3 razy), osoby prywatne spoza rodziny (2 razy), inne podmioty (23

razy). W 3 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł.

Na drugim miejscu ankietowani wymienili pomoc w postaci zapomóg i darowizn.

Z gmin wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 619 respondentów (18,25 %).

Respondentom pomocy udzielił PFRON (33 razy), Ministerstwo Zdrowia, NFZ (4

razy), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (7 razy), ZUS (8 razy), KRUS (1 raz),

samorząd terytorialny (12 razy), PCPR (15 razy), PUP (2 razy), GOPS – najczęściej

(441 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (13 razy), parafia i ksiądz (7

razy), szkoła i nauczyciele (1 raz), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (22 razy),

rodzina (30 razy), osoby prywatne spoza rodziny (7 razy), inne podmioty (7 razy). W 8

przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł. Z gmin

miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 264 respondentów (tj. 16,42 %

respondentów z terenów miejsko-wiejskich). Respondentom pomocy udzielił PFRON

(17 razy), Ministerstwo Zdrowia i NFZ (2 razy), ZUS (2 razy), samorząd terytorialny

(14 razy), PCPR (12 razy), GOPS - najczęściej (163 razy), organizacje i stowarzyszenia

pozarządowe (4 razy), parafia i ksiądz (1 raz), szkoła i nauczyciele (1 raz), firmy

prywatne (1 raz), pracodawca (12 razy), rodzina (19 razy), osoby prywatne spoza

rodziny (6 razy), inne podmioty (6 razy). W 6 przypadkach respondenci nie wiedzieli

lub nie pamiętają, kto im pomógł udzielając zapomogi lub darowizny.

Na trzecim miejscu pod względem formy udzielonej pomocy respondentom w ciągu

ostatnich 3 lat wymieniano pomoc w formie rzeczowej. Z gmin wiejskich z tej formy

pomocy skorzystało 458 respondentów (13,50 %). Respondentom pomocy udzielił

PFRON (39 razy), Ministerstwo Zdrowia i NFZ (16 razy), Ministerstwo Pracy i Polityki

Społecznej (2 razy), samorząd terytorialny (5 razy), PCPR (12 razy), GOPS -

najczęściej (208 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (62 razy), parafia i

ksiądz (16 razy), szkoła i nauczyciele (12 razy), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (2

razy), rodzina (50 razy), osoby prywatne spoza rodziny (10 razy), inne podmioty (19

razy).

W 4 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł.

Z gmin miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 189 respondentów (11,75

%). Respondentom pomocy udzielił PFRON (19 razy), Ministerstwo Zdrowia, NFZ (2

razy), samorząd terytorialny (5 razy), PCPR (12 razy), GOPS – najczęściej (208 razy),

organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (62 razy), parafia i ksiądz (16 razy), szkoła

100

i nauczyciele (12 razy), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (2 razy), rodzina (50 razy),

osoby prywatne spoza rodziny (10 razy), inne podmioty (19 razy). W 4 przypadkach

respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im pomógł w formie rzeczowej.

Najmniejsza liczba ankietowanych otrzymała dofinansowanie do działalności

gospodarczej lub rolniczej. Z gmin wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 45

respondentów (1,33 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (5 raz), KRUS (2

razy), PUP (11 razy), GOPS (2 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (2

razy), rodzina (3 razy), inne podmioty - najczęściej (18 razy). W 2 przypadkach

respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł. Z gmin miejsko-

wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 12 respondentów (0,75 %). Respondentom

pomocy udzielił KRUS (1 raz), samorząd terytorialny (1 raz), PUP (2 razy), organizacje

i stowarzyszenia pozarządowe (1 raz), inne podmioty – najczęściej (6 razy).

W 1 przypadku respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im w taki sposób

pomógł.

Formą pomocy niepełnosprawnym, także stosunkowo rzadko praktykowaną było

wypożyczenie sprzętu rehabilitacyjnego. Z gmin wiejskich z tej formy pomocy

skorzystało 52 respondentów (1,53 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (11

razy), Ministerstwo Zdrowia, NFZ (21 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe

(10 razy), firmy prywatne (2 razy), rodzina (1 raz), osoby prywatne spoza rodziny

(2 razy), inne podmioty (3 razy). W 2 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie

pamiętają kto im tak pomógł. Z gmin miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało

31 respondentów (1,93 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (7 razy),

Ministerstwo Zdrowia i NFZ (6 razy), samorząd terytorialny (1 raz), PCPR (5 razy),

GOPS (3 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (4 razy), firmy prywatne

(1 raz), rodzina (1 raz), osoby prywatne spoza rodziny (2 razy). W 1 przypadku

respondent nie wiedział lub nie pamiętał kto mu pożyczył sprzęt rehabilitacyjny.

Znikomym wskazaniem ankietowanych (mniej niż 1 %) była też „inna pomoc”. Z gmin

wiejskich z innej jeszcze formy pomocy skorzystało 22 respondentów (0,65 %).

Respondentom pomocy udzieliło Ministerstwo Zdrowia i NFZ (2 razy), PCPR (3 razy),

PUP (2 razy), GOPS (1 raz), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (4 razy), parafia

i ksiądz (1 raz), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (1 raz), inne podmioty (5 razy).

W 2 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają, kto im tak pomógł.

Z gmin miejsko-wiejskich z „innej” pomocy skorzystało natomiast 7 respondentów

(0,44 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (2 razy), organizacje

101

i stowarzyszenia pozarządowe (1 raz), szkoła i nauczyciele (1 raz), pracodawca (2 razy)

oraz inne podmioty (1 raz).

Badania pokazały, że pomoc oferowana przez różne instytucje, jest adresowana

zarówno do osób niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich jak i miejsko-wiejskich.

Najczęściej osoby niepełnosprawne (wg ich opinii) skorzystały z usług

rehabilitacyjnych oraz zapomóg i darowizn. Rehabilitację rozumiemy jako

zorganizowany system działania, którego celem jest przywrócenie osobom

niepełnosprawnym w miarę możności najpełniejszej sprawności w sensie fizycznym,

psychicznym, zdrowotnym i zawodowym. W takim działaniu chodzi zwłaszcza

o uaktywnienie tych osób, o włączenie ich do czynnego życia społecznego, w tym i do

procesów pracy. Rehabilitację rozwija się ze względów humanitarnych, społecznych

i ekonomicznych14

.

Z przeprowadzonych badań wynika, że najmniejszy odsetek respondentów skorzystał

w ostatnich 3 latach z wypożyczenia sprzętu rehabilitacyjnego i dofinansowania

działalności gospodarczej lub rolniczej. Warto także wspomnieć, że badania wykazały

podmioty (instytucje), które najczęściej i w różnych formach wspomagają osoby

niepełnosprawne. W różne formy pomocy niepełnosprawnym angażował Państwowy

Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie,

Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej oraz rodzina. Bardzo ograniczoną pomoc,

w wąskim zakresie niepełnosprawni mogli otrzymać w Powiatowych Urzędach Pracy

(Tabela 3a w Aneksie).

2.2.3. Ocena działań gminy w aktywizacji niepełnosprawnych

W prowadzonych badaniach respondenci oceniali wybrane działanie gminy dotyczące

osób niepełnosprawnych. Warto nadmienić, że w wyniku przeprowadzonej reformy

ustrojowej państwa oraz nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych realizacja znacznej części zadań z zakresu

rehabilitacji zawodowej i społecznej powierzona została samorządom terytorialnym15

.

14

Podoski K. Turnowiecki W., Polityka społeczna, Gdańsk 1998, s. 126 15 Niepełnosprawność w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna, s. 3-4

102

Wykres 16. Ocena działań gmin wiejskich (od 1 do 5) Źródło: opracowanie własne

Wykres 17. Ocena działań gmin miejsko-wiejskich (od 1 do 5) Źródło: opracowanie własne

Ankietowani (5000 osób; 3392 osób z gmin wiejskich i 1608 osób z gmin miejsko-

wiejskich) wykorzystując 5 stopniową skalę (bardzo dobrze, dobrze, ani dobrze ani źle,

źle, bardzo źle) oceniali działania samorządu lokalnego w zakresie tworzenia miejsc

pracy dla osób niepełnosprawnych. Respondenci zarówno z gmin wiejskich jak

i miejsko-wiejskich najwyżej oceniają zadania gminy w organizacji spotkań

2,61

2,85 2,92 2,91

2,83 2,88 2,88

2,85

3,03

2,88 2,84

2,77

2,95 2,91 2,92

2,73

2,83 2,88 2,89

3,03

2,91 2,87

2,77

103

integracyjnych (np. festynów) i wydarzeń kulturalnych. Pośród respondentów z gmin

wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło działania gminy w czasie badania

128 respondentów. „Dobrze” odpowiedziało 778 badanych; ani dobrze, ani źle spotkań

integracyjnych dla osób niepełnosprawnych nie oceniło 1703 zapytanych. „Źle”

działania takie samorządu podsumowało 629 pytanych. Najsurowsze oceny - bardzo źle

dało 153 respondentów. Nie uzyskano oceny od 1 osoby. Na podstawie rozkładu ocen

respondentów określono średnią ocenę dla działań gminy w organizacji spotkań

integracyjnych – 3,03 (gdzie 5 – bardzo dobrze, 1 – bardzo źle). Pośród respondentów

z gmin miejsko-wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło działania gminy

w czasie badania 54 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 373 badanych; ani

dobrze, ani źle organizowanej przez gminy integracji dla osób niepełnosprawnych nie

oceniło 796 zapytanych; „źle” działania takie samorządu podsumowało 312 pytanych.

Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 62 respondentów. Nie uzyskano wskazań od 11

respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla

działań gminy w zakresie organizacji festynów integracyjnych zakresie – 3,03.

Wysoko także oceniono pod względem skuteczności działania jednostek samorządu

terytorialnego uprawianie sportu. Pośród respondentów z gmin wiejskich bardzo dobrze

pod tym względem ocenia działania gminy w czasie badania 112 respondentów.

„Dobrze” odpowiedziało 526 badanych; ani dobrze, ani źle uprawiania sportu nie

oceniło 1896 zapytanych. „Źle” działania takie samorządu podsumowało 704 pytanych.

Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 152 respondentów. Nie uzyskano oceny od 2


przedmiotowych działań gminy– 2,92. Pośród respondentów z gmin miejsko-wiejskich

bardzo dobrze pod względem uprawiania sportu oceniło działania gminy w czasie

badania 32 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 283 badanych; ani dobrze, ani

źle uprawiania sportu nie oceniło 863 zapytanych; „źle” działania takie samorządu

podsumowało 368 pytanych. Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 58 respondentów.

Nie uzyskano wskazań od 4 respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów

określono średnią ocenę dla działań gminy w tym zakresie – 2,91.

Najsłabiej z kolei respondenci oceniają tworzenie miejsc pracy dla osób

niepełnosprawnych.

Pośród respondentów z gmin wiejskich, bardzo dobrze pod tym względem ocenia

działania gminy 63 respondentów. „Dobrze” odpowiedziało 263 badanych; ani dobrze,

104

ani źle tworzenia przez gminę miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych nie oceniło

1601 zapytanych. „Źle” działania takie samorządu podsumowało 1218 pytanych.

Najsurowsze oceny - bardzo źle dało 245 respondentów. Nie uzyskano oceny od 2


działań gmin wiejskich w tym zakresie – 2,61. Pośród respondentów z gmin miejsko-


36 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 131 badanych; ani dobrze, ani źle

tworzenia przez gminę miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych nie oceniło 797

zapytanych; „źle” działania takie samorządu podsumowało 532 pytanych. Najsurowsze

oceny – bardzo źle dało 108 respondentów. Nie uzyskano wskazań od 4 respondentów.

Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla działań gmin

miejsko-wiejskich w tym zakresie – 2,66.

Stosunkowo niskie oceny respondenci wyrazili oceniając działania gmin dotyczące

dostępu do informacji dla osób niepełnosprawnych. Pośród respondentów z gmin


79 respondentów. „Dobrze” odpowiedziało 406 badanych; ani dobrze, ani źle dostępu

do informacji dla osób niepełnosprawnych nie oceniło 1777 zapytanych. „Źle” działania

takie samorządu podsumowało 921 pytanych. Najsurowsze oceny - bardzo źle dało 205

respondentów. Nie uzyskano oceny od 4 respondentów. Na podstawie rozkładu ocen

respondentów określono średnią ocenę dla działań gminy w tym zakresie – 2,77. Pośród

respondentów z gmin miejsko-wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło

działania gminy w czasie badania 29 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 198

badanych; ani dobrze, ani źle dostępu do informacji dla osób niepełnosprawnych nie

oceniło 840 zapytanych; „źle” działania takie samorządu podsumowało 91 pytanych.

Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 108 respondentów. Nie uzyskano wskazań od 8


działań gmin miejsko-wiejskich w tym zakresie także 2,77.

Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 4.2a).

Powyższa analiza wyników badań wskazuje, że respondenci krytycznie odnoszą się do

działań gminy zmierzających do aktywizacji osób niepełnosprawnych. W ocenie

ankietowanych jedynie organizacja spotkań integracyjnych i imprez kulturalnych

uzyskała najwyższą średnią, w 5 stopniowej skali – 3,03 pkt. Być może niskie oceny

innych przedsięwzięć gminy, wynikają z braku orientacji respondentów w zadaniach

105

własnych i zleconych gminy. Na większość z ocenianych zadań samorząd gminny ma

mocno ograniczony wpływ.

2.2.4. Działania sektora pozarządowego na rzecz niepełnosprawnych

Dla realizacji celu badań, ważne było uzyskanie informacji na temat działalności

respondentów w organizacjach, stowarzyszeniach, fundacjach na rzecz osób

niepełnosprawnych. Spośród 5000 ankietowanych taką działalność zadeklarowało

zaledwie 467 respondentów (tj. 9,34 %) – niespełna co 10-ty ankietowany;

w 4 przypadkach nie uzyskano wskazania (tj. 0,08 %).

Wykres 18. Przynależność respondentów do organizacji pozarządowych działających na

rzecz niepełnosprawnych

Źródło: opracowanie własne

W gminach o charakterze wiejskim zrzeszonych w organizacjach pozarządowych

działających na rzecz ON było 9,35 % respondentów; w gminach miejsko-wiejskich

jeszcze mniej - 9,33 %. Przeważająca część pytanych nie należy zatem do organizacji,

stowarzyszeń i nie działa w fundacjach na rzecz osób niepełnosprawnych - 90,54 %

z gmin wiejskich i 90,67 % respondentów z gmin miejsko-wiejskich.

Ankietowani oceniali, na ile stowarzyszenia i instytucje zrzeszające i działające na

niepełnosprawnych wpływają na rozwiązanie konkretnych problemów środowiska.

Organizacje pozarządowe, stanowiące trzeci, obok publicznego i rynkowego, sektor są

467

4529

4

tak

nie

brak danych

106

znaczącą częścią każdego efektywnie i demokratycznie funkcjonującego państwa

i społeczeństwa. Realizują zadania, które wynikają z polityki państwa, lub te, których

mimo istniejącego zapotrzebowania, ani podmioty publiczne, ani prywatne

zorientowane na zysk, nie podejmują16

.

Tabela 47. Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin

wiejskich

Działania /zadania Czy stowarzyszenia i instytucje zrzeszające i działające na

rzecz ON przyczyniają się do wymienionych działań?

tak nie nie wiem brak danych

GMINA WIEJSKA (N=3392)

integracja ON n 2371 138 881 2

% 69,90% 4,07% 25,97% 0,06%

podnoszenie świadomości na temat

problematyki ON

n 2122 216 1051 3

% 62,56% 6,37% 30,98% 0,09%

tworzenie korzystnego wizerunku ON n 1970 229 1188 5

% 58,08% 6,75% 35,02% 0,15%

tworzenie miejsc pracy dla ON n 1127 699 1563 3

% 33,23% 20,61% 46,08% 0,09%

wpływ na zmianę przepisów prawa

dotyczącego ON

n 1143 505 1743 1

% 33,70% 14,89% 51,39% 0,03%

zwiększenie szans zatrudnienia ON n 1104 637 1647 4

% 32,55% 18,78% 48,56% 0,12%

świadczenie usług z zakresu doradztwa

zawodowego

n 1256 379 1752 5

% 37,03% 11,17% 51,65% 0,15%

pomoc w podnoszeniu kwalifikacji

zawodowych (organizacja kursów i

szkoleń)

n 1372 378 1638 4

% 40,45% 11,14% 48,29% 0,12%

pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 1029 544 1813 6

% 30,34% 16,04% 53,45% 0,18%


Respondenci z gmin o charakterze wiejskim wskazali na pierwszym miejscu, że

organizacje pozarządowe funkcjonujące na rzecz osób niepełnosprawnych działają na

rzecz integracji środowiska ON – 2371 odpowiedzi 69,90 %), „nie” przyczyniają się do

16 Niepełnosprawność w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna, s. 4

107

tego w ocenie 138 osób (tj. 4,07 %), 881 osób (25,97 %) nie wie jak takie organizacje

oddziałują. W 2 przypadkach nie otrzymano wskazania (0,06 %). Na drugim miejscu

ankietowani odpowiedzieli, że ngo podnoszą świadomość na temat problematyki osób

niepełnosprawnych. „Tak” odpowiedziało 2122 osób (62,56 %), „nie” wskazało 216

badanych (6,37 %), „nie wiem” podało 1051 osób (30,98 %). Do tego 3 osoby nie

podały odpowiedzi (tj. 0,09 % respondentów z gmin wiejskich).

Najmniej liczna grupa ankietowanych z terenów wiejskich wskazała, że organizacje

pozarządowe pośredniczą w znajdowaniu pracy. Takiego zdania jest 1029 osób (30,34

%), odwrotnie uważa 544 badanych (16,04 %). 1813 badanych (53,45 %) nie ma

wiedzy na ten temat; w 6 ankietach nie otrzymano odpowiedzi (0,18 %).

Tabela 48. Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin

wiejskich

Działania /zadania Czy stowarzyszenia i instytucje zrzeszające i

działające na rzecz ON przyczyniają się do

wymienionych działań?

tak nie nie

wiem

brak

danych

GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)

integracja ON n 1100 71 436 1

% 68,41% 4,42% 27,11% 0,06%

podnoszenie świadomości na temat problematyk ON n 966 109 532 1

% 60,07% 6,78% 33,08% 0,06%

tworzenie korzystnego wizerunku ON n 885 134 586 3

% 55,04% 8,33% 36,44% 0,19%

tworzenie miejsc pracy dla ON n 471 356 777 4

% 29,29% 22,14% 48,32% 0,25%

wpływ na zmianę przepisów prawa dotyczącego ON n 527 270 807 4

% 32,77% 16,79% 50,19% 0,25%

zwiększenie szans zatrudnienia ON n 516 293 795 4

% 32,09% 18,22% 49,44% 0,25%

świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego n 547 225 832 4

% 34,02% 13,99% 51,74% 0,25%

pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych

(organizacja kursów i szkoleń)

n 599 214 791 4

% 37,25% 13,31% 49,19% 0,25%

pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 447 284 872 5

% 27,80% 17,66% 54,23% 0,31%


108

Największa grupa ankietowanych z gmin miejsko-wiejskich odpowiedziała, że

organizacje pozarządowe przyczyniają się do integracji osób niepełnosprawnych

i podnoszą świadomość na temat ich problematyki. 1100 (68,41 %) badanych uznaje, że

organizacje pozarządowe funkcjonujące na rzecz osób niepełnosprawnych działają na

rzecz integracji środowiska ON, przeciwnie uważa 71 osób (4,42 %), „nie wie” 436

osób (27,11 %). Od 1 respondenta nie uzyskano odpowiedzi.

Pytani odpowiadali także, że ngo podnosi świadomość na temat problematyki osób

niepełnosprawnych. „Tak” odpowiedziało 966 osób (60,07 %), „nie” wskazało 109

badanych (6,78 %), „nie wiem” podało 532 osób (33,08 %). Tutaj także 1 osoba nie

udzieliła odpowiedzi.

Najmniejsza grupa ankietowanych - 447 osób (27,80 %), uważa że organizacje

pozarządowe niepełnosprawnych pośredniczą w znajdowaniu pracy. Inaczej uważa 284

badanych (17,66 %), 872 badanych (54,23 %) nie ma wiedzy w tym zakresie. 5 osób nie

odpowiedziało na to pytanie.

Uzyskane wyniki pokazały, że w ocenie badanych, organizacje, stowarzyszenia lub

fundacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych przyczyniają się przede

wszystkim do integracji osób niepełnosprawnych, podnoszą poza tym świadomość na

temat problematyki niepełnosprawności oraz tworzą korzystny wizerunek osób

niepełnosprawnych. Według opinii ankietowanych, stowarzyszenia i instytucje nie

pomagają w znalezieniu pracy niepełnosprawnym.

2.3. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach

podnoszących kwalifikacje zawodowe

Jedno z pytań badawczych dotyczyło uczestnictwa respondentów w ostatnich 5 latach

w szkoleniach i kursach podnoszących lub zmieniających ich kwalifikacje zawodowe.

109

Wykres 19. Uczestnictwo niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach Źródło: opracowanie własne

Spośród 5000 respondentów jedynie 900 osób (tj. 18,00 % badanych) w ostatnich

5 latach uczestniczyło w szkoleniach i kursach; w tym 637 ankietowanych z terenów

gmin wiejskich (18,78 %) oraz 263 z terenów gmin miejsko-wiejskich (16,36 %).

Z kursów zmieniających kwalifikacje zawodowe nie korzystało 4077 pytanych (81,54

%) -2741 respondentów z terenów gmin wiejskich (80,81 %) oraz 1336 z terenów gmin

miejsko-wiejskich (83,08 %). W 23 przypadkach badacze nie otrzymali odpowiedzi

(0,46 %).

Badani mieszkańcy gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich w zdecydowanej

większości nie uczestniczyli w ostatnich 5 latach w szkoleniach i kursach

dokształcających. Respondenci nie są zainteresowani szkoleniami. Niewielki odsetek

uczestniczył w kursach podnoszących umiejętności lub zmieniających kwalifikacje

(18%).

Typ gminy, z której pochodzili respondenci nie miał tu większego znaczenia.

2.3.1. Dokształcanie osób niepełnosprawnych w praktyce

Respondenci, którzy korzystali z dokształcania się w ostatnich 5 latach, wskazywali

także, kto był organizatorem tych kursów.

900

4077

23

tak

nie

brak danych

110

Wykres 20. Organizatorzy kursów i szkoleń podnoszących/zmieniających kwalifikacje

zawodowe niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

Ankietowani wybierali alternatywy spośród 9 zaproponowanych przez badaczy lub

wskazywali inne. Największa grupa ankietowanych udzieliła odpowiedzi, że

organizatorem kursów, czy szkoleń podnoszących kwalifikacje wskazywano jest zakład

pracy; taką alternatywę wybrało 329 respondentów (36,56 %). Ze szkolenia

zorganizowanego przez zakład pracy skorzystało 241 mieszkańców gmin wiejskich

(37,83 %) oraz 88 gmin miejsko-wiejskich (33,46 %). Jako drugiego organizatora

dokształcania, pod względem ilości wskazań respondentów uznano Powiatowy Urząd

Pracy. W ostatnich 5 latach z jego szkoleń skorzystało 171 badanych (tj. 19,00 %

korzystających ze szkoleń); w tym 119 respondentów z terenów gmin wiejskich (18,68

%) oraz 52 z terenów gmin miejsko-wiejskich (19,77 %).

Najrzadziej jako organizatora kursów i szkoleń dla niepełnosprawnych wymaniano

Gminny Ośrodek Kultury. Jako organizatora wskazało GOK zaledwie 4 respondentów

(0,44 % wskazań). W tym przypadku spośród przeszkolonych 3 osoby pochodziły

z terenów wiejskich (0,47 %) oraz 1 osoba pochodziła z terenów miejsko-wiejskich

(0,38 %). Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 22).

Analiza odpowiedzi pokazała, że niepełnosprawni w niewielkim stopniu uczestniczą w

szkoleniach zmieniających lub podnoszących ich kwalifikacje zawodowe. Najczęściej

organizatorami takich szkoleń były zakłady pracy, Urzędy Pracy lub organizowano je

w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

171

64

329

64 63

4 20 34

161

39

100

0

50

100

150

200

250

300

350

111

2.3.2. Polityka informacyjna dotycząca dedykowanych szkoleń

W realizacji badań ważne było uzyskanie od respondentów informacji, czy dociera do

nich oferta o bezpłatnych kursach ułatwiających zdobycie pracy osobom

niepełnosprawnym współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej.

Wykres 21. Docieranie ofert o szkoleniach i kursach Źródło: opracowanie własne

Do niewielkiej grupy ankietowanych – 930 osób (18,60 %) dociera oferta

o organizowanych kursach; do 667 respondentów zamieszkałych na terenach wiejskich

(tj. 19,66 % ogółu respondentów z takich gmin) oraz 263 respondentów zamieszkałych

na terenach miejsko-wiejskich (tj. 16,36 % respondentów zamieszkałych na terenach

miejsko-wiejskich). Z ofertami kursów i szkoleń współfinansowanych ze środków UE

z kolei nie spotkało się aż 4061 pytanych (81,22 % badanych). Podobne odsetki dotyczą

respondentów z gmin wiejskich (80,10 %) i z gmin miejsko-wiejskich (83,58 %). Nie

otrzymano odpowiedzi (brak danych) od 9 osób; w tym od 8 z terenów wiejskich (0,24

%) i od 1 osoby z terenów miejsko-wiejskich (0,06 %). Szczegółowe zestawienia

ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 8a).

Dostęp do bezpłatnych o kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje jest dla osób

niepełnosprawnych bardzo trudne. Ponad 80 % pytanych nie otrzymuje informacji

o kursach i szkoleniach, zwłaszcza, jeśli chodzi o projekty dofinansowywane ze

środków pomocowych UE.

930

4061

9

tak nie brak danych

112

2.3.3. Programy adresowane do osób niepełnosprawnych

Badania wykazały, że z programów adresowanych do osób niepełnosprawnych

mających na celu poprawę sytuacji tej grupy na rynku pracy skorzystało zaledwie 10,68

% respondentów.

Wykres 22. Uczestnictwo niepełnosprawnych w dedykowanych programach Źródło: opracowanie własne

Otrzymano bardzo podobne odsetki z gmin wiejskich i miejsko-wiejskich (10,85

% i 10,32 %). Można wnioskować, że takie programy docierają do małej grupy

niepełnosprawnych. Ci respondenci, którzy z nich korzystali najczęściej nie pamiętali,

jakie to były programy (30,15 %). Konkretne programy były wymieniane przez

niewielkie odsetki badanych. Z programu „Komputer dla Homera 2003” skorzystało

najwięcej respondentów – 17,4 %, z innych tylko nieliczni. Szczegółowe dane znajdują

się na wykresie 23.

534

4458

8

tak nie brak danych

113

Wykres 23. Uczestnictwo w programach skierowanych do osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

Grupa 104 badanych (19,48 %) wymieniła „inne programy”.

Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 7a).

Badania pokazały, że programy choć dedykowane osobom niepełnosprawnym nie

cieszyły się zbytnim zainteresowaniem. Ich aktywizujący zawodowo wpływ na

niepełnosprawnych respondentów okazał się bardzo ograniczony.

2.3.4. Wykluczenie z działań programowych

Wśród przyczyn nieuczestniczenia w programach adresowanych do osób

niepełnosprawnych, ankietowani w znacznej wielkości (64,36 %) wymieniali brak

wiedzy o ich istnieniu (bardzo zbliżone odsetki z gmin wiejskich i miejsko-wiejskich).

Inne przyczyny wymieniane były przez niewielu respondentów, np. odpowiedź „nie

kwalifikuję się do uczestnictwa w takich programach” – 15,75 %, „brak wiary, że uda

im się zakwalifikować” – 14,06 %. Inne przyczyny wymieniali nieliczni ankietowani.

W oparciu o analizę wyników badań nasuwa się wniosek, że główną przyczyną

nieuczestniczenia osób niepełnosprawnych w aktywizacji zawodowej jest przede

wszystkim brak informacji. Prawie 65 % badanych, „nie wiedziało, że istnieją takie

91

7 19

2 3

33 37

11 17 12

28 30

13

36

161

104

114

programy”. Należałoby więc w działalności na rzecz osób niepełnosprawnych,

prowadzonej przez rożne instytucje, organizacje i placówki wziąć to pod uwagę.

Wykres 24. Przyczyny rezygnacji z programów skierowanych do osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

2.3.5. Integracja europejska w kontekście niepełnosprawności

Ostatnim problemem szczegółowym, dotyczącym aktywizacji zawodowej osób

niepełnosprawnych, była ocena wpływu wejścia Polski do Unii Europejskiej i wpływ

tego kroku na poprawę sytuacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych. Oceny

dokonywali respondenci wykorzystując 5 stopniową skalę: „zdecydowanie tak”, „raczej

tak”, „ani tak, ani nie”, „raczej nie”, „zdecydowanie nie” (Wykres 25).

Wyniki wskazują, że zaledwie 3,26 % badanych pozytywnie („zdecydowanie tak”)

oceniło wpływ wejścia Polski do UE na aktywizację zawodową osób

niepełnosprawnych. Najwięcej ankietowanych (38,92 %) udzieliło odpowiedzi „ani tak,

ani nie”. Negatywnie ten wpływ oceniła duża grupa respondentów – „raczej nie” (24,08

%) i „zdecydowanie nie” (7,84 %).

2869

250

702

627

10

nie wiedziałem, że istniejątakie programy

nie potrafię przygotowaćdokumentów wymaganychregulaminem programu

nie kwalifikuję się douczestniczenia w takichprogramach

nie wierzę, że uda mi sięzakwalifikować do programu

brak danych

115

Wykres 25. Ocena wpływu wejścia Polski do UE na poprawę sytuacji

ekonomicznej/materialnej osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

Wykres 26. Ocena zadowolenia niepełnosprawnych w zależności od rodzaju gminy

z wejścia Polski do UE Źródło: opracowanie własne

Badania pokazały brak większych różnic w poziomie zadowolenia mieszkańców gmin

wiejskich i gmin miejsko-wiejskich z dokonanej integracji europejskiej.

Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią arytmetyczną ocenę

sytuacji ekonomicznej i zadowolenia ekonomicznego z wejścia Polski do UE.

Sformułowano (tzn. matematycznie wyliczono) ocenę wpływy wejścia Polski do

struktur europejskich na 2,93 (gdzie 5 oznacza bardzo dobrze… 1 oznacza bardzo źle).

163

1294

1946

1204

392

1 zdecydowanie tak

raczej tak

ani tak, ani nie

raczej nie

zdecydowanie nie

brak danych

2,94

2,90

gminy wiejskie gminy miejsko-wiejske

116

Biorąc pod uwagę typ gminy, respondenci z terenów wiejskich sytuacje oceniali na

2,94, respondenci z terenów miejsko-wiejskich na 2,90. Szczegółowe zestawienia

ilościowe prezentuje aneks (tabela 9a).

Analiza wyników dowodzi też, że niepełnosprawni respondenci raczej nie są euro

entuzjastami. Cechuje ich sceptycyzm lub europejskie niezadowolenie. Poprawę

własnej sytuacji materialnej po wejściu Polski do Unii Europejskiej odczuło zaledwie 3

na 10 ankietowanych. Stąd również ogólna ocena Polskiej akcesji jest zaledwie „prawie

dostateczna”.

2.4. Dyskryminacja osób niepełnosprawnych

Kolejne pytanie dotyczyło tego, czy w ostatnim czasie niepełnosprawni spotkali się

osobiście z przejawami dyskryminacji. Za dyskryminację, jakiej doświadczają osoby

niepełnosprawne uważa się każde nieuzasadnione odmienne traktowanie z powodu ich

niepełnosprawności, sprawiające im ból lub wyrządzające szkodę17

. Spośród 5000

respondentów większość ankietowanych (86,08 %) nie spotkało się z dyskryminacją.

Z przejawami dyskryminacji respondenci najczęściej spotykali się wśród znajomych

(43,52 %) i w urzędach (33,62 %). Najrzadziej w kościele/parafii (7,42 %), w szkole

(9,32 %) i w pracy (11,96 %).

17

Ward A. D., Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w

Europie Wschodniej, cyt. za Firlit-Fesnak G., Magnuszewska-Otulak G., Dyskryminacja a

równouprawnienie zadania dla polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M., /red./

Polityka społeczna, Warszawa 2007, s. 270

117

Wykres 27. Przejawy dyskryminacji wobec badanych osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne

80 64

231

165

299

128

51

118

WNIOSKI

Badania na temat „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych

zamieszkałych na obszarach wiejskich” pokazały, że otoczenie instytucjonalne stanowi

istotny czynnik aktywizacji zawodowej tej grupy społecznej. Analizowane problemy

badawcze skupiały się w niniejszym opracowaniu na zbadaniu roli organizacji

i instytucji, działających na rzecz osób niepełnosprawnych, w zakresie poprawy ich

sytuacji na rynku pracy oraz analizie czynników determinujących decyzję

niepełnosprawnych dotyczące podjęcia przez nich pracy zawodowej.

Badaniami objęto ogółem 5000 respondentów – 2489 kobiet (49,78% badanych)

oraz 2511 mężczyzn (50,22%), w wieku 16 – 55 lat, ze znacznym, umiarkowanym oraz

lekkim stopniem niepełnosprawności, mieszkających na terenach wiejskich, na obszarze

całej Polski.

Analizie poddano następujące szczegółowe problemy badawcze:

Miejsce zatrudnienia niepełnosprawnych

Z badań wynika, że zaledwie 27,18% niepełnosprawnych respondentów pracuje

zarobkowo. Najczęściej osoby te zatrudniane są w przedsiębiorstwach prywatnych

(33,70%). Niewielu z respondentów podejmuje dodatkową pracę, a ci, którzy mają

dodatkowe źródło dochodu najczęściej pracują w gospodarstwie rolnym (44,07%

dodatkowo zarobkujących).

Sposoby znalezienia pracy przez niepełnosprawnych

Analiza wyników badań wykazała, że respondenci podejmują się różnych sposobów

znalezienia pracy, jednak za najskuteczniejszy uznali bezpośrednie wizyty

u pracodawcy.

Wymogi przystosowania stanowiska pracy

Zdecydowana większość badanych (85,06%) stwierdziła, że stanowiska pracy, w ich

przypadku, nie wymagały specjalnego dostosowania. Tylko 5,37% ankietowanych

uznało, że stanowisko ich pracy wymagało specjalistycznych adaptacji.

119

Formy zatrudniania osób niepełnosprawnych

Pracujące osoby niepełnosprawne były zazwyczaj związane z pracodawcą umową

o pracę (prawie 80 % wskazań) zawartą zgodnie z kodeksem pracy, w tym 44,08 %

respondentów miała umowy na czas nieokreślony. Co dziesiąty badany pracował też na

rachunek własny.

Satysfakcja z wykonywanej pracy

Duża grupa badanych zadeklarowała znaczne zadowolenie z wykonywanych

obowiązków zawodowych. Średnia ocena zadowolenia wyliczona w 5 – stopniowej

skali, osiągnęła poziom 5,04. W gminach o charakterze wiejskim „współczynnik

zadowolenia” był nieco wyższy i wynosił 4,08, w gminach miejsko – wiejskich na

poziomie 3,94.

Bezrobocie niepełnosprawnych oraz czynniki je determinujące

Otrzymane wyniki nie napawają optymizmem, okazało się bowiem, że około ¾

niepełnosprawnych respondentów pozostawało poza rynkiem pracy. Bezrobocie

niepełnosprawnych jest skutkiem wielu uwarunkowań. Respondenci wskazywali jednak

najczęściej na pogarszający się stan zdrowia i reorganizację/redukcję zatrudnienia.

Z analizy uzyskanych danych wynika, że niepełnosprawni respondenci oczekują

propozycji pracy ale raczej poza rolnictwem (9 na 10 wskazań). Być może ze względu

ma swoją dysfunkcję, doszli do wniosku, że praca w rolnictwie jest dla nich za ciężka.

Typ gminy z której pochodzili respondenci (wiejska lub miejsko – wiejska) nie miał tu

większego znaczenia.

Badania wykazały, że respondenci poszukują pracy przede wszystkim za

pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy (80,43%), duża grupa (58,71%) korzysta

z pomocy rodziny i znajomych, 37% ankietowanych bezpośrednio u pracodawcy oraz

przeglądając ogłoszenia w prasie i Internecie. Z ostatniego ze wskazanych sposobów

zdecydowanie częściej korzystają niepełnosprawni z terenów gmin wiejskich.

Bezrobotni oczekują również pomocy w poszukiwaniu ofert pracy (87,02%), oraz

porady w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych – CV, listu motywacyjnego,

podania (42,39%). W tym zakresie niepełnosprawni najczęściej liczą na pomoc

Powiatowego Urzędu Pracy, rodziny i znajomych. Zaskakujące jest to, że większość

120

respondentów odpowiedziała, że nie liczy na pomoc organizacji i stowarzyszeń

pozarządowych (np. Caritas) oraz parafii i kościoła.

Podjęcie zatrudnienia na lokalnym rynku pracy

Sytuacja niepełnosprawnych, zamieszkałych na obszarach wiejskich, na rynku pracy

jest wyjątkowo trudna. Ankietowani oceniali ten rynek biorąc pod uwagę trzy kryteria:

szansę na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, liczbę ofert pracy dla

niepełnosprawnych oraz atrakcyjność składanych ofert. W opinii badanych najgorzej

przedstawia się sytuacja jeśli chodzi o liczbę ofert pracy kierowanych do osób

niepełnosprawnych. Niepełnosprawni respondenci szukający pracy najchętniej

podjęliby ją na terenie gminy. Dla zamieszkałych na terenach gmin wiejskich dosyć

atrakcyjna byłaby również dowolna inna miejscowość na terenie powiatu.

Bezrobotni niepełnosprawni, bez względu na miejsce zamieszkania, z czterech

głównych powodów: aby zarabiać na życie, być wśród ludzi, czuć się potrzebnym oraz

aby usamodzielnić się. Badania pokazały także, że motywacje te były silniej

artykułowane przez respondentów zamieszkujących tereny gmin miejsko – wiejskich.

Wielu niepełnosprawnych, biernych zawodowo, nie poszukuje jednak pracy,

głównie z powodów zdrowotnych. Istotnym powodem bierności zawodowej jest także

obawa o utratę świadczeń rentowych i emerytalnych.

Wpływ aktywności zawodowej na życie osoby niepełnosprawnej

W opinii badanych niepełnosprawnych, aktywność zawodowa ma wpływ przede

wszystkim na poprawę poziomu życia, niezależność finansową, poprawę samopoczucia

i samooceny oraz kontakty między ludzkie, korzystnie wpływa na integrację

psychospołeczną niepełnosprawnych.

Czynniki wzmacniające szansę niepełnosprawnych na rynku pracy

Niepełnosprawni respondenci, mieszkający zarówno w gminach wiejskich i miejsko

– wiejskich, szansę na znalezienie pracy upatrują przede wszystkim we własnym

rozwoju. Najczęściej w podniesieniu poziomu wykształcenia, w zdobyciu nowych

umiejętności czy kwalifikacji, choćby poprzez kursy i szkolenia.

121

Znaczenie barier w rozwijaniu aktywności zawodowej niepełnosprawnych

Niepełnosprawni respondenci, zarówno z terenów gmin wiejskich jak i miejsko –

wiejskich, wymieniają cztery najważniejsze bariery w podejmowaniu aktywności

zawodowej: zły stan zdrowia, stopień i rodzaj niepełnosprawności (83,84%), dalej brak

kwalifikacji i doświadczenia (75,90%), następnie poziom wykształcenia (71,46%) oraz

utrata renty w przypadku zatrudnienia (70,62%).Mniej ważnymi barierami okazały się:

brak akceptacji ze strony rodziny, przyjaciół i znajomych oraz brak ofert kursów

i szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób niepełnosprawnych.

Udział doradcy zawodowego w wyjściu z bezrobocia

Badania wskazują, że rola doradcy zawodowego w aktywizacji zawodowej

niepełnosprawnych bezrobotnych jest znikoma. Z pomocy doradcy nie skorzystało

82,70% respondentów. Ci, którzy skorzystali stwierdzili, że pomoc ta nie miała

większego wpływu na ich aktywizację zawodową.

Ocena działań placówek w terenie

Z badań wynika, że respondenci bez względu na miejsce zamieszkania, najlepiej

znają działalność Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej. Placówki te mają na celu

pomoc ludziom, w tym również niepełnosprawnym i ich rodzinom, w trudnych

sytuacjach życiowych, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia.

Zaskakująco niewielki odsetek ankietowanych orientuje się w działalności placówek

ZUS i KRUS, wie o istnieniu na swoim terenie Komisji/stanowiska w Urzędzie Gminy

ds. Problemów Osób Niepełnosprawnych, stanowiska ds. problemów

społecznych/socjalnych oraz funkcjonowaniu punktu informacji dla osób

niepełnosprawnych.

Dokształcania osób niepełnosprawnych w praktyce

Badani, mieszkańcy gmin wiejskich i gmin miejsko – wiejskich, w zdecydowanej

większości nie uczestniczyli w ostatnich 5 latach w szkoleniach i kursach

dokształcających, zmieniających lub podnoszących ich kwalifikacje zawodowe. Typ

gminy z której pochodzili respondenci nie miał tu większego znaczenia. Najczęściej

organizatorem szkoleń w których uczestniczyli, w ostatnich 5 latach, były zakłady

pracy, Urzędy Pracy lub organizowano je w ramach funduszy strukturalnych Unii

122

Europejskiej. Działania te, w opinii ankietowanych, prowadzone były zdecydowanie za

rzadko.

Polityka informacyjna dotycząca dedykowanych szkoleń

Badani negatywnie ocenili działalność informacyjną dotyczącą podnoszenia

kwalifikacji zawodowych, na swoim terenie. Ponad 80% pytanych nie otrzymuje takich

informacji, zwłaszcza jeśli chodzi o szkolenia dofinasowane ze środków unijnych.

Programy adresowane do osób niepełnosprawnych

Najpopularniejszym i najbardziej dostępnym dla niepełnosprawnych programem,

był program pn. Komputer dla Homera 2003. Cieszył się on powodzeniem u 1/5

niepełnosprawnych, częściej u respondentów z gmin miejsko – wiejskich. Ponad 1/3

niepełnosprawnych korzystających kiedyś z tego typu programów nie potrafi ich

zidentyfikować.

Wykluczenie z działań programowych

Główną przyczyną braku uczestnictwa w programach adresowanych do osób

niepełnosprawnych jest, według ich opinii, przede wszystkim brak informacji. Prawie

65% badanych (bez względu na typ gminy) zadeklarowało odpowiedź „nie wiedziałem,

że istnieją takie programy”. Nasuwa się więc wniosek, że niewystarczająca i mało

skuteczna jest polityka informacyjna samorządów terytorialnych w tym obszarze.

Zaskakujące jest to, że niewielki odsetek niepełnosprawnych liczy na pomoc

organizacji i stowarzyszeń pozarządowych oraz parafii i kościoła. Hipoteza (3)

dotycząca istnienia organizacji, stowarzyszeń i instytucji zrzeszających i działających

na rzecz osób niepełnosprawnych, które zwiększają szansę zatrudnienia

niepełnosprawnych nie potwierdziła się. Badania wykazały także niewielką pomoc ze

strony doradców zawodowych. Zdecydowana większość respondentów nie odczuła

z ich strony żadnego wsparcia.

Niepełnosprawni oceniali także pomoc, w ich sytuacji życiowej, otoczenia

instytucjonalnego. Najczęstszą formą wsparcia, według ich opinii, było świadczenie lub

umożliwienie skorzystania z usług rehabilitacyjnych, rzadziej przyznanie finansowych

zapomóg i darowizn. Niepełnosprawni, niestety w niewielkim stopniu uczestniczą

w szkoleniach ułatwiających im aktywizacje zawodową. Narzekają na brak informacji

123

o kursach i innych możliwościach podnoszenia własnych kwalifikacji. Potwierdziła się

więc hipoteza (5) mówiąca, że atrakcyjna oferta dotycząca szkoleń i kursów

podnoszących lub zmieniających kwalifikacje zawodowe niepełnosprawnych z terenów

wiejskich, dociera do nielicznych osób z tej grupy respondentów. Ponad 80% pytanych

nie otrzymywało takich informacji zwłaszcza, jeśli chodzi o szkolenia finansowane ze

środków unijnych.

Optymizmem napawa fakt, że jak wykazały badania, ponad 86%

niepełnosprawnych nie doznało przejawów dyskryminacji ze strony otoczenia. Tylko

nieliczni z takimi przejawami zetknęli się wśród znajomych, rzadziej urzędników

i personelu medycznego.

Badania, zrealizowane na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych nt. „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych

zamieszkałych na obszarach wiejskich”, pokazały, że sytuacja osób niepełnosprawnych

w Polsce jest zróżnicowana. Zależnie od predyspozycji, własnej aktywności i woli,

poziomu wykształcenia, oczekiwań i przygotowania zawodowego18

osoby

niepełnosprawne,

z terenów wiejskich, w mniejszym lub większym stopniu uczestniczą w życiu

społecznym i gospodarczym kraju, regionu. Jednakże, mimo wejścia Polski do struktur

Unii Europejskiej, jest jeszcze wiele obszarów życia, w tym obszar aktywności

zawodowej, który wymaga zmian i reorganizacji. Najistotniejsza jednak, wydaje się,

zmiana sposobu myślenia o problemie niepełnosprawności. Zmiany w sposobie

postrzegania tego zjawiska powinny skutkować stworzeniem społeczeństwa, a za tym

całego środowiska, w pełni dostępnego dla wszystkich i akceptowanego całe

społeczeństwo. Nie ulega żadnej wątpliwości, że początkiem tych zmian powinny być

zmiany w postrzeganiu osób niepełnosprawnych jako pełnoprawnych obywateli

państwa.

18

por. Firlit-Fesnak, Magnuszewska-Otulak, Dyskryminacja a równouprawnienie…, s. 272

124

BIBLIOGRAFIA

Brzezińska A., Pluta J., Rycielski P. /red./, Wsparcie dla osób z ograniczeniem

sprawności i ich otoczenia, Wyniki z badań, Warszawa 2010

Firlit-Fesnak G., Magnuszewska-Otulak G., Dyskryminacja a równouprawnienie

zadania dla polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M. /red./

Polityka społeczna, Warszawa 2007

Gałęziak J., Pomoc społeczna i wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych.

Diagnoza obecnego stanu i perspektywy oraz kierunki zmian w kontekście skutków dla

przestrzeni Polski w perspektywie lat 2015 i 2033.

Kalita J., Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy oraz rola organizacji

pozarządowych świadczących usługi dla tej grupy beneficjentów, Warszawa 2006

Otrębski W., Rożnowski B., Sytuacja psychologiczna osób z niepełnosprawnością na

rynku pracy - Badania percepcji pracodawców, pracowników i poszukujących pracy,

Lublin 2008

Podoski K., Turnowiecki W., Polityka społeczna, Gdańsk 1998

Spytek-Bandurska G., Sektory, podmioty, poziomy i organizacja polityki społecznej,

[w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M., /red./ Polityka społeczna, Warszawa 2007

Szarfenberg R., Zakres, definicje i konteksty polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G.,

Szylko-Skoczny M. /red./, Polityka społeczna, Warszawa 2007

Wiszejko-Wierzbicka D., Niewykorzystana sfera. Partycypacja społeczna

i obywatelska osób z ograniczeniami sprawności, Warszawa 2010

Dokumenty

Badania GUS, Departamentu Pracy i Warunków Życia: Aktywność Ekonomiczna

Ludności Polski, I Kwartał 2009

Niepełnosprawność w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna

Raport z badań WYG International: Bariery i możliwości integracji zawodowej osób

niepełnosprawnych w województwie lubelskim, Warszawa 2009

Ustawa o pomocy społecznej, (Dz.U. z 2009 r. Nr 175 poz.1362 z późn. zm.)

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. Nr 69

poz.415 z późn.zm.)

125

SPIS TABEL

Tabela 1 Sposób zadowolenia osób niepełnosprawnych z wykonywanej pracy 24

Tabela 2 Zainteresowanie podjęciem pracy 29

Tabela 3 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od

Powiatowego Urzędu Pracy

34


rodziny i znajomych

35

Tabela 5 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od Urzędu Gminy 36


sektora pozarządowego

37


parafii i Kościoła

38


innych

39

Tabela 9 Chęć zarabiania na życie jako powód podjęcia pracy 43

Tabela 10 Chęć bycia wśród ludzi jako powód podjęcia pracy 44

Tabela 11 Chęć usamodzielnienia się jako powód podjęcia pracy 45

Tabela 12 Chęć bycia potrzebnym jako powód podjęcia pracy 46

Tabela 13 Chęć własnego rozwoju jako powód podjęcia pracy 47

Tabela 14 Marzenia jako powód podjęcia pracy 48

Tabela 15 Namowa rodziny jako powód podjęcia pracy 49

Tabela 16 Namowa znajomych jako powód podjęcia pracy 50

Tabela 17 Wpływ aktywności zawodowej na myślenie o samym sobie 56

Tabela 18 Wpływ aktywności zawodowej na kontakty międzyludzkie 57

Tabela 19 Wpływ aktywności zawodowej na rozwój zawodowy 58

Tabela 20 Wpływ aktywności zawodowej na poziom życia 59

Tabela 21 Wpływ aktywności zawodowej na niezależność finansową 60

Tabela 22 Podniesienie poziomu wykształcenia jako czynnik zwiększający szanse osób


62

Tabela 23 Nowe umiejętności jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych

na rynku pracy

63

Tabela 24 Nowe kwalifikacje jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na

rynku pracy

64

Tabela 25 Zmiany w prawie pracy jako czynnik zwiększający szanse osób


65

Tabela 26 Dowóz jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na rynku

pracy

66

Tabela 27 Udział trenera pracy w zwiększaniu szans osób niepełnosprawnych na rynku

pracy

67

Tabela 28 Komputer jako element zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na rynku

pracy

68

Tabela 29 Brak kwalifikacji jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


69

Tabela 30 Poziom wykształcenia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej


70

Tabela 31 Brak umiejętności poszukiwania pracy jako bariera w podejmowaniu aktywności


71

Tabela 32 Bariery społeczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby

niepełnosprawne

73

Tabela 33 Cechy osobowości jako bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


74

Tabela 34 Brak znajomości jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


75

Tabela 35 Bariery architektoniczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby

niepełnosprawne

76

126

Tabela 36 Trudności komunikacyjne jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej


77

Tabela 37 Negatywny stereotyp osoby niepełnosprawnej jako bariera w podejmowaniu

aktywności zawodowej

78

Tabela 38 Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych

jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej

79

Tabela 39 Ograniczenia prawne jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


80

Tabela 40 Obawa przed utratą renty jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej


80

Tabela 41 Zły stan zdrowia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez


81

Tabela 42 Brak możliwości dokształcania, jako bariera w podejmowaniu aktywności


82

Tabela 43 Brak akceptacji ze strony najbliższych, jako bariera w podejmowaniu aktywności


83

Tabela 44 Wiedza na temat funkcjonowania w gminach wiejskich wybranych instytucji,

organizacji i placówek

87

Tabela 45 Wiedza na temat funkcjonowania w gminach miejsko-wiejskich wybranych


88

Tabela 46 Formy pomocy udzielonej respondentom w ciągu ostatnich 3 lat z

uwzględnieniem typu gminy

90

Tabela 47 Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin

wiejskich

100

Tabela 48 Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin

wiejskich

101

127

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1 Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych 14

Wykres 2 Główne miejsce pracy badanych 15

Wykres 3 Dodatkowe miejsce pracy 17

Wykres 4 Sposób znalezienia pracy przez badanych 19

Wykres 5 Przystosowanie stanowiska pracy 21

Wykres 6 Forma zatrudnienia osób niepełnosprawnych 22

Wykres 7 Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych 25

Wykres 8 Przyczyny utraty pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych 27

Wykres 9 Sposób szukania pracy przez bezrobotne osoby niepełnosprawne 31

Wykres 10 Oczekiwania pomocy w związku z poszukiwaniem pracy 33

Wykres 11 Preferencje miejsca zatrudnienia 42

Wykres 12 Dlaczego osoby niepełnosprawne nie poszukują pracy ? 52

Wykres 13 Zainteresowanie pracą w rolnictwie 54

Wykres 14 Zainteresowanie pracą poza rolnictwem 55

Wykres 15 Rola doradcy zawodowego w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych 85

Wykres 16 Ocena działań gmin wiejskich 95

Wykres 17 Ocena działań gmin miejsko-wiejskich 96

Wykres 18 Przynależność respondentów do organizacji pozarządowych działających na

rzecz niepełnosprawnych

99

Wykres 19 Uczestnictwo niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach 103

Wykres 20 Organizatorzy kursów i szkoleń podnoszących/zmieniających kwalifikacje

zawodowe niepełnosprawnych

104

Wykres 21 Docieranie ofert o szkoleniach i kursach 105

Wykres 22 Uczestnictwo niepełnosprawnych w dedykowanych programach 106

Wykres 23 Uczestnictwo w programach skierowanych do osób

niepełnosprawnych

107

Wykres 24 Przyczyny rezygnacji z programów skierowanych do osób niepełnosprawnych 108

Wykres 25 Ocena wpływu wejścia Polski do UE na poprawę sytuacji

ekonomicznej/materialnej osób niepełnosprawnych

109

Wykres 26 Ocena zadowolenia niepełnosprawnych w zależności od rodzaju gminy z

wejścia Polski do UE

110

Wykres 27 Przejawy dyskryminacji wobec badanych osób niepełnosprawnych 111

128

A N E K S

129

TAB.1. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH A TYP GMINY

Lp. Aktywność zawodowa Polska Typ gminy


1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 pracujący n 1359 953 406

3 % 27,18% 28,10% 25,25%

4 bezrobotny n 649 433 216

5 % 12,98% 12,77% 13,43%

6 bierny zawodowo n 2992 2006 986

7 % 59,84% 59,14% 61,32%

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1)

TAB.2. MIEJSCE PRACY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Lp. Polska Typ gminy


1 OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406

2 GŁÓWNE MIEJSCE PRACY

3 firma sektora państwowego n 208 153 55

4 % 15,31% 16,05% 13,55%

5 firma prywatna n 458 308 150

6 % 33,70% 32,32% 36,95%

7 spółdzielczość inwalidzka n 85 55 30

8 % 6,25% 5,77% 7,39%

9 zakład pracy chronionej n 259 166 93

10 % 19,06% 17,42% 22,91%

11 zakład aktywności zawodowej n 123 114 9

12 % 9,05% 11,96% 2,22%

13 gospodarstwo rolne n 84 68 16

14 % 6,18% 7,14% 3,94%

15 własna działalność gospodarcza n 54 38 16

16 % 3,97% 3,99% 3,94%

17 inne n 55 35 20

18 % 4,05% 3,67% 4,93%

19 brak danych n 33 16 17

20 % 2,43% 1,68% 4,19%

21 DODATKOWE MIEJSCE PRACY (*)

22 OGÓŁEM (**) n 118 77 41

23 % 8,68% 8,08% 10,10%

24 firma sektora państwowego n 6 6 0

25 % 5,08% 7,79% 0,00%

26 firma prywatna n 23 11 12

27 % 19,49% 14,29% 29,27%

28 zakład pracy chronionej n 6 4 2

29 % 5,08% 5,19% 4,88%

30 zakład aktywności zawodowej n 1 1 0

31 % 0,85% 1,30% 0,00%

32 gospodarstwo rolne n 52 35 17

33 % 44,07% 45,45% 41,46%

34 własna działalność gospodarcza n 7 6 1

35 % 5,93% 7,79% 2,44%

36 inne n 23 14 9

37 % 19,49% 18,18% 21,95%

130

TAB.3. SPOSÓB ZNALEZIENIA PRACY PRZEZ BADANYCH


wiejska miejsko -

wiejska


2 SPOSÓB ZNALEZIENIA PRACY

3 z Powiatowego Urzędu Pracy n 113 75 38

4 % 8,31% 7,87% 9,36%

5 z biura pośrednictwa pracy, z agencji

doradztwa personalnego

n 24 16 8

6 % 1,77% 1,68% 1,97%

7 bezpośrednio u pracodawcy n 635 438 197

8 % 46,73% 45,96% 48,52%

9 samozatrudnienie n 162 121 41

10 % 11,92% 12,70% 10,10%

11 z ogłoszeń z prasy, Internetu n 69 47 22

12 % 5,08% 4,93% 5,42%

13 dzięki pośrednictwu organizacji

pozarządowych działających na rzecz ON

n 20 16 4

14 % 1,47% 1,68% 0,99%

15 dzięki pomocy rodziny, znajomych n 322 229 93

16 % 23,69% 24,03% 22,91%

17 sam/a dałem/am ogłoszenie w prasie,

Internecie

n 24 22 2

18 % 1,77% 2,31% 0,49%

19 inne n 45 31 14

20 % 3,31% 3,25% 3,45%

TAB.4. CZY STANOWISKO PRACY WYMAGAŁO SPECJALNEGO

PRZYSTOSOWANIA DO POTRZEB OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH?



1 OGÓŁEM

PRACUJE

1359 953 406

2

3 tak n 73 46 27

4 % 5,37% 4,83% 6,65%

5 nie n 1156 816 340

6 % 85,06% 85,62% 83,74%

7 nie wiem n 127 90 37

8 % 9,35% 9,44% 9,11%


10 % 0,22% 0,10% 0,49%


131

TAB.5. FORMA ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH




2 FORMA ZATRUDNIENIA

3 umowa o pracę na czas nieokreślony n 599 408 191

4 % 44,08% 42,81% 47,04%

5 umowa o pracę na czas określony n 481 354 127

6 % 35,39% 37,15% 31,28%

7 umowa o dzieło n 14 9 5

8 % 1,03% 0,94% 1,23%

9 umowa zlecenie n 74 45 29

10 % 5,45% 4,72% 7,14%

11 umowa ustna n 46 30 16

12 % 3,38% 3,15% 3,94%

13 nie dotyczy, praca na własny rachunek n 141 106 35

14 % 10,38% 11,12% 8,62%


16 % 0,29% 0,10% 0,74%


TAB.6. STOPIEŃ ZADOWOLENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z WYKONYWANEJ

PRACY




2 ZADOWOLENIE Z PRACY

3 zdecydowanie tak n 406 303 103

4 % 29,87% 31,79% 25,37%

5 raczej tak n 684 482 202

6 % 50,33% 50,58% 49,75%

7 ani tak, ani nie n 188 115 73

8 % 13,83% 12,07% 17,98%

9 raczej nie n 66 42 24

10 % 4,86% 4,41% 5,91%

11 zdecydowanie nie n 11 9 2

12 % 0,81% 0,94% 0,49%


14 % 0,29% 0,21% 0,49%

15 OCENA ZADOWOLENIA Z PRACY

16 ŚREDNIA (*) 4,04 4,08 3,94

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu pracujacych respondentów (wiersz nr 1)

(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 1 - zdecydowania nie, 2 - raczej nie, 3 - ani tak, ani

nie, 4 - raczej tak, 5 - zdecydowanie tak

132

TAB.7. CZAS POZOSTAWANIA BEZ PRACY BEZROBOTNYCH OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH



1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216

2 JAK DŁUGO POZOSTAJE PAN/I BEZ

PRACY?

3 do 1 miesiąca n 12 7 5

4 % 1,85% 1,62% 2,31%

5 2 - 6 miesięcy n 47 29 18

6 % 7,24% 6,70% 8,33%

7 7 - 12 miesięcy n 91 54 37

8 % 14,02% 12,47% 17,13%

9 13 - 36 miesięcy n 177 118 59

10 % 27,27% 27,25% 27,31%

11 37 - 60 miesięcy n 108 77 31

12 % 16,64% 17,78% 14,35%

13 powyżej 60 miesięcy n 195 136 59

14 % 30,05% 31,41% 27,31%


16 % 2,93% 2,77% 3,24%

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1)

133

TAB.8. PRZYCZYNY UTRATY PRACY BEZROBOTNYCH OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Lp Polska Typ gminy



2 CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT PRACOWAŁ PAN/I ZAWODOWO POZA

ROLNICTWEM? (*)

3 tak n 324 207 117

4 % 49,92% 47,81% 54,17%

5 nie n 317 220 97

6 % 48,84% 50,81% 44,91%


8 % 1,23% 1,39% 0,93%

9 CZYNNIKI, KTÓRE WPŁYNĘŁY NA UTRATĘ PRACY (**)

10 problemy z dojazdem do pracy n 25 17 8

11 % 7,72% 8,21% 6,84%

12 likwidacja firmy n 48 28 20

13 % 14,81% 13,53% 17,09%

14 reorganizacja/ redukcja zatrudnienia n 97 66 31

15 % 29,94% 31,88% 26,50%

16 niesprostanie oczekiwaniom pracodawcy n 19 13 6

17 % 5,86% 6,28% 5,13%

18 pogarszający się stan zdrowia, nasilenie

choroby

n 134 85 49

19 % 41,36% 41,06% 41,88%

20 zbyt niskie kwalifikacje n 12 9 3

21 % 3,70% 4,35% 2,56%

22 problemy ze zdobywaniem nowych

kwalifikacji/umiejętności

n 7 3 4

23 % 2,16% 1,45% 3,42%

24 konflikty w miejscu pracy n 13 10 3

25 % 4,01% 4,83% 2,56%

26 inne n 55 34 21

27 % 16,98% 16,43% 17,95%

Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1);

(**) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów, którzy utracili pracę

(wiersz nr 3);

respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma % w kolumnie może

przekroczyć 100;

134

TAB.9. CZY CHCIAŁBY PAN/I PODJĄĆ PRACĘ?




2 W ROLNICTWIE

3 tak n 104 70 34

4 % 16,02% 16,17% 15,74%

5 nie n 405 266 139

6 % 62,40% 61,43% 64,35%

7 nie wiem n 101 68 33

8 % 15,56% 15,70% 15,28%


10 % 6,01% 6,70% 4,63%

11 POZA ROLNICTWEM

12 tak n 583 387 196

13 % 89,83% 89,38% 90,74%

14 nie n 30 21 9

15 % 4,62% 4,85% 4,17%

16 nie wiem n 33 23 10

17 % 5,08% 5,31% 4,63%


19 % 0,46% 0,46% 0,46%


135

TAB.10. SPOSÓB SZUKANIA PRACY PRZEZ BEZROBOTNE OSOBY

NIEPEŁNOSPRAWNE

Lp

.

Polska Typ gminy



2 SPOSÓB SZUKANIA PRACY

3 przez Powiatowy Urząd Pracy n 522 342 180

4 % 80,43% 78,98% 83,33%

5 przez biuro pośrednictwa pracy, agencję

doradztwa personalnego

n 28 16 12

6 % 4,31% 3,70% 5,56%

7 bezpośrednio u pracodawcy n 240 171 69

8 % 36,98% 39,49% 31,94%

9 przeglądam ogłoszenie w prasie,

Internecie

n 238 173 65

10 % 36,67% 39,95% 30,09%

11 korzystam z pomocy organizacji i

stowarzyszeń

n 26 19 7

12 % 4,01% 4,39% 3,24%

13 korzystam z pomocy rodziny, znajomych n 381 259 122

14 % 58,71% 59,82% 56,48%

15 sam dałem ogłoszenie w prasie, Internecie n 38 23 15

16 % 5,86% 5,31% 6,94%

17 w inny sposób n 34 22 12

18 % 5,24% 5,08% 5,56%

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1); respondent

mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma % w kolumnie może przekroczyć 100

136

TAB.11. OCZEKIWANIA BEZROBOTNYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

W ASPEKCIE POMOCY W ZNALEZIENIU PRACY




2 CZY OCZEKUJE PAN/I POMOCY W ZNALEZIENU PRACY? (*)

3 tak n 493 327 166

4 % 75,96% 75,52% 76,85%

5 nie n 140 93 47

6 % 21,57% 21,48% 21,76%


8 % 2,47% 3,00% 1,39%

9 RODZAJ OCZEKIWANEJ POMOCY (**)

10 porady w przygotowaniu dokumentów

aplikacyjnych

n 209 141 68

11 % 42,39% 43,12% 40,96%

12 porady w przygotowaniu do rozmowy

kwalifikacyjnej

n 163 110 53

13 % 33,06% 33,64% 31,93%

14 pomocy w poszukiwaniu ofert pracy n 429 281 148

15 % 87,02% 85,93% 89,16%

16 rozmowy zachęcającej do podjęcia

działania, motywacji

n 97 59 38

17 % 19,68% 18,04% 22,89%

18 pomocy w postaci transportu n 111 70 41

19 % 22,52% 21,41% 24,70%

20 innej pomocy n 63 41 22

21 % 12,78% 12,54% 13,25%

Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1);

(**) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów, którzy oczekują

pomocy (wiersz nr 3); respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma %

w kolumnie może przekroczyć 100;

137

TAB.12. OD KOGO I W JAKIM STOPNIU BEZROBOTNE OSODY NIEPEŁNOSPRAWNE

OCZEKUJĄ POMOCY W ZNALEZIENIU PRACY



1 oczekuje pomocy ogółem 493 327 166

2 OD POWIATOWEGO URZĘDU PRACY

3 liczę całkowicie na pomoc n 187 120 67

4 % 37,93% 36,70% 40,36%

5 w dużym stopniu n 203 143 60

6 % 41,18% 43,73% 36,14%

7 w niewielkim stopniu n 53 29 24

8 % 10,75% 8,87% 14,46%

9 nie liczę na pomoc n 41 30 11

10 % 8,32% 9,17% 6,63%


12 % 1,83% 1,53% 2,41%

13 OD URZĘDU GMINY


15 % 8,11% 7,34% 9,64%


17 % 17,24% 17,43% 16,87%


19 % 29,01% 30,58% 25,90%


21 % 36,51% 36,39% 36,75%


23 % 9,13% 8,26% 10,84%

24 OD ORGANIZACJI I STOWARZYSZEŃ

POZARZĄDOWYCH


26 % 2,64% 2,45% 3,01%


28 % 6,69% 6,12% 7,83%


30 % 23,12% 21,71% 25,90%


32 % 55,58% 58,41% 50,00%


34 % 11,97% 11,31% 13,25%

35 OD RODZINY, ZNAJOMYCH


37 % 20,08% 19,27% 21,69%


39 % 40,77% 45,87% 30,72%


41 % 20,89% 19,57% 23,49%


43 % 13,39% 10,40% 19,28%


45 % 4,87% 4,89% 4,82%

46 OD PARAFII, KOŚCIOŁA

138

TAB.12. OD KOGO I W JAKIM STOPNIU BEZROBOTNE OSODY NIEPEŁNOSPRAWNE

OCZEKUJĄ POMOCY W ZNALEZIENIU PRACY




48 % 1,01% 1,22% 0,60%


50 % 2,03% 1,83% 2,41%


52 % 15,82% 18,04% 11,45%


54 % 68,36% 67,28% 70,48%


56 % 12,78% 11,62% 15,06%

57 OD INNYCH


59 % 4,06% 3,06% 6,02%


61 % 8,52% 8,26% 9,04%


63 % 20,49% 23,24% 15,06%


65 % 52,94% 51,68% 55,42%


67 % 14,00% 13,76% 14,46%

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów, którzy oczekują pomocy

(wiersz nr 1)

139

TAB.13. GDZIE NAJCHĘTNIEJ OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA PODJĘŁABY PRACĘ

Lp

.

Polsk

a

Typ gminy



2 GDZIE NAJCHĘTNIEJ PODJĄŁBY PAN/I PRACĘ

3 tylko w swojej miejscowości/wsi n 124 76 48

4 % 19,11% 17,55% 22,22%

5 w dowolnym miejscu na terenie gminy n 343 226 117

6 % 52,85% 52,19% 54,17%

7 w dowolnym miejscu na terenie powiatu n 144 109 35

8 % 22,19% 25,17% 16,20%

9 w dowolnym miejscu na terenie

województwa

n 16 10 6

10 % 2,47% 2,31% 2,78%

11 w dowolnym miejscu na terenie całej Polski n 12 6 6

12 % 1,85% 1,39% 2,78%

13 za granicą n 4 1 3

14 % 0,62% 0,23% 1,39%


16 % 0,92% 1,15% 0,46%


140

TAB.14. DLACZEGO CHCE PAN/I PRACOWAĆ?


wiejska miejsko -

wiejska


2 CHCĘ ZARABIAĆ NA ŻYCIE


4 % 80,59% 79,21% 83,33%

5 raczej tak n 100 71 29

6 % 15,41% 16,40% 13,43%


8 % 1,69% 1,85% 1,39%


10 % 0,46% 0,46% 0,46%


12 % 0,15% 0,00% 0,46%


14 % 1,69% 2,08% 0,93%

15 CHCĘ BYĆ WŚRÓD LUDZI


17 % 45,45% 42,73% 50,93%

18 raczej tak n 238 174 64

19 % 36,67% 40,18% 29,63%


21 % 12,94% 12,47% 13,89%


23 % 2,62% 2,54% 2,78%


25 % 0,31% 0,00% 0,93%


27 % 2,00% 2,08% 1,85%

28 CHCĘ SIĘ USAMODZIELNIĆ


30 % 38,52% 36,03% 43,52%


32 % 20,49% 22,63% 16,20%


34 % 25,12% 24,48% 26,39%


36 % 12,02% 12,93% 10,19%


38 % 1,85% 1,62% 2,31%


40 % 2,00% 2,31% 1,39%

41 CHCĘ POCZYĆ SIĘ POTRZEBNYM


43 % 36,21% 33,03% 42,59%

44 raczej tak n 219 154 65

45 % 33,74% 35,57% 30,09%


47 % 22,03% 23,56% 18,98%

141



wiejska miejsko -

wiejska


49 % 4,93% 4,85% 5,09%


51 % 0,92% 0,46% 1,85%


53 % 2,16% 2,54% 1,39%

54 CHCĘ SIĘ ROZWIJAĆ


56 % 33,59% 32,10% 36,57%

57 raczej tak n 183 123 60

58 % 28,20% 28,41% 27,78%


60 % 28,81% 30,72% 25,00%


62 % 6,32% 6,24% 6,48%


64 % 0,77% 0,46% 1,39%


66 % 2,31% 2,08% 2,78%

67 CHCĘ SPEŁNIĆ SWOJE MARZENIA


69 % 28,66% 25,64% 34,72%

70 raczej tak n 157 109 48

71 % 24,19% 25,17% 22,22%


73 % 33,13% 34,87% 29,63%


75 % 10,48% 11,09% 9,26%


77 % 1,54% 1,15% 2,31%


79 % 2,00% 2,08% 1,85%

80 RODZINA NAMAWIA MNIE DO PODJĘCIA

PRACY


82 % 20,65% 18,71% 24,54%


84 % 22,34% 22,86% 21,30%


86 % 26,81% 30,02% 20,37%


88 % 20,80% 20,09% 22,22%


90 % 7,24% 6,00% 9,72%


92 % 2,16% 2,31% 1,85%

93 ZNAJOMI NAMAWIAJĄ MNIE DO PODJĘCIA

142



wiejska miejsko -

wiejska

PRACY


95 % 16,18% 15,01% 18,52%


97 % 17,57% 16,40% 19,91%


99 % 30,97% 33,26% 26,39%

100 raczej nie n 152 101 51

101 % 23,42% 23,33% 23,61%


103 % 9,55% 9,47% 9,72%


105 % 2,31% 2,54% 1,85%


143

TAB.15. CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT PRACOWAŁ PAN/I ZAWODOWO POZA

ROLNICTWEM? - DOTYCZY OSÓB BIERNYCH ZAWODOWO


wiejsk

a

miejsko - wiejska

1 OGÓŁEM BIERNYCH ZAWODOWO 2992 2006 986

2 CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT PRACOWAŁ PAN/I ZAWODOWO POZA

ROLNICTWEM?

3 tak n 413 290 123

4 % 13,80% 14,46% 12,47%

5 nie n 2567 1708 859

6 % 85,80% 85,14% 87,12%


8 % 0,40% 0,40% 0,41%

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów biernych zawodowo(wiersz nr 1)

144

TAB.16. DLACZEGO OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE NIE POSZUKUJĄ PRACY

Lp Polska Typ gminy


1 OGÓŁEM BIERNYCH ZAWODOWO 2992 2006 986

2 NIE POSZUKUJĘ PRACY, BO:

3 rodzaj mojej niepełnosprawności

uniemożliwia mi podjęcie pracy

n 2306 1554 752

4 % 77,07% 77,47% 76,27%

5 nie jestem zainteresowany/a podjęciem

jakiejkolwiek pracy

n 470 312 158

6 % 15,71% 15,55% 16,02%

7 poziom mojego wykształcenia jest zbyt

niski

n 259 185 74

8 % 8,66% 9,22% 7,51%

9 uczę się, studiuję n 106 80 26

10 % 3,54% 3,99% 2,64%

11 mam niewystarczające kwalifikacje

zawodowe

n 279 191 88

12 % 9,32% 9,52% 8,92%

13 brak doświadczenia zawodowego

uniemożliwia mi znalezienie pracy

n 167 111 56

14 % 5,58% 5,53% 5,68%

15 obawiam się, że utracę świadczenia

rentowe, emerytalne

n 528 364 164

16 % 17,65% 18,15% 16,63%

17 obawiam się, że utracę świadczenia

socjalne

n 213 137 76

18 % 7,12% 6,83% 7,71%

19 nie ma ofert pracy dla ON na lokalnym

rynku pracy

n 470 312 158

20 % 15,71% 15,55% 16,02%

21 nie wiem jak poszukiwać pracy n 169 121 48

22 % 5,65% 6,03% 4,87%

23 nie umiem pisać dokumentów

aplikacyjnych

n 171 123 48

24 % 5,72% 6,13% 4,87%

25 rodzina i znajomi nie wspierają mnie w

dążeniu do poszukiwania i podjęcia pracy

n 77 49 28

26 % 2,57% 2,44% 2,84%

27 obawiam się kontaktów z pełnosprawnymi

współpracownikami

n 102 67 35

28 % 3,41% 3,34% 3,55%

29 uważam, że pracodawcy nie chcą

zatrudniać ON

n 297 205 92

30 % 9,93% 10,22% 9,33%

31 nawet gdybym znalazł pracę miałbym

problemy z dojazdem

n 241 177 64

32 % 8,05% 8,82% 6,49%

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów biernych zawodowo (wiersz nr 1); respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź,

suma % w kolumnie może przekroczyć 100

145

Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów biernych zawodowo (wiersz nr 1)

TAB.17. GDYBY UZYSKAŁ PAN/I POMOC I WSPARCIE TO CZY BYŁBY PAN/I

ZAINTERESOWANY PODJĘCIEM PRACY?



1 OGÓŁEM BIERNYCH

ZAWODOWO

2992 2006 986

2 PRACA W ROLNICTWIE

3 tak n 180 112 68

4 % 6,02% 5,58% 6,90%

5 nie n 2188 1464 724

6 % 73,13% 72,98% 73,43%

7 nie wiem n 574 391 183

8 % 19,18% 19,49% 18,56%


10 % 1,67% 1,94% 1,12%

11 PRACA POZA ROLNICTWEM

12 tak n 779 509 270

13 % 26,04% 25,37% 27,38%

14 nie n 1507 1029 478

15 % 50,37% 51,30% 48,48%

16 nie wiem n 689 455 234

17 % 23,03% 22,68% 23,73%


19 % 0,57% 0,65% 0,41%

146

TAB.18. CZY W PANA/I OPINII PODJĘCIE AKTYWNOSCI ZAWODOWEJ MA WPŁYW

NA TO, ŻE:



1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 SAM O SOBIE LEPIEJ MYŚLĘ


4 % 38,64% 38,89% 38,12%

5 raczej tak n 2095 1429 630

6 % 41,90% 42,13% 39,18%


8 % 15,42% 14,62% 17,10%


10 % 4,22% 3,95% 4,79%


12 % 0,46% 0,35% 0,68%


14 % 0,08% 0,06% 0,12%

15 ŁATWIEJ NAWIĄZUJĘ KOTAKTY Z INNYMI LUDŹMI


17 % 35,50% 35,88% 34,70%

18 raczej tak n 1956 1358 598

19 % 39,12% 40,04% 37,19%

20 ani tak, ani nie n 989 638 351

21 % 19,78% 18,81% 21,83%

22 raczej nie n 253 165 88

23 % 5,06% 4,86% 5,47%


25 % 0,42% 0,35% 0,56%


27 % 0,12% 0,06% 0,25%

28 ROZWIJAM SIĘ ZAWODOWO


30 % 34,60% 34,55% 34,70%

31 raczej tak n 1920 1326 594

32 % 38,40% 39,09% 36,94%

33 ani tak, ani nie n 1065 714 351

34 % 21,30% 21,05% 21,83%

35 raczej nie n 257 166 91

36 % 5,14% 4,89% 5,66%


38 % 0,40% 0,29% 0,62%


40 % 0,16% 0,12% 0,25%

41 POPRAWIAM POZIOM ŻYCIA


43 % 44,48% 44,75% 43,91%

44 raczej tak n 1908 1334 574

45 % 38,16% 39,33% 35,70%

147

TAB.18. CZY W PANA/I OPINII PODJĘCIE AKTYWNOSCI ZAWODOWEJ MA WPŁYW

NA TO, ŻE:



46 ani tak, ani nie n 688 436 252

47 % 13,76% 12,85% 15,67%


49 % 3,16% 2,74% 4,04%


51 % 0,30% 0,21% 0,50%


53 % 0,14% 0,12% 0,19%

54 UZYSKUJĘ NIEZALEŻNOŚĆ FINANSOWĄ


56 % 43,74% 44,52% 42,10%

57 raczej tak n 1807 1275 532

58 % 36,14% 37,59% 33,08%

59 ani tak, ani nie n 739 447 292

60 % 14,78% 13,18% 18,16%

61 raczej nie n 215 128 87

62 % 4,30% 3,77% 5,41%


64 % 0,70% 0,59% 0,93%


66 % 0,34% 0,35% 0,31%


148

TAB.19. CZY WYMIENIONE DZIAŁANIA MOGŁYBY ZWIĘKSZYĆ SZANSE OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA RYNKU PRACY?



1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 PODNIESIENIE POZIOMU WYKSZTAŁCENIA


4 % 29,10% 28,92% 29,48%

5 raczej tak n 2438 1707 731

6 % 48,76% 50,32% 45,46%


8 % 16,88% 15,33% 20,15%


10 % 4,28% 4,30% 4,23%


12 % 0,92% 1,09% 0,56%


14 % 0,06% 0,03% 0,12%

15 ZDOBYCIE NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI


17 % 28,64% 28,54% 28,86%

18 raczej tak n 2460 1724 736

19 % 49,20% 50,83% 45,77%

20 ani tak, ani nie n 887 569 318

21 % 17,74% 16,77% 19,78%

22 raczej nie n 196 117 79

23 % 3,92% 3,45% 4,91%


25 % 0,38% 0,35% 0,44%


27 % 0,12% 0,06% 0,25%

28 ZDOBYCIE NOWYCH KWALIFIKACJI


30 % 29,84% 29,81% 29,91%

31 raczej tak n 2496 1756 740

32 % 49,92% 51,77% 46,02%

33 ani tak, ani nie n 813 508 305

34 % 16,26% 14,98% 18,97%

35 raczej nie n 176 102 74

36 % 3,52% 3,01% 4,60%


38 % 0,44% 0,44% 0,44%


40 % 0,02% 0,00% 0,06%

41 ZMIANY W PRAWIE DOTYCZĄCE ZATRUDNIANIA OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH


43 % 24,76% 23,67% 27,05%

44 raczej tak n 1795 1244 551

45 % 35,90% 36,67% 34,27%

46 ani tak, ani nie n 1639 1137 502

149

TAB.19. CZY WYMIENIONE DZIAŁANIA MOGŁYBY ZWIĘKSZYĆ SZANSE OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA RYNKU PRACY?



47 % 32,78% 33,52% 31,22%

48 raczej nie n 296 188 108

49 % 5,92% 5,54% 6,72%


51 % 0,44% 0,44% 0,44%


53 % 0,20% 0,15% 0,31%

54 ZORGANIZOWANIE DOWOŻENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRWNYCH DO PRACY


56 % 25,50% 24,73% 27,11%

57 raczej tak n 1975 1369 606

58 % 39,50% 40,36% 37,69%

59 ani tak, ani nie n 1348 917 431

60 % 26,96% 27,03% 26,80%

61 raczej nie n 362 243 119

62 % 7,24% 7,16% 7,40%


64 % 0,62% 0,62% 0,62%


66 % 0,18% 0,09% 0,37%

67 POWOŁANIE OSÓB POMAGAJĄCYCH PRZYUCZYĆ DO ZAWODU


69 % 17,74% 16,72% 19,90%

70 raczej tak n 1717 1163 554

71 % 34,34% 34,29% 34,45%

72 ani tak, ani nie n 1759 1225 534

73 % 35,18% 36,11% 33,21%

74 raczej nie n 531 370 161

75 % 10,62% 10,91% 10,01%


77 % 1,90% 1,86% 1,99%


79 % 0,22% 0,12% 0,44%

80 WYKORZYSTANIE KOMPUTERA Z DOSTĘPEM DO INTERNETU


82 % 21,26% 20,84% 22,14%

83 raczej tak n 1903 1342 561

84 % 38,06% 39,56% 34,89%

85 ani tak, ani nie n 1536 1017 519

86 % 30,72% 29,98% 32,28%

87 raczej nie n 408 270 138

88 % 8,16% 7,96% 8,58%


90 % 1,38% 1,27% 1,62%


92 % 0,42% 0,38% 0,50%


150

TAB.20. BARIERY W PODEJMOWANIU AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ PRZEZ OSOBY

TAB.20. BARIERY W PODEJMOWANIU AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ PRZEZ OSOBY

NIEPEŁNOSPRAWNE



1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 BRAK KWALIFIKACJI, DOŚWIADCZENIA


4 % 25,22% 25,32% 25,00%

5 raczej tak n 2534 1731 803

6 % 50,68% 51,03% 49,94%


8 % 14,86% 14,36% 15,92%

9 raczej nie n 401 275 126

10 % 8,02% 8,11% 7,84%


12 % 1,12% 1,12% 1,12%


14 % 0,10% 0,06% 0,19%

15 POZIOM WYKSZTAŁCENIA


17 % 22,76% 23,00% 22,26%

18 raczej tak n 2435 1661 774

19 % 48,70% 48,97% 48,13%

20 ani tak, ani nie n 881 581 300

21 % 17,62% 17,13% 18,66%

22 raczej nie n 470 315 155

23 % 9,40% 9,29% 9,64%


25 % 1,44% 1,56% 1,18%


27 % 0,08% 0,06% 0,12%

28 BRAK UMIEJĘTNOŚCI POSZUKIWANIA PRACY


30 % 17,24% 16,83% 18,10%

31 raczej tak n 2447 1693 754

32 % 48,94% 49,91% 46,89%

33 ani tak, ani nie n 1129 753 376

34 % 22,58% 22,20% 23,38%

35 raczej nie n 529 354 175

36 % 10,58% 10,44% 10,88%


38 % 0,58% 0,56% 0,62%


40 % 0,08% 0,06% 0,12%

41 BARIERY SPOŁECZNE


43 % 14,24% 14,89% 12,87%

44 raczej tak n 1872 1237 635

45 % 37,44% 36,47% 39,49%

46 ani tak, ani nie n 1512 1023 489

47 % 30,24% 30,16% 30,41%

48 raczej nie n 811 565 246

49 % 16,22% 16,66% 15,30%


151

51 % 1,60% 1,68% 1,43%


53 % 0,26% 0,15% 0,50%

54 CECHY OSOBOWOŚCI


56 % 15,80% 15,83% 15,73%

57 raczej tak n 2209 1564 645

58 % 44,18% 46,11% 40,11%

59 ani tak, ani nie n 1395 905 490

60 % 27,90% 26,68% 30,47%

61 raczej nie n 527 342 185

62 % 10,54% 10,08% 11,50%


64 % 1,34% 1,15% 1,74%


66 % 0,24% 0,15% 0,44%

67 BRAK ZNAJOMOŚCI


69 % 28,60% 29,69% 26,31%

70 raczej tak n 1966 1364 602

71 % 39,32% 40,21% 37,44%

72 ani tak, ani nie n 1082 704 378

73 % 21,64% 20,75% 23,51%

74 raczej nie n 448 269 179

75 % 8,96% 7,93% 11,13%


77 % 1,30% 1,30% 1,31%


79 % 0,18% 0,12% 0,31%

80 BARIERY ARCHITEKTONICZNE


82 % 14,84% 15,12% 14,24%

83 raczej tak n 1977 1351 626

84 % 39,54% 39,83% 38,93%

85 ani tak, ani nie n 1556 1053 503

86 % 31,12% 31,04% 31,28%

87 raczej nie n 626 410 216

88 % 12,52% 12,09% 13,43%


90 % 1,70% 1,74% 1,62%


92 % 0,28% 0,18% 0,50%

93 TRUDNOŚCI KOMUNIKACYJNE


95 % 19,78% 19,49% 20,40%

96 raczej tak n 2055 1411 644

97 % 41,10% 41,60% 40,05%

98 ani tak, ani nie n 1269 870 399

99 % 25,38% 25,65% 24,81%

100 raczej nie n 610 403 207

101 % 12,20% 11,88% 12,87%


103 % 1,28% 1,24% 1,37%


105 % 0,26% 0,15% 0,50%

152

106 POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO MAŁO WYDAJNYCH PRACOWNIKÓW


108 % 15,14% 15,15% 15,11%

109 raczej tak n 1862 1274 588

110 % 37,24% 37,56% 36,57%

111 ani tak, ani nie n 1540 1041 499

112 % 30,80% 30,69% 31,03%

113 raczej nie n 766 519 247

114 % 15,32% 15,30% 15,36%


116 % 1,18% 1,12% 1,31%


118 % 0,32% 0,18% 0,62%

119 POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO PRACOWNIKÓW NIEKONKURENCYJNYCH


121 % 14,60% 14,68% 14,43%

122 raczej tak n 1781 1206 575

123 % 35,62% 35,55% 35,76%

124 ani tak, ani nie n 1638 1114 524

125 % 32,76% 32,84% 32,59%

126 raczej nie n 775 532 243

127 % 15,50% 15,68% 15,11%


129 % 1,24% 1,12% 1,49%


131 % 0,28% 0,12% 0,62%

132 PRAWO PRACY DOTYCZĄCE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH


134 % 17,12% 16,16% 19,15%

135 raczej tak n 1581 1079 502

136 % 31,62% 31,81% 31,22%

137 ani tak, ani nie n 1747 1203 544

138 % 34,94% 35,47% 33,83%

139 raczej nie n 739 513 226

140 % 14,78% 15,12% 14,05%


142 % 1,16% 1,24% 1,00%


144 % 0,38% 0,21% 0,75%

145 UTRATA RENTY W PRZYPADKU ZATRUDNIENIA


147 % 31,72% 32,25% 30,60%

148 raczej tak n 1945 1375 570

149 % 38,90% 40,54% 35,45%

150 ani tak, ani nie n 879 549 330

151 % 17,58% 16,19% 20,52%

152 raczej nie n 498 321 177

153 % 9,96% 9,46% 11,01%


155 % 1,56% 1,36% 1,99%


157 % 0,28% 0,21% 0,44%

158 ZŁY STAN ZDROWIA


160 % 48,02% 48,38% 47,26%

153


161 raczej tak n 1776 1238 538

162 % 35,52% 36,50% 33,46%

163 ani tak, ani nie n 606 370 236

164 % 12,12% 10,91% 14,68%

165 raczej nie n 172 117 55

166 % 3,44% 3,45% 3,42%


168 % 0,66% 0,65% 0,68%


170 % 0,24% 0,12% 0,50%

171 BRAK OFERT KURSÓW I SZKOLEŃ PODNOSZĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE


173 % 12,30% 11,20% 14,61%

174 raczej tak n 1825 1294 531

175 % 36,50% 38,15% 33,02%

176 ani tak, ani nie n 1644 1114 530

177 % 32,88% 32,84% 32,96%

178 raczej nie n 740 493 247

179 % 14,80% 14,53% 15,36%


181 % 3,12% 3,04% 3,30%


183 % 0,40% 0,24% 0,75%

184 BRAK AKCEPTACJI ZE STRONY RODZINY, PRZYJACIÓŁ I ZNAJOMYCH


186 % 4,64% 4,27% 5,41%

187 raczej tak n 1094 775 319

188 % 21,88% 22,85% 19,84%

189 ani tak, ani nie n 1533 1029 504

190 % 30,66% 30,34% 31,34%

191 raczej nie n 1405 959 446

192 % 28,10% 28,27% 27,74%


194 % 13,58% 13,41% 13,93%


196 % 1,14% 0,85% 1,74%

154

TAB.21. ROLA DORADCY ZAWODOWEGO W AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH


wiejska miejsko-

wiejska

1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 CZY KIEDYKOLWIEK KORZYSTAŁ PAN/I Z KONSULTACJI Z DORADCĄ

ZAWODOWYM? (*)

3 tak n 856 561 295

4 % 17,12% 16,54% 18,35%

5 nie n 4135 2824 1311

6 % 82,70% 83,25% 81,53%


8 % 0,18% 0,21% 0,12%

9 CZY POMOC DORADCY ZAWODOWEGO POMOGŁA PANU/I PODJĄĆ AKTYWNOŚĆ

ZAWODOWĄ (**)


11 % 4,44% 3,92% 5,42%

12 raczej tak n 151 104 47

13 % 17,64% 18,54% 15,93%


15 % 32,24% 31,73% 33,22%

16 raczej nie n 248 162 86

17 % 28,97% 28,88% 29,15%


19 % 16,36% 16,76% 15,59%


21 % 0,35% 0,18% 0,68%

Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1);

(**) % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy korzystali z pomocy doradcy

zawodowego (wiersz nr 3)

155

TAB.22. UCZESTNICTWO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W SZKOLENIACH I

KURSACH PODNOSZĄCYCH/ZMIENIAJĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE


wiejska miejsko -

wiejska

1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT UCZESTNICZYŁ PAN/I W SZKOLENIACH I KURSACH

PODNOSZĄCYCH/ZMIENIAJĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE? (*)

3 tak n 900 637 263

4 % 18,00% 18,78% 16,36%

5 nie n 4077 2741 1336

6 % 81,54% 80,81% 83,08%


8 % 0,46% 0,41% 0,56%

9 KTO BYŁ ORGANIZATOREM KURSU? (**)

10 Urząd Pracy n 171 119 52

11 % 19,00% 18,68% 19,77%

12 Urząd Gminy n 64 48 16

13 % 7,11% 7,54% 6,08%

14 zakład pracy n 329 241 88

15 % 36,56% 37,83% 33,46%

16 organizacje pozarządowe n 64 40 24

17 % 7,11% 6,28% 9,13%

18 Ośrodki Pomocy Społecznej n 63 47 16

19 % 7,00% 7,38% 6,08%

20 Gminny Ośrodek Kultury n 4 3 1

21 % 0,44% 0,47% 0,38%

22 Ośrodek Doradztwa Rolniczego n 20 17 3

23 % 2,22% 2,67% 1,14%

24 szkoły i uczelnie wyższe n 34 27 7

25 % 3,78% 4,24% 2,66%

26 kursy organizowane w ramach funduszy strukturalnych

UE

n 161 116 45

27 % 17,89% 18,21% 17,11%

28 nie wiem, nie pamiętam n 39 22 17

29 % 4,33% 3,45% 6,46%

30 inne n 100 65 35

31 % 11,11% 10,20% 13,31%

Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1);

(**) % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy uczestniczyli w kursach

podnoszących/zmienia;

respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma % w kolumnie może

przekroczyć 100jących kwalifikacje zawodowe (wiersz nr 3)

156

TAB.23. CZY DOCIERA DO PANA/I OFERTA

O BEZPŁATNYCH KURSACH DOTYCZĄCYCH AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ

OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH WSPÓŁFINASOWANYCH ZE ŚRODKÓE UE?


wiejsk

a

miejsko - wiejska

1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 CZY DOCIERA DO PANA/I OFERTA O KURSACH?

3 tak n 930 667 263

4 % 18,60% 19,66

%

16,36%

5 nie n 4061 2717 1344

6 % 81,22% 80,10

%

83,58%


8 % 0,18% 0,24% 0,06%


157

TAB.24. OCENA LOKALNEGO RYNKU PRACY PRZEZ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE POD

WZGLĘDEM:


wiejska miejsko -

wiejska

1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 SZANS NA ZNALEZIENIE PRACY PRZEZ

OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE

3 bardzo dobrze n 18 14 4

4 % 0,36% 0,41% 0,25%

5 dobrze n 200 145 55

6 % 4,00% 4,27% 3,42%

7 ani dobrze, ani źle n 1283 909 374

8 % 25,66% 26,80% 23,26%

9 źle n 1666 1161 505

10 % 33,32% 34,23% 31,41%

11 bardzo źle n 955 647 308

12 % 19,10% 19,07% 19,15%

13 nie wiem n 870 515 355

14 % 17,40% 15,18% 22,08%


16 % 0,16% 0,03% 0,44%

17 LICZBY OFERT PRACY DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH


19 % 0,32% 0,32% 0,31%

20 dobrze n 165 123 42

21 % 3,30% 3,63% 2,61%


23 % 25,30% 26,09% 23,63%

24 źle n 1658 1174 484

25 % 33,16% 34,61% 30,10%

26 bardzo źle n 970 656 314

27 % 19,40% 19,34% 19,53%

28 nie wiem n 916 541 375

29 % 18,32% 15,95% 23,32%


31 % 0,20% 0,06% 0,50%

32 ATRAKCYJNOŚCI OFERT PRACY DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH


34 % 0,38% 0,44% 0,25%

35 dobrze n 264 191 73

36 % 5,28% 5,63% 4,54%


38 % 26,72% 27,83% 24,38%

39 źle n 1668 1163 505

40 % 33,36% 34,29% 31,41%

41 bardzo źle n 874 588 286

42 % 17,48% 17,33% 17,79%

43 nie wiem n 832 490 342

44 % 16,64% 14,45% 21,27%


46 % 0,14% 0,03% 0,37%

158

TAB.1a. PRZEJAWY DYSKRYMINACJI WOBEC BADANYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z

UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY Lp. Polska Typ gminy

wiejska miejsko -wiejska

1 OGÓŁEM 5000 3392 1608 2 ODCZUŁO DYSKRYMINACJĘ (*): 3 tak n 687 443 244 4 % 13,74% 13,06% 15,17% 5 nie n 4304 2944 1360 6 % 86,08% 86,79% 84,58% 7 brak danych n 9 5 4 8 % 0,18% 0,15% 0,25% 9 MIEJSCA, W KTÓRYCH OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA SPOTKAŁA SIĘ Z PRZEJAWAMI

DYSKRYMINACJI (**) 10 w pracy n 80 53 27 11 % 11,64% 11,96% 11,07% 12 w szkole n 64 46 18 13 % 9,32% 10,38% 7,38% 14 w urzędach n 231 162 69 15 % 33,62% 36,57% 28,28% 16 w jednostkach służby zdrowia n 165 115 50 17 % 24,02% 25,96% 20,49% 18 wśród znajomych n 299 182 117 19 % 43,52% 41,08% 47,95% 20 w rodzinie n 128 88 40 21 % 18,63% 19,86% 16,39% 22 w parafii/kościele n 51 35 16 23 % 7,42% 7,90% 6,56%

Uwagi: (*) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, (wiersz nr 1)

(**) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy spotkali się z oznakami

dyskryminacji (wiersz nr 3)

suma % w kolumnie może przekraczać 100%, ponieważ respondent mógł wybrać

więcej niż jedno miejsce

159

TAB.2a. WIEDZA RESPONDENTÓW NA TEMAT FUNKCJONOWANIA WYBRANYCH

INSTUTUCJI, ORGANIZACJI I PLACÓWEK Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY

lp. Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:

tak nie nie

wiem

brak

danych

1 GMINA WIEJSKA (N=3392)

2 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 3095 38 259 0

3 % 91,24% 1,12% 7,64% 0,00%

4 Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.


n 1197 558 1635 2

5 % 35,29% 16,45% 48,20% 0,06%


problemów ON

n 654 769 1964 5

7 % 19,28% 22,67% 57,90% 0,15%

8 informacja dla ON n 794 715 1881 2

9 % 23,41% 21,08% 55,45% 0,06%

10 szkoła integracyjna n 709 1105 1573 5

11 % 20,90% 32,58% 46,37% 0,15%

12 przedszkole integracyjne n 422 1279 1688 3

13 % 12,44% 37,71% 49,76% 0,09%

14 koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 683 1200 1505 4

15 % 20,14% 35,38% 44,37% 0,12%

16 ZUS n 497 2268 624 3

17 % 14,65% 66,86% 18,40% 0,09%

18 KRUS n 454 2209 724 5

19 % 13,38% 65,12% 21,34% 0,15%

20 PCPR n 610 2080 695 7

21 % 17,98% 61,32% 20,49% 0,21%

22 PUP n 657 2128 604 3

23 % 19,37% 62,74% 17,81% 0,09%

24 organizacje pozarządowe, stowarzyszenia,

fundacje

n 894 1277 1216 5

25 % 26,36% 37,65% 35,85% 0,15%

26 poradnia psychologiczna dla ON n 498 1498 1385 11

27 % 14,68% 44,16% 40,83% 0,32%

28 WTZ n 995 1255 1135 7

29 % 29,33% 37,00% 33,46% 0,21%

30 GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)

31 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 1418 23 167 0

32 % 88,18% 1,43% 10,39% 0,00%



n 435 273 896 4

34 % 27,05% 16,98% 55,72% 0,25%


problemów ON

n 234 319 1051 4

36 % 14,55% 19,84% 65,36% 0,25%

37 informacja dla ON n 353 269 981 5

38 % 21,95% 16,73% 61,01% 0,31%

39 szkoła integracyjna n 340 356 908 4

160

TAB.2a. WIEDZA RESPONDENTÓW NA TEMAT FUNKCJONOWANIA WYBRANYCH

INSTUTUCJI, ORGANIZACJI I PLACÓWEK Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY

lp. Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:

tak nie nie

wiem

brak

danych

40 % 21,14% 22,14% 56,47% 0,25%

41 przedszkole integracyjne n 255 402 946 5

42 % 15,86% 25,00% 58,83% 0,31%

43 koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 349 302 953 4

44 % 21,70% 18,78% 59,27% 0,25%

45 ZUS n 463 688 456 1

46 % 28,79% 42,79% 28,36% 0,06%

47 KRUS n 287 739 577 5

48 % 17,85% 45,96% 35,88% 0,31%

49 PCPR n 607 572 425 4

50 % 37,75% 35,57% 26,43% 0,25%

51 PUP n 623 575 406 4

52 % 38,74% 35,76% 25,25% 0,25%

53 organizacje pozarządowe, stowarzyszenia,

fundacje

n 628 320 655 5

54 % 39,05% 19,90% 40,73% 0,31%

55 poradnia psychologiczna dla ON n 344 407 846 11

56 % 21,39% 25,31% 52,61% 0,68%

57 WTZ n 672 301 634 1

58 % 41,79% 18,72% 39,43% 0,06%

Uwagi: % liczony z wiersza z ogółu respondentów

161

TAB.3a. FORMY POMOCY UDZIELONEJ RESPONDENTOM W CIĄGU OSTATNICH

3 LAT Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY

lp.

Fo

rma

po

mo

cy

Og

ółe

m

Ko

rzy

sta

ło z

po

mo

cy

%

Kto udzielił pomocy i ile razy

PF

RO

N

Min

iste

rstw

o

Zd

row

ia,

NF

Z

Min

iste

rstw

o P

racy

i P

oli

tyk

i

Sp

ołe

czn

ej

ZU

S

KR

US

Sam

orz

ąd

tery

tori

aln

y

PC

PR

PU

P

GO

PS

org

. i

sto

w.

po

zarz

ądo

we

par

afia

, k

siąd

z

szk

oła

, n

aucz

yci

ele

firm

y p

ryw

atn

e

pra

cod

awca

rod

zin

a

oso

by

pry

wat

ne

spo

za r

od

zin

y

inn

e

nie

wie

m,

nie

pam

ięta

m

1 zapomoga, darowizna

2 gmina wiejska 3392 619 18,25% 33 4 7 8 1 12 15 2 441 13 7 1 1 22 30 7 7 8

3 gmina miejsko-

wiejska 1608 264 16,42% 17 2 0 2 0 14 12 0 163 4 1 1 3 12 19 6 6 6

4 POLSKA 5000 887 17,74% 50 6 7 10 1 26 27 2 604 17 8 2 4 34 49 13 13 14

5 pomoc w formie kredytu/pożyczki

6 gmina wiejska 3392 198 5,84% 8 1 1 0 1 0 4 1 13 44 26 6 91 2

7 gmina miejsko-

wiejska 1608 45 2,80% 1 1 0 1 0 1 0 1 4 8 9 1 17 1

8 POLSKA 5000 243 4,86% 9 2 1 1 1 1 4 2 17 52 35 7 108 3

9 dofinansowanie działalności gospodarczej lub rolniczej

10 gmina wiejska 3392 45 1,33% 5 2 0 11 2 2 3 18 2

11 gmina miejsko-

wiejska 1608 12 0,75% 0 1 1 2 0 1 0 6 1

12 POLSKA 5000 57 1,14% 5 3 1 13 2 3 3 24 3

13 pomoc w formie rzeczowej

14 gmina wiejska 3392 458 13,50% 39 16 2 5 12 208 62 16 12 1 2 50 10 19 4

15 gmina miejsko-

wiejska 1608 189 11,75% 19 2 0 4 4 71 34 4 2 0 2 33 6 3 5

16 POLSKA 5000 647 12,94% 58 18 2 9 16 279 96 20 14 1 4 83 16 22 9

17 pomoc w formie opieki bytowej

18 gmina wiejska 3392 465 13,71% 1 1 2 3 3 216 66 5 5 2 130 8 22 1

19 gmina miejsko-

wiejska 1608 179 11,13% 1 0 0 17 3 91 13 2 1 0 36 6 8 1

20 POLSKA 5000 644 12,88% 2 1 2 20 6 307 79 7 6 2 166 14 30 2

162

21 pomoc prawna

22 gmina wiejska 3392 127 3,74% 0 2 1 4 60 4 8 21 0 9 2 1 7 8 0

23 gmina miejsko-

wiejska 1608 46 2,86% 1 0 0 1 22 0 2 8 1 1 1 2 1 5 1

24 POLSKA 5000 173 3,46% 1 2 1 5 82 4 10 29 1 10 3 3 8 13 1

25 pomoc psychologiczna

26 gmina wiejska 3392 352 10,38% 6 131 0 3 36 40 91 1 2 2 3 1 2 28 6

27 gmina miejsko-

wiejska 1608 235 14,61% 2 75 1 7 18 32 58 0 4 1 2 1 0 25 9

28 POLSKA 5000 587 11,74% 8 206 1 10 54 72 149 1 6 3 5 2 2 53 15

29 pomoc

terapeutyczna

30 gmina wiejska 3392 371 10,94% 10 150 1 4 10 36 105 1 3 3 21 1 0 24 2

31 gmina miejsko-

wiejska 1608 260 16,17% 8 92 0 7 2 32 68 0 3 0 3 3 1 28 13

32 POLSKA 5000 631 12,62% 18 242 1 11 12 68 173 1 6 3 24 4 1 52 15

33 usługi

rehabilitacyjne

34 gmina wiejska 3392 880 25,94% 68 542 0 10 2 3 24 39 98 0 0 7 50 4 5 26 2

35 gmina miejsko-

wiejska 1608 449 27,92% 33 251 1 6 1 6 15 26 59 1 2 3 14 3 2 23 3

36 POLSKA 5000 1329 26,58% 101 793 1 16 3 9 39 65 157 1 2 10 64 7 7 49 5

37 pomoc w zakupie sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego

38 gmina wiejska 3392 211 6,22% 76 55 2 1 42 9 9 0 9 4 2 1 1

39 gmina miejsko-

wiejska 1608 98 6,09% 41 25 0 2 20 0 3 1 3 1 0 1 1

40 POLSKA 5000 309 6,18% 117 80 2 3 62 9 12 1 12 5 2 2 2

41 wypożyczanie sprzętu rehabilitacyjnego

42 gmina wiejska 3392 52 1,53% 11 21 0 0 0 10 2 1 2 3 2

43 gmina miejsko-

wiejska 1608 31 1,93% 7 6 1 5 3 4 1 1 2 0 1

44 POLSKA 5000 83 1,66% 18 27 1 5 3 14 3 2 4 3 3

45 pomoc w zakresie remontów

46 gmina wiejska 3392 127 3,74% 18 2 10 16 1 1 1 72 4 1 1

47 gmina miejsko- 1608 59 3,67% 5 0 6 3 0 0 3 36 4 2 0

163

Uwagi: % liczony z ogółu;

N oznacza liczbę osób, które korzystały z wymienionej formy pomocy

wiejska

48 POLSKA 5000 186 3,72% 23 2 16 19 1 1 4 108 8 3 1

49 inna pomoc

50 gmina wiejska 3392 22 0,65% 0 2 3 2 1 4 1 0 1 1 5 2

51 gmina miejsko-

wiejska 1608 7 0,44% 2 0 0 0 0 1 0 1 0 2 1 0

52 POLSKA 5000 29 0,58% 2 2 3 2 1 5 1 1 1 3 6 2

164

TAB.4a. OCENA DZIAŁAŃ GMINY DOTYCZĄCYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH DOKONANA

PRZEZ RESPONDENTÓW Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY

lp

.

Działania gminy Ocena wymienionych działań średnia

ocena

(*) bardzo

dobrze

dobrze ani dobrze,

ani źle

źle bardzo

źle

brak

danyc

h


2 tworzenie miejsc pracy

dla ON

n 63 263 1601 1218 245 2 2,61

3 % 1,86% 7,75% 47,20% 35,91% 7,22% 0,06%

4 rehabilitacja i leczenie n 94 556 1666 922 152 2 2,86

5 % 2,77% 16,39% 49,12% 27,18% 4,48% 0,06%

6 uprawnianie sportu n 112 526 1896 704 152 2 2,92

7 % 3,30% 15,51% 55,90% 20,75% 4,48% 0,06%

8 uprawianie turystyki n 104 525 1902 708 153 4 2,92

9 % 3,07% 15,48% 56,07% 20,87% 4,51% 0,12%

10 udzielanie pomocy

finansowej

n 78 547 1660 931 175 1 2,83

11 % 2,30% 16,13% 48,94% 27,45% 5,16% 0,03%

12 udzielanie pomocy i

opieki bytowej

n 84 627 1635 893 151 2 2,88

13 % 2,48% 18,48% 48,20% 26,33% 4,45% 0,06%

14 edukacja i pomoc w

zdobyciu

wykształcenia

n 66 522 1888 766 149 1 2,88

15 % 1,95% 15,39% 55,66% 22,58% 4,39% 0,03%

16 rozwijanie

indywidualnych

zainteresowań i hobby

n 63 448 1966 747 168 6 2,85

17 % 1,86% 13,21% 57,96% 22,02% 4,95% 0,18%

18 spotkania integracyjne

i wydarzenia kulturalne

n 128 778 1703 629 153 1 3,03

19 % 3,77% 22,94% 50,21% 18,54% 4,51% 0,03%

20 likwidacja barier

architektonicznych

n 64 523 1873 783 145 4 2,88

21 % 1,89% 15,42% 55,22% 23,08% 4,27% 0,12%


związanych z

transportem

n 68 446 1896 822 155 5 2,84

23 % 2,00% 13,15% 55,90% 24,23% 4,57% 0,15%

24 dostęp do informacji

dla ON

n 79 406 1777 921 205 4 2,77

25 % 2,33% 11,97% 52,39% 27,15% 6,04% 0,12%


27 tworzenie miejsc pracy

dla ON

n 36 131 797 532 108 4 2,66

28 % 2,24% 8,15% 49,56% 33,08% 6,72% 0,25%

29 rehabilitacja i leczenie n 34 323 825 375 49 2 2,95

30 % 2,11% 20,09% 51,31% 23,32% 3,05% 0,12%

31 uprawnianie sportu n 32 283 863 368 58 4 2,91

32 % 1,99% 17,60% 53,67% 22,89% 3,61% 0,25%

33 uprawianie turystyki n 40 289 845 367 63 4 2,92

34 % 2,49% 17,97% 52,55% 22,82% 3,92% 0,25%

35 udzielanie pomocy

finansowej

n 31 200 786 481 106 4 2,73

36 % 1,93% 12,44% 48,88% 29,91% 6,59% 0,25%

37 udzielanie pomocy i n 35 244 818 419 86 6 2,83

165

opieki bytowej

38 % 2,18% 15,17% 50,87% 26,06% 5,35% 0,37%

39 edukacja i pomoc w

zdobyciu

wykształcenia

n 34 219 925 360 63 7 2,88

40 % 2,11% 13,62% 57,52% 22,39% 3,92% 0,44%

41 rozwijanie

indywidualnych

zainteresowań i hobby

n 34 234 920 352 62 6 2,89

42 % 2,11% 14,55% 57,21% 21,89% 3,86% 0,37%

43 spotkania integracyjne

i wydarzenia kulturalne

n 54 373 796 312 62 11 3,03

44 % 3,36% 23,20% 49,50% 19,40% 3,86% 0,68%


architektonicznych

n 34 268 879 365 56 6 2,91

46 % 2,11% 16,67% 54,66% 22,70% 3,48% 0,37%


związanych z

transportem

n 33 249 866 379 70 11 2,87

48 % 2,05% 15,49% 53,86% 23,57% 4,35% 0,68%

49 dostęp do informacji

dla ON

n 29 198 840 442 91 8 2,77

50 % 1,80% 12,31% 52,24% 27,49% 5,66% 0,50%


(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 5 - bardzo dobrze, 4 - dobrze, 3 - ani dobrze, ani źle, 2 - źle, 1 - bardzo źle

166

TAB.4.2a. OCENA DZIAŁAŃ GMINY DOTYCZĄCYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY DOKONANA PRZEZ

RESPONDENTÓW

lp. Działania gminy ogółem ocena (ilość wskazań) średnia

ocena (*)

bardzo

dobrze

dobrze ani

dobrze,

ani źle

źle bardzo

źle

brak

danych

1 tworzenie miejsc pracy dla ON

2 gmina wiejska 3392 63 263 1601 1218 245 2 2,61

3 gmina miejsko-wiejska 1608 36 131 797 532 108 4 2,66

4 POLSKA 5000 99 394 2398 1750 353 6 2,63

5 rehabilitacja i leczenie

6 gmina wiejska 3392 94 556 1666 922 152 2 2,86


8 POLSKA 5000 128 879 2491 1297 201 4 2,89

9 uprawnianie sportu

10 gmina wiejska 3392 112 526 1896 704 152 2 2,92


12 POLSKA 5000 144 809 2759 1072 210 6 2,92

13 uprawianie turystyki

14 gmina wiejska 3392 104 525 1902 708 153 0 2,92


16 POLSKA 5000 144 814 2747 1075 216 4 2,92

17 udzielanie pomocy finansowej

18 gmina wiejska 3392 78 547 1660 931 175 1 2,83


20 POLSKA 5000 109 747 2446 1412 281 5 2,80

21 udzielanie pomocy i opieki bytowej

22 gmina wiejska 3392 84 627 1635 893 151 2 2,88


24 POLSKA 5000 119 871 2453 1312 237 8 2,86

25 edukacja i pomoc w zdobyciu wykształcenia

167

26 gmina wiejska 3392 66 522 1888 766 149 1 2,88


28 POLSKA 5000 100 741 2813 1126 212 8 2,88

29 rozwijanie indywidualnych zainteresowań i hobby

30 gmina wiejska 3392 63 448 1966 747 168 0 2,85


32 POLSKA 5000 97 682 2886 1099 230 6 2,86

33 spotkania integracyjne i wydarzenia kulturalne

34 gmina wiejska 3392 128 778 1703 629 153 1 3,03


36 POLSKA 5000 182 1151 2499 941 1 12 3,03

37 likwidacja barier architektonicznych

38 gmina wiejska 3392 64 523 1873 783 145 4 2,88


40 POLSKA 5000 98 791 2752 1148 201 10 2,89

41 likwidacja barier związanych z transportem

42 gmina wiejska 3392 68 446 1896 822 155 5 2,84


44 POLSKA 5000 101 695 2762 1201 225 16 2,85

45 dostęp do informacji dla ON

46 gmina wiejska 3392 79 406 1777 921 205 4 2,77


48 POLSKA 5000 108 604 2617 1363 296 12 2,77

Uwagi: (*) - średnia arytmetyczna, gdzie 5 - bardzo dobrze, 4 - dobrze, 3 - ani dobrze, ani źle, 2 - źle, 1 - bardzo źle

168

TAB.5a. CZŁONKOSTWO RESPONDENTÓW W ORGANIZACJACH, STOWARZYSZENIACH LUB

DZIAŁALNOŚĆ W FUNDACJACH NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z UWZGLEDNIENIEM

TYPU GMINY

lp. Czy jest Pan/i członkiem organizacji lub

działa w fundacji na rzecz ON?

tak nie brak danych

1 OGÓŁEM POLSKA (N=5000) n 467 4529 4

2 % 9,34% 90,58% 0,08%

3 gmina wiejska (N=3392) n 317 3071 4

4 % 9,35% 90,54% 0,12%

5 gmina miejsko-wiejska (N=1608) n 150 1458 0

6 % 9,33% 90,67% 0,00%


169

TAB.6a. OCENA STOWARZYSZEŃ, INSTYTUCJI I ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYCH NA RZECZ OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH DOKONANA PRZEZ RESPONDENTÓW Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY

lp. Działania /zadania Czy stowarzyszenia i instytucje

zrzeszające i działające na rzecz ON

przyczyniają się do wymienionych

działań?

tak nie nie

wiem

brak

danych


2 integracja ON n 2371 138 881 2

3 % 69,90% 4,07% 25,97% 0,06%

4 podnoszenie świadomości na temat problematyki ON n 2122 216 1051 3

5 % 62,56% 6,37% 30,98% 0,09%

6 tworzenie korzystnego wizerunku ON n 1970 229 1188 5

7 % 58,08% 6,75% 35,02% 0,15%

8 tworzenie miejsc pracy dla ON n 1127 699 1563 3

9 % 33,23% 20,61% 46,08% 0,09%

10 wpływ na zmianę przepisów prawa dotyczącego ON n 1143 505 1743 1

11 % 33,70% 14,89% 51,39% 0,03%

12 zwiększenie szans zatrudnienia ON n 1104 637 1647 4

13 % 32,55% 18,78% 48,56% 0,12%

14 świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego n 1256 379 1752 5

15 % 37,03% 11,17% 51,65% 0,15%

16 pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych (organizacja

kursów i szkoleń)

n 1372 378 1638 4

17 % 40,45% 11,14% 48,29% 0,12%

18 pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 1029 544 1813 6

19 % 30,34% 16,04% 53,45% 0,18%


21 integracja ON n 1100 71 436 1

22 % 68,41% 4,42% 27,11% 0,06%

23 podnoszenie świadomości na temat problematyki ON n 966 109 532 1

24 % 60,07% 6,78% 33,08% 0,06%

25 tworzenie korzystnego wizerunku ON n 885 134 586 3

26 % 55,04% 8,33% 36,44% 0,19%

27 tworzenie miejsc pracy dla ON n 471 356 777 4

28 % 29,29% 22,14% 48,32% 0,25%

29 wpływ na zmianę przepisów prawa dotyczącego ON n 527 270 807 4

30 % 32,77% 16,79% 50,19% 0,25%

31 zwiększenie szans zatrudnienia ON n 516 293 795 4

32 % 32,09% 18,22% 49,44% 0,25%

33 świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego n 547 225 832 4

34 % 34,02% 13,99% 51,74% 0,25%

35 pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych (organizacja

kursów i szkoleń)

n 599 214 791 4

36 % 37,25% 13,31% 49,19% 0,25%

37 pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 447 284 872 5

38 % 27,80% 17,66% 54,23% 0,31%


170

TAB.7a. CZY KORZYSTAŁ PAN/I Z PROGRAMÓW SKIEROWANYCH DO OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH? - Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY



1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 KORZYSTAŁO Z PROGRAMÓW (*):

3 tak n 534 368 166

4 % 10,68% 10,85% 10,32%

5 nie n 4458 3018 1440

6 % 89,16% 88,97% 89,55%


8 % 0,16% 0,18% 0,12%

9 UCZESTNICTWO W PROGRAMACH (**):

10 Komputer dla Homera 2003 n 91 57 34

11 % 17,04% 15,49% 20,48%

12 Pitagoras n 7 4 3

13 % 1,31% 1,09% 1,81%

14 Student n 19 13 6

15 % 3,56% 3,53% 3,61%

16 Junior n 2 0 2

17 % 0,37% 0,00% 1,20%

18 ON w służbie publicznej n 3 2 1

19 % 0,56% 0,54% 0,60%

20 Pegaz n 33 18 15

21 % 6,18% 4,89% 9,04%

22 Pegaz 2003 n 37 29 8

23 % 6,93% 7,88% 4,82%

24 Parter n 11 10 1

25 % 2,06% 2,72% 0,60%

26 Promocja Integracji Osób Niepełnosprawnych PION n 17 11 6

27 % 3,18% 2,99% 3,61%

28 Edukacja n 12 9 3

29 % 2,25% 2,45% 1,81%

30 Program Ograniczania Skutków Niepełnosprawności n 28 18 10

31 % 5,24% 4,89% 6,02%

32 Ośrodki Informacji dla ON n 30 18 12

33 % 5,62% 4,89% 7,23%

34 Trener pracy n 13 7 6

35 % 2,43% 1,90% 3,61%

36 Sprawny dojazd n 36 30 6

37 % 6,74% 8,15% 3,61%

38 nie pamiętam, nie wiem n 161 110 51

39 % 30,15% 29,89% 30,72%

40 inne n 104 70 33

41 % 19,48% 19,02% 19,88%

Uwagi: (*) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, (wiersz nr 1)

(**) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy korzystali z programów (wiersz nr

3)

171

TAB.8a. POWODY, DLACZEGO BADANI NIE KORZYSTALI Z PROGRAMÓW

SKIEROWANYCH DO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY



1 OGÓŁEM 5000 3392 1608

2 NIE KORZYSTAŁO Z PROGRAMÓW 4458 3018 1440

3 % (z ogółu) 89,16% 88,97% 89,55%

4 POWÓD (*):

5 nie wiedziałem, że istnieją takie programy n 2869 1915 954

6 % 64,36% 63,45% 66,25%

7 nie potrafię przygotować dokumentów

wymaganych regulaminem programu

n 250 173 77

8 % 5,61% 5,73% 5,35%

9 nie kwalifikuję się do uczestniczenia w takich

programach

n 702 487 215

10 % 15,75% 16,14% 14,93%

11 nie wierzę, że uda mi się zakwalifikować do

programu

n 627 434 193

12 % 14,06% 14,38% 13,40%


14 % 0,22% 0,30% 0,07%

Uwagi: (*) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy nie korzystali z programów (wiersz

nr 2)

172

TAB.9a. OCENA WPŁYWU WEJŚCIA POLSKI DO UE NA POPRAWĘ SYTUACJI EKONOMICZNEJ/MATERIALNEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY

Lp. Czy Pana/Pani zdaniem wejście Polski do UE

wpłynęło na poprawę sytuacji

ekonomicznej/materialnej ON?

Ogółem Ocena średnia

ocena (*)

zdecydowanie

tak

raczej tak ani tak, ani

nie

raczej nie zdecydowanie

nie

brak

danych

1 POLSKA n 5000 163 1294 1946 1204 392 1 2,93

2 % 100% 3,26% 25,88% 38,92% 24,08% 7,84% 0,02%

3 TYP GMINY

4 wiejska n 3392 116 909 1290 810 266 1 2,94

5 % 3,42% 26,80% 38,03% 23,88% 7,84% 0,03%

6 miejsko-wiejska n 1609 47 385 656 394 126 0 2,90

7 % 2,92% 23,94% 40,80% 24,50% 7,84% 0,00%


(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 5 - zdecydowanie tak, 4 - raczej tak, 3 - ani tak ani nie 2 - raczej nie, 1 - zdecydowanie nie

OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO CZYNNIK ......Partycypacja społeczna i obywatelska osób z...

Documents

Transcript of OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO CZYNNIK ......Partycypacja społeczna i obywatelska osób z...