OPIS DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH Dr n …...Autoreferat Dr Łukasz Gawęda 1 AUTOREFERAT OPIS...

Autoreferat Dr Łukasz Gawęda 1

AUTOREFERAT

OPIS DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH

Dr n med. Łukasz Gawęda

II Klinika Psychiatryczna

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Warszawa, 15.01.2018


1. Imię i nazwisko: Łukasz Gawęda

a. Kontakt: [email protected]

b. Profil ResearchGate: https://www.researchgate.net/profile/ukasz_Gaweda

2. Posiadane dyplomy i stopnie naukowe:

2008 - 2011 Warszawski Uniwersytet Medyczny

Studia doktorancie

Zakończone uzyskaniem stopnia doktora nauk medycznych z wyróżnieniem

Temat rozprawy doktorskiej „Monitorowanie źródła i pewność poznawcza w

schizofrenii”. II Klinika Psychiatryczna, Warszawski Uniwersytet Medyczny. Promotor:

Prof. dr hab. n med. Andrzej Kokoszka.

2003 – 2008 Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie, Wydział Psychologii

Studia magisterskie na kierunku społeczna psychologia kliniczna.

Specjalności: neuroobrazowanie procesów psychicznych; psychologia kliniczna;

seksuologia.

Zakończone uzyskaniem dyplomu magistra psychologii (z oceną celującą)

Temat pracy magisterskiej: „Porównanie przekonań meta-poznawczych oraz procesów

monitorowania meta-poznawczego pomiędzy osobami chorującymi na schizofrenię oraz

zaburzenia schizoafektywne doświadczającymi oraz nie doświadczającymi omamów

słuchowych”. Promotor: Prof. dr hab. n med. Andrzej Kokoszka.

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych:

Jednostki naukowo-dydaktyczne

10.2008 – 09.2011 Doktorant w II Klinice Psychiatrycznej, Warszawski

Uniwersytet Medyczny.

10.2008 – 09.2014 Praca jako wykładowca w Instytucie Psychologii Uniwersytetu

Humanistcznospołecznego SWPS, Warszawa.

10.2011 – 10.2012 Praca na stanowisku asystenta w II Klinice Psychiatrycznej,

Warszawski Uniwersytet Medyczny.

10.2012 – (…) Praca na stanowisku adiunkta w II Klinice Psychiatrycznej,

Warszawski Uniwersytet medyczny.

10.2014 – 31.09.2016 Praca na stanowisku adiunkta na Uniwersytecie

Humanistycznospołecznym SWPS, Warszawa.

08.2016 – (…) Post-doc w Clinical Neuropsychology Unit, Department of

Psychiatry and Psychotherapy, University Medical Center

Hamburg-Eppendorf, Germany.

Jednostki kliniczne:

mailto:[email protected]

https://www.researchgate.net/profile/ukasz_Gaweda


12.2005 – 06.2008 Staż kliniczny na oddziale ogólno-psychiatrycznym II Kliniki

Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego,

Szpital Bródnowski.

10.2008 – 05.2009 Praca w oddziale ogólnopsychiatrycznym II Kliniki


Szpital Wojewódzki (w ramach studiów doktoranckich).

05.2009 – 09.2011 Praca na stanowisku młodszego asystenta psychologa w

oddziale dziennym Szpitala Nowowiejskiego. Prowadzenie grup

terapeutycznych dla pacjentów po kryzysie psychotycznym oraz

prowadzenie grup terapeutycznych dla pacjentów po 45 roku

życia (zaburzenia emocjonalne i osobowości).

02.2010 – 01.2011 Praca w Poradni Zdrowia Psychicznego Szpitala

Nowowiejskiego.

10.2011 – 05.2016 Praca w oddziale ogólnopsychiatrycznym II Kliniki


Szpital Bródnowski (1/2 etatu).

2015 – 05.2016 Praca w Poradni Zdrowia Psychicznego Klinicznego Centrum

Zdrowia Psychicznego.

4. Osiągnięcie naukowe wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o

stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki:

a. Tytuł osiągnięcia naukowego:

Monotematyczna seria publikacji, jako osiagniecie naukowe:

„Rola zniekształceń poznawczych w objawach psychotycznych w populacji klinicznej

oraz wśród osób zdrowych psychicznie z doświadczeniami podobnymi do objawów

psychotycznych”

b. Wykaz publikacji wchodzących w skład cyklu habilitacyjnego

(chronologicznie)

Na cykl publikacji wchodzący w skład osiągnięcia naukowego składa się łącznie 11 prac

oryginalnych o łącznej punktacji IF= 37.198 pkt. oraz MNiSW/KBN= 365 pkt. Wszystkie

prace opublikowałem w czasopismach z listy Journal Citation Reports (JCR). Jestem

pierwszym i korespondencyjnym autorem wszystkich prac wchodzących w skład cyklu.

Poniżej znajduje się wykaz prac w porządku chronologicznym wraz z określeniem mojego

wkładu w ich powstanie oraz punktacją IF i MNiSW/KBN, a dalej wprowadzenie do tematyki


prowadzonych przeze mnie badań oraz omówienie poszczególnych badań wchodzących w

skład cyklu. Opis badań zorganizowany jest w porządku logicznym, a nie chronologicznym.

1. Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Adamczyk, P., Frydecka, D., Misiak, B., Kotowicz, K.,

Szczepanowski, R., Florkowski, M., Nelson, B. (2017). The role of self-disturbances and

cognitive biases in the relationship between traumatic life events and psychosis proneness

in a non-clinical population. Schizophrenia Research, doi:

http://dx.doi.org/10.1016/j.schres.2017.07.023

IF w okresie publikacji: 3.986 MNiSW/KBN: 40 pkt.

Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaprojektowaniu badania (koncepcja badania,

zaprojektowanie protokołu), pozyskaniu środków na realizację badania (kierownik grantu

NCN, program OPUS), nadzorowaniu przebiegu rekrutacji badanych, przygotowaniu

ostatecznej bazy danych, analizie danych, przeglądzie piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu,

przygotowaniu publikacji do wysłania, sformułowaniu odpowiedzi na recenzje oraz

przygotowaniu zrewidowanej wersji manuskryptu.

2. Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Krężołek, M., Kłosowska, J., Staszkiewicz, M., Moritz, S.

(2017). Self-reported cognitive distortions in the psychosis continuum: A Polish version

of the Davos Assessment of Cognitive Biases Scale (DACOBS-18). Schizophrenia

Research, doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.schres.2017.05.042



zaprojektowanie protokołu), nadzorowaniu przebiegu rekrutacji badanych, przygotowaniu

ostatecznej bazy danych, analizie danych, przeglądzie piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu,


przygotowaniu zrewidowanej wersji manuskryptu.

3. Gawęda, Ł., Li., E., Lavoie, S., Whitford, T.J., Moritz, S., Nelson, B. (2018). Impaired

action self-monitoring and cognitive confidence among ultra-high risk for psychosis and

first-episode psychosis patients. European Psychiatry, 47, 67-75.

IF2016: 3.123 MNiSW/KBN: 35 pkt.

Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaprojektowaniu badania (badanie

monitorowania źródła), analizie danych (wykonanie wszystkich analiz, opisanie wyników

oraz prezentacja wyników – tabele, fig.), przeglądzie piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu,


przygotowanie zrewidowanej wersji manuskryptu.




4. Gawęda, Ł., Staszkiewicz, M., & Balzan, R. (2017). The relationship between cognitive

biases and psychological dimensions of delusions: The importance of jumping to

conclusions. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 56, 51-56.



zaprojektowanie protokołu), rekrutacji oraz ocenie klinicznej i eksperymentalnej części

badanych, przygotowaniu ostatecznej bazy danych, analizie danych, przeglądzie

piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu, przygotowaniu publikacji do wysłania,

sformułowaniu odpowiedzi na recenzje oraz przygotowanie zrewidowanej wersji

manuskryptu.

5. Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Cella, M., (2015). Cognitive biases mediate the relationship

between temperament and character and psychotic-like experiences in healthy subjects.

Psychiatry Research 225, 50-57.

IF w okresie publikacji: 2.466, MNiSW/KBN: 30 pkt.


zaprojektowanie protokołu), przygotowaniu ostatecznej bazy danych, analizie danych,

przeglądzie piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu, przygotowaniu publikacji do wysłania,

sformułowaniu odpowiedzi na recenzje oraz przygotowaniu zrewidowanej wersji

manuskryptu.

6. Gawęda, Ł., Prochwicz, K. (2015). A comparison of cognitive biases between

schizophrenia patients with delusions and healthy individuals with delusion-like

experiences. European Psychiatry, 30, 943-949.



zaprojektowanie protokołu), rekrutacji i ocenie klinicznej pacjentów z rozpoznaniem

schizofrenii, przygotowaniu ostatecznej bazy danych, analizie danych, przeglądzie



manuskryptu.

7. Gawęda, Ł., Mikuła, J., Szelenbaum, W., Kokoszka, A. (2014). Towards a cognitive

model of hallucinations in the course of alcohol dependency? A source monitoring based

pilot study. Psychological Medicine, 44, 2763-2773.


Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaprojektowaniu badania (od strony oceny

procesów monitorowania źródła), przygotowaniu ostatecznej bazy danych, analizie danych,




manuskryptu.

8. Gawęda, Ł., Woodward, T.S., Moritz, S., Kokoszka, A. (2013). Impaired action self-

monitoring in schizophrenia patients with auditory hallucinations. Schizophrenia Research

144, 72-79.



zaprojektowanie protokołu), rekrutacji osób badanych, ocenie klinicznej oraz

eksperymentalnej osób badanych, przygotowanie ostatecznej bazy danych, analizie danych,



manuskryptu.

9. Gawęda, Ł., Holas, P., Kokoszka, A. (2013). Do depression and anxiety mediate the

relationship between meta-cognitive beliefs and psychological dimensions of auditory

hallucinations and delusions in schizophrenia? Psychiatry Research 210, 1316-1319.

IF w okresie publikacji: 2.682, MNiSW/KBN: 30


zaprojektowanie protokołu), nadzorowaniu przebiegu rekrutacji badanych, badaniu części

grupy pacjentów, przygotowaniu ostatecznej bazy danych, analizie danych, przeglądzie



manuskryptu.

10. Gawęda, Ł., Kokoszka, A. (2013). A relationship between hallucination proneness and

character and temperament: a mediating role of meta-cognitive beliefs in non-clinical

sample. Psychiatry Research 208, 183-185.



zaprojektowanie protokołu), zebraniu danych, przygotowaniu ostatecznej bazy danych,

analizie danych, przeglądzie piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu, przygotowaniu

publikacji do wysłania, sformułowaniu odpowiedzi na recenzje oraz przygotowaniu

zrewidowanej wersji manuskryptu.

11. Gawęda, Ł., Holas, P., Kokoszka, A. (2012). Dysfunctional meta-cognitive beliefs,

anxiety, depression and self-esteem among healthy subjects with hallucinatory-like

experiences. [in Polish]: Dysfunkcjonalne przekonania meta-poznawcze oraz lęk, depresja

i samoocena u osób zdrowych psychicznie mających doświadczenia podobne do

omamowych. Psychiatria Polska 6, 933-949.




zaprojektowanie protokołu), zebraniu danych, przygotowaniu ostatecznej bazy danych,

analizie danych, przeglądzie piśmiennictwa, napisaniu manuskryptu, przygotowaniu

publikacji do wysłania, sformułowaniu odpowiedzi na recenzje oraz przygotowaniu

zrewidowanej wersji manuskryptu.

c. omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z

omówieniem ich ewentualnego wykorzystania.

Głównym celem przedstawionego cyklu publikacji było testowanie związków

dysfunkcjonalnego przetwarzania informacji (tzw. zniekształceń poznawczych) z objawami

psychotycznymi oraz doświadczeniami podobnymi do objawów psychotycznych, które

występują u osób zdrowych psychicznie. Opierając się na podstawowych założeniach

hipotezy kontinuum psychozy (zobacz przegląd: Van Os et al., 2009), która wskazuje na

ciągły, niedychotomiczny charakter objawów psychotycznych, moje badania prowadziłem

zarówno wśród osób z rozpoznaniem schizofrenii (prace nr.: 2, 4, 6, 8, 9), osób z klinicznym

ryzykiem psychozy (praca nr. 3) oraz osób zdrowych psychicznie, które miewają okresowo

doświadczenia podobne do objawów psychotycznych (ang. psychotic-like experiences; PLEs)

(prace: 1, 2, 5, 6, 10, 11). Ponadto w cyklu prac uwzględniłem również badanie mające na

celu testowanie transdiagnostycznego charakteru związku wybranych zniekształceń

poznawczych z halucynacjami występującymi w przebiegu uzależnienia od alkoholu (praca

nr. 7).

Taki model badań pozwolił nie tylko na weryfikację hipotez o związkach

zniekształceń poznawczych z w pełni rozwiniętymi objawami psychotycznymi, które wiążą

się z dyskomfortem i wyraźnym spadkiem funkcjonowania, ale również pozwolił badać rolę

zniekształceń poznawczych na wczesnych etapach ich rozwoju i/lub predyspozycji do nich,

jak również weryfikował ich transdiagnostyczne znaczenie.

Główne pytanie badawcze dotyczyło związków między zniekształceniami

poznawczymi takimi jak monitorowanie źródła, przeskok do konkluzji, przekonania meta-

poznawcze, sztywność poznawcza czy uwaga nakierowana na poszukiwanie zagrożenia z

klinicznymi urojeniami i halucynacjami oraz z ich kontinuum (doświadczenia urojeniowe i

podobne do halucynacji; ang. delusion-like and hallucinatory-like experiences). W swoich

badaniach zaproponowałem również wyjaśnienie mechanizmów związków jaki mogą mieć

doświadczenia podobne do objawów psychotycznych z profilem osobowości poprzez badanie


mediacyjnej roli zniekształceń poznawczych. Ponadto w najnowszej pracy eksplorowałem

model wyjaśniający mediującą rolę zniekształceń poznawczych w związku między

niekorzystnymi, traumatycznymi wydarzeniami życiowymi a predyspozycją do psychozy

(praca nr 1). Pozwoliło to na ukazanie procesu kształtowania ryzyka psychozy w kontekście

dynamicznego związku między ekspozycją na trudne wydarzenia życiowe a

zniekształceniami poznawczymi. Bardziej szczegółowy kontekst teoretyczny oraz opis

prowadzonych prac i wniosków z nich płynących przedstawiłem poniżej. Skupiłem się na

opisie celu prowadzonego badania, skrótowej charakterystyce zastosowanych metod oraz

podsumowaniu najważniejszych wyników. Szczegółowe informacje wraz z dyskusją zawarte

są w opisywanych publikacjach.

Część badań wchodzących w skład cyklu realizowałem w ramach grantu MNiSW z

programu Iuventus Plus „Neuronalne korelaty aktywności wyobrażeniowej oraz różnicowania

wyobrażeń i rzeczywistości w schizofrenii. Badanie fMRI w paradygmacie monitorowania

źródła” (praca nr. 8), którego byłem kierownikiem. Najnowsze badania prezentowane w cyklu

realizowałem w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki z programu OPUS-12

„Interakcja pomiędzy traumą, osobowością a funkcjami poznawczymi jako predyktor

zwiększonego rozwoju psychozy w populacji osób w wieku 18 - 35 lat. Badanie

prospektywne”, którym obecnie kieruję. Dodatkowo w latach 2014 i 2015 moje badania

prezentowane w cyklu były wspierane przez Fundację Nauki Polskiej z programu START.

Większość badań realizowałem we współpracy z ośrodkami międzynarodowymi: prof.

Steffen Moritz, Department of Psychiatry and Psychotherapy, Medical University Center,

Hamburg-Eppendorf, Germany (publikacje nr. 2, 3, 8) oraz dr Todd Woodward z University

of British Columbia, Canada, (publikacja nr. 8); dr Ryan Balzan, School of Psychology,

Flinders University, South Australia, Australia (publikacje nr. 4); dr Matteo Cella, Institute of

Psychiatry, King’s College, London (wyjazd studyjny w ramach stypendium FNP, publikacja

nr. 5); dr Barnaby Nelson, Orygen, The National Centre of Excellence in Youth Mental

Health, The University of Melbourne, Australia (publikacje nr. 1 i 3) oraz krajowymi: dr hab.

Dorotą Frydecką z Kliniki Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (publikacja

nr. 1) oraz dr Przemysławem Adamczykiem (Zakład Psychiatrii Środowiskowej, Collegium

Medicum, UJ) w ramach kierowanego przeze mnie Konsorcjum naukowo-badawczego oraz

dr Katarzyną Prochwicz, Instytut Psychologii UJ, Kraków (publikacje nr. 1, 2, 5 i 6).

Poniżej opisałem kontekst teoretyczny prezentowanego cyklu oraz poszczególne prace

własne. Opis prac własnych jest skrótowy. Pozwala na orientację w najważniejszych

wnioskach płynących z prac. Szczegółowe omówienie znajduje się w pracach dołączonych w


załącznikach, gdyż ich omówienie przekracza ramy autoreferatu. W razie wątpliwości i

dodatkowych pytań chętnie odpowiem drogą mailową: [email protected].

Omówienie cyklu publikacji1

1. Wprowadzenie

Przedmiotem moich badań są mechanizmy objawów psychotycznych oraz stany

psychiczne leżące na ich kontinuum. Objawy psychotyczne, kojarzone przede wszystkim ze

schizofrenią, należą do grupy doświadczeń psychicznych związanych ze znacznym

dyskomfortem (Ellett et al., 2017), spadkiem funkcjonowania społecznego (Favrod et al.,

2004), podejmowaniem prób samobójczych (Huang et al., 2017), używaniem substancji

psychoaktywnych (Libuy et al., 2017) czy w końcu z trudnościami w leczeniu (Elkis and

Buckley, 2016). Objawom psychotycznym od zawsze towarzyszy szczególne zainteresowanie

klinicystów (psychologów i psychiatrów) ze względu na ich „dziwaczność”, „niezwykłość”,

która do tej pory utrudniała ich intersubiektywne poznanie. Według Jaspersa (Jaspers, 1963b),

trudności w intersubiektywności wobec objawów psychotycznych utrudniały ich rozumienie i

leczenie za pomocą metod psychologicznych. W świetle prowadzonych od co najmniej

dwóch dekad badań pogląd ten nie znajduje uzasadnienia.

Mimo znaczącego wzrostu badań i wiedzy na temat mechanizmów leżących u

podłoża objawów psychotycznych w schizofrenii i innych zaburzeniach psychotycznych, ich

etiopatogeneza pozostaje nadal słabo poznana (zobacz przegląd: Tandon et al., 2008).

Konsekwencją tego stanu wiedzy jest przyjmowanie konwencji diagnozy zaburzeń

psychotycznych opartej o możliwe do względnie łatwego zaobserwowania objawy kliniczne,

najczęściej objawy psychotyczne. Kryteria diagnostyczne zawierają zoperacjonalizowaną listę

objawów [ICD-10; DSM-5], które dają się zaobserwować w postaci wypowiadanych sądów

(np. urojenia), zaburzeń spostrzegania (np. halucynacje), spłycenia afektu czy społecznej

izolacji. Takie podejście diagnostyczne jest trafne i rzetelne (Jakobsen et al., 2005), nie

uwzględnia jednak mechanizmów leżących u podłoża objawów klinicznych. Ze względu na

wysoką heterogeniczność klinicznego obrazu zaburzeń psychotycznych, niektórzy autorzy

sugerują badanie poszczególnych objawów i specyficznych dla nich mechanizmów (Bentall,

2013). Takie podejście zaowocowało modelami, które dostarczają wiedzy na temat

mechanizmów specyficznych dla poszczególnych objawów psychotycznych (Bentall, 1990;

Bentall et al., 2012; Freeman and Garety, 2014). Pozwala to na częściową redukcję problemu

1 Omówienie nie ma charakteru systematycznego przeglądu literatury. Celem jest nakreślenie kontekstu

prowadzonych przeze mnie badań i najważniejszych wniosków.

mailto:[email protected]


heterogeniczności i zwiększa wartość eksplanacyjną modeli psychoz. W ramach podejścia

skoncentrowanego na specyficznych objawach psychoz, zainteresowaniem badaczy cieszą się

przede wszystkim główne objawy psychotyczne: urojenia i halucynacje.

Obok zmiany podejścia do badań zaburzeń psychotycznych i skupieniu się na

testowaniu homogenicznych objawów, zauważono również, iż rozwój zaburzeń

psychotycznych poprzedzony jest występowaniem klinicznych stanów ryzyka rozwoju

psychozy (ang. at high clinical risk; ultra high risk for psychosis) (Fusar-Poli et al., 2013).

Stany te charakteryzują się spadkiem funkcjonowania społecznego oraz dyskomfortem

psychicznym, ale objawy psychotyczne nie są w pełni rozwinięte (Yung et al., 2005). Stany

ryzyka są obecnie przedmiotem intensywnych badań, które doprowadziły do opracowania

kryteriów diagnostycznych pozwalających na ich rozpoznanie (Yung et al., 2005; Woods et

al., 2010). Jednocześnie, zgodnie z hipotezą kontinuum psychozy (Meehl, 1990; Van Os et

al., 2000), obserwuje się występowanie doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych

w populacji ogólnej (Van Os et al., 2000; Van Os et al., 2009; Kelleher and Cannon, 2011;

Linscott and Van Os, 2013).

Zarówno badania skoncentrowane na czynnikach związanych ze specyficznymi

objawami psychotycznymi, jak również badania w obszarze hipotezy kontinuum objawów

psychotycznych doprowadziły do wzrostu zainteresowania psychologicznymi mechanizmami

tej grupy objawów. Coraz więcej badań zwraca uwagę na znaczenie procesów

psychologicznych (szczególnie związanych z przetwarzaniem informacji) w rozwoju i

podtrzymywaniu objawów psychotycznych (Garety et al., 2001; Waters et al., 2012a;

Freeman and Garety, 2014; Moritz et al., 2017a). Wyniki tych badań stają w kontrze do

wczesnego Kraepelinoskiego i neo-krapelinowskiego rozumienia schizofrenii i zaburzeń

psychotycznych, jako uwarunkowanych przede wszystkim czynnikami biologicznymi.

Również wczesne analizy fenomenologiczne (np. Jaspers, 1963b) podkreślały, iż

dziwaczności, niezrozumiałości w kontekście biografii pacjenta i przewlekłość przeżyć

psychotycznych każe sądzić, iż mają one biologiczne uwarunkowanie. Dzięki rozwojowi

wiedzy w zakresie czynników psychologicznych, współczesne podejście do rozumienia

objawów psychotycznych (Howes and Murray, 2014) łączy wiedzę z zakresu czynników

biologicznych (np. geny), społecznych i psychologicznych. Modele te podkreślają

dynamiczną interakcję wymienionych czynników.

Hipotezy o znaczeniu czynników psycho-społecznych w rozwoju zaburzeń

psychotycznych wspierają również badania epidemiologiczne (Morgan et al., 2010; Bourque

et al., 2012; Dapunt et al., 2017; Morgan et al., 2017; Stilo et al., 2017). Szacuje się, iż w


ciągu życia zachorowalność na schizofrenię wynosi około 1%, zaś na inne zaburzenia

psychotyczne około 3%. W ciągu roku odnotowuje się około 31.7 (15.2 z rozpoznan

schizofrenii) nowych przypadków zaburzeń psychotycznych na 100 000 mieszkańców

(Kirkbride et al., 2012). Jak pokazują jednak badania epidemiologiczne zachorowalność na

zaburzenia psychotyczne, w tym schizofrenię, wykazuje duże zróżnicowanie (np., Kirkbride

et al., 2006), co może sugerować istotny udział czynników psycho-społecznych. Na przykład

wyniki najnowszego badania przeprowadzonego w Szwecji na ponad milionie osób wskazują,

iż wśród migrantów ryzyko nowych zachorowań na nieafektywne zaburzenia psychotyczne w

ciągu roku jest znacznie wyższe niż wśród osób urodzonych i mieszkających w Szwecji (80.4

przypadków/100 000 vs. 38.5/100 000) (Hollander et al., 2016). Najwyższe ryzyko nowych

zachorowań odnotowano wśród uchodźców 126.4/100 000. Inne badanie przeprowadzone

również wśród migrantów pokazuje, iż doświadczenie migracji związane jest z nadmierną

syntezą dopaminy, która związana jest z podatnością na objawy psychotyczne (Egerton et al.,

2017). Co interesujące, jednak nie wszystkie osoby, które narażone są na ekspozycję na

niekorzystne sytuacje życiowe (czynniki społeczne) i u których obserwuje się również

nadmierną syntezę dopaminy (czynniki biologiczne), rozwijają psychozę (Huttunen et al.,

2008; Egerton et al., 2017). W odpowiedzi na to pytanie pomocne może być lepsze

rozumienie roli i mechanizmów czynników psychologicznych związanych z powstawaniem

objawów psychotycznych.

W integracyjnym modelu (ang. an integrated sociodevelopmental-cognitve model)

(Howes and Murray, 2014) podkreślają, iż schizofrenia rozwija się w kontekście interakcji

predyspozycji genetycznych, czynników środowiskowych i dysfunkcjonalnego przetwarzania

informacji (zniekształcenia poznawcze). Zgodnie z tą perspektywą u podłoża nadmiernej

syntezy dopaminy, która związana jest z objawami psychotycznymi w przebiegu zaburzeń

psychotycznych (Heinz and Schlagenhauf, 2010; Murray, 2011) i stanami ryzyka psychozy

(Howes et al., 2011; Egerton et al., 2013), leży interakcja czynników genetycznych i

niekorzystnych wydarzeń życiowych. Istotne dla kontekstu prezentowanych w niniejszym

cyklu badań jest jednak to, iż analiza modelu Howesa i Murraya (2014) wskazuje, że

ostatecznie dla pojawienia się objawów psychotycznych (np. urojeniowych interpretacji)

znaczenie mają dysfunkcjonalne sposoby przetwarzania informacji. Potwierdzają to

obserwacje badawcze, które wskazują, iż sama ekspozycja na niekorzystne wydarzenia

życiowe czy też nadmierna synteza dopaminy nie warunkuje pojawienia się objawów

psychotycznych (Egerton et al., 2017). To co jest istotne, to czynniki związane z nadawaniem

znaczenia wydarzeniom krytycznym (np. zniekształcenia poznawcze), czy też anomaliom


percepcyjnym, które mogą towarzyszyć dysregulacji na poziomie biologicznym (Murray,

2011; Howes and Murray, 2014; Broyd et al., 2017). Jest to spójne z modelami poznawczymi,

które podkreślają rolę dysfunkcjonalnego przetwarzania informacji (tzw. zniekształcenia

poznawcze) oraz wydarzeń krytycznych w rozwoju zaburzeń psychotycznych (Garety et al.,

2001). Coraz więcej badań empirycznych łączy zniekształcenia poznawcze z urojeniami

(Freeman and Garety, 2014; Gaweda and Prochwicz, 2015; Gaweda et al., 2017b) i

halucynacjami (Ditman and Kuperberg, 2005; Brunelin et al., 2007; Waters et al., 2012a;

Gaweda et al., 2013). Badania wskazują, że zniekształcenia poznawcze nie tylko towarzyszą

objawom klinicznym, ale mają znaczenie również w procesie ich rozwoju (Broome et al.,

2007; An et al., 2010; Eisenacher et al., 2015; Eisenacher et al., 2016).

Prezentowany cykl badań własnych miał na celu pogłębienie wiedzy w zakresie związków

wybranych zniekształceń poznawczych z objawami psychotycznymi, uwzględniając ich

znaczenie nie tylko w przypadku w pełni wykształconych objawów klinicznych, ale również

w przypadku rozwoju ryzyka psychozy w modelu zwiększonej częstości doświadczeń

podobnych do objawów psychotycznych u osób zdrowych psychicznie. Niewiele badań

rozpatruje znaczenie zniekształceń poznawczych dla kształtowania ryzyka psychoz w

szerszym kontekście ich związków z cechami osobowości oraz niekorzystnymi wydarzeniami

życiowymi. Celem części prac prezentowanych w cyklu było również uzupełnienie tej

wiedzy. Taki układ badań pozwolił uzupełnić wiedzę o związki zniekształceń poznawczych z

kontinuum doświadczeń psychotycznych z jednej strony oraz opisać ten związek w szerszym

kontekście – profilu osobowości oraz ekspozycji na trudne wydarzenia środowiskowe.

1.1. Modele poznawcze objawów psychotycznych

Wczesne analizy fenomenologiczne objawów psychotycznych doświadczanych przez

pacjentów z rozpoznaniem psychoz schizofrenicznych prowadzone przez Karla Jaspersa

(1963) prowadziły do wniosku, iż rozumienie i leczenie tej grupy objawów za pomocą metod

psychologicznych jest niemożliwe. Pogląd ten wynikał przede wszystkim z przypisywanej

przez Jaspersa znacznej roli procesowi intersubiektywności w rozumieniu doświadczeń

pacjentów. Według autora, dziwaczność i niezrozumiałość doświadczeń psychotycznych

utrudniała, a wręcz uniemożliwiała intersubiektywność. W konsekwencji, według Jaspersa,

niemożliwe było wyjaśnianie doświadczeń w kontekście mechanizmów psychologicznych.

Jak można jednak zauważyć każde doświadczenie psychiczne posiada gradację

intensywności, a obserwowane zmiany jakościowe są jej konsekwencją. Na przykład fobia

społeczna, która zgodnie z międzynarodowymi systemami diagnostycznymi (DMS-5, ICD-


10) klasyfikowana jest jako zaburzenie psychiczne, może być rozumiana jako spektrum

doświadczeń o różnej intensywności – od niewielkiego niepokoju w sytuacjach społecznych,

który towarzyszy w niektórych sytuacjach większości ludziom, poprzez odczuwaną

nieśmiałość w kontaktach społecznych, aż do klinicznych stanów znacznie utrudniających

codzienne funkcjonowanie (kliniczny stan fobii społecznej). Większość poznawczych modeli

zaburzeń psychicznych skonstruowana jest wokół obserwacji tej gradacji oraz próby

rozumienia mechanizmów psychologicznych odpowiedzialnych za wzrost intensywności

danego doświadczenia.

Podobnie w obrębie doświadczeń psychotycznych zwraca się uwagę na to, iż mają one

płynny, niedychotomiczny (dychotomia: obecne vs nieobecne), charakter (Van Os et al.,

2000; Van Os et al., 2009; Linscott and Van Os, 2013). Oznacza to, podobnie jak w innych

grupach zaburzeń psychicznych, że można obserwować gradację ich nasilenia na kontinuum.

W przypadku osób, które chorują na zaburzenia psychotyczne przejście nastąpiło najczęściej

od wzmożonej wyrazistości wyobraźni, nastawień ksobnych, złudzeń percepcyjnych, poprzez

zwiewne halucynacje słuchowe, aż po w pełni ukształtowane objawy spełniające kliniczne

kryteria zaburzeń psychotycznych (zobacz przegląd: Fusar-Poli et al., 2013).

Co ważne, większość osób doświadczających złudzeń percepcyjnych czy doświadczeń

podobnych do objawów psychotycznych nigdy nie rozwija zaburzeń psychotycznych, jak

również innych zaburzeń psychicznych (Zammit et al., 2013). Większość osób w stanie

klinicznego ryzyka psychozy, u których obserwuje się objawy kliniczne nie osiągające

nasilenia pozwalającego na rozpoznanie zaburzeń psychotycznych, nie rozwija psychozy

(Fusar-Poli et al., 2012a; Fusar-Poli et al., 2013). Mimo to, obserwuje się pewne

podobieństwo między stanami klinicznej psychozy, stanami klinicznego ryzyka rozwoju

psychozy oraz osobami zdrowymi psychicznie, które miewają doświadczenia podobne do

objawów psychotycznych (Rössler et al., 2011; Fusar-Poli et al., 2013). Podobieństwa te

dotyczą zarówno mechanizmów biologicznych (Howes et al., 2011; Drakesmith et al., 2015),

jak również psychologicznych (Rössler et al., 2011; Gaweda and Prochwicz, 2015; Gawęda et

al., 2018).

Obserwacje te były podstawą do skonstruowania modeli poznawczych objawów

psychotycznych (Garety et al., 2001), które oparte są o obserwacje mechanizmów związanych

z „przechodzeniem” z jednego stanu kontinuum (np. anomalii percepcyjnych) do w pełni

ukształtowanych objawów, które są przedmiotem zainteresowania klinicystów. Większość

poznawczych modeli psychoz dotyczy objawów psychotycznych, halucynacji (Waters et al.,

2012a) i urojeń (Freeman and Garety, 2014), a ich podstawowym założeniem jest twierdzenie,


iż u podłoża objawów leżą dysfunkcje w zakresie przetwarzania informacji (zniekształcenia

poznawcze). Modele poznawcze psychoz są obecnie pozytywnie weryfikowane przez badania

empiryczne (Ditman and Kuperberg, 2005; Waters et al., 2012b; Freeman and Garety, 2014;

Ross et al., 2015), jak również badania kliniczne pokazujące, iż interwencje prowadzące do

redukcji zniekształceń poznawczych wywierają jednocześnie pozytywny efekt na redukcję

objawów psychotycznych (Moritz et al., 2014).

W ogólnym modelu objawów psychotycznych Profesor Philippa Garety i in. (2002)

podkreślają, iż pojawiające się anomalie percepcyjne (np. złudzenia percepcyjne) są

powszechne i same w sobie nie stanowią ryzyka rozwoju psychozy. To co powoduje, iż

anomalie te są intensyfikowane i zaczynają być dla osoby ich doświadczających niepokojące

to dysfunkcjonalne przetwarzanie informacji oraz zmiany afektywne, które im towarzyszą. W

modelach poznawczych objawów psychotycznych istotna jest interakcja pomiędzy

predyspozycją, ekspozycją na wydarzenie krytyczne oraz zniekształceniami poznawczymi i

zmianami afektywnymi. Garety i in. (2002) przypisuje duże znaczenie zewnętrznej atrybucji,

przeskokowi do konkluzji oraz deficytom w zakresie poznania społecznego. Coraz więcej

badań potwierdza związki wymienionych zniekształceń poznawczych z zaburzeniami

psychotycznymi i ich kontinuum (Lincoln et al., 2010; Green et al., 2015; Ross et al., 2015).

Zgodnie z podejściem opartym na badaniu specyficznych mechanizmów poszczególnych

objawów, aby lepiej zrozumieć związek zniekształceń poznawczych z psychozą, należy

rozpatrywać osobno ich związki z urojeniami i omamami. Mimo, iż w rzeczywistości objawy

te często współwystępują, istnieją przesłanki z badań procesów poznawczych, które sugerują,

iż mogą one mieć specyficzne dla danego objawu mechanizmy (Bentall et al., 2012; Waters et

al., 2012a; Gaweda et al., 2013; Freeman and Garety, 2014).

1.1. Modele poznawcze halucynacji

Halucynacje definiowane jako spostrzeżenie, któremu nie towarzyszy odpowiednia

stymulacja przez bodziec zewnętrzny, występują u około 75% pacjentów z rozpoznaniem

schizofrenii. Zgodnie z hipotezą kontinuum, obserwuje się, iż w populacji ogólnej około 5%

osób zdrowych psychicznie doświadcza regularnie halucynacji, a kolejne kilkanaście do

kilkudziesięciu procent (zależnie od rodzaju doświadczeń) miewa doświadczenia podobne do

halucynacji (Linscott and Van Os, 2013). Najczęściej występującymi halycunacjami są

doświadczenia w modalności słuchowej, dlatego też większość modeli halucynacji dotyczy

halucynacji słuchowych.


Współczesne modele poznawcze halucynacji (zobacz przegląd: Waters et al., 2012a)

są rozwinięciem zaproponowanego w latach 80-tych modelu Chrisophera Fritha (Frith and

Done, 1988), który wskazywał, iż objawy te są wynikiem deficytów w zakresie procesów

monitorowania własnych stanów psychicznych (ang. self-monitoring). W wyniku tych

deficytów pacjent doświadcza własnych stanów psychicznych (np. myśli), jako pochodzących

od zewnętrznych źródeł (np. obcych). Podobny model zaproponował Richard Bentall (1990),

który odwoływał się do procesów monitorowania źródła opisanych przez Marcię Johsnon

(Johnson and Raye, 1981). W swojej koncepcji Johnson wskazywała, iż monitorowanie

źródła jest aktywnym procesem poznawczym odpowiedzialnym za rozpoznawanie źródła

posiadanych informacji (Johnson et al., 1993). Johnson wyróżniła trzy rodzaje monitorowania

źródła: 1. Różnicowanie między dwoma źródłami zewnętrznymi; 2. Różnicowanie między

źródłem zewnętrznym, a wewnętrznym (ang. reality monitoring; np. ja vs inni); 3.

Różnicowanie między dwoma źródłami wewnętrznymi (ang. self-monitoring; np.

wypowiedzenie słowa vs. wyobrażanie tego aktu). Autorka wskazywała, iż podłożem błędów

monitorowania źródła mogą być zarówno trudności w kodowaniu informacji, jak również

deficyty w zakresie atrybucji źródła (Johnson et al., 1993).

Badania monitorowania źródła w halucynacjach słuchowych wskazują przede

wszystkim na trudności w różnicowaniu między źródłem zewnętrznym a wewnętrznym

(zobacz przegląd: Ditman and Kuperberg, 2005; Waters et al., 2012b)

1.2. Modele halucynacji: w kierunku badań własnych

Wyniki przeglądów literatury wskazują, iż większość badań prowadzonych w modelu

monitorowania źródła w schizofrenii pozwalała na testowanie różnicowania między

wydarzeniami generowanymi przez obiekt zewnętrzny (np. eksperymentator), a tymi

generowanymi przez badanych (Ditman and Kuperberg, 2005; Larøi and Woodward, 2007;

Waters et al., 2012b). Ponadto większość badań dotyczyło modalności słuchowej

(wypowiadane vs. słuchane słowa). Niejasne pozostawało czy inne rodzaje monitorowania

źródła są również związane ze schizofrenią oraz jej poszczególnymi objawami. Szczególnie

istotne pozostawało pytanie czy halucynacje związane są z deficytem, który jest specyficzny

dla danej modalności, czy też raczej związane są z deficytem centralnym (Frith, 1992),

niezależnym od modalności halucynacji.

Dlatego też w ramach pracy doktorskiej (2009-2011) przygotowałem adaptację

zadania testującego różne rodzaje monitorowania źródła jednocześnie wykraczającego poza

modalność słuchową. Wyniki badań z pracy doktorskiej wykazały, iż pacjenci z


rozpoznaniem schizofrenii znacznie częściej popełniali błędy w zakresie różnicowania

wyobrażanych i wykonywanych rzeczywiście prostych czynności fizycznych (ang. action

self-monitoring) oraz w zakresie różnicowania sposobu prezentowania czynności (słowo vs

obrazek) (Gawęda et al., 2012). Badanie to pozwoliło na sformułowanie wniosku, iż osoby z

rozpoznaniem schizofrenii mają uogólnioną tendencję do popełniania błędów monitorowania

źródła. Ze względu jednak na charakter projektu doktorskiego niemożliwe było testowanie

specyficznej roli deficytów w różnicowaniu wyobrażeń i rzeczywistości z objawami

psychotycznymi.

Znaczenie deficytów w różnicowania między własnymi stanami psychicznych (Ja) a

innymi osobami (obiektami) było opisywane na wczesnych etapach rozwoju psychiatrii przez

Bleulera pod terminem transitivism. Deficyty te łączono z zaburzeniami granic ego, które jak

uważano dawały podłoże do rozwoju objawów klinicznych, głównie psychotycznych,

schizofrenii. Rozwój koncepcji monitorowania źródła doprowadził do lepszego rozumienia

objawów psychotycznych, w szczególności halucynacji. Frith and Done (1988) przedstawili

model, w którym postawili hipotezę, iż u podłoża objawów pozytywnych (halucynacji oraz

niektórych typów urojeń) leżą deficyty w zakresie monitorowania przebiegu czynności

psychicznych. Frith i Done (1988) pisali, iż omamy słuchowe i niektóre urojenia są

doświadczeniami, w których pacjenci „mówią do siebie, ale żywią przekonanie, iż to co

mówią pochodzi z zewnątrz” (str. 438). Modele te dały początek inspirującym badaniom,

które testowały poznawcze mechanizmy objawów psychotycznych, które przez długi czas

uważano za niemożliwe do psychologicznej interpretacji.

Pierwsze prace empiryczne weryfikujące poznawcze modele (Frith and Done, 1988;

Bentall, 1990; Frith, 1992) wskazywały, iż pacjenci z rozpoznaniem schizofrenii wykazują

deficyty w zakresie różnicowania źródła (Bentall et al., 1991; Brébion et al., 1996; McGuire

et al., 1996; Morrison and Haddock, 1997; Vinogradov et al., 1997; Keefe et al., 1999).

Halucynacje słuchowe łączono szczególnie ze specyficznym błędem monitorowania źródła,

który polega na przypisywaniu stanom wewnętrznym (np. wypowiadane słowo) zewnętrznej

atrybucji (np. powiedział to ktoś inny) (np. Baker and Morrison, 1998; Brunelin et al., 2006;

Anselmetti et al., 2007; Woodward et al., 2007). Wyniki badań wskazujące na znaczenie

opisywanego deficytu monitorowania źródła i jego związki z halucynacjami słuchowymi były

potwierdzone przez meta-analizy (Waters et al., 2012b; Brookwell et al., 2013). Niektóre

badania wskazywały również na związki deficytów w zakresie monitorowania źródła z

urojeniami (Allen et al., 2004) czy objawami dezorganizacji (Mammarella et al., 2010).


Co więcej, wydaje się również, iż deficyty monitorowania źródła stanowią poznawczy

czynnik ryzyka rozwoju psychozy. Sugerują to badania pokazujące wzrost błędów

monitorowania źródła wśród krewnych osób chorujących na schizofrenię (Brunelin et al.,

2007), osób w stanie klinicznego ryzyka psychozy (Johns et al., 2010) oraz osób zdrowych

psychicznie mających doświadczenia podobne do objawów psychotycznych (Peters et al.,

2007).

Jak wspomniano, większość badań dotyczy monitorowania źródła w zakresie

modalności słuchowej. Niewiele badań testuje jednocześnie dwa lub więcej rodzaje

monitorowania źródła, tak aby możliwe było weryfikowanie czy istnieje specyficzny typ i

rodzaj błędów monitorowania źródła związanych z objawami psychotycznymi. W kontekście

objawów psychotycznych, jednym z najrzadziej badanych typów monitorowania źródła jest

różnicowanie między wyobrażeniami a rzeczywistością. Istnieją jednak przesłanki

empiryczne (Peters et al., 2007; Mammarella et al., 2010) oraz płynące z analiz

fenomenologicznych (Rasmussen and Parnas, 2015), iż pacjenci doświadczający objawów

psychotycznych, mogą mieć trudności w różnicowaniu rzeczywistości i wyobrażeń. Co

więcej, w większości badań błędy monitorowania źródła nie są rozpatrywane w szerszym,

meta-poznawczym kontekście, który pozwoliłby na określanie świadomości popełnianych

przez pacjentów błędów. Jest to istotny mechanizm, który może wpływać na to, w jakim

zakresie popełniane błędy wpływają na zachowanie (Moritz et al., 2003; Moritz et al., 2006).

Celem prowadzonych przeze mnie badań monitorowania źródła było uzupełnienie

wiedzy o związkach różnicowania wyobrażeń i rzeczywistości z halucynacjami słuchowymi

oraz klinicznym ryzykiem psychozy. W moich badaniach starałem się również odpowiedzieć

na pytanie czy deficyty obserwowane w kontekście schizofrenii występują również u osób

doświadczających halucynacji w przebiegu innych zaburzeń (uzależnienie od alkoholu).

Pozwoliło to na sprawdzenie czy monitorowanie źródła może być transdiagnostycznie

związane z halucynacjami.


1.2.1. Związki z halucynacjami słuchowymi w przebiegu schizofrenii (badanie nr 8)

ARTYKUŁ NR 8

1. Cel pracy

Celem pierwszego badania było testowanie związków błędów różnicowania wyobrażeń i

rzeczywistości z halucynacjami słuchowymi w przebiegu schizofrenii.

Podstawowym celem pracy była odpowiedź na pytania:

- czy deficyty w zakresie różnicowania rzeczywiście wykonywanych i wyobrażanych

czynności fizycznych różnicują osoby chorujące na schizofrenie, które mają aktywne

halucynacje od tych, które nie mają halucynacji;

- czy istnieje specyficzny rodzaj monitorowania źródła związanego z halucynacjami

słuchowymi?

- czy istnieje specyficzny błąd monitorowania źródła, który związany jest z halucynacjami

słuchowymi?

- czy ewentualne błędy monitorowania źródła, mogą być wynikiem uogólnianych trudności

poznawczych?

- czy i jakie deficyty w zakresie pewności poznawczej (procesy meta-poznawcze) obserwuje

się podczas wykonywania zadania monitorowania źródła u osób z halucynacjami

słuchowymi?

- czy deficyty monitorowania źródła są specyficzne dla halucynacji czy są również związane z

innymi objawami?

2. Metoda

W celu odpowiedzi na postawione pytania badawcze zbadano trzy grupy osób: 1. Osoby z

diagnozą schizofrenii, które miały aktywne halucynacje w okresie 7 dni poprzedzające

badanie (n= 28); 2. osoby z diagnozą schizofrenii, które nie miały aktywnych halucynacji


słuchowych (n= 26) oraz osoby zdrowe psychiczne (n= 34). Grupy dobrano pod względem

płci, wieku oraz lat nauki. Jednocześnie grupy klinicznie nie różniły się między sobą pod

względem ilości hospitalizacji i długości trwania choroby. Co istotne, nie było również różnic

między grupami klinicznymi w zakresie objawów schizofrenii, wyłączając objawy

psychotyczne, gdzie spodziewano się różnic międzygrupowych. Tab 1. prezentuje

charakterystykę grupy.

Tabela 1. Charakterystyka grup badawczych.

Schizophrenia group

Variables With AHs

(n= 28)

Without AHs

(n= 26)

Healthy

group

(n= 34)

Statistics

Sex [m/f] 20/8 19/7 18/16 χ2(2)= 3.88, p> 0.1

Age 35.18 (11.43) 35.15 (9.22) 33.21

(11.33) F(2, 87)= 0.30, p> 0.7

Years of formal

education 11.51 (1.08) 11.70 (0.85)

11.91

(1.35) F(2, 87)= 0.88, p> 0.4

Number of

hospitalization 9.95 (14.08) 5.37 (5.23) - t(52)= 1.23, p> 0.2

Duration of

psychosis 11.31 (9.05) 10.43 (8.05) - t(52)= 0.31, p> 0.7

Antypsychotics All patients All patients

PANSS

P3 item

(hallucinations) 3.89 (0.99) 1.23 (0.42) - t(52)= 2.66, p< 0.001

Positive 20.14 (5.91) 13.23 (4.85) - t(52)= 6.91, p< 0.001

Negative 17.53 (5.54) 18.11 (6.94) - t(52)= 0.57, p> 0.7

Disorganized 20.17 (6.24) 18.61 (5.84) - t(52)= 1.56, p> 0.3

Excitement 14.75 (3.19) 13.80 (2.56) - t(52)= 0.94, p> 0.2

Emotional distress 18.39 (4.97) 16.42 (4.90) - t(52)= 1.96, p> 0.15

PANSS total rating 66.25 (10.99) 58.61 (11.76) - t(52)= 7.63, p= 0.02

PANSS total – P3

item 62.35 (10.56) 57.38 (11.74) - t(52)= 4.97, p> 0.1

Do oceny monitorowania źródła w badaniu wykorzystano zadanie Action Memory Task

(Moritz et al., 2009), które pozwala na jednoczesną ocenę różnicowania między dwoma

źródłami zewnętrznymi (czynności prezentowane obrazkowo vs. słownie) oraz dwoma

źródłami wewnętrznymi (czynność wykonywana vs. wyobrażana). Jednocześnie zadanie to

pozwala na ocenę rozpoznawania czy dana czynność była w ogóle prezentowana (ang. old-


new recognition) oraz pewność poznawczą swoich decyzji. Poniżej zamieszczono graficzną

ilustrację przebiegu eksperymentu. Szczegółowy opis w publikacji nr 8 (Gawęda i in., 2013).

W fazie zapamiętywania badani mieli zadanie wyobrażać (czerwona ramka) lub wykonać

(zielona ramka) proste czynności fizyczne. Po 10 minutach odroczenia następowała faza

przypominania.

3. Wyniki i omówienie

Nasze badanie dostarczyło interesujących wyników dla rozumienia poznawczych

mechanizmów związanych z halucynacjami słuchowymi w schizofrenii i spotkało się z

dobrym przyjęciem recenzentów. Dzięki zastosowaniu złożonego zadania poznawczego,

które pozawala na szeroką ocenę parametrów monitorowania źródła wraz z oceną pewności


poznawczej możliwe było testowanie specyficznych błędów i ich związków z halucynacjami.

Po pierwsze, wyniki sugerują specyficzny rodzaj monitorowania źródła związanego z

halucynacjami. Osoby z halucynacjami słuchowymi istotnie częściej popełniały błędy w

zakresie różnicowania wyobrażanych i wykonywanych czynności, przy jednoczesnym braku

różnic w zdolności do rozróżniania między czynnościami prezentowanymi słownie i

obrazkowo. Po drugie, obserwowano specyficzny rodzaj błędu różnicowania wyobrażeń i

rzeczywistości. Pacjenci doświadczający halucynacji słuchowych popełniali istotnie częściej

błędy polegające na rozpoznaniu czynności wyobrażanej, jako rzeczywiście wykonywanej.

Co istotne, obserwowano jednocześnie brak różnic między grupami klinicznymi w ilości

błędnych rozpoznań czynności wykonywanych, jako wyobrażanych. Wreszcie błędy

monitorowania źródła były tylko i wyłącznie związane z halucynacjami - analiza korelacji

wykazała brak istotnych związków z urojeniami.

Praca ta, opublikowana w Schizophrenia Research, jako jedna z pierwszych wskazuje

na istotną rolę błędnego rozpoznawania wyobrażeń jako rzeczywistości w halucynacjach

słuchowych. Uzyskane wyniki są zgodne z analizami fenomenologicznymi wskazującymi

trudności w zakresie różnicowania wyobrażeń i rzeczywistości w schizofrenii (Rasmussen

and Parnas, 2015). Również prace empiryczne zwracały uwagę, iż pacjenci ze schizofrenią

mają trudności w różnicowaniu wyobrażeń i rzeczywistości (Mammarella et al., 2010;

Gawęda et al., 2012). Niektórzy autorzy łączyli te deficyty z halucynacjami (Franck et al.,

2000). Jednak nasza praca wykazała jednocześnie, iż deficyty te są jednocześnie

specyficznym typem monitorowania źródła związanym wybiórczo z doświadczeniem

halucynacji słuchowych. Inaczej niż w poprzednich badaniach (Franck et al., 2000; see a

review: Waters et al., 2012b), wykazaliśmy, iż halucynacje słuchowe nie tylko wiążą się z

deficytami monitorowania źródła w modalności specyficznej dla ich modalności (słuchowa).

Należy również zauważyć, iż mimo, że pacjenci z obu grup klinicznych istotnie

częściej popełniali błędy w zakresie różnicowania prezentowanych wcześniej czynności od

czynności nowych od osób zdrowych psychicznie, to jednak nie było między grupami

klinicznymi w tym zakresie różnic. Nie wykazano również różnic między grupami

klinicznymi w zakresie zapominania prezentowanych czynności, choć jednocześnie obie

grupy kliniczne istotnie częściej od grupy kontrolnej zapominały zarówno wyobrażane, jak i

wykonywane czynności. Wyniki tych ogólnych wskaźników są istotne z punku widzenia

związków monitorowania źródła z halucynacjami. Widać bowiem wyraźnie, iż ogólnie

pacjenci ze schizofrenią mają większe trudności od osób zdrowych psychicznie w zakresie

różnicowania nowych od wcześniej prezentowanych czynności, zapominania czynności oraz


różnych parametrów monitorowania źródła. Wyniki te są zgodne z badaniami wskazującymi

na istotne znaczenie deficytów poznawczych w schizofrenii (Bora and Murray, 2013). Jednak

jedynie jeden typ monitorowania źródła i błędów z nim związanych okazał się być związany z

halucynacjami słuchowymi, co wskazuje, iż błędy te nie są związane z ogólnym osłabieniem

funkcjonowania poznawczego.

Analiza pewności poznawczej wykazała, iż pacjenci ze schizofrenią, w obu grupach,

częściej niż osoby z grupy kontrolnej popełniali błędy przy jednoczesnej wysokiej pewności

poznawczej. Wyniki badań wskazują, iż najczęściej błędnym odpowiedziom towarzyszy

niższy poziom pewności. U pacjentów chorujących na schizofrenie tendencja ta wydaje się

być odwrócona (Moritz et al., 2003; Moritz et al., 2006; Gawęda et al., 2012), co sugeruje

trudności w zakresie regulacji meta-poznawczej. Wyższa pewność błędnych odpowiedzi nie

była jednak związana z halucynacjami słuchowymi, ani urojeniami. Zaobserwowano jednak

dodatni związek z nasileniem ogólnego dyskomfortu emocjonalnego.

1.2.2. Związki z halucynacjami w przebiegu uzależnienia od alkoholu (badanie nr 7)

ARTYKUŁ NR 7

1. Cel pracy

Obserwacja związków halucynacji słuchowych w przebiegu schizofrenii ze specyficznym

błędem monitorowania źródła polegającym na błędnym rozpoznawaniu wyobrażeń jako

rzeczywistości prowadziła do pytania czy błąd ten może mieć charakter transdiagnostyczny.

Niektóre badania wskazują na związki błędów monitorowania źródła z halucynacjami

obserwowanymi poza kontekstem schizofrenii (Minzenberg et al., 2006). Na przykład osoby z

chorobą Parkinsona doświadczające halucynacji wyrokowych wykazywały więcej błędów

monitorowani źródła (Barnes et al., 2003). Podobnie prace prowadzone wśród osób zdrowych

psychicznie wskazują na związki doświadczeń podobnych do halucynacji i błędów


monitorowania źródła (Peters et al., 2007). Wyniki tych badań wskazują, iż błędy

monitorowania źródła i ich związek z halucynacjami mogą mieć charakter transdiagnostyczny

(Waters et al., 2012a). Nadal jednak niewiele prac podejmuje to zagadnienie.

Celem kolejnej pracy było zbadanie czy błędy monitorowania źródła obserwowane we

wcześniejszym badaniu w kontekście halucynacji słuchowych w przebiegu schizofrenii

(Gawęda i in., 2013) występują również u osób mających historię halucynacji w przebiegu

uzależnienia od alkoholu. Inaczej niż w poprzedniej pracy wykorzystaliśmy obserwacje, iż

mimo, że występowanie halucynacji najsilniej związane jest z błędami monitorowania źródła,

to również błędy monitorowania źródła stanowią poznawczy czynnik ryzyka (Brunelin et al.,

2007; Peters et al., 2007). Badanie pacjentów uzależnionych od alkoholu w trakcie epizodu

psychotycznego mogłoby być utrudnione dlatego też zdecydowaliśmy się na badania

monitorowania źródła jako czynnika związanego z ryzykiem halucynacji (np. historią ich

występowania w przeszłości).

Do tej pory jedynie jedna praca na niewielkiej próbie pacjentów podejmowała badanie

monitorowania źródła u osób uzależnionych (Weingartner et al., 1996), wskazując, iż można

wyróżnić grupę pacjentów z trudnościami w monitorowaniu źródła oraz taką, która nie ma

tych trudności. Jednak praca Weingartena i in. (1996) nie odnosiła wyników do nasilenia

obecnych lub wcześniejszych objawów. Nasza praca była pierwszym badaniem związków

monitorowania źródła z halucynacjami w przebiegu uzależnienia od alkoholu.

2. Metoda

Badanie obejmowało trzy grupy badawcze: 1. Pacjenci uzależnieni od alkoholu, którzy

kiedykolwiek w przebiegu uzależnienia doświadczali halucynacji (n= 29); 2. Pacjenci

uzależnieni od alkoholu, którzy nigdy nie mieli doświadczenia halucynacji (n= 29); 3. Osoby

zdrowe psychicznie (n= 24). Historię występowania halucynacji badano za pomocą

skonstruowanego na potrzeby badania wywiadu. Większość pacjentów doświadczało

wielomodalnych halucynacji. Grupy były dobrane pod względem płci i wieku. Nie było

różnic między grupami klinicznymi pod względem długości trwania uzależnienia czy też

czasem trwania najdłuższego okresu abstynencji w ostatnich 2 latach. Pacjenci z historią

halucynacji mieli jednak więcej powikłań somatycznych, niż pacjenci bez historii halucynacji.

Tab 2. Prezentuje charakterystykę grup.


Tabela 2. Characterystyka grup.

Alcoholics

Variables

History of

Hallucinations

(n= 29)

M (SD)

No History of

Hallucinations

(n= 29)

M (SD)

Healthy

group

(n= 24)

M (SD)

Statistics

Gender [male/female] 27/2 26/3 17/7 χ2(2)= 5.87, p> 0.05

Age 41.69 (10.62) 43.21 (9.66) 39.96

(12.13)

F(2, 79)= 0.60, p>

0.05

Age of the first alcohol

intoxication 16.21 (2.23) 17.86 (4.00) -

t(2,56)= 1.89, p>

0.05

The longest abstinence

during past two years

[in months]

8.42 (8.89) 7.03 (5.44) - t(2, 56)= 0.71,

p>0.05

The longest alcoholic

bender

[in months]

4.73 (5.39) 4.03 (6.37) - t(2, 56)= 0.66,

p>0.05

Number of alcohol

detoxifications 3.25 (3.38) 1.29 (0.98) - (2,79)=10.29, p<0.01

Number of patients

hospitalized in psychiatric

ward

10 (34.8%) 4 (13.8%) - χ2(1)= 3.43, p=0.06

Number of patients

attempted suicide 14 (50%) 12 (42.9%) - χ2(1)=0.28, p> 0.05

Somatic complication 23 (79.3%) 13 (44.8%) - χ2(1)=7.32, p< 0.01

Polyneuropathy 1 (3.4%) 0 (0%) - χ2(1)=1.08, p> 0.05

Pancreatic inflammation 1 (3.4%) 2 (6.8%) - χ2(1)= 0.35, p> 0.05

Hypertension 6 (20.7%) 1 (3.4%) - χ2(1)= 4.06, p< 0.05

Liver damage 6 (20.7%) 1 (3.4%) - χ2(1)=4.06, p< 0.05

Cardiac arrhythmia 2 (6.8%) 6 (20.7%) - χ2(1)=2.32, p> 0.05

Coronary artery disease 2 (6.8%) 1 (3.4%) - χ2(1)=0.35, p> 0.05

Do pomiaru monitorowania źródła wykorzystano zadania Action Memory Task (Moritz et al.,

2009), które opisano przy okazji omawiania wcześniejszej pracy (Gaweda i in., 2013,

publickacja nr 8). Analizowano podobne parametry monitorowania źródła oraz pewności

poznawczej.


Pracę opublikowano w prestiżowym czasopiśmie Psychological Medicine, gdzie nasze

badanie spotkało się z zainteresowaniem redakcji (prof. Robin Murray) oraz recenzentów.

Wyniki po raz pierwszy wskazywały na istotną rolę procesów monitowania źródła w


predyspozycji do halucynacji u osób uzależnionych od alkoholu. Co niezwykle interesujące,

wyniki naszego badania były zaskakująco zbieżne z wcześniejszymi badaniami

prowadzonymi wśród osób z halucynacjami słuchowymi w schizofrenii (Gawęda i in., 2013;

praca nr 8). Osoby mające historię halucynacji wykazywały bowiem specyficzny rodzaj

deficytów monitorowania źródła. Grupa pacjentów z historią halucynacji popełniała istotnie

częściej błąd polegający na rozpoznawaniu wyobrażanych czynności jako rzeczywiście

wykonywanych. Jednocześnie nie zaobserwowano innych różnic między grupami klinicznymi

w popełnianych błędach monitorowania źródła. Należy jednocześnie zauważyć, iż pacjenci z

historią halucynacji, inaczej niż pacjenci bez halucynacji, istotnie częściej niż osoby zdrowe

popełniały błąd polegający na rozpoznawaniu nowych, nieprezentowanych czynności jako

wykonywanych. Recenzenci zwracali uwagę, iż ogólna tendencja pacjentów z halucynacjami

do rozpoznawania czynności jako wykonywanych mogła mieć wpływ na wzrost

obserwowanych błędów monitorowania źródła. Jednak w zaproponowanym przez nas modelu

analizy danych fałszywe rozpoznawanie nowych czynności jako wykonywanych było

kontrolowane. Dlatego też obserwowany przez nas specyficzny typ błędu nie był wynikiem

żadnej konkretnej strategii „zgadywania” odpowiedzi pacjentów czy też osłabienia funkcji

poznawczych.

Podobnie jak w poprzedniej pracy tendencja do nadmiernej subiektywnej pewności

poznawczej, co do błędnych odpowiedzi, nie była związana z występowanie halucynacji. Jak

jednak można zauważyć obie grupy kliniczne częściej były bardziej pewne błędnych

odpowiedzi niż osoby zdrowe psychicznie.

Najważniejszym wnioskiem płynącym z omawianej pracy jest obserwacja związków

błędnego rozpoznawania wyobrażeń jako rzeczywistości z halucynacjami w przebiegu

uzależnienia od alkoholu. Praca dostarcza zatem empirycznej weryfikacji hipotez o

transdiagnostycznej roli monitorowania źródła w halucynacjach (Waters et al., 2012a), po raz

pierwszy w kontekście uzależnienia od alkoholu.


1.2.3. Deficyty monitorowania źródła a stan klinicznego ryzyka psychozy (badanie nr 3).

ARTYKUŁ NR 3

1. Cel pracy

Kolejna praca stanowi kontynuację badań nad znaczeniem monitorowania źródła w

objawach psychotycznych. Przeprowadzenie opisywanego tutaj badania było możliwe dzięki

nawiązaniu przeze mnie kontaktu z największym i pionierskim ośrodkiem z Melbourne w

Australii (Orygen Youth Center) zajmującym się wczesnym rozpoznawaniem stanów ryzyka

rozwoju psychoz. Dzięki tej współpracy możliwa była rekrutacja osób z klinicznym ryzykiem

rozwoju psychozy weryfikowanym w centrum Orygen na podstawie kryteriów wywiadu

diagnostycznego CAARMS (Yung et al., 2005; Jaracz et al., 2012). Podstawowym celem

pracy było testowanie hipotez o związkach błędów monitorowania źródła, w szczególności

różnicowania wyobrażeń i rzeczywistości, z wczesnymi etapami rozwoju ryzyka psychozy

oraz z pierwszym epizodem psychozy.

Jeden z pierwszych zespołów pracujących systematycynie nad zagadneniem stanów

ryzyka był powołany przez Pata McGorriego i Alison Young w 1994 roku w klinice

wczesnych stanów prodromalnych (PACE, Personal Assessment and Crisis Evaluation)

(Yung et al., 2007). Koncepcja stanów ryzyka związana jest z obserwacjami, iż rozwój

psychozy poprzedzony jest przez występowanie, często niespecyficznych objawów. Oceniane

retrospektywnie objawy te określane są objawami prodromalnymi, a ich występowanie

potwierdza retrospektywnie 80%-90% pacjentów (Yung and McGorry, 1996). Z kolei

obserwowane u osób, które jeszcze nigdy nie rozwinęły w pełni zaburzeń psychotycznych

grupę tych objawów nazywa się stanami ryzyka rozwoju psychozy. Poniżej zilustrowano

przebieg rozwoju psychozy ze stanami ryzyka.


Stany ryzyka rozwoju psychozy odnoszą się do stanów klinicznych, w których

obserwuje się pogorszenie funkcjonowania w związku z doświadczanymi subklinicznymi

objawami psychotycznymi. Objawy nie osiągają nasilenia w stopniu pozwalającym rozpoznać

zaburzenia psychotyczne i często wiążą się z potrzebą poszukiwania pomocy. Jednocześnie

ich czas trwania jest krótszy, a remisja następuje często spontanicznie bez włączania leków

przeciwpsychotycznych. Mimo, iż stany ryzyka mają znaczenie kliniczne, szacuje się, że w

ciagu roku psychoze rozwija jedynie 22% osob w stanie ryzyka, zas w ciągu trzech lat 36%

(zobacz przegląd: Fusar-Poli et al., 2013). Dlatego też rośnie zainteresowanie poszukiwania

mechanizmów odpowiedzialnych za rozwój stanów ryzyka i objawów z nimi związanych,

które pozwoliłyby na zwiększenie możliwości przewidywania rozwoju psychozy.

Niewiele jest badań testujących znaczenie monitorowania źródła w populacji osób z

grupy ryzyka. Niektóre badania wskazują, iż deficyty w zakresie monitorowania źródła mogą

wiązać się ze stanami rozwoju ryzyka psychoz (Johns et al., 2010). Nie podejmowano jednak

badań testujących różnicowanie wyobrażeń i rzeczywistości, które jak wiadomo z naszych

wcześniejszych badań (Gaweda i in., 2013, 2014) ma znaczenie w objawach psychotycznych,

których stany subkliniczne są niezbędne do diagnozy stanów ryzyka psychoz.

Podobnie jak w poprzednich pracach (Gawęda i in., 2013, 2014) próbowaliśmy

odpowiedzieć na pytanie czy stany ryzyka psychoz wiążą się ze specyficznym rodzajem

błędów monitorowania źródła czy też błędy te mają bardziej uogólniony charakter.

Próbowaliśmy odpowiedzieć również na pytanie o regulację meta-poznawczą, poprzez

Źródło: Fusar-Poli et al. (2013). The psychosis high risk state: a comprehensive state-of-the-art. Review. JAMA Psychiatry 70, 107-120.


badanie pewności poznawczej towarzyszącej podejmowanym decyzjom w zadaniu

monitorowania źródła.

2. Metoda

Badanie prowadzono od 2015 roku w ośrodku w Orygen Youth Center, University of

Melbourne, Australia we współpracy z dr Barnaby Nelsonem. W badaniu wzięło udział 36

pacjentów spełniających kryteria stanów ryzyka psychoz, 25 pacjentów z rozpoznaniem

pierwszego epizodu psychozy oraz 33 osoby zdrowe psychicznie. Podczas rekrutacji badane

grupy dobrano pod względem płci i wieku. Ostatecznie grupa osób z pierwszym epizodem

psychozy była nieznacznie starsza od grupy ryzyka psychoz. Szczegółowa charakterystyka

badanych grup znajduje się poniżej w tabeli.

Do badania monitorowania źródła wykorzystano to samo zadanie Action Memory Task

(Moritz et al., 2009), które użyto w poprzednich badaniach (Gawęda i in., 2013, 2014). Na

potrzeby badania przygotowano angielskie tłumaczenie wszystkich czynności i odpowiedzi.

Spośród 36 osób z grupy stanów ryzyka psychozy (UHR, utrra-high risk) 25 pacjentów

spełniała kryteria attentuated psychosis syndrome (APS), który charakteryzuje się

subklinicznym występowaniem objawów psychotycznych i spadkiem funkcjonowania

społecznego. Dodatkowo 8 osób spełniała kryteria APS i jednocześnie było krewnymi osób

chorującymi na schizofrenię. Trzy osoby spełniały kryteria APS w przeszłości oraz kryteria

BLIPS.

Tabela 3. Charakterystyka grup.

UHR

(n= 36)

FEP

(n= 25)

CON

(n= 33) Statistics

Gender [male/female] 17/19 15/10 11/22 χ2(2)= 4.13,

p= 0.13

Age 19.17 (2.76) 20.36 (2.16) 20.27 (2.11)

F(2, 91)=

2.54, p=

0.08

The highest education

level

(Years of formal

education)

11.72

(0.56)

11.96

(0.19)

11.78

(0.42)

F(2, 91)=

2.42, p=

0.09

Antipsychotics 2 patients

(2nd generation)

13 patients

(2nd generation) - -

Chlorpromazine

equivalents

mg/day

133.33

(0.00)

405.98

(175.04) - -

N of patients taking

antidepressants 23 12 - -

BPRS total rating 49.00 (8.05) 50.94 (14.58) 26.00 (2.68)

F(2, 77)=

62.63, p=

0.000

N of patients with 34 22 - -



Po raz pierwszy nasza praca wskazuje na występowanie trudności w zakresie

różnicowania wyobrażeń od rzeczywistości na wczesnych etapach rozwoju psychozy. Jak

wskazują wyniki badania deficyty w zakresie tego typy monitorowania źródła stanowią

poznawczy czynnik ryzyka rozwoju objawów psychotycznych. Istotne z punku widzenia

wcześniejszych opisanych badań, błędy te pojawiają się u osób, które nie mają w pełni

rozwiniętych objawów klinicznych (np. bardzo często zachowany jest krytycyzm do

objawów; nasilenie objawów jest mniejsze).

W zgodzie z wcześniejszymi badaniami prowadzonymi wśród osób z halucynacjami w

przebiegu schizofrenii (Gawęda i in., 2013, praca nr 8) i uzależnieniem od alkoholu (Gawęda

i in., 2014, praca nr 7), wyniki z niniejszego badania pokazują specyficzny rodzaj

popełnianego błędu – błędne rozpoznawanie wyobrażeń jako rzeczywistości w obu grupach

klinicznych. Mimo, iż pacjenci z grupy ryzyka popełniali nieznacznie więcej błędów tego

rodzaju, nie wykazano istotnych statystycznie różnic między dwoma grupami klinicznymi.

Zatem zarówno u pacjentów z pełni rozwiniętymi objawami, jak również u osób z grupy

ryzyka obserwowano podobny deficyt. Jednocześnie, mimo, iż pacjenci w stanie ryzyka

rzadziej od osób zdrowych rozpoznawali poprawnie sposób prezentacji czynności, nie

wykazano różnic między grupowych w popełnianych błędach w tym typie monitorowania

źródła. Wydaje się zatem, iż pacjenci w stanie ryzyka oraz osoby w pierwszym epizodzie

psychotycznym mają specyficzne trudności w zakresie monitorowania źródła.

hallucinations

N of patients with

delusions 32 22 - -

CAARMS Total scores 12.58 (3.62) 17.05 (2.96) 2.12 (2.52)

F(2,

82)=144.97,

p= 0.000

UHR status

APS 25 - - -

APS+TR 8 - - -

APS+BLIPS 2 - - -

TR 1 - - -


Analiza pewności poznawczej dostarczyła wyniki wskazujące na trudności w zakresie

regulacji meta-poznawczej, które występują już w stanie ryzyka psychozy. Pacjenci z obu

grup klinicznych popełniający błędy byli jednocześnie znacznie bardziej ich pewni niż osoby

z grupy klinicznej. Jest to spójne z badaniami pokazującymi, iż deficyty w zakresie procesów

meta-poznawczych, w tym regulacji w zakresie pewności poznawczej, mogą być istotnym

czynnikiem poznawczym związanym z ryzykiem rozwoju psychozy (Eisenacher et al., 2015;

Eisenacher et al., 2016; Cotter et al., 2017).

Inaczej niż w badaniach prowadzonych wśród osób z przewlekłą schizofrenią (Gawęda et

al., 2012; Gaweda et al., 2013), nie obserwowano osłabienia czułości w zakresie różnicowania

nowych i starych czynności u osób z ryzykiem rozwoju psychoz i osób z pierwszym

epizodem psychozy. Brak różnic międzygrupowych w zakresie różnicowania wcześniej

prezentowanych czynności od czynności nowych oraz brak różnic w innych, ogólnych

parametrach zapamiętywania sugeruje, iż obserwowane deficyty monitorowania źródła nie są

związane z ogólnym osłabieniem funkcji poznawczych.

Wszyscy pacjenci z grupy ryzyka doświadczali subklinicznych objawów klinicznych,

podobnie większość pacjentów z grupy pierwszego epizodu psychozy. Dlatego też

niemożliwy był podział pacjentów na grupę osób bez halucynacji i grupę osób z

halucynacjami, aby rzetelnie odnieść uzyskane wyniki do objawów.

Jedną z istotnych kwestii poruszanych przez recenzentów była heterogeniczność ryzyka

rozwoju psychozy. Rzeczywiście, mimo iż stany ryzyka są coraz dokładniej

operacjonalizowane w ramach kryteriów diagnostycznych potwierdzanych w wywiadach

klinicznych, obserwuje się znaczne zróżnicowanie psychopatologii tych stanów. Szczególne


zróżnicowanie obserwuje się w zakresie dynamiki i rokowania stanów ryzyka psychozy. Ilość

osób doświadczających stanów ryzyka rozwoju psychozy, która rozwija zaburzenia

psychotyczne waha się od 22% w 12 miesięcznej obserwacji do 36% w okresie 36 miesięcy

(Fusar-Poli et al., 2013). Badania wskazują, iż dodatkowe czynniki takie jak: zaburzenia

poznawcze (Fusar-Poli et al., 2012b) czy eskpozycja na wydarzenia traumatyczne (Bechdolf

et al., 2010; Thompson et al., 2014) zwiększają ryzyko rozwoju psychozy wśród tej grupy

osób. Na omawianym etapie nasze badanie pozbawione było obserwacji follow-up, zatem

niemożliwe było stwierdzenie czy obserwowane stany ryzyka pozwalają przewidywać rozwój

psychozy. W konsekwencji niemożliwe było również określenie czy deficyty monitorowania

źródła, które jak pokazano łączą się ze stanami ryzyka psychozy oraz pierwszym epizodem

psychoz, są również związane z przejściem ze stanów ryzyka w stan pełnej psychozy. Do tej

pory nie prowadzono takich badań. Jednak ze względu na to, iż nadal kontynuujemy zbieranie

danych do omawianego projektu w ciągu około 6 miesięcy możliwe będzie opracowanie

wyników z podłużnej obserwacji. Pozwoli to odpowiedzieć na pytanie czy błędy

rozpoznawania wyobrażeń jako rzeczywistości nie tylko przewidują stan ryzyka psychozy, ale

również rozwój w pełni ukształtowanych zaburzeń psychotycznych w tej grupie.

2. Modele urojeń – w kierunku badań własnych

Obok halucynacji słuchowych jednymi z najczęstszych objawów psychotycznych są

urojenia. Należą one do grupy zaburzeń treści myślenia, które definiowane są jako fałszywe

przekonania, niespójne z przekazem kulturowym, podtrzymywane z dużą pewnością mimo

dowodów, które je negują. Definicja ta jest niedoskonałym kompromisem, zawiera w sobie

jednak istotę tego, jak współcześnie rozumie się tę grupę objawów. Należy jednak pamiętać,

iż w swoich klasycznych pracach Jaspers zwracał uwagę, iż u podłoża urojeń leżą zmiany w

strukturze doświadczenia, które związane są ze zmianą doświadczania świata (Jaspers,

1963a). To co zostaje zmienione to relacja podmiotu ze światem, która nie da się zredukować

do prostego sądu urojeniowego. Tak definiowane, prawdziwe urojenia, Jaspers

przeciwstawiał ideom urojeniowym, które wydają się bliższe współczesnemu rozumieniu

urojeń jako przede wszystkim zaburzeń treści myślenia. Podczas, gdy według Jaspersa,

prawdziwe urojenia, pozostają poza zasięgiem wyjaśniania ich za pomocą mechanizmów

psychologicznych, drugi typ daje się z łatwością do nich, jak i do historii życia, odnosić.

Współczesne poznawcze modele urojeń łączą zarówno próby poszukiwania zmian w

strukturze doświadczenia (np. anomalie percepcyjne; skłonność do nadmiernego nadawania

znaczeń, ang. aberrant salience), jak również w procesach podejmowania decyzji (ang.


reasoning). Z tym, że należy zaznaczyć, iż procesy związane z podejmowaniem decyzji są

znacznie częściej reprezentowane w badaniach poznawczych mechanizmów urojeń (Garety et

al., 2001; Dudley et al., 2015).

Jak już wspominałem wcześniej, hipoteza zakładająca kontinuum doświadczeń

urojeniowych jest istotną przesłanką dla psychologicznego rozumienia tej grupy objawów.

Obecnie nie ma wątpliwości, iż podobnie jak w przypadku halucynacji, również urojenia w

różnym nasileniu oraz sądy leżące na ich kontinuum można obserwować w populacji ogólnej

(Peters et al., 1999; Linscott and Van Os, 2013). Nastawienia urojeniowe, które mogą

wyrażać się w nieufności, poczuciu zagrożenia ze strony innych osób, przypisywaniem

wrogich intencji innym osobom są częstym doświadczeniem zdrowych osób. Niektóre osoby

zdrowe psychicznie mogą mieć również czasami wrażenie, iż inni znają ich myśli, że myśli są

w jakiś sposób kontrolowane lub też, że część myśli, nie należy do nich. Większość tych

stanów nie ma znaczenia klinicznego i może być wzmacniane przez przekaz kulturowy

(Cicero et al., 2017a).

Główną przesłanką do prowadzenia badań zniekształceń poznawczych w modelu

kontinuum urojeń były wnioski płynące z badań, które wskazywały, iż podobne

zniekształcenia, które związane są z urojeniami w kontekście klinicznym, obserwuje się u

osób z doświadczeniami podobnymi do urojeń (Ross et al., 2015). Interesowały mnie

szczególnie dwa rodzaje dysfunkcjonalnych sposobów przetwarzania informacji: przeskok do

konkluzji (Ross et al., 2015) oraz dysfunkcjonalne przekonania meta-poznawcze (Cotter et al.,

2017). Rola tych tendencji poznawczych w urojeniach i innych objawach psychotycznych

oraz stanach leżących na ich kontinuum jest coraz lepiej poznana.

2.1. Znaczenie przeskoku do konkluzji

Współcześnie większość modeli poznawczych urojeń skonstruowana jest wokół

procesów podejmowania decyzji (Garety et al., 2001; Freeman et al., 2002; Moritz et al.,

2017b) oraz związanych z nimi zaburzeniami. Pod koniec lat 80-tych zespół Philippy Garety

wskazał, iż u podłoża urojeń mogą leżeć tendencje do zbyt pochopnego podejmowania

decyzji (Huq et al., 1988). Obecnie model ten zaowocował linią badań oraz niezależnych

meta-analiz (Dudley et al., 2015; Ross et al., 2015; McLean et al., 2017), które wyraźnie

wskazują, iż podejmowanie decyzji w oparciu o niewystarczającą ilość informacji jest istotnie

związana z doświadczeniem urojeń. Tendencję tę w literaturze nazywa się przeskokiem do

konkluzji (ang. jumping to conclusions). Choć na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło,

iż tendencja ta związana jest nie tylko z urojeniami, ale zaburzeniami psychicznymi w ogóle,


to niektóre badania wskazują, iż przeskok do konkluzji jest związany przede wszystkim

właśnie z urojeniami (So et al., 2016). Co ważne, badanie eksperymentalne przeskoku do

konkluzji obejmują zadania, które są neutralne ze względu na treści psychotyczne.

Najczęściej wykorzystuje się zadania angażujące myślenie probabilistyczne, w których

zadaniem osoby badanej jest zdecydowanie, z którego z dwóch pojemników pochodzą

losowane ziarenka. Wcześniej osoba badana zna jedynie proporcje dwóch kolorów ziarenek w

dwóch pojemnikach. Na przykład w pojemniku A znajduje się 80 czerwonych i 20 zielonych

ziarenek, podczas gdy w pojemniku B proporcje te są odwrócone. W tego typu zadaniach

około polowa pacjentów podejmuje decyzje zaledwie po wylosowaniu jednego ziarenka (w

porównaniu do ok 25% osób zdrowych) (Falcone et al., 2014). Wyniki badań sugerują

również związek przeskoku do konkluzji z doświadczeniami podobnymi do urojeń u osób

zdrowych psychicznie (meta-analiza: Ross et al., 2015).

Urojenia stanowią objaw niejednorodny pod względem treści i formy. Mimo, iż

związki przeskoku do konkluzji z urojeniami są dobrze udokumentowane, niejasne jest z

jakim wymiarem urojeń związana jest opisywana tendencja. Ponadto niewiele badań

testowało znaczenie przeskoku do konkluzji łącznie z innymi zniekształceniami poznawczymi

dla kontinuum psychozy. Celem pracy nr 4 była odpowiedź na pierwsze pytanie, zaś praca nr

6 podejmowała znaczenie zniekształceń poznawczych, w tym przeskoku do konkluzji, w

kontinuum urojeń.

2.1.1. Związki psychologicznych wymiarów urojeń z przeskokiem do konkluzji (badanie nr 4)

ARTYKUŁ NR 4

1. Cel pracy

Podstawowym celem badania była odpowiedź na pytanie z jakimi psychologicznymi

wymiarami urojeń związany jest przeskok do konkluzji. Wcześniejsze badanie zespołu Garety


et al. (2005) wskazywało, iż to zniekształcenie poznawcze szczególnie związane jest z

poznawczym wymiarem urojeń, a więc pewnością poznawczą co do treści urojeń. Co więcej,

w większości badań przeskok do konkluzji był rozpatrywany pojedynczo, bez związków z

innymi zniekształceniami poznawczymi (McLean et al., 2017). Dlatego też celem niniejszego

badania była szersza ocena zniekształceń poznawczych, które mogą mieć znaczenie w

psychozie. Pozwoliło to na testowanie na ile specyficznym zniekształceniem poznawczym dla

urojeń jest przeskok do konkluzji. Jednocześnie ocenialiśmy psychologiczne wymiary

halucynacji i ich związki ze zniekształceniami poznawczymi. Pozwoliło to na weryfikację czy

i jeśli tak to jakie zniekształcenia poznawcze są specyficzne dla badanych objawów

psychotycznych. Zagadnienia te pozostają mało zbadanie w literaturze.

2. Metoda

W celu odpowiedzi na postawione pytania badawcze zebraliśmy stosunkowo liczną grupę

badanych osób z rozpoznaniem schizofrenii (n= 167), które doświadczały urojeń (n= 127) i

halucynacji (n= 92) w trakcie badania.

Psychologiczne wymiary halucynacji oraz urojeń oceniane były za pomocą Skali do

Oceny Objawów Psychotycznych (PSYRATS), w polskiej wersji, której jestem autorem

(Gawęda, 2012). Skala PSYATS pozwala na ocenę trzech wymiarów halucynacji, na które

składają się 1. Właściwości fizyczne; 2. Przekonanie na temat głosów; 3. Reakcje

emocjonalne oraz dwóch wymiarów urojeń: 1. Poznawczy i 2. Emocjonalny. Każdy z

wymiarów oceniany jest za pomocą pytań w wywiadzie strukturyzowanym.

Zniekształcenia poznawcze oceniano za pomocą skali zniekształceń poznawczych CBQp

(ang. Cognitive Biases Questionnaire for Psychosis) (Peters et al., 2014), która pozwala na

ocenę: 1. Przeskoku do konkluzji; 2. Intencjonalizacji; 3. Katastrofizacji; 4. Myślenia

dychotomicznego; oraz 5. Wnioskowania na podstawie emocji.


Wyniki badania związków badanych pięciu zniekształceń poznawczych z wymiarami

urojeń i halucynacji wskazują, iż jedynie przeskok do konkluzji był istotnie związany z

ogólnym nasileniem urojeń (r= 0.38, p< 0.001) oraz ich emocjonalnym wymiarem (r= 0.41,

p< 0.001). Jednocześnie wyraźnie widać, iż ogólne nasilenie halucynacji oraz poszczególnych

ich wymiarów związane było ze wszystkimi zniekształceniami poznawczymi, a najsilniej z

internacjonalizacją oraz myśleniem dychotomicznym. Przeskok do konkluzji był związany z

ogólnym nasileniem halucynacji oraz ich emocjonalnym wymiarem, choć należy zauważyć,

iż był to słabszy związek w porównaniu do urojeń.


Istotnych danych dostarczyła jednak analiza regresji, w której przy analizie związków

zniekształceń poznawczych z urojeniami kontrolowano nasilenie halucynacji i odwrotnie,

przy analizie związków z halucynacjami kontrolowano urojenia. Wyniki tej analizy

potwierdziły wyłączny związek przeskoku do konkluzji z poznawczym i emocjonalnym

wymiarem urojeń. Jednocześnie przy kontrolowaniu nasilenia urojeń, jedynie

intencjonalizacja i dychotomiczne myślenie związane były z emocjonalnym wymiarem

halucynacji. Przeskok do konkluzji nie był istotnym predyktorem.

Prezentowane wyniki są spójne z wnioskami płynącymi z meta-analiz, które wskazują

na istotną rolę przeskoku do konkluzji w urojeniach (Dudley et al., 2015; Ross et al., 2015; So

et al., 2016; McLean et al., 2017). Istotnym wkładem prezentowanego badania jest

jednoczesna ocena innych zniekształceń poznawczych. Pozwoliło to na wykazanie, iż

przeskok do konkluzji jest specyficznym zniekształceniem poznawczych związanym z

emocjonalnym i poznawczym wymiarem urojeń. Jednocześnie, intencjonalizacja i myślenie

dychotomiczne związane jest z emocjonalnym wymiarem halucynacji.

2.1.2. Związki przeskoku do konkluzji z kontinuum urojeń (badanie nr 6).

ARTYKUŁ Nr 6

1. Cel

Przeskok do konkluzji jest tendencją poznawczą, która jak pokazano we

wcześniejszym badaniu (Gaweda et al., 2017b, badanie własne nr 4) oraz badaniach innych

autorów wiąże się wybiórczo z nasileniem urojeń (So et al., 2016). Jak jednak wskazują

badania ta tendencja poznawcza może być również markerem predyspozycji do urojeń,

zarówno w grupie klinicznej, jak również wśród osób zdrowych psychicznie (Warman et al.,


2007; Freeman et al., 2008). Nie jest jednak jasne na ile specyficznym zniekształceniem dla

kontinuum doświadczeń urojeniowych może być przeskok do konkluzji. Dlatego też

przeprowadziliśmy badanie, którego celem była odpowiedź na te pytania. Podobnie jak w

badaniu nr 4 (Gawęda i in., 2017) zbadaliśmy różne zniekształcenia poznawcze. Tym razem

jednak testowaliśmy ich związki z doświadczeniami podobnymi do urojeń u osób zdrowych

psychicznie oraz u pacjentów z klinicznymi urojeniami.

2. Metody

Spośród 266 osób zdrowych psychicznie wybrano dwie grupy. Pierwsza składała się z

osób o 25% najwyższych wynikach na Skali Urojeń (ang. Peters Delusional Inventory, PDI)

(Peters et al., 1999; Prochwicz and Gawęda, 2015)) (n= 57), druga zaś składała się z 25%

osób (n= 53) o najniższych wynikach w tej skali. Pozostałe dwie grupy stanowiły osoby z

rozpoznaniem schizofrenii, z których jedna grupa doświadczała aktywnych urojeń w trakcie

badania (n= 57), podczas gdy druga grupa nie miała takich doświadczeń (n= 35). Badane

grupy różniły się pod względem wieku, dlatego też zmienna ta była kontrolowana podczas

analiz różnic międzygrupowych.

Nasilenie doświadczeń podobnych do urojeń oceniano za pomocą skali PDI.

Wykorzystano polską adaptację skali, której jestem współautorem (Prochwicz i Gawęda,

2015). PDI zawiera pytania dotyczące częstości występowania różnych doświadczeń

podobnych do urojeń.

Do oceny zniekształceń poznawczych wykorzystano skalę Zniekształceń

Poznawczych w Psychozie (ang. Cognitive Biases Questionnaire for Psychosis, CBQp)

(Peters et al., 2014). CBQp zawiera 32 stwierdzania, scenariusze zawierające różne sytuacje,

w których osoba badana musi ustosunkować się co do przewidywanej reakcji. Reakcje osób

badanych klasyfikowane są w 5 grupach zniekształceń poznawczych: intencjonalizacji;

myślenia dychotomicznego; przeskoku do konkluzji; myślenia emocjonalnego (ang.

emotional reasoning).


Niewiele jest badań w literaturze przedstawiających porównanie różnych

zniekształceń poznawczych wśród osób o różnym ryzyku urojeń, zawierających zarówno

grupę kliniczną, jak również grupę osób zdrowych psychicznie. Jak wydać na

przedstawionych poniżej wynikach, intensywność większości zniekształceń poznawczych

rośnie wraz z nasileniem objawów.


Widoczne jest to w przypadku intencjonalizacji, myślenia dychotomicznego oraz

myślenia emocjonalnego. Pacjenci z aktywnymi urojeniami mieli istotnie wyższe wyniki od

pacjentów ze schizofrenią bez urojeń we wszystkich z tych zniekształceniach poznawczych.

Nasilenie katastrofizacji i przeskoku do konkluzji różnicowało grupy o niskiej i wysokiej

częstotliwości doświadczeń podobnych do urojeń. Widać jednocześnie, iż osoby zdrowe o

wysokich wynikach na skali urojeń miały bardzo podobny wynik w nasileniu przeskoku do

konkluzji do osób z rozpoznaniem schizofrenii, które miały urojenia. Sugeruje to, iż przeskok

do konkluzji może być najbardziej związany z predyspozycją do urojeń i jest obserwowany

zarówno wśród osób zdrowych, jak również w grupie klinicznej, która doświadcza urojeń.

Analiza regresji wskazała, iż w grupie osób zdrowych częstość doświadczeń

urojeniowych związana była przede wszystkim z nasileniem przeskoku do konkluzji (β=

0.24, p< 0.001) oraz katastrofizacji (β= 0.23, p< 0.001). Jednocześnie pewność poznawcza

związana z doświadczeniami urojeniowymi związana była wybiórczo jedynie z przeskokiem

do konkluzji (β= 0.27, p< 0.001). W przypadku objawów klinicznych, nasilenie objawów

psychotycznych związane było przede wszystkich z katastrofizacją. Jednocześnie poznawczy

wymiar urojeń, podobnie jak w poprzednich badaniach (Garety et al., 2005; Gaweda et al.,

2017b), związany był jedynie z przeskokiem do konkluzji (β= 0.28, p< 0.05).

Wyniki pracy są spójne z obserwacjami wskazującymi na znaczenie zniekształceń

poznawczych (Peters et al., 2014), w szczególności przeskoku do konkluzji (McLean et al.,

2017), w urojeniach i ich kontinum. Warto jednocześnie zaznaczyć, iż wyniki sugerują, że

częstotliwość doświadczania objawów podobnych do psychotycznych wśród osób zdrowych

psychicznie może być również związana z rozmyślaniem o negatywnych skutkach zdarzeń


(katastrofizacja), co jest spójne z badaniami wskazującymi na znaczącą rolę zamartwiania się

w rozwoju oraz podtrzymywaniu urojeń (Hartley et al., 2014; Freeman et al., 2015).

2.1.3. Różnicowanie stanów kontinuum objawów psychotycznych na podstawie zniekształceń

poznawczych (badanie nr 2).

ARTYKUŁ NR 2

1. Cel

Celem kolejnej pracy było przygotowanie krótkiego narzędzia przesiewowego, które

pozwalałoby na różnicowanie osób zdrowych psychicznie o wysokim nasileniu doświadczeń

psychotycznych od osób z diagnozą zaburzeń psychotycznych oraz zaburzeń depresyjnych w

oparciu o badanie zniekształceń poznawczych. Narzędzie przygotowano w oparciu o

kwestonariusz Davos Assessment of Cognitive Biases (DACOBS) (van der Gaag et al., 2013),

który pozwala na badanie zarówno zniekształceń poznawczych charakterystycznych dla

zaburzeń psychotycznych, jak również deficytów poznania społecznego oraz innych funkcji

poznawczych. Dodatkowo skala DACOBS pozwala na testowanie reakcji behawioralnych

związanych z występującymi zniekształceniami poznawczymi. Wybór tego narzędzia

podyktowany był jego szerokim zakresem oceny różnych parametrów poznawczych, co

pozwoliło na realizowanie celu poszukiwania najbardziej czułych itemów i podskal, które

pozwoliłyby na różnicowanie populacji klinicznej.


2. Metoda

Badanie obejmowało łącznie 1860 osób zdrowych psychicznie, 105 pacjentów z

rozpoznaniem schizofrenii oraz 56 pacjentów z rozpoznaniem depresji. Wszystkie grupy

oceniane było pod względem nasilenia zniekształceń poznawczych oraz objawów.

Osoby zdrowe psychiczne obejmowały grupę 1207 osób, wśród których przeprowadzono

analizę czynnikową skali DACOBS. Druga, niezależna grupa osób zdrowych psychicznie (n=

653) posłużyła do przeprowadzenia konfirmacyjnej analizy czynnikowej rozwiązania, które

uzyskano z wcześniejszej próby.

Pacjenci oceniani byli pod względem nasilenia objawów schizofrenii za pomocą wywiadu

klinicznego PANSS oraz Skali Depresji Becka (BDI). Wśród 52 osób z rozpoznaniem

schizofrenii dodatkowo oceniano funkcje poznawcze za pomocą podstawowych testów

neuropsychologicznych.

Przeprowadzono analizy czynnikowe skali DACOBS oraz analizę dyskryminacyjną skali.

Dodatkowo wśród osób z rozpoznaniem schizofrenii przeprowadzono analizę związków

wycinków uzyskanych na skali DACOBS z funkcjami poznawczymi.


Przeprowadzone badania na tak znacznej próbie osób zdrowych pozwoliło na

szczegółową analizę właściwości skali DACOBS oraz przygotowanie przesiewowego

narzędzia do oceny zniekształceń poznawczych, które pozwalałyby na różnicowanie stanów

psychicznych w obrębie kontinuum psychoz. Przeprowadzone analizy pozwoliły zredukować

42 itemową skalę do 18 pytań przy zachowaniu podobnych właściwości psychometrycznej

skali oryginalnej (Bastiaens et al., 2013; van der Gaag et al., 2013). Uzyskano 4-czynnikowe

rozwiązanie, które pozwala na ocenę błędów atrybucji, subiektywnych skarg poznawczych,

problemów w zakresie poznania społecznego oraz zachowań zabezpieczających. Rozwiązanie

czynnikowe zaprezentowano poniżej.


Analiza dyskryminacyjna pokazała, iż skala DACOBS-18 charakteryzuje się bardzo dobrymi

parametrami różnicowania osób z grupy klinicznych psychoz (schizofrenia) od osób

zdrowych psychicznie. Analiza dyskryminacyjna pozwoliła wyłonić punkt odcięcia (37.5) w

całkowitym wyniku na skali DACOBS-18, który pozwolił na uzyskanie zadowalających

parametrów w zakresie czułości (99.1%), jak również specyficzności (74.3%). Jak wykazano,

najlepsze właściwości dyskryminacyjne posiadała skala błędów atrybucji oraz skala

zachowań zabezpieczających. Sugeruje to, iż zjawisko wysokiego nasilenie tendencji do

atrybucji zewnętrznej oraz jednoczesne posługiwanie się rozbudowanym repertuarem

zachowań zabezpieczających pozwala na różnicowanie osób z rozpoznaniem schizofrenii od

osób zdrowych psychicznie. Wynik analizy dyskryminacyjnej przedstawiono poniżej.


Interesujących danych dotyczących właściwości dyskryminacyjnych skali DACOBS-

18 dostarczyły porównania międzygrupowe. Wykazaliśmy, iż szczególnie skala dotycząca

nasilenia zachowań zabezpieczających (ang. safety behaviors) pozwala na różnicowanie

grupy osób z wysoką częstością doświadczeń psychotycznych oraz osób z depresją od grupy

pacjentów ze schizofrenią. Jak pokazano, osoby o niskim nasileniu doświadczeń podobnych

do psychotycznych miały istotnie mniej zachowań zabezpieczających od wszystkich

pozostałych grup – osób z wysoką częstością tych doświadczeń, osób z rozpoznaniem

schizofrenii oraz depresji. Jednocześnie osoby z wysoką częstością doświadczeń podobnych

do objawów psychotycznych oraz pacjenci z depresją mieli istotnie mniej zachowań

zabezpieczających od osób z rozpoznaniem schizofrenii. We wszystkich pozostałych skalach

osoby z niskim nasileniem doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych

wykazywały istotnie mniej zniekształceń poznawczych od pozostałych grup. Brak różnic

między grupami klinicznymi i grupą osób z wysoką częstością doświadczeń podobnych do

objawów psychotycznych sugeruje, iż grupę kliniczną różnicują jedynie zachowania

zabezpieczające.

Wyniki analiz regresji wskazują, iż z doświadczeniami podobnymi do objawów

psychotycznych (urojeń i halucynacji) szczególnie związane były wymiary błędów atrybucji

oraz zachowań zabezpieczających. Podobny wynik uzyskano na grupie pacjentów

chorujących na schizofrenię. Wynik ten jest spójny z linią badań wskazujących na udział

błędów atrybucji, szczególnie tendencji do zewnętrznych atrybucji (Brookwell et al., 2013;


Thompson et al., 2013), w rozwoju objawów psychotycznych. Dodatkowo wskazano, iż

subiektywne skargi poznawcze mogą być związane z wymiarem negatywnym doświadczeń

podobnych do objawów psychotycznych.

Podsumowując, omawiane badanie pozwoliło na przygotowanie skali, która umożliwia

przesiewową ocenę zniekształceń poznawczych mających znaczenie dla rozwoju objawów

psychotycznych. Jednocześnie obserwacja zwiększonego nasilenia zachowań

zabezpieczających, w postaci unikania kontaktów społecznych czy miejsc publicznych, jako

reakcja na zniekształcenia poznawcze, może mieć szczególne znacznie w różnicowaniu

klinicznych stanów psychozy. Zachowania zabezpieczające oraz błędy atrybucji mogą mieć

szczególne znacznie dla kontinuum objawów psychotycznych – urojeń i halucynacji. Skala ta

może mieć zastosowanie w przesiewowym badaniu ryzyka psychoz, stosowana łącznie z

klinicznymi skalami dedykowanymi do badania stanów ryzyka (np. CAARMS, PQ-16).

2.2. Znaczenie przekonań meta-poznawczych

Obok przeskoku do konkluzji i monitorowania źródła, niektórzy autorzy łączą

dysfunkcjonalne przekonania meta-poznawcze z doświadczeniem objawów psychotycznych

(Morrison, 2001; Lobban et al., 2002; Sellers et al., 2017) oraz ich kontinuum (Morrison et

al., 2007; Cotter et al., 2017). Meta-analiza Varese and Bentall (2011) potwierdziła rolę

dysfunkcjonalnych przekonań w objawach psychotycznych oraz doświadczeniach podobnych

do objawów psychotycznych. Podobne konkluzje płyną z nowszych meta-analiz (Cotter et al.,

2017; Sellers et al., 2017).

Przekonania meta-poznawcze dotyczą własnych procesów poznawczych i pełnią

regulującą rolę w zachowaniu jednostki (Wells, 1995; Wells and Matthews, 1996). Ich

znaczenie w rozwoju i podtrzymywaniu objawów lęku pełni kluczową rolę w modelu

zaburzeń lękowych Adriana Wells’a (Wells, 1995). Pochodzący z tego samego ośrodka,

Uniwersytetu w Manchesterze, Prof. Anthony Morrison zaadaptował ten model do

rozumienia i leczenia objawów psychotycznych (Baker and Morrison, 1998; Morrison et al.,

2000; Morrison et al., 2014). Główną myślą tej koncepcji jest wskazanie na niezgodność

pojawiających się treści intruzywnych (np. myśl intruzywna; anomalie doświadczenia;

derealizacja; depersonalizacja) z przekonaniami na temat własnych procesów poznawczych

(np. „powinienem kontrolować moje myśli”) (Morrison, 2001). Pojawiająca się niezgodność

powoduje dysonans poznawczy, który redukowany jest w przypadku objawów

psychotycznych poprzez zewnętrzną atrybucję doświadczenia (np. „to nie są moje myśli; te

myśli są nasłane przez kogoś z zewnątrz”). Szczególne znaczenie w kontekście objawów


psychotycznych przypisuje się przekonaniom na temat potrzeby kontrolowania własnych

myśli oraz samoświadomości poznawczej (Varese and Bentall, 2011).

Podobnie jak wskazywano poprzednio w kontekście przeskoku do konkluzji, niejasne

pozostają związki dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych z poszczególnymi

wymiarami urojeń i halucynacji. Przekonania meta-poznawcze badane w kontekście objawów

psychotycznych, jak zauważono w niektórych pracach, zależą również od nasilenia depresji i

lęku (Brett et al., 2009). Dlatego w pracy nr 9 też testowano czy depresja i lęk mogą być

zmiennymi mediującymi związek tej grupy zniekształceń poznawczych z nasileniem urojeń i

halucynacji.

2.2.1. Związki z psychologicznymi wymiarami urojeń i halucynacji (badanie nr 9)

ARTYKUŁ Nr 9

1. Cel

Celem pracy było testowanie związków dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych

z nasileniem psychologicznych wymiarów urojeń i halucynacji. Dodatkowo istotną część

pracy stanowiła analiza mediacyjnej roli nasilenia objawów depresji i lęku w związku

objawów psychotycznych i dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych.

2. Metoda

W badaniu wzięło udział 74 pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii. Wszyscy pacjenci

oceniani byli za pomocą Skali Objawów Psychotycznych (PSYRATS) (Gawęda, 2012) w jej

polskiej wersji językowej. Nasilenie objawów depresji oceniano za pomocą Skali Depresji

Becka (BDI), zaś nasilenie lęku oceniano za pomocą skali Stanu Lęku (STAI X1).


Do oceny przekonań meta-poznawczych wykorzystano kwestionariusz przekonań meta-

poznawczych MCQ (Cartwright-Hatton and Wells, 1997). Kwestionariusz ten składa się z 65

itemów, pogrupowanych w 5 podskal testujących nasilenie dysfunkcjonalnych przekonań

meta-poznawczych: 1. Pozytywne przekonania na temat martwienia się; 2. Przekonania na

temat braku możliwości kontroli myśli; 3. Przekonania na temat pewności poznawczej; 4.

Ogólne negatywne przekonania na temat myśli oraz 5. Przekonania na temat poznawczej

samoświadomości.


Wyniki badania wskazywały na związek dysfunkcjonalnych przekonań na temat (MCQ2,

3, 4) z nasileniem urojeń. Wszystkie trzy typy przekonań związane były istotnie z

emocjonalnym wymiarem urojeń, podczas gdy nie wykazano związków między MCQ2 a

poznawczym wymiarem urojeń. Jednocześnie wymiar emocjonalny i poznawczy był

związany jedynie z przekonaniami na temat MCQ 4, co jest spójne z wcześniejszymi

badaniami, które wskazywały na role przekonań na temat braku kontroli nad myślami w

urojeniach i halucynacjach (np. Baker and Morrison, 1998; Morrison and Wells, 2003; Larøi

and Van der Linden, 2005; Varese and Bentall, 2011).

Celem pracy było zbadanie roli objawów depresji i lęku w związku między objawami

psychotycznymi i przekonaniami meta-poznawczymi (Brett et al., 2009). Na rolę depresji i

lęku zwracano uwagę we wcześniejszych pracach, jednak nie była ona rozważana w

kontekście psychologicznych wymiarów objawów psychotycznych. Wyniki naszego badania

wskazują, iż jedynie depresja stanowi istotny czynnik mediujący związek przekonań meta-

poznawczych i wymiarów urojeń. Lęk nie był istotnym mediatorem. Nie obserwowano

również mediacji dla nasilenia halucynacji. Istotny związek między nasileniem urojeń a

MCQ2 i 4 był całkowicie mediowany przez depresję. Podobne wyniki obserwowano dla

poszczególnych wymiarów urojeń. Oznacza to, iż dyskomfort psychiczny (nasilenie depresji)

ma istotne znaczenie w związku przekonań meta-poznawczych a nasileniem urojeń. Wynik

ten jest spójny z nowszymi badaniami (Sellers et al., 2016; Sellers et al., 2017). Z kolei

dyskomfort ten może mieć mniejsze znacznie w przypadku relacji z halucynacjami, co może

sugerować różnice w mechanizmach meta-poznawczych objawów psychotycznych.


2.2.2. Związki z doświadczeniami podobnymi do objawów psychotycznych (badanie nr 11).

ARTYKUŁ NR 11

1. Cel

Jak wskazano we wcześniejszych badaniach dysfunkcjonalne przekonania meta-

poznawcze mogą być związane z kontinuum psychozy (Morrison et al., 2007; Varese and

Bentall, 2011). Dlatego też istotnym pytaniem kolejnego badania było testowanie związków

dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych z doświadczeniami podobnymi do

omamów u osób zdrowych psychicznie. Testowano również związki doświadczeń podobnych

do omamów z nasileniem objawów depresji i samooceny.

2. Metoda

W badaniu wzięło udział łącznie 198 osób zdrowych psychicznie. Do oceny nasilenia

doświadczeń podobnych do omamów zastosowano Skalę Halucynacji (RHS), której polską

wersję adaptowałem w roku 2011 (Gaweda and Kokoszka, 2011). Podobnie, jak w

poprzednim badaniu przekonania meta-poznawcze oceniano za pomocą skali MCQ.

Dodatkowo wykorzystaliśmy Skalę Depresji Becka (BDI), Inwentarz Stanu i Cechy lęku

(STAI) oraz Skalę Samooceny Rosenberga (R-SES). Wybrano grupę 40 osób, która miała

wysoką częstość doświadczeń podobnych do omamów oraz 35 osób, która nie relacjonowała

takich doświadczeń.

3. Wyniki i wnioski

Zgodnie z oczekiwaniem i wcześniejszymi badania (Morrison and Petersen, 2003; Larøi

and Van der Linden, 2005; Jones and Fernyhough, 2006; Morrison et al., 2007; Varese and

Bentall, 2011), osoby o wysokiej częstości doświadczeń podobnych do omamów


charakteryzowały się istotnie wyższym nasileniem dysfunkcjonalnych przekonań meta-

poznawczych.

Tabela 4. Różnice międzygrupowe w przekonaniach meta-poznawczych.

Jak widać z przeprowadzonej analizy korelacji, przekonania na temat braku możliwości

kontroli myśli związane były najsilniej z całkowitym wynikiem na Skali Halucynacji.

Jednocześnie ten typ dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych wiązał się ze

wszystkim podtypami doświadczeń podobnych do omamów. Kierunek obserwowanych

zależności sugeruje, iż wraz z rosnącym nasileniem doświadczeń podobnych do omamów

rośnie nasilenie dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych.


Jednocześnie pokazano, iż częstotliwość występowania doświadczeń podobnych do

omamów w populacji osób zdrowych psychicznie związana jest z wyższym lękiem, depresją i

niższą samooceną.

Łącznie wyniki opisywanego badania sugerują, iż nasilenie doświadczeń podobnych do

omamów wiąże się zarówno z dysfunkcjonalnymi procesami poznawczymi, jak również z

dysfunkcjami emocjonalnymi. Warto zaznaczyć, iż średni wynik na skali depresji (BDI) u

osób z wysoką częstotliwością doświadczeń omamowych osiąga poziom subkliniczny.

Sugeruje to, że mimo braku poszukiwania pomocy oraz rozpoznania klinicznego, zdrowe

osoby z wysoką częstością doświadczeń psychotycznych doświadczają dyskomfortu

emocjonalnego. Związek dystresu (np., Yamasaki et al., 2017), a nawet podejmowania prób

samobójczych (np., Bromet et al., 2017), z doświadczeniami podobnymi do objawów

psychotycznych u osób zdrowych jest obecnie przedmiotem badań.

3. Zniekształcenia poznawcze jako mechanizm rozwoju ryzyka psychozy: kontekst

osobowości oraz traumatycznych wydarzeń życiowych

Istotnym krokiem w prowadzonych przeze mnie badaniach było poszukiwanie roli jaką

mogą pełnić zniekształcenia poznawcze w związkach osobowości oraz wydarzeń

traumatycznych z ryzykiem rozwoju psychozy. Pozwoliło to na ustalenie pozycji

zniekształceń poznawczych w szerszym kontekście mechanizmów związanych z objawami

psychotycznymi i ich kontinuum.

W literaturze opisywana jest rola niektórych cechy osobowości w kształtowaniu

ryzyka psychozy (np., Muntaner et al., 1988; Stompe et al., 1998; Smith et al., 2008) oraz

związki tych cech z objawami klinicznymi schizofrenii (Hori et al., 2008). Mechanizm tego

związku pozostawał jednak nie poznany. Podobnie coraz więcej badań wskazuje na istotną

rolę wydarzeń traumatycznych w kształtowaniu ryzyka psychozy (przeglady: Varese et al.,

2012; Kraan et al., 2015; Misiak et al., 2017). Większość badań testuje związki między

eskpozycją na wydarzenia traumatyczne a ryzykiem psychozy, co nie pozwala na uchwycenie

mechanizmów tych związków.

Celem opisanych poniżej prowadzonych przeze mnie badań było testowanie czy

zniekształcenia poznawcze, związane z ryzykiem psychozy, mogą pośredniczyć w związku

między osobowością (badania nr. 10 i 5) oraz wydarzeniami traumatycznych (badanie nr. 1) a

ryzykiem psychozy (rozumianym jako wzrost częstości doświadczeń podobnych do

psychotycznych)


3.1. Rola zniekształceń poznawczych w związku cech osobowości z doświadczeniami

podobnymi do objawów psychotycznych

Związki cech osobowościowych z objawami różnych zaburzeń psychicznych jest dość

dobrze opisana w literaturze (np., Cloninger, 1999; Hengartner et al., 2016). W obrębie

różnych konstruktów teoretycznych opisujących osobowość i jej wpływ na zachowania

człowieka, zwraca się uwagę, iż cechy osobowości pełnią regulacyjną funkcję dla zachowania

jednostki i jej interakcji ze środowiskiem. Obserwuje się związki cech osobowości z

większością zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeniami psychotycznymi (Hori et al., 2008).

Dysfunkcjonalne cechy osobowości mają znaczenie również dla rozwoju klinicznego ryzyka

psychozy (np., Fresán et al., 2015) oraz doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych

u osób zdrowych psychicznie (e.g., Nitzburg et al., 2014).

Punktem wyjścia dla prowadzonych przeze mnie badań w obszarze związków osobowości

z kontinuum psychozy była obserwacja, iż mechanizmy tego związku pozostają niejasne.

Niewiele badań podejmuje temat wyjaśnienia mechanizmów poznawczych, które

odpowiedzialne mogą być za kształtowanie przez cechy osobowości podatności na

doświadczenia i objawy psychotyczne. Podstawowym celem przeprowadzonych badań w tym

zakresie było testowanie czy zniekształcenia poznawcze i dysfunkcjonalne przekonania meta-

poznawcze mogą być istotnymi mediatorami w związku osobowości wg. model Cloningera

(Cloninger et al., 1993) z podatnością na psychozę (rozumianą jako wzrost doświadczeń

podobnych do objawów psychotycznych).


3.1.1. Rola dysfunkcjonalnych przekonań meta-poznawczych (badanie nr 10)

ARTYKUŁ NR 10

1. Cel

Celem opisywanego badania było testowanie mediacyjnej roli dysfunkcjonalnych

przekonań meta-poznawczych w związku między cechami temperamentu i charakteru, które

tworzą profil osobowości według koncepcji Roberta Cloningera (Cloninger et al., 1993), a

doświadczeniami podobnymi do halucynacji u osób zdrowych psychicznie. Badanie to miało

za zadanie zatem odpowiedź na pytanie: czy w związku między osobowością a podatnością

na psychozę zniekształcenia poznawcze mogą pełnić istotną rolę i stanowią mechanizm

poznawczy tego związku.

2. Metoda

W badaniu wzięło udział 135 osób zdrowych psychicznie. Do oceny nasilenia objawów

podobnych do halucynacji wykorzystano Skalę Halucynacji (Gaweda and Kokoszka, 2011),

cechy osobowości oceniono za pomocą Inwentarzu Temperamentu i Charakteru (TCI) wg R.

Cloningera. Skala ta zawiera 4 podskale oceniające temperament: poszukiwanie nowości

(ang. novelty seeking), unikanie szkody (ang. harm avoidance), zależność od nagrody (ang.

reward dependence) i wytrwałość (ang. persistance) oraz cztery skale oceniające cechy

charakteru: samokierowanie (ang. self-directedeness), skłonność do współpracy (ang.

cooperativeness), zdolność do samotranscendencji (ang. self-transcendence). Według

koncepcji Cloningera temperament warunkowany jest przede wszystkim przez konstytucję

biologiczną, charakter zaś jest kształtowany przede wszystkim w procesie socjalizacji.

Przekonania meta-poznawcze oceniano za pomocą Kwestionariusza Przekonań Meta-

poznawczych (Cartwright-Hatton and Wells, 1997).


3. Wyniki i dyskusja

Przeprowadzone przez nas badanie spotkało się z zainteresowaniem recenzentów i

redakcji Psychiatry Research. Po raz pierwszy poszukiwaliśmy mechanizmów poznawczych

opisywanego we wcześniejszych pracach związku osobowości z objawami psychotycznymi

(Hori et al., 2008). Wyniki badania sugerowały, iż związek cech charakteru

samotranscendencja oraz samokierowanie z doświadczeniami podobnymi do objawów

psychotycznych były częściowo mediowane przez przekonania na temat braku możliwości

kontrolowania myśli. Mediacja częściowa wskazuje, iż mimo, że ten typ przekonań ma istotne

znaczenie w omawianej relacji, to jednak istnieją również inne czynniki pośredniczące lub też

związek bezpośredni między osobowością i podatnością na psychozę jest relatywnie silny.

Wyniki tego badania potwierdzają wyniki z wcześniejszych prac, które wskazują na

szczególne znaczenie przekonań na temat braku możliwości kontroli własnych myśli w

rozwoju halucynacji (przegląd: Varese and Bentall, 2011). Rozszerzają jednak tę perspektywę

wskazując, iż te czynniki poznawcze mogą mieć znaczenie dla kształtowania ryzyka

psychozy przez wybrane cechy osobowości. Zagadnienie to kontynuowałem w kolejnej pracy

opisanej poniżej (badanie nr. 5).

3.1.2. Rola zniekształceń poznawczych (badanie nr 5)

ARTYKUŁ NR 5

1. Cel

Celem kolejnego badania było testowanie hipotezy o mediacyjnej roli dysfunkcjonalnych

procesów poznawczych w związku między cechami osobowości oraz doświadczeniami

podobnymi do objawów psychotycznych u osób zdrowych psychicznie. Badanie miało

podobny charakter do opisanego powyżej, jednak tym razem testowaliśmy zniekształcenia


poznawcze oraz doświadczenia podobne do objawów psychotycznych w szerszym zakresie

oraz na większej próbie osób.

2. Metoda

W badaniu wzięło udział 296 osób zdrowych psychicznie. Zniekształcenia poznawcze

oceniano za pomocą opisywanej wcześniej (badanie nr. 2) skali zniekształceń poznawczych

DACOBS (van der Gaag et al., 2013). Nasilenie doświadczeń podobnych do objawów

psychotycznych oceniano za pomocą skali CAPE (Stefanis et al., 2002), zaś cechy

temperamentu i charakteru za pomocą skali TCI (opisana w artykule nr. 10).


Wyniki badania po raz pierwszy wskazywały na całkowitą mediację związku czynnika

osobowości „współpraca” (ang. cooperativeness) z doświadczeniami podobnymi do urojeń i

halucynacji poprzez tendencje do zewnętrznej atrybucji (ang. external attribution) oraz uwagi

nakierowanej na przeszukiwanie zagrożenia (ang. attention to threat). Całkowita mediacja

oznacza, iż związek bezpośredni między tą cechą charakteru a podatnością na psychozę

przestaje być istotny po uwzględnieniu omawianych zmiennych poznawczych. Przywoływane

zniekształcenia poznawcze mediowały również, choć tym razem częściowo, związek między

cechą charakteru „samootranscendencja” (ang. self-transcendence) i doświadczeniami

podobnymi do objawów psychotycznych. Wyniki pozostają w zgodzie z wcześniejszymi

badaniami, również prowadzonymi przeze mnie (badanie nr. 1 i 2) (Gaweda et al., 2017a;

Gawęda et al., in press), które wskazują na istotną rolę procesów atrybucji (przeglad:

Brookwell et al., 2013) i uwagi związanej z zagrożeniem interpersonalnym (Freeman et al.,

2000) w kształtowaniu objawów psychotycznych i stanów ryzyka z nimi związanymi.

Jednocześnie po raz pierwszy wskazujemy, iż tendencje te mogą być związane z relatywnie

stałymi w czasie cechami charakteru.

Badanie to uzupełniło wcześniejszą pracę wskazującą, iż zarówno czynniki meta-

poznawcze, jak również zniekształcenia poznawcze pełnią istotną rolę w związku cech

osobowości, szczególnie charakteru, z podatnością na psychozę. Szczegółowe wyniki opisano

w artykule.


3.2. Rola zniekształceń poznawczych w związku traumatycznych wydarzeń z

doświadczeniami podobnymi do objawów psychotycznych

W ostatniej pracy, zamykającej cykl publikacji, podstawowym celem było testowanie

znaczenia zniekształceń poznawczych w związku między wydarzeniami traumatycznymi a

predyspozycją do psychozy rozumianą jako zwiększona częstość doświadczeń podobnych do

objawów psychotycznych u osób zdrowych psychicznie. Jest to jedna z pierwszych prac

testująca znaczenie zniekształceń poznawczych w kontekście niekorzystnych wydarzeń

życiowych i ich związków z podatnością na psychozę oraz w kontekście anomalii

doświadczania siebie (ang. self-disturbances).

Rola wydarzeń traumatycznych w psychozach jest obecnie przedmiotem ożywionej

dyskusji i badań empirycznych. Meta-analizy i systematyczne przeglądy wskazują na istotne

znaczenie szczególnie wczesnodziecięcych wydarzeń traumatycznych w rozwoju zaburzeń

psychotycznych (Read et al., 2005; Varese et al., 2012; Kraan et al., 2015; Gibson et al.,

2016; Misiak et al., 2017). Co istotne, omawiane niekorzystne wydarzenia życiowe odgrywają

rolę już na wczesnych etapach kształtowania się stanów ryzyka psychozy (Thompson et al.,

2009; Bechdolf et al., 2010; Thompson et al., 2014). Jak się obserwuje wydarzenia

traumatyczne związane są również z występowaniem doświadczeń podobnych do objawów

psychotycznych obserwowanych wśród osób zdrowych psychicznie, nie poszukujących

pomocy (Kelleher et al., 2008; Arseneault et al., 2011; McGrath et al., 2017; Sun et al., 2017).

Ekspozycja na wydarzenia traumatyczne związana jest z większym ryzykiem rozwoju

zaburzeń psychotycznych u osób z grupy ryzyka (Bechdolf et al., 2010; Thompson et al.,

2014).

Mechanizmy opisywanej zależności pozostają jednak niejasne. Jak wspomniano

wcześniej, Howes and Murray (2014) zwracają uwagę, iż ekspozycja na wydarzenia

traumatyczne ma istotne znacznie dla procesów neurobiologicznych związanych z rozwojem

objawów psychotycznych. Jednocześnie autorzy zwracają uwagę na istotną rolę zniekształceń

poznawczych, które mogą być kształtowane w związku z przewlekłą lub dramatyczną

ekspozycją na wydarzenia traumatyczne. Do tej pory niewiele badań opisywało wpływ lub

związek ekspozycji na wydarzenia traumatyczne z dysfunkcjonalnymi sposobami

przetwarzania informacji. Na przykład Pollak and Kistler (2002) pokazali, iż dzieci

doświadczające traumy wczesnodziecięcej mają tendencję do dysfunkcjonalnego

przetwarzania ekspresji emocjonalnych (szczególnie złości) innych osób. Jak się wydaje

tendencja do szybkiego rozpoznawania złości lub też błędnego rozpoznawania złości w

sytuacji neutralnej ekspresji emocjonalnej, może spełniać adaptacyjną funkcję w


traumatogennym środowisku. Jednak utrwalenie i generalizacja takiej tendencji na inne

sytuacje może powodować trudności w funkcjonowaniu. W konsekwencji może dochodzić do

rozpoznawania w pozornie neutralnej sytuacji zagrożenia w postaci wrogich intencji ze strony

innych osób.

Zgodnie z wynikami badań prowadzonych przeze mnie (badania nr 2 i 5) i przez innych

autorów (Brookwell et al., 2013; Reininghaus et al., 2016; Prochwicz and Kłosowska, 2017)

uwaga nakierowana na przeszukiwania zagrożenia oraz zewnętrzna atrybucja mają istotne

znaczenie dla kształtowania objawów psychotycznych. Do tej pory jednak związek tych

dysfunkcjonalnych zniekształceń poznawczych z wydarzeniami traumatycznymi nie był

przedmiotem badań w kontekście podatności na psychozę. Opisana poniżej praca uzupełnia tę

wiedzę.

3.2.1. Mediacyjna role zniekształceń poznawczych w związku między traumatycznymi

wydarzeniami życiowymi a predyspozycją do psychozy (badanie nr 1).

ARTYKUŁ NR 1

1. Cel

Celem niniejszej pracy było testowanie modelu zakładającego, iż związek między

wydarzeniami traumatycznymi, a podatnością na psychozę u osób zdrowych psychicznie

może być mediowany przez zniekształcenia poznawcze. Praca powstała we współpracy z dr

Barnabym Nelsonem z jednego z największych ośrodków badań i terapii wczesnych psychoz

w Melbourne, który zajmuje się również anomaliami doświadczania siebie (ang. self-

disturbances) (Nelson et al., 2014a). Jak wskazują badania anomalie te maja znaczenie w


kształtowaniu ryzyka psychozy (Nelson et al., 2012). Dr Nelson zwracał uwagę na to, iż w ich

wpływie na rozwój psychozy pośredniczą zniekształceń poznawcze (Nelson et al., 2014c, b).

Dlatego też w pracy wykorzystaliśmy testowaliśmy model zakładający, iż wydarzenia

traumatyczne związane są z podatnością na psychozę poprzez anomalie self oraz

zniekształcenia poznawcze.

2. Metoda

Model testowaliśmy na relatywnie dużej grupie 653 osób zdrowych psychicznie. Do

oceny zniekształceń poznawczych wykorzystano opisywaną wcześniej skalę DACOBS.

Ocenę doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych przeprowadzono za pomocą

skali CAPE. Wydarzenia traumatyczne oceniano za pomocą 29 itemowej skali samoopisowej,

która pozwala na ocenę różnych grup wydarzeń traumatycznych (Nijenhuis et al., 2002).

Anomalie doświadczania self badano za pomocą kwestionariusza IPASE (Cicero et al.,

2017b). Model testowano za pomocą analizy ścieżek z wykorzystaniem pakietu

statystycznego AMOS. Wszystkie metody szczegółowo opisano w artkule.


W pierwszej kolejności testowaliśmy model bezpośredni związku wydarzeń

traumatycznych oraz częstości doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych. Wyniki

wskazywały na istotny związek, co potwierdza wcześniejsze doniesienia (Arseneault et al.,

2011; Kelleher et al., 2008; McGrath et al., 2017; Sun et al., 2017). Wyniki przedstawiono

poniżej.

Wyniki zasadniczej analizy ścieżek testowanego modelu wskazują, iż związek bezpośredni

przestaje być istotny statystycznie po uwzględnieniu zniekształceń poznawczych oraz

anomalii doświadczania self. Wynik przedstawiono poniżej.


Jak widać na przedstawionej powyżej rycinie najsilniejsza ścieżka wiedzie od

wydarzeń traumatycznych poprzez zniekształcenia poznawcze do podatności na psychozę.

Szczegółowa analiza wskazuje na szczególną rolę zewnętrznej atrybucji oraz uwagi

nakierowanej na przeszukiwania zagrożenia (ang. attention to threat). Przeskok do konkluzji

czy też sztywność poznawcza, choć były istotnie związane z podatnością na psychozę czy też

anomaliami self, to jako jedyne nie korelowały z ekspozycją na wydarzenia traumatyczne.

Wynik ten po raz pierwszy sugeruje zatem, iż wydarzenia traumatyczne wiążą się z

podatnością na psychozę poprzez niektóre zniekształcenia poznawcze. Jest to zgodne z

modelem poznawczym, który wskazuje, iż zniekształcenia poznawcze kształtują się w

interakcji ze środowiskiem (Garety et al., 2001). Wyniki naszego badania wskazują, iż

dezadaptacyjne sposoby nadawania znaczenia relacjom interpersonalnym, szczególnie

nastawienie na rozpoznawania sygnałów zagrożenia z otoczenia, mają istotne znaczenie w

kształtowaniu ryzyka psychozy po ekspozycji na wydarzenia traumatyczne.

Badanie miało charakter korelacyjny, dlatego też trudno mówić o zależności przyczynowo

skutkowej. Potrzebne są dalsze badania, szczególnie podłużne, testujące rolę zniekształceń

poznawczych w omawianym związku.

4. Wnioski płynące z badań publikowanych w ramach opisane cyklu prac

Już na samym początku mojej drogi naukowej zainteresowałem się poznawczymi

mechanizmami objawów psychotycznych i ich kontinuum. Starałem się konsekwentnie

prowadzić badania, których celem było uzupełnienie wiedzy teoretycznej oraz zastosowanie

jej w praktyce klinicznej. Wyniki prowadzonych przeze mnie badań uzupełniają istniejący


stan wiedzy i ukazują testowane mechanizmy kontinuum objawów psychotycznych w

szerszym kontekście. Zastosowane przeze mnie podejście do pracy badawczej pozwoliło

badać zniekształcenia poznawcze w kontekście konkretnych objawów (urojeń i halucynacji)

oraz w kontekście kontinuum psychozy. Pozwoliło to na zweryfikowanie roli zniekształceń

poznawczych już na wczesnych etapach rozwoju psychozy, a nie tylko ich związku z

klinicznymi objawami. Większość badań jest spójnych we wniosku wskazującym, iż

dysfunkcjonalne przetwarzanie informacji związane jest z ryzykiem psychozy i obserwuje się

je już na wczesnych etapach jego rozwoju. Jednocześnie w swoich badaniach rozpatrywałem

podatność na psychozę w kontekście związków z profilem osobowości (badania nr 5 i 10)

oraz ekspozycją na niekorzystne wydarzenia życiowe (badanie nr 1). Zaowocowało to

wynikami badań publikowanych w prestiżowych czasopismach, które wskazują, iż podatność

na doświadczenia objawów psychotycznych (psychozy) kształtowane jest we wzajemnych

relacjach czynników środowiskowych, osobowościowych i poznawczych.

Wyniki części badań znajdują już zastosowania w interwencjach klinicznych (Gaweda et

al., 2015; Kowalski et al., 2017) (trening meta-poznawczy, badania opisano w dalszej czesci).

Inne badania mają potencjał do wykorzystania ich wyników do projektowania kolejnych

interwencji terapeutycznych. W pracach niewchodzących do cyklu publikacji opisałem

również moje publikacje (paragraf ponizej) na temat treningu meta-poznawczego, który

opiera się na badaniach zniekształceń poznawczych. Celem tego treningu jest przede

wszystkim zwiększenie świadomości popełnianych błędów poznawczych przez pacjentów i

ich redukcja poprzez odpowiednio zaprojektowane ćwiczenia. Jak pokazują badania trening

ten skutecznie redukuje badane przeze mnie zjawisko przeskoku do konkluzji (Pankowski et

al., 2016).

Opisane w cyklu badania pozwalają lepiej rozumieć związki zniekształceń

poznawczych z kontinuum objawów psychotycznych i ich wymiarów psychologicznych.

Prowadzone badania obejmują szeroki zakres badanych zniekształceń poznawczych i

sugerują, iż różne dysfunkcje poznawcze mogą mieć znaczenie w różnych objawach

psychotycznych. Wykazaliśmy, iż mylne rozpoznawanie wyobrażeń jako rzeczywistości oraz

towarzyszące tej tendencji wysoka pewność poznawcza związana jest z halucynacjami, a nie

urojeniami. Jednocześnie z urojeniami przede wszystkim związany jest przeskok do

konkluzji. Wyniki tych badań są spójne z wcześniejszymi doniesieniami wskazującymi na

rolę procesów przetwarzania informacji w kształtowaniu objawów psychotycznych i stanów

ryzyka.


Prowadzone przeze mnie badania dostarczyły również danych na temat związków

zniekształceń poznawczych z doświadczeniami kontinuum psychozy u osób zdrowych

psychicznie. Jest to szczególny model badawczy, który daje możliwość badania

mechanizmów podatności na psychozę w populacji osób, które nie przyjmują leków, nie

doświadczają silnego dyskomfortu, nie wycofują się z funkcjonowania społecznego. Jak

sugerują wyniki badań doświadczenia te wykazują podobieństwa w zakresie relacji

zniekształceń poznawczych ze stanami klinicznymi.

Wyniki moich badań sugerują również, iż niektóre zniekształcenia poznawcze mogą

służyć jako czynnik różnicujący stany klinicznych objawów psychotycznych od osób z

wysoką częstością występowania doświadczeń psychotycznych. Jest to istotna obserwacja w

kontekście poszukiwań bardziej skutecznych algorytmów diagnozy stanów klinicznego

ryzyka psychoz (Cannon et al., 2016). Ryzyko psychozy określane jest przede wszystkim na

podstawie obserwowalnych subklinicznych objawów psychotycznych. Takie podejście

pozwala wskazać jedynie 20-30% osób, które w ciągu 12-24 miesięcy rozwiną kliniczną

psychozę (Fusar-Poli et al., 2013). Uzupełnienie procesu diagnostycznego o ocenę

zniekształceń poznawczych (praca nr. 2) (Gaweda et al., 2017a), które są związane z

objawami psychotycznymi i stanami leżącymi na ich kontinuum, może pomóc w bardziej

skutecznym diagnozowaniu osób, u których mogą rozwijać się zaburzenia psychotyczne. Dla

zwiększenia trafności przewidywania rozwoju psychozy istotne mogą być również wnioski

płynące z badań wskazujących mediacyjną rolę zniekształceń poznawczych w związkach

osobowości oraz wydarzeń traumatycznych z podatnością na psychozę. Nadal niewiele badań

podejmuje temat badania interakcji różnych czynników w kształtowaniu ryzyka psychozy.

Zaprezentowana linia badań w cyklu wymaga również krytycznej analizy i dalszych

badań. Mimo, iż model badań oparty o hipotezę kontinuum psychozy doprowadził do

istotnego postępu badań psychologicznych mechanizmów związanych z tą grupą zaburzeń,

generalizacja badań prowadzanych wśród osób zdrowych psychicznie na rozumienie stanów

klinicznych wymaga ostrożności. W przeciwieństwie do klinicznych objawów

psychotycznych, doświadczenia podobne do objawów psychotycznych w populacji ogólnej są

stosunkowo częste i zazwyczaj nie wiążą się z poszukiwaniem pomocy (Van Os et al., 2009;

Linscott and Van Os, 2013). Prezentowane w cyklu publikacje oraz prace innych autorów

wskazują, iż nasilenie tych powszechnie występujących doświadczeń wiąże się z

dysfunkcjonalnym przetwarzaniem informacji, cechami osobowości czy też ekspozycją na

wydarzenia traumatyczne. Pokazaliśmy również, iż doświadczenia te wiążą się z obniżonym

nastrojem i samooceną (praca nr 11). Prowadzone przeze mnie badania mają jednak charakter


poprzeczny i nie pozwalają stwierdzić czy obserwowane dysfunkcje przewidują rozwój

psychozy lub też zwiększenie intensywności tych doświadczeń w przyszłości. Była to jedna z

krytycznych uwag do pracy prezentującej wyniki badania monitowania źródła w populacji

osób z klinicznym ryzykiem psychozy, którą opublikowaliśmy w European Psychiatry.

Stwierdzenie, iż mylenie wyobrażeń z rzeczywistością związane jest z ryzykiem rozwoju

psychozy wymaga badań podłużnych. Nasze badanie pozwoliło jedynie na stwierdzenie

związków z objawami subklinicznymi psychozy. Obecnie w ramach współpracy z zespołem z

Melbourne prowadzimy obserwacje podłużne, które umożliwią weryfikacje czy opisywane

przez nas zniekształcenia pozwalają przewidywać rozwój psychozy. Również celem

kierowanego przeze mnie grantu finansowego z Narodowego Centrum Nauki (2017 – 2020)

jest testowanie czy zniekształcenia poznawcze pozwalają przewidywać rozwój psychozy u

osób zdrowych doświadczających często stanów podobnych do objawów psychotycznych.

Celem tego projektu jest również dalsza eksploracja w badaniu podłużnym opisywanych

przeze mnie zależności doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych z cechami

osobowości i wydarzeniami traumatycznymi.

Omawiane badania, jak również badania innych autorów, przede wszystkim

koncentrują się na czynnikach, które mogą sprzyjać rozwojowi objawów psychotycznych.

Jednak szczególnie wśród osób zdrowych, istnieją również czynniki ochronne (Phillips et al.,

2009; Lin et al., 2011), które pozwalają w adaptacyjny sposób radzić sobie z konsekwencjami

wydarzeń traumatycznych czy też pojawiającymi się anomaliami doświadczania siebie i

doświadczeń podobnych do objawów psychotycznych. Interakcja czynników ochronnych (np.

resilience) ze zniekształceniami poznawczymi, wydarzeniami krytycznymi czy też cechami

osobowości może pomóc w przyszłości pomóc lepiej rozumieć procesy kształtowania ryzyka

psychozy.

W opisywanym cyklu brano pod uwagę różne zniekształcenia poznawcze. Nadal

jednak niewiele wiadomo na temat związków poszczególnych zniekształceń poznawczych ze

sobą oraz potencjalnego znaczenia tych związków dla kształtowania ryzyka rozwoju objawów

psychotycznych. Jaka jest relacja między przeskokiem do konkluzji a uwagą nakierowaną na

przeszukiwanie zagrożenia czy monitorowaniem źródła? Czy ewentualna interakcja ma

znaczenie dla kształtowania ryzyka psychozy? Niewiele wiadomo również na temat

związków funkcji poznawczych, które wiążą się z ryzykiem psychozy, a zniekształceniami

poznawczymi? Nadal niewiele wiadomo również na temat podłoża neuronalnego

zniekształceń poznawczych związanych z objawami psychotycznymi. Nieliczne badania

sugerują, iż u podłoża niektórych zniekształceń poznawczych mogą leżeć deficyty


podstawowych funkcji poznawczych (Shakeel and Docherty, 2012; Garety et al., 2013; Ochoa

et al., 2014). Procesy monitorowania źródła łączono z dysfunkcjami w połączeniach

funkcjonalnych między obszarami skroniowymi (left superior-temporal gyrus, LSTG) a

przedczołowymi w schizofrenii (Wang et al., 2011). Neuronalne mechanizmy zniekształceń

poznawczych, wzajemne relacje między poszczególnymi zniekształceniami poznawczymi

oraz ich związki z funkcjami poznawczymi wymagają dalszych badań.

Dalszych badań wymaga obserwowana przez nas interakcja czynników związanych z

niekorzystnymi zdarzeniami życiowymi, osobowością, zniekształceniami poznawczymi w

kontekście kształtującej się podatności na psychozy. Brakuje również badań testujących

związki czynników genetycznych ze zniekształceniami poznawczymi w kontekście ryzyka

psychoz.

Obiecujących danych na temat wzajemnych relacji objawów psychotycznych oraz

zniekształceń poznawczych mogą dostarczyć badania z wykorzystaniem wielokrotnych

pomiarów w naturalnym środowisku pacjentów, które umożliwia Experience Sampling

Methodology (Reininghaus et al., 2016).

Podsumowując można stwierdzić, iż zniekształcenia poznawcze pełnią istotną rolę w

objawach psychotycznych i ich kontinuum. Niektóre objawy psychopatologiczne, którym nie

towarzyszą określone zniekształcenia poznawcze klasyfikowane będą poza zaburzeniami

psychotycznymi, podczas gdy pojawienie się odpowiedniej interpretacji spowoduje

przypisaniem im kategorii zaburzeń psychotycznych. Na przykład myśli natrętne, które

występują w zaburzeniu obsesyjno-kompulsywnym oraz innych zaburzeniach psychicznych

doświadczane są przez pacjentów jako niechciane i przykre. Jednocześnie jednak pacjenci

przeżywają je jako wynik własnej aktywności mentalnej (atrybucja wewnętrzna). Jeśli temu

doświadczeniu towarzyszyć będzie jednak atrybucja zewnętrza, najprawdopodobniej będzie

ono klasyfikowane jako objaw psychotyczny. Atrybucja zewnętrzna w konsekwencji

powoduje doświadczanie tych niechcianych myśli jako pochodzących z zewnątrz (Brookwell

et al., 2013). Przykład ten obrazuje jak kluczową rolą jest interpretacja doświadczeń

psychicznych. Wiedza na temat zniekształceń poznawczych może pomóc w procesie

diagnostycznym (np. praca nr 2) i terapeutycznym. Interpretacje doświadczeń zależą od

sposobów przetwarzania informacji. Cykl publikacji prezentowany w tym autoreferacie

wskazuje, które dysfunkcjonalne tendencje poznawcze są związane z kontinuum objawów

psychotycznych i ich kontinuum oraz od jakich czynników mogą one zależeć (np.

osobowości, wydarzenia traumatyczne).


Bibliografia:

Allen, P.P., Johns, L.C., Fu, C.H.Y., Broome, M.R., Vythelingum, G.N., McGuire, P.K., 2004. Misattribution of

external speech in patients with hallucinations and delusions. Schizophrenia Research 69 (2), 277-287.

An, S.K., Kang, J.I., Park, J.Y., Kim, K.R., Lee, S.Y., Lee, E., 2010. Attribution bias in ultra-high risk for

psychosis and first-episode schizophrenia. Schizophrenia Research 118 (1), 54-61.

Anselmetti, S., Cavallaro, R., Bechi, M., Angelone, S.M., Ermoli, E., Cocchi, F., Smeraldi, E., 2007.

Psychopathological and neuropsychological correlates of source monitoring impairment in

schizophrenia. Psychiatry Research 150 (1), 51-59.

Arseneault, L., Cannon, M., Fisher, H.L., Polanczyk, G., Moffitt, T.E., Caspi, A., 2011. Childhood trauma and

children's emerging psychotic symptoms: a genetically sensitive longitudinal cohort study. American

Journal of Psychiatry 168 (1), 65-72.

Baker, C.A., Morrison, A.P., 1998. Cognitive processes in auditory hallucinations: attributional biases and

metacognition. Psychological medicine 28 (5), 1199-1208.

Barnes, J., Boubert, L., Harris, J., Lee, A., David, A.S., 2003. Reality monitoring and visual hallucinations in

Parkinson’s disease. Neuropsychologia 41 (5), 565-574.

Bastiaens, T., Claes, L., Smits, D., De Wachter, D., van der Gaag, M., De Hert, M., 2013. The Cognitive Biases

Questionnaire for Psychosis (CBQ-P) and the Davos Assessment of Cognitive Biases (DACOBS):

validation in a Flemish sample of psychotic patients and healthy controls. Schizophrenia research 147

(2), 310-314.

Bechdolf, A., Thompson, A., Nelson, B., Cotton, S., Simmons, M., Amminger, G., Leicester, S., Francey, S.,

McNab, C., Krstev, H., 2010. Experience of trauma and conversion to psychosis in an ultra‐high‐risk

(prodromal) group. Acta Psychiatrica Scandinavica 121 (5), 377-384.

Bentall, R.P., 1990. The illusion of reality: A review and integration of psychological research on hallucinations.

Psychological bulletin 107 (1), 82.

Bentall, R.P., 2013. Reconstructing schizophrenia. Routledge.

Bentall, R.P., Baker, G.A., Havers, S., 1991. Reality monitoring and psychotic hallucinations. British Journal of

Clinical Psychology 30 (3), 213-222.

Bentall, R.P., Wickham, S., Shevlin, M., Varese, F., 2012. Do specific early-life adversities lead to specific

symptoms of psychosis? A study from the 2007 the Adult Psychiatric Morbidity Survey. Schizophrenia

bulletin 38 (4), 734-740.

Bora, E., Murray, R.M., 2013. Meta-analysis of cognitive deficits in ultra-high risk to psychosis and first-episode

psychosis: do the cognitive deficits progress over, or after, the onset of psychosis? Schizophrenia

bulletin 40 (4), 744-755.

Bourque, F., van der Ven, E., Fusar-Poli, P., Malla, A., 2012. Immigration, social environment and onset of

psychotic disorders. Current pharmaceutical design 18 (4), 518-526.

Brébion, G., Smith, M.J., Gorman, J.M., Amador, X., 1996. Reality monitoring failure in schizophrenia: the role

of selective attention. Schizophrenia Research 22 (2), 173-180.

Brett, C., Johns, L., Peters, E., McGuire, P., 2009. The role of metacognitive beliefs in determining the impact of

anomalous experiences: a comparison of help-seeking and non-help-seeking groups of people

experiencing psychotic-like anomalies. Psychological Medicine 39 (6), 939-950.

Bromet, E.J., Nock, M.K., Saha, S., Lim, C.C., Aguilar-Gaxiola, S., Al-Hamzawi, A., Alonso, J., Borges, G.,

Bruffaerts, R., Degenhardt, L., 2017. Association between psychotic experiences and subsequent

suicidal thoughts and behaviors: A cross-national analysis from the World Health Organization World

Mental Health Surveys. JAMA psychiatry 74 (11), 1136-1144.

Brookwell, M., Bentall, R., Varese, F., 2013. Externalizing biases and hallucinations in source-monitoring, self-

monitoring and signal detection studies: a meta-analytic review. Psychological medicine 43 (12), 2465-

2475.

Broome, M.R., Johns, L., Valli, I., Woolley, J., Tabraham, P., Brett, C., Valmaggia, L., Peters, E., Garety, P.,

McGuire, P., 2007. Delusion formation and reasoning biases in those at clinical high risk for psychosis.

The British Journal of Psychiatry 191 (51), s38-s42.

Broyd, A., Balzan, R.P., Woodward, T.S., Allen, P., 2017. Dopamine, cognitive biases and assessment of

certainty: A neurocognitive model of delusions. Clinical Psychology Review 54 (Supplement C), 96-

106.

Brunelin, J., Combris, M., Poulet, E., Kallel, L., D’Amato, T., Dalery, J., Saoud, M., 2006. Source monitoring

deficits in hallucinating compared to non-hallucinating patients with schizophrenia. European

Psychiatry 21 (4), 259-261.

Brunelin, J., d'Amato, T., Brun, P., Bediou, B., Kallel, L., Senn, M., Poulet, E., Saoud, M., 2007. Impaired

verbal source monitoring in schizophrenia: An intermediate trait vulnerability marker? Schizophrenia

Research 89 (1), 287-292.


Cannon, T.D., Yu, C., Addington, J., Bearden, C.E., Cadenhead, K.S., Cornblatt, B.A., Heinssen, R., Jeffries,

C.D., Mathalon, D.H., McGlashan, T.H., 2016. An individualized risk calculator for research in

prodromal psychosis. American Journal of Psychiatry 173 (10), 980-988.

Cartwright-Hatton, S., Wells, A., 1997. Beliefs about worry and intrusions: The Meta-Cognitions Questionnaire

and its correlates. Journal of anxiety disorders 11 (3), 279-296.

Cicero, D.C., Cohn, J.R., Jonathan, R., 2017a. The Role of Ethnic Identity, Self-Concept, and Aberrant Salience

in Psychotic-Like Experiences. Cultural diversity & ethnic minority psychology.

Cicero, D.C., Neis, A.M., Klaunig, M.J., Trask, C.L., 2017b. The Inventory of Psychotic-Like Anomalous Self-

Experiences (IPASE): Development and validation. Psychological assessment 29 (1), 13.

Cloninger, C.R., 1999. Personality and psychopathology. American Psychiatric Pub.

Cloninger, C.R., Svrakic, D.M., Przybeck, T.R., 1993. A psychobiological model of temperament and character.

Archives of general psychiatry 50 (12), 975-990.

Cotter, J., Yung, A.R., Carney, R., Drake, R.J., 2017. Metacognitive beliefs in the at-risk mental state: A

systematic review and meta-analysis. Behaviour research and therapy 90 (Supplement C), 25-31.

Dapunt, J., Kluge, U., Heinz, A., 2017. Risk of psychosis in refugees: a literature review. Translational

Psychiatry 7 (6), e1149.

Ditman, T., Kuperberg, G.R., 2005. A source-monitoring account of auditory verbal hallucinations in patients

with schizophrenia. Harvard review of psychiatry 13 (5), 280-299.

Drakesmith, M., Caeyenberghs, K., Dutt, A., Zammit, S., Evans, C.J., Reichenberg, A., Lewis, G., David, A.S.,

Jones, D.K., 2015. Schizophrenia‐like topological changes in the structural connectome of individuals

with subclinical psychotic experiences. Human brain mapping 36 (7), 2629-2643.

Dudley, R., Taylor, P., Wickham, S., Hutton, P., 2015. Psychosis, delusions and the “jumping to conclusions”

reasoning bias: a systematic review and meta-analysis. Schizophrenia bulletin 42 (3), 652-665.

Egerton, A., Chaddock, C.A., Winton-Brown, T.T., Bloomfield, M.A.P., Bhattacharyya, S., Allen, P., McGuire,

P.K., Howes, O.D., 2013. Presynaptic Striatal Dopamine Dysfunction in People at Ultra-high Risk for

Psychosis: Findings in a Second Cohort. Biol Psychiatry 74 (2), 106-112.

Egerton, A., Howes, O.D., Houle, S., McKenzie, K., Valmaggia, L.R., Bagby, M.R., Tseng, H.-H., Bloomfield,

M.A., Kenk, M., Bhattacharyya, S., 2017. Elevated Striatal Dopamine Function in Immigrants and

Their Children: A Risk Mechanism for Psychosis. Schizophrenia bulletin 43 (2), 293-301.

Eisenacher, S., Rausch, F., Ainser, F., Mier, D., Veckenstedt, R., Schirmbeck, F., Lewien, A., Englisch, S.,

Andreou, C., Moritz, S., Meyer-Lindenberg, A., Kirsch, P., Zink, M., 2015. Investigation of

metamemory functioning in the at-risk mental state for psychosis. Psychological medicine 45 (15),

3329-3340.

Eisenacher, S., Rausch, F., Mier, D., Fenske, S., Veckenstedt, R., Englisch, S., Becker, A., Andreou, C., Moritz,

S., Meyer-Lindenberg, A., Kirsch, P., Zink, M., 2016. Bias against disconfirmatory evidence in the ‘at-

risk mental state’ and during psychosis. Psychiatry Research 238 (Supplement C), 242-250.

Elkis, H., Buckley, P.F., 2016. Treatment-resistant schizophrenia. Psychiatric Clinics 39 (2), 239-265.

Ellett, L., Luzon, O., Birchwood, M., Abbas, Z., Harris, A., Chadwick, P., 2017. Distress, omnipotence, and

responsibility beliefs in command hallucinations. British Journal of Clinical Psychology.

Falcone, M.A., Murray, R.M., Wiffen, B.D., O’Connor, J.A., Russo, M., Kolliakou, A., Stilo, S., Taylor, H.,

Gardner-Sood, P., Paparelli, A., 2014. Jumping to conclusions, neuropsychological functioning, and

delusional beliefs in first episode psychosis. Schizophrenia bulletin 41 (2), 411-418.

Favrod, J., Grasset, F., Spreng, S., Grossenbacher, B., Hode, Y., 2004. Benevolent voices are not so kind: the

functional significance of auditory hallucinations. Psychopathology 37 (6), 304-308.

Franck, N., Rouby, P., Daprati, E., Daléry, J., Marie-Cardine, M., Georgieff, N., 2000. Confusion between silent

and overt reading in schizophrenia. Schizophrenia Research 41 (2), 357-364.

Freeman, D., Dunn, G., Startup, H., Pugh, K., Cordwell, J., Mander, H., Černis, E., Wingham, G., Shirvell, K.,

Kingdon, D., 2015. Effects of cognitive behaviour therapy for worry on persecutory delusions in

patients with psychosis (WIT): a parallel, single-blind, randomised controlled trial with a mediation

analysis. The Lancet Psychiatry 2 (4), 305-313.

Freeman, D., Garety, P., 2014. Advances in understanding and treating persecutory delusions: a review. Social

psychiatry and psychiatric epidemiology 49 (8), 1179-1189.

Freeman, D., Garety, P.A., Kuipers, E., Fowler, D., Bebbington, P.E., 2002. A cognitive model of persecutory

delusions. British Journal of Clinical Psychology 41 (4), 331-347.

Freeman, D., Garety, P.A., Phillips, M.L., 2000. An examination of hypervigilance for external threat in

individuals with generalized anxiety disorder and individuals with persecutory delusions using visual

scan paths. The Quarterly Journal of Experimental Psychology: Section A 53 (2), 549-567.

Freeman, D., Pugh, K., Garety, P., 2008. Jumping to conclusions and paranoid ideation in the general population.

Schizophrenia research 102 (1), 254-260.


Fresán, A., León-Ortiz, P., Robles-García, R., Azcárraga, M., Guizar, D., Reyes-Madrigal, F., Tovilla-Zárate,

C.A., de la Fuente-Sandoval, C., 2015. Personality features in ultra-high risk for psychosis: A

comparative study with schizophrenia and control subjects using the Temperament and Character

Inventory-Revised (TCI-R). Journal of Psychiatric Research 61 (Supplement C), 168-173.

Frith, C., 1992. Essays in cognitive psychology. The cognitive neuropsychology of schizophrenia. Hillsdale, NJ:

Lawrence Erlbaum Associates.

Frith, C.D., Done, D.J., 1988. Towards a neuropsychology of schizophrenia. The British Journal of Psychiatry

153 (4), 437-443.

Fusar-Poli, P., Bonoldi, I., Yung, A.R., Borgwardt, S., Kempton, M.J., Valmaggia, L., Barale, F., Caverzasi, E.,

McGuire, P., 2012a. Predicting psychosis: meta-analysis of transition outcomes in individuals at high

clinical risk. Archives of general psychiatry 69 (3), 220-229.

Fusar-Poli, P., Borgwardt, S., Bechdolf, A., Addington, J., Riecher-Rössler, A., Schultze-Lutter, F., Keshavan,

M., Wood, S., Ruhrmann, S., Seidman, L.J., 2013. The psychosis high-risk state: a comprehensive state-

of-the-art review. JAMA psychiatry 70 (1), 107-120.

Fusar-Poli, P., Deste, G., Smieskova, R., Barlati, S., Yung, A.R., Howes, O., Stieglitz, R.-D., Vita, A., McGuire,

P., Borgwardt, S., 2012b. Cognitive functioning in prodromal psychosis: a meta-analysis. Archives of

general psychiatry 69 (6), 562-571.

Garety, P., Joyce, E., Jolley, S., Emsley, R., Waller, H., Kuipers, E., Bebbington, P., Fowler, D., Dunn, G.,

Freeman, D., 2013. Neuropsychological functioning and jumping to conclusions in delusions.

Schizophrenia research 150 (2), 570-574.

Garety, P.A., Freeman, D., Jolley, S., Dunn, G., Bebbington, P.E., Fowler, D.G., Kuipers, E., Dudley, R., 2005.

Reasoning, emotions, and delusional conviction in psychosis. Journal of abnormal psychology 114 (3),

373.

Garety, P.A., Kuipers, E., Fowler, D., Freeman, D., Bebbington, P., 2001. A cognitive model of the positive

symptoms of psychosis. Psychological medicine 31 (02), 189-195.

Gaweda, L., Krezolek, M., Olbrys, J., Turska, A., Kokoszka, A., 2015. Decreasing self-reported cognitive biases

and increasing clinical insight through meta-cognitive training in patients with chronic schizophrenia. J

Behav Ther Exp Psychiatry 48, 98-104.

Gaweda, L., Prochwicz, K., 2015. A comparison of cognitive biases between schizophrenia patients with

delusions and healthy individuals with delusion-like experiences. Eur Psychiatry 30 (8), 943-949.

Gaweda, L., Prochwicz, K., Krezolek, M., Klosowska, J., Staszkiewicz, M., Moritz, S., 2017a. Self-reported

cognitive distortions in the psychosis continuum: A Polish 18-item version of the Davos Assessment of

Cognitive Biases Scale (DACOBS-18). Schizophr Res.

Gaweda, L., Staszkiewicz, M., Balzan, R.P., 2017b. The relationship between cognitive biases and psychological

dimensions of delusions: The importance of jumping to conclusions. J Behav Ther Exp Psychiatry 56,

51-56.

Gaweda, L., Woodward, T.S., Moritz, S., Kokoszka, A., 2013. Impaired action self-monitoring in schizophrenia

patients with auditory hallucinations. Schizophr Res 144 (1-3), 72-79.

Gaweda, Ł., Kokoszka, A., 2011. Polish version of the Revised Hallucination Scale (RHS) by Morrison et al. Its

factor analysis and the prevalence of hallucinatory-like experiences among healthy participants.

Psychiatria polska 45 (4), 527-543.

Gawęda, Ł., 2012. Polska wersja Skal Oceny Objawów Psychotycznych (PSYRATS). Psychiatria 9 (3), 100-

107.

Gawęda, Ł., Li, E., Lavoie, S., Whitford, T.J., Moritz, S., Nelson, B., 2018. Impaired action self-monitoring and

cognitive confidence among ultra-high risk for psychosis and first-episode psychosis patients. European

Psychiatry 47, 67-75.

Gawęda, Ł., Moritz, S., Kokoszka, A., 2012. Impaired discrimination between imagined and performed actions

in schizophrenia. Psychiatry Research 195 (1), 1-8.

Gawęda, Ł., Pionke, R., Krężołek, M., Prochwicz, K., Kłosowska, J., Frydecka, D., Misiak, B., Kotowicz, K.,

Samochowiec, A., Mak, M., Błądziński, P., Cechnicki, A., Nelson, B., in press. Self-disturbances,

cognitive biases and insecure attachment as mechanisms of the relationship between traumatic life

events and psychotic-like experiences in non-clinical adults – A path analysis. Psychiatry Research.

Gibson, L.E., Alloy, L.B., Ellman, L.M., 2016. Trauma and the psychosis spectrum: a review of symptom

specificity and explanatory mechanisms. Clinical Psychology Review 49, 92-105.

Green, M.F., Horan, W.P., Lee, J., 2015. Social cognition in schizophrenia. Nature Reviews Neuroscience 16

(10), 620-631.

Hartley, S., Haddock, G., e Sa, D.V., Emsley, R., Barrowclough, C., 2014. An experience sampling study of

worry and rumination in psychosis. Psychological medicine 44 (8), 1605-1614.

Heinz, A., Schlagenhauf, F., 2010. Dopaminergic Dysfunction in Schizophrenia: Salience Attribution Revisited.

Schizophrenia bulletin 36 (3), 472-485.


Hengartner, M., Ajdacic-Gross, V., Wyss, C., Angst, J., Rössler, W., 2016. Relationship between personality and

psychopathology in a longitudinal community study: a test of the predisposition model. Psychological

Medicine 46 (8), 1693-1705.

Hollander, A.C., Dal, H., Lewis, G., Magnusson, C., Kirkbride, J.B., Dalman, C., 2016. Refugee migration and

risk of schizophrenia and other non-affective psychoses: cohort study of 1.3 million people in Sweden.

Bmj 352, i1030.

Hori, H., Noguchi, H., Hashimoto, R., Nakabayashi, T., Saitoh, O., Murray, R.M., Okabe, S., Kunugi, H., 2008.

Personality in schizophrenia assessed with the Temperament and Character Inventory (TCI). Psychiatry

Research 160 (2), 175-183.

Howes, O.D., Bose, S.K., Turkheimer, F., Valli, I., Egerton, A., Valmaggia, L.R., Murray, R.M., McGuire, P.,

2011. Dopamine synthesis capacity before onset of psychosis: a prospective [18F]-DOPA PET imaging

study. American Journal of Psychiatry 168 (12), 1311-1317.

Howes, O.D., Murray, R.M., 2014. Schizophrenia: an integrated sociodevelopmental-cognitive model. The

Lancet 383 (9929), 1677-1687.

Huang, X., Fox, K., Ribeiro, J., Franklin, J., 2017. Psychosis as a risk factor for suicidal thoughts and behaviors:

a meta-analysis of longitudinal studies. Psychological medicine, 1-12.

Huq, S., Garety, P., Hemsley, D., 1988. Probabilistic judgements in deluded and non-deluded subjects. The

Quarterly Journal of Experimental Psychology 40 (4), 801-812.

Huttunen, J., Heinimaa, M., Svirskis, T., Nyman, M., Kajander, J., Forsback, S., Solin, O., Ilonen, T., Korkeila,

J., Ristkari, T., McGlashan, T., Salokangas, R.K., Hietala, J., 2008. Striatal dopamine synthesis in first-

degree relatives of patients with schizophrenia. Biol Psychiatry 63 (1), 114-117.

Jakobsen, K.D., Frederiksen, J.N., Hansen, T., Jansson, L.B., Parnas, J., Werge, T., 2005. Reliability of clinical

ICD-10 schizophrenia diagnoses. Nordic journal of psychiatry 59 (3), 209-212.

Jaracz, J., Grzechowiak, M., Raczkowiak, L., Rataj, K., Rybakowski, J., 2012. Polska wersja Kompleksowej

Oceny Zagrażających Stanów Psychicznych (CAARMS)–opis metody. Psychiatr. Pol 46, 95-107.

Jaspers, K., 1963a. General Psychopathology. English ed. J. Hoenig J, Hamilton MW, trans. Manchester, UK:

Manchester University Press.

Jaspers, K., 1963b. General Psychopathology. Translated from the German by J. Hoenig and Marian W.

Hamilton. University of Chicago Press.

Johns, L., Allen, P., Valli, I., Winton-Brown, T., Broome, M., Woolley, J., Tabraham, P., Day, F., Howes, O.,

Wykes, T., 2010. Impaired verbal self-monitoring in individuals at high risk of psychosis.

Psychological medicine 40 (9), 1433-1442.

Johnson, M.K., Hashtroudi, S., Lindsay, D.S., 1993. Source monitoring. Psychological bulletin 114 (1), 3.

Johnson, M.K., Raye, C.L., 1981. Reality monitoring. Psychological review 88 (1), 67.

Jones, S.R., Fernyhough, C., 2006. The roles of thought suppression and metacognitive beliefs in proneness to

auditory verbal hallucinations in a non-clinical sample. Personality and Individual Differences 41 (8),

1421-1432.

Keefe, R.S., Arnold, M., Bayen, U., Harvey, P., 1999. Source monitoring deficits in patients with schizophrenia;

a multinomial modelling analysis. Psychological medicine 29 (4), 903-914.

Kelleher, I., Cannon, M., 2011. Psychotic-like experiences in the general population: characterizing a high-risk

group for psychosis. Psychological medicine 41 (1), 1-6.

Kelleher, I., Harley, M., Lynch, F., Arseneault, L., Fitzpatrick, C., Cannon, M., 2008. Associations between

childhood trauma, bullying and psychotic symptoms among a school-based adolescent sample. The

British Journal of Psychiatry 193 (5), 378-382.

Kirkbride, J.B., Errazuriz, A., Croudace, T.J., Morgan, C., Jackson, D., Boydell, J., Murray, R.M., Jones, P.B.,

2012. Incidence of schizophrenia and other psychoses in England, 1950–2009: a systematic review and

meta-analyses. PloS one 7 (3), e31660.

Kirkbride, J.B., Fearon, P., Morgan, C., Dazzan, P., Morgan, K., Tarrant, J., Lloyd, T., Holloway, J., Hutchinson,

G., Leff, J.P., 2006. Heterogeneity in incidence rates of schizophrenia and other psychotic syndromes:

findings from the 3-center AeSOP study. Archives of general psychiatry 63 (3), 250-258.

Kowalski, J., Pankowski, D., Lew-Starowicz, M., Gawęda, Ł., 2017. Do specific metacognitive training modules

lead to specific cognitive changes among patients diagnosed with schizophrenia? A single module

effectiveness pilot study. Psychosis, 1-6.

Kraan, T., Velthorst, E., Smit, F., de Haan, L., van der Gaag, M., 2015. Trauma and recent life events in

individuals at ultra high risk for psychosis: review and meta-analysis. Schizophr Res 161 (2-3), 143-

149.

Larøi, F., Van der Linden, M., 2005. Metacognitions in proneness towards hallucinations and delusions.

Behaviour research and therapy 43 (11), 1425-1441.

Larøi, F., Woodward, T.S., 2007. Hallucinations from a cognitive perspective. Harvard review of psychiatry 15

(3), 109-117.


Libuy, N., de Angel, V., Ibáñez, C., Murray, R.M., Mundt, A.P., 2017. The relative prevalence of schizophrenia

among cannabis and cocaine users attending addiction services. Schizophrenia Research.

Lin, A., Wigman, J., Nelson, B., Vollebergh, W.A., Van Os, J., Baksheev, G., Ryan, J., Raaijmakers, Q.A.,

Thompson, A., Yung, A., 2011. The relationship between coping and subclinical psychotic experiences

in adolescents from the general population–a longitudinal study. Psychological Medicine 41 (12), 2535-

2546.

Lincoln, T.M., Mehl, S., Exner, C., Lindenmeyer, J., Rief, W., 2010. Attributional style and persecutory

delusions. Evidence for an event independent and state specific external-personal attribution bias for

social situations. Cognitive Therapy and Research 34 (3), 297-302.

Linscott, R., Van Os, J., 2013. An updated and conservative systematic review and meta-analysis of

epidemiological evidence on psychotic experiences in children and adults: on the pathway from

proneness to persistence to dimensional expression across mental disorders. Psychological medicine 43

(6), 1133-1149.

Lobban, F., Haddock, G., Kinderman, P., Wells, A., 2002. The role of metacognitive beliefs in auditory

hallucinations. Personality and Individual Differences 32 (8), 1351-1363.

Mammarella, N., Altamura, M., Padalino, F.A., Petito, A., Fairfield, B., Bellomo, A., 2010. False memories in

schizophrenia? An imagination inflation study. Psychiatry Research 179 (3), 267-273.

McGrath, J.J., Saha, S., Lim, C.C., Aguilar-Gaxiola, S., Alonso, J., Andrade, L.H., Bromet, E.J., Bruffaerts, R.,

de Almeida, J.M.C., Cardoso, G., 2017. Trauma and psychotic experiences: transnational data from the

World Mental Health Survey. The British Journal of Psychiatry, bjp. bp. 117.205955.

McGuire, P.K., Silbersweig, D., Wright, I., Murray, R., Frackowiak, R., Frith, C., 1996. The neural correlates of

inner speech and auditory verbal imagery in schizophrenia: relationship to auditory verbal

hallucinations. The British Journal of Psychiatry 169 (2), 148-159.

McLean, B.F., Mattiske, J.K., Balzan, R.P., 2017. Association of the jumping to conclusions and evidence

integration biases with delusions in psychosis: A detailed meta-analysis. Schizophrenia bulletin 43 (2),

344-354.

Meehl, P.E., 1990. Toward an integrated theory of schizotaxia, schizotypy, and schizophrenia. Journal of

Personality Disorders 4 (1), 1-99.

Minzenberg, M.J., Fisher-Irving, M., Poole, J.H., Vinogradov, S., 2006. Reduced self-referential source memory

performance is associated with interpersonal dysfunction in borderline personality disorder. Journal of

personality disorders 20 (1), 42-54.

Misiak, B., Krefft, M., Bielawski, T., Moustafa, A.A., Sasiadek, M.M., Frydecka, D., 2017. Toward a unified

theory of childhood trauma and psychosis: A comprehensive review of epidemiological, clinical,

neuropsychological and biological findings. Neurosci Biobehav Rev 75, 393-406.

Morgan, C., Charalambides, M., Hutchinson, G., Murray, R.M., 2010. Migration, ethnicity, and psychosis:

toward a sociodevelopmental model. Schizophrenia bulletin 36 (4), 655-664.

Morgan, C., Fearon, P., Lappin, J., Heslin, M., Donoghue, K., Lomas, B., Reininghaus, U., Onyejiaka, A.,

Croudace, T., Jones, P.B., 2017. Ethnicity and long-term course and outcome of psychotic disorders in a

UK sample: the ÆSOP-10 study. The British Journal of Psychiatry, bjp. bp. 116.193342.

Moritz, S., Andreou, C., Schneider, B.C., Wittekind, C.E., Menon, M., Balzan, R.P., Woodward, T.S., 2014.

Sowing the seeds of doubt: a narrative review on metacognitive training in schizophrenia. Clin Psychol

Rev 34 (4), 358-366.

Moritz, S., Bentall, R.P., Kolbeck, K., Roesch-Ely, D., 2017a. Monocausal attribution and its relationship with

reasoning biases in schizophrenia. Schizophr Res.

Moritz, S., Pfuhl, G., Lüdtke, T., Menon, M., Balzan, R.P., Andreou, C., 2017b. A two-stage cognitive theory of

the positive symptoms of psychosis. Highlighting the role of lowered decision thresholds. Journal of

behavior therapy and experimental psychiatry 56, 12-20.

Moritz, S., Ruhe, C., Jelinek, L., Naber, D., 2009. No deficits in nonverbal memory, metamemory and internal as

well as external source memory in obsessive-compulsive disorder (OCD). Behaviour research and

therapy 47 (4), 308-315.

Moritz, S., Woodward, T., Ruff, C., 2003. Source monitoring and memory confidence in schizophrenia.


Moritz, S., Woodward, T.S., Rodriguez-Raecke, R., 2006. Patients with schizophrenia do not produce more false

memories than controls but are more confident in them. Psychological medicine 36 (5), 659-667.

Morrison, A.P., 2001. The interpretation of intrusions in psychosis: an integrative cognitive approach to

hallucinations and delusions. Behavioural and cognitive psychotherapy 29 (3), 257-276.

Morrison, A.P., French, P., Wells, A., 2007. Metacognitive beliefs across the continuum of psychosis:

comparisons between patients with psychotic disorders, patients at ultra-high risk and non-patients.

Behaviour research and therapy 45 (9), 2241-2246.


Morrison, A.P., Haddock, G., 1997. Cognitive factors in source monitoring and auditory hallucinations.


Morrison, A.P., Petersen, T., 2003. Trauma, metacognition and predisposition to hallucinations in non-patients.

Behavioural and cognitive psychotherapy 31 (3), 235-246.

Morrison, A.P., Pyle, M., Chapman, N., French, P., Parker, S.K., Wells, A., 2014. Metacognitive therapy in

people with a schizophrenia spectrum diagnosis and medication resistant symptoms: a feasibility study.

Journal of behavior therapy and experimental psychiatry 45 (2), 280-284.

Morrison, A.P., Wells, A., 2003. A comparison of metacognitions in patients with hallucinations, delusions,

panic disorder, and non-patient controls. Behaviour research and therapy 41 (2), 251-256.

Morrison, A.P., Wells, A., Nothard, S., 2000. Cognitive factors in predisposition to auditory and visual

hallucinations. British Journal of Clinical Psychology 39 (1), 67-78.

Muntaner, C., Garcia-Sevilla, L., Fernandez, A., Torrubia, R., 1988. Personality dimensions, schizotypal and

borderline personality traits and psychosis proneness. Personality and Individual Differences 9 (2), 257-

268.

Murray, G., 2011. The emerging biology of delusions. Psychological medicine 41 (1), 7-13.

Nelson, B., Parnas, J., Sass, L.A., 2014a. Disturbance of minimal self (ipseity) in schizophrenia: clarification and

current status. Oxford University Press US.

Nelson, B., Thompson, A., Yung, A.R., 2012. Basic self-disturbance predicts psychosis onset in the ultra high

risk for psychosis “prodromal” population. Schizophrenia bulletin 38 (6), 1277-1287.

Nelson, B., Whitford, T., Lavoie, S., Sass, L., 2014b. What are the neurocognitive correlates of basic self-

disturbance in schizophrenia?: Integrating phenomenology and neurocognition. Part 1 (Source

monitoring deficits). Schizophrenia research 152 (1), 12-19.

Nelson, B., Whitford, T., Lavoie, S., Sass, L., 2014c. What are the neurocognitive correlates of basic self-

disturbance in schizophrenia?: integrating phenomenology and neurocognition: part 2 (aberrant

salience). Schizophrenia research 152 (1), 20-27.

Nijenhuis, E.R., Van der Hart, O., Kruger, K., 2002. The psychometric characteristics of the Traumatic

Experiences Checklist (TEC): First findings among psychiatric outpatients. Clinical Psychology &

Psychotherapy 9 (3), 200-210.

Nitzburg, G., Malhotra, A., DeRosse, P., 2014. The relationship between temperament and character and

subclinical psychotic-like experiences in healthy adults. European Psychiatry 29 (6), 352-357.

Ochoa, S., Haro, J.M., Huerta-Ramos, E., Cuevas-Esteban, J., Stephan-Otto, C., Usall, J., Nieto, L., Brebion, G.,

2014. Relation between jumping to conclusions and cognitive functioning in people with schizophrenia

in contrast with healthy participants. Schizophrenia research 159 (1), 211-217.

Pankowski, D., Kowalski, J., Gaweda, L., 2016. The effectiveness of metacognitive training for patients with

schizophrenia: a narrative systematic review of studies published between 2009 and 2015. Psychiatr Pol

50 (4), 787-803.

Peters, E.R., Joseph, S.A., Garety, P.A., 1999. Measurement of delusional ideation in the normal population:

introducing the PDI (Peters et al. Delusions Inventory). Schizophrenia bulletin 25 (3), 553.

Peters, E.R., Moritz, S., Schwannauer, M., Wiseman, Z., Greenwood, K.E., Scott, J., Beck, A.T., Donaldson, C.,

Hagen, R., Ross, K., Veckenstedt, R., Ison, R., Williams, S., Kuipers, E., Garety, P.A., 2014. Cognitive

Biases Questionnaire for psychosis. Schizophr Bull 40 (2), 300-313.

Peters, M.J., Smeets, T., Giesbrecht, T., Jelicic, M., Merckelbach, H., 2007. Confusing action and imagination:

action source monitoring in individuals with schizotypal traits. The Journal of nervous and mental

disease 195 (9), 752-757.

Phillips, L.J., Francey, S.M., Edwards, J., McMurray, N., 2009. Strategies used by psychotic individuals to cope

with life stress and symptoms of illness: a systematic review. Anxiety, Stress, & Coping 22 (4), 371-

410.

Pollak, S.D., Kistler, D.J., 2002. Early experience is associated with the development of categorical

representations for facial expressions of emotion. Proceedings of the National Academy of Sciences 99

(13), 9072-9076.

Prochwicz, K., Gawęda, Ł., 2015. The Polish version of the Peters et al. Delusions Inventory: factor analysis,

reliability and the prevalence of delusion-like experiences in the Polish population. Psychiatria polska

49 (6), 1203-1222.

Prochwicz, K., Kłosowska, J., 2017. Attentional focus moderates the relationship between attention to threat bias

and delusion-like experiences in healthy adults. European Psychiatry 39, 27-32.

Rasmussen, A.R., Parnas, J., 2015. Pathologies of imagination in schizophrenia spectrum disorders. Acta

Psychiatrica Scandinavica 131 (3), 157-161.

Read, J., Os, J.v., Morrison, A., Ross, C.A., 2005. Childhood trauma, psychosis and schizophrenia: a literature

review with theoretical and clinical implications. Acta Psychiatrica Scandinavica 112 (5), 330-350.


Reininghaus, U., Kempton, M.J., Valmaggia, L., Craig, T.K.J., Garety, P., Onyejiaka, A., Gayer-Anderson, C.,

So, S.H., Hubbard, K., Beards, S., Dazzan, P., Pariante, C., Mondelli, V., Fisher, H.L., Mills, J.G.,

Viechtbauer, W., McGuire, P., van Os, J., Murray, R.M., Wykes, T., Myin-Germeys, I., Morgan, C.,

2016. Stress Sensitivity, Aberrant Salience, and Threat Anticipation in Early Psychosis: An Experience

Sampling Study. Schizophrenia bulletin 42 (3), 712-722.

Ross, R.M., McKay, R., Coltheart, M., Langdon, R., 2015. Jumping to conclusions about the beads task? A

meta-analysis of delusional ideation and data-gathering. Schizophrenia bulletin 41 (5), 1183-1191.

Rössler, W., Vetter, S., Müller, M., Gallo, W.T., Haker, H., Kawohl, W., Lupi, G., Ajdacic-Gross, V., 2011. Risk

factors at the low end of the psychosis continuum: Much the same as at the upper end? Psychiatry

Research 189 (1), 77-81.

Sellers, R., Gaweda, L., Wells, A., Morrison, A.P., 2016. The role of unhelpful metacognitive beliefs in

psychosis: Relationships with positive symptoms and negative affect. Psychiatry Res 246, 401-406.

Sellers, R., Varese, F., Wells, A., Morrison, A.P., 2017. A meta-analysis of metacognitive beliefs as implicated

in the self-regulatory executive function model in clinical psychosis. Schizophrenia research 179, 75-

84.

Shakeel, M.K., Docherty, N.M., 2012. Neurocognitive predictors of source monitoring in schizophrenia.

Psychiatry Research 200 (2), 173-176.

Smith, M.J., Cloninger, C.R., Harms, M.P., Csernansky, J.G., 2008. Temperament and character as

schizophrenia-related endophenotypes in non-psychotic siblings. Schizophrenia research 104 (1), 198-

205.

So, S.H.-w., Siu, N.Y.-f., Wong, H.-l., Chan, W., Garety, P.A., 2016. ‘Jumping to conclusions’ data-gathering

bias in psychosis and other psychiatric disorders — Two meta-analyses of comparisons between

patients and healthy individuals. Clinical Psychology Review 46 (Supplement C), 151-167.

Stefanis, N., Hanssen, M., Smirnis, N., Avramopoulos, D., Evdokimidis, I., Stefanis, C., Verdoux, H., Van Os,

J., 2002. Evidence that three dimensions of psychosis have a distribution in the general population.


Stilo, S., Gayer-Anderson, C., Beards, S., Bourque, F., Mondelli, V., Dazzan, P., Pariante, C., Di Forti, M.,

Murray, R., Morgan, C., 2017. Does social disadvantage explain the higher risk of psychosis in

immigrants? results from the eugei study in london. European Psychiatry 41, S65-S66.

Stompe, T., Willinger, U., Fischer, G., Meszaros, K., Berger, P., Strobl, R., Berger, K., Isenberg, E., Todd, R.,

Cloninger, C., 1998. The unified biosocial model of personality in schizophrenia families and controls.

Psychopathology 31 (1), 45-51.

Sun, M., Xue, Z., Zhang, W., Guo, R., Hu, A., Li, Y., Mwansisya, T.E., Zhou, L., Liu, C., Chen, X., 2017.

Psychotic-like experiences, trauma and related risk factors among “left-behind” children in China.

Schizophrenia research 181, 43-48.

Tandon, R., Keshavan, M.S., Nasrallah, H.A., 2008. Schizophrenia,“just the facts” what we know in 2008. 2.

Epidemiology and etiology. Schizophrenia Research 102 (1), 1-18.

Thompson, A., Papas, A., Bartholomeusz, C., Nelson, B., Yung, A., 2013. Externalized attributional bias in the

Ultra High Risk (UHR) for psychosis population. Psychiatry research 206 (2), 200-205.

Thompson, A.D., Nelson, B., Yuen, H.P., Lin, A., Amminger, G.P., McGorry, P.D., Wood, S.J., Yung, A.R.,

2014. Sexual trauma increases the risk of developing psychosis in an ultra high-risk "prodromal"

population. Schizophr Bull 40 (3), 697-706.

Thompson, J.L., Kelly, M., Kimhy, D., Harkavy-Friedman, J.M., Khan, S., Messinger, J.W., Schobel, S., Goetz,

R., Malaspina, D., Corcoran, C., 2009. Childhood trauma and prodromal symptoms among individuals

at clinical high risk for psychosis. Schizophrenia research 108 (1), 176-181.

van der Gaag, M., Schutz, C., Ten Napel, A., Landa, Y., Delespaul, P., Bak, M., Tschacher, W., de Hert, M.,

2013. Development of the Davos assessment of cognitive biases scale (DACOBS). Schizophr Res 144

(1-3), 63-71.

Van Os, J., Hanssen, M., Bijl, R.V., Ravelli, A., 2000. Strauss (1969) revisited: a psychosis continuum in the

general population? Schizophrenia Research 45 (1), 11-20.

Van Os, J., Linscott, R.J., Myin-Germeys, I., Delespaul, P., Krabbendam, L., 2009. A systematic review and

meta-analysis of the psychosis continuum: evidence for a psychosis proneness–persistence–impairment

model of psychotic disorder. Psychological medicine 39 (02), 179-195.

Varese, F., Bentall, R.P., 2011. The metacognitive beliefs account of hallucinatory experiences: a literature

review and meta-analysis. Clinical psychology review 31 (5), 850-864.

Varese, F., Smeets, F., Drukker, M., Lieverse, R., Lataster, T., Viechtbauer, W., Read, J., van Os, J., Bentall,

R.P., 2012. Childhood adversities increase the risk of psychosis: a meta-analysis of patient-control,

prospective-and cross-sectional cohort studies. Schizophrenia bulletin 38 (4), 661-671.


Vinogradov, S., Willis-Shore, J., Poole, J.H., Marten, E., Ober, B.A., Shenaut, G.K., 1997. Clinical and

neurocognitive aspects of source monitoring errors in schizophrenia. American Journal of Psychiatry

154 (11), 1530-1537.

Wang, L., Metzak, P.D., Woodward, T.S., 2011. Aberrant connectivity during self–other source monitoring in

schizophrenia. Schizophrenia research 125 (2), 136-142.

Warman, D.M., Lysaker, P.H., Martin, J.M., Davis, L., Haudenschield, S.L., 2007. Jumping to conclusions and

the continuum of delusional beliefs. Behaviour research and therapy 45 (6), 1255-1269.

Warman, D.M., Martin, J.M., Lysaker, P., 2013. Jumping to conclusions and delusions: the impact of discussion

of the bias on the bias. Schizophrenia research 150 (2), 575-579.

Waters, F., Allen, P., Aleman, A., Fernyhough, C., Woodward, T.S., Badcock, J.C., Barkus, E., Johns, L.,

Varese, F., Menon, M., 2012a. Auditory hallucinations in schizophrenia and nonschizophrenia

populations: a review and integrated model of cognitive mechanisms. Schizophrenia bulletin 38 (4),

683-693.

Waters, F., Woodward, T., Allen, P., Aleman, A., Sommer, I., 2012b. Self-recognition deficits in schizophrenia

patients with auditory hallucinations: a meta-analysis of the literature. Schizophrenia bulletin 38 (4),

741-750.

Weingartner, H.J., Andreason, P.J., Hommer, D.W., Sirocco, K.Y., Rio, D.E., Ruttimann, U.E., Rawlings, R.R.,

Eckardt, M.J., 1996. Monitoring the source of memory in detoxified alcoholics. Biol Psychiatry 40 (1),

43-53.

Wells, A., 1995. Meta-cognition and worry: A cognitive model of generalized anxiety disorder. Behavioural and

cognitive psychotherapy 23 (3), 301-320.

Wells, A., Matthews, G., 1996. Modelling cognition in emotional disorder: The S-REF model. Behaviour

research and therapy 34 (11), 881-888.

Woods, S.W., Walsh, B.C., Saksa, J.R., McGlashan, T.H., 2010. The case for including Attenuated Psychotic

Symptoms Syndrome in DSM-5 as a psychosis risk syndrome. Schizophrenia Research 123 (2), 199-

207.

Woodward, T.S., Menon, M., Whitman, J.C., 2007. Source monitoring biases and auditory hallucinations.

Cognitive Neuropsychiatry 12 (6), 477-494.

Yamasaki, S., Usami, S., Sasaki, R., Koike, S., Ando, S., Kitagawa, Y., Matamura, M., Fukushima, M.,

Yonehara, H., Foo, J.C., 2017. The association between changes in depression/anxiety and trajectories

of psychotic-like experiences over a year in adolescence. Schizophrenia research.

Yung, A.R., McGorry, P.D., 1996. The initial prodrome in psychosis: descriptive and qualitative aspects.

Australian and New Zealand Journal of Psychiatry 30 (5), 587-599.

Yung, A.R., McGorry, P.D., Francey, S.M., Nelson, B., Baker, K., Phillips, L.J., Berger, G., Amminger, G.P.,

2007. PACE: a specialised service for young people at risk of psychotic disorders. Med J Aust 187 (7

Suppl), S43-S46.

Yung, A.R., Yuen, H.P., Mcgorry, P.D., Phillips, L.J., Kelly, D., Dell'Olio, M., Francey, S.M., Cosgrave, E.M.,

Killackey, E., Stanford, C., 2005. Mapping the onset of psychosis: the comprehensive assessment of

at‐risk mental states. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry 39 (11‐12), 964-971.

Zammit, S., Kounali, D., Cannon, M., David, A.S., Gunnell, D., Heron, J., Jones, P.B., Lewis, S., Sullivan, S.,

Wolke, D., 2013. Psychotic experiences and psychotic disorders at age 18 in relation to psychotic

experiences at age 12 in a longitudinal population-based cohort study. American Journal of Psychiatry

170 (7), 742-750.


5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych

a. Omówienie głównych kierunków badawczych niezwiązanych z tematem cyklu

habilitacyjneg.

Prezentowane badania ujęte w cyklu habilitacyjnym stanowią istotny, ale nie jedyny obszar

prowadzonych przeze mnie badań. Poniżej opisałem pozostałe badania zrealizowane po

obronie doktoratu.

1. Trening meta-poznawczy dla pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii:

Gawęda, Ł., Krężołek, M., Olbryś, J., Turska, A., Kokoszka, A. Decreasing self-

reported cognitive biases and increasing clinical insight through meta-cognitive training

in patients with chronic schizophrenia. Journal of Behavior Therapy and Experimental

Psychiatry. 2015; 48: 98-104.

Badania zniekształceń poznawczych w psychozach zaowocowały różnymi formami

interwencji terapeutycznych. Nawiązanie przeze mnie kontaktu z Prof. Steffenem Moritzem z

Hamburga doprowadziło do rozpoczęcia prac nad polską wersją przygotowanego przez niego

wspólnie z dr Toddem Woodwardem z Vancouver treningu meta-poznawczego dla pacjentów

chorujących na schizofrenię. Pierwsze prace teoretyczne opublikowaliśmy wspólnie z Prof.

Moritzem oraz Profesorem Kokoszką w Psychiatrii Polskiej. W 2012 roku rozpocząłem wraz

z magistrantami Profesora Kokoszki prace nad badaniami skuteczności treningu meta-

poznawczego dla pacjentów chorujących przewlekle na schizofrenię. W 2015

opublikowaliśmy pracę przedstawiającą wyniki randomizowanego badania z grupą kontrolną

(treatment as usual). W badaniu wykazaliśmy, iż trening meta-poznawczy składający się z 8

modułów treningowych, prowadzony przez przeszkolonych studentów 4 roku psychologii

skutecznie redukuje niektóre zniekształcenia poznawcze. Zaobserwowano również poprawę w

zakresie urojeń. Jednocześnie jako jedno z pierwszych badań, wyniki sugerowały istotny

wpływ treningu meta-poznawczego na poprawę wglądu pacjentów. Według mojej najlepszej

wiedzy, było to pierwsze randomizowane badanie skuteczności interwencji psychologicznych

w schizofrenii przeprowadzone w Polsce.

Kowalski, J., Pankowski, D., Lew-Starowicz, M., Gawęda, Ł. Do specific

metacognitive training modules lead to specific cognitive cognitive change among


patients with schizophrenia? A single module pilot study. Psychosis. 2017; 9(3): 254-

259.

W kolejnym badaniu skuteczności treningu meta-poznawczego zadaliśmy pytanie o

specyficzność zmiany pod wpływem wybranych modułów treningu. Interesowało nas czy

moduł dotyczący przeskoku do konkluzji wpływa wybiórczo na przeskok do konkluzji.

Podobnie testowaliśmy wpływ modułu dotyczącego teorii umysłu. Jest to pierwsze badanie,

które testuje specyficzność oddziaływań zawartych w treningu meta-poznawczych.

Uważaliśmy, iż badanie tego typu pozwoli na ewentualną modyfikację treningu.

Wyniki tego pilotażowego badania wskazują, iż rzeczywiście można zaobserwować

specyficzny wpływ teorii umysłu na deficyty w obrębie jedynie tych procesów poznawczych.

Podobne wyniki obserwowano w przypadku przeskoku do konkluzji. Co istotne, zmianę

obserwowano już bezpośrednio po zakończeniu treningu. Jest to spójne z badaniami

wskazującymi, iż poprawa, szczególnie w zakresie przeskoku do konkluzji (Warman et al.,

2013), może być uzyskiwana relatywnie szybko. Nie zaobserwowaliśmy jednak

bezpośredniego przełożenia na poprawę objawową. Był to jednak spodziewany rezultat

wynikający najprawdopodobniej ze zbyt krótkiego czasu obserwacji i interwencji o

niewielkiej sile oddziaływania (jedno spotkanie).

Pankowski, D., Kowalski, J., Gawęda, Ł. The effectiveness of metacognitive training

for patients with schizophrenia: a narrative systematic review of studies published

between 2009 and 2015. Psychiatria Polska. 2016; 50(4):787-803.

W 2016 roku opublikowaliśmy w Psychiatrii Polskiej pracę podsumowującą badania na temat

skuteczności treningu meta-poznawczego. Jak wynika z prowadzonych przez nas analiz

trening meta-poznawczy ma szczególne znaczenie w poprawie w zakresie nasilenia urojeń.

Większość dostępnych badań wskazuje również istotny wpływ na przeskok do konkluzji.

Wydaje się jednocześnie, że trening meta-poznawczy, mimo, iż jest obiecującą i łatwo

dostępną formą pomocy terapeutycznej, to jednak wymaga dalszego rozwoju w celu

zwiększania jego skuteczności.

2. Zniekształcenia poznawcze w lęku i objawach depresji u osób zdrowych psychicznie


Gawęda, Ł., Kokoszka, A. The meta-cognitive beliefs as a mediator of the relationship

between Cloninger’s temperament and character dimensions and depressive and anxiety

symptoms among healthy subjects. Comprehensive Psychiatry. 2014; 55: 1029-1037.

Moje zainteresowania mechanizmami związków między osobowością a objawami

psychopatologicznymi, które opisałem wcześniej w kontekście kontinuum psychozy,

rozwijałem również w obszarze depresji i lęku. W 2014 w Comprehensive Psychiatry

wspólnie z Profesorem Kokoszką opublikowaliśmy pracę, w której wykazaliśmy, iż związek

depresji i lęku między opisywanymi wcześniej w literaturze cechami osobowości mediowany

jest przez dysfunkcjonalne przekonania meta-poznawcze. Najważniejszy wniosek płynący z

tego badania jest spójny z opisywanymi wcześniej badaniami w kontekście podatności na

psychozę. Związek między cechami temperamentu (np. unikanie szkody) i szczególnie

charakteru, a depresją i lękiem jest mediowany przez dysfunkcjonalne przekonania na temat

własnych myśli (przekonania meta-poznawcze). Nasze badanie pozwala na rozważanie cech

osobowości w interakcji z procesami poznawczymi w modelach podatności na objawy

depresji i lęku.

3. Znaczenie wieku dla procesów monitorowania źródła w schizofrenii

Gawęda, Ł. Does aging affect source monitoring and cognitive confidence in

schizophrenia? Preliminary results. Psychiatry Research. 2015; 228: 936-940.

Prowadzone przeze mnie badania monitorowania źródła i ich związku z objawami

psychozy oraz ryzykiem psychozy, które opisałem w ramach cyklu habilitacyjnego,

uzupełniłem w 2015 o badanie związków wieku z tym procesem. Jest to ważne pytanie,

dlatego, że wiek ma istotny wpływ na procesy podstawowe procesy poznawcze takie jak

pamięć czy uwaga. Większość badań monitorowania źródła nie brała tego czynnika pod

uwagę, jednocześnie rozpiętość wieku pacjentów włączanych do badań jest znaczna.

W badaniu porównałem młode osoby zdrowe (23.59 lat) i chorujące na schizofrenię (do

analogicznych grup osób starszych (57.40 i 53.90). Mimo, iż badanie wskazało, iż osoby

młodsze miały mniej trudności w zakresie zapamiętywania czynności i różnicowania

czynności nowe vs prezentowane, to nie obserwowano wpływu wieku na parametry

monitorowania źródła, które mają znaczenie, jak sugerują wcześniejsze badania, w objawach

psychotycznych. Wydaje się zatem, iż mylenie wyobrażeń i rzeczywistości jest niezależne od

wieku i wiąże się z przede wszystkim anomaliami percepcyjnymi (halucynacje), jak

wykazałem we wcześniejszych pracach opisanych w cyklu.


4. Znaczenie przekonań meta-poznawczych

Gawęda, Ł., Cichoń, E., Szczepanowski, R. Dysfunctional meta-cognitive beliefs mediate

the relation between temperament traits and hallucinations proneness in non-clinical

population. Psychiatry Research. 2015; 229: 1047-1051.

Obok opisanych przeze mnie i zawartych w cyklu badań (badania nr 9, 10 i 11) dotyczących

przekonań meta-poznawczych w kontinuum psychoz, prowadziliśmy wspólnie z dr hab.

Remigiuszem Szczepanowskim badania replikujące wcześniej opisane wyniki dotyczące

mediacyjnej roli przekonań meta-poznawczych w związku osobowości – podatność na

psychozę. Badanie to potwierdziło wcześniejsze wyniki, z tym wyjątkiem, że w tym badaniu

wykorzystaliśmy model temperamentu według Jana Strelaua (Regulacyjna Teoria

Temperamentu). Wyniki mogą sugerować, iż niezależnie uwzględnionego koncepcji

osobowości, zniekształcenia poznawcze mają znaczenie dla związku cech osobowości i

podatności na doświadczenia psychotyczne. (Badanie to nie zostało włączone do cyklu z tego

względu, iż zostało przeprowadzone przez zespół dr hab. Szczepanowskiego. Brałem udział w

jego projektowaniu oraz przygotowaniu publikacji. Wyniki były analizowane przez mgr

Cichoń).

Sellers, R., Gawęda, Ł., Wells, A., Morrison, A.P. The role of unhelpful metacognitive

beliefs in psychosis: Relationships with positive symptoms and negative affect. Psychiatry

Research. 2016; 246: 401-406.

Badając znaczenie przekonań meta-poznawczych miałem okazję współpracować z

autorem meta-poznawczego modelu psychopatologii (Prof. Wells) oraz autorem zastosowania

tego modelu w psychozach (Prof. Morrison). Wspólnie przeprowadziliśmy badanie na

relatywnie dużej próbie pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii (n= 159). Badanie miało na

celu sprawdzenie czy przekonania meta-poznawcze związane są silniej z objawami

psychotycznymi czy też raczej z ogólnym dyskomfortem emocjonalnym. Najważniejszy

wynik hierarchicznej analizy regresji wskazuje, iż przekonania meta-poznawcze przewidują

nasilenie ogólnego dyskomfortu bardziej niż częstotliwości występowania objawów


psychotycznych. Jest to istotny wynik sugerujący, iż przekonania meta-poznawcze mogą nie

być wybiórczo związane z konkretnymi doświadczeniami psychotycznymi. Raczej mają

znaczenia dla poziomu doświadczanego dyskomfortu. Należy jednak zaznaczyć, iż częstość

doświadczeń psychotycznych jest istotne związana z objawami depresji czy lęku (praca nr

11), jak sugerują opisane przeze mnie wcześniej badania. W praktyce zjawiska te przenikają

się i należy je rozpatrywać łącznie.

5. Adaptacja skali do pomiaru doświadczeń urojeniowych

Prochwicz, K., Gawęda, Ł. The polish version of the Peters et al. Delusion Inventory:

factor analysis, reliability and the prevalence of delusion-like experiences in the Polish

population. Psychiatria Polska. 2015; 49: 1203-1222.

Przed doktoratem przygotowałem adaptację skali do badania doświadczeń podobnych

do halucynacji (Gaweda and Kokoszka, 2011). Z kolei w 2015 roku wspólnie z dr Katarzyną

Prochwicz z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego przygotowaliśmy polską

adaptację najpopularniejszej skali badania doświadczeń podobnych do urojeń w populacji

ogólnej (Skala Urojeń Peters, Peter’s Delusional Inventory, PDI). Obie skale umożliwiły

badania dotyczące kontinuum doświadczeń psychotycznych, które opisałem w cyklu.

Właściwości psychometryczne testowaliśmy na próbie 421 osób zdrowych psychicznie.

Przygotowano polską wersję językową w procedurze tłumaczenia zwrotnego. Wyniki

wskazywały na dobre właściwości psychometryczne skali. Jednocześnie opisaliśmy

występowanie doświadczeń podobnych do urojeń w populacji osób zdrowych psychicznie.

Średnio 31.25% (SD= 17.25) osób potwierdziło występowanie co najmniej jednego

doświadczenia. Najwięcej osób doświadczało aluzji na swój temat lub komunikatów o

podwójnym znaczeniu (79.8%). Z kolei najrzadszym doświadczeniem było poczucie gnicia

wnętrzności, które występowało jednie u 2.3% osób, ale jednocześnie było to najbardziej

niepokojące doświadczenie. Szczegółowe wyniki opisano w publikacji. Badanie potwierdziło

dobre właściwości psychometryczne skali PDI oraz pokazało rozkład częstości

poszczególnych doświadczeń w populacji ogólnej. Zgodnie z hipotezą kontinuum psychozy,

widać wyraźnie, że część doświadczeń jest znacznie bardziej powszechna i wiąże się z

niewielkim niepokojem, a część jest bliższa stanom klinicznym i wiąże się z wyższym

poziomem stresu.


6. Znaczenie zdolności komunikacyjnych u osób z rozpoznaniem schizofrenii

Adamczyk, P., Daren, A., Sułecka, A., Błądziński, P., Cichocki, Ł., Kalisz, A., Gawęda,

Ł., Cechnicki, A. Do better communication skills promote sheltered employment in

schizophrenia. Schizophrenia Research. 2016; 176: 331-339.

Kolejnym tematem realizowanym we współpracy z zespołem dr hab. Andrzeja

Cechnickiego było badanie związku zdolności komunikacyjnych z pracą w warunkach

chronionych u osób z rozpoznaniem schizofrenii. Porównano osoby chorujące na

schizofrenię, które pracują w warunkach chronionych (n= 33) do osób, które chorują na

schizofrenię ale nie pracują (n= 29) oraz osób zdrowych psychicznie (n= 31). Wyniki badania

wskazują, iż pacjenci z rozpoznaniem schizofrenii, którzy pracują mają istotnie lepsze

zdolności komunikacyjne. Jednocześnie nie wykazano różnic międzygrupowych w

podstawowych procesach poznawczych, takich jak funkcje wykonawcze czy bezpośrednia i

odroczona pamięć werbalna. Badanie miało charakter poprzeczny, więc trudno wnioskować o

związkach przyczynowo-skutkowych. Wydaje się jednak, iż trening interpersonalny w postaci

korzystania ze wsparcia zakładów pracy chronionej może kształtować zdolności

komunikacyjne. Jednocześnie osoby o lepszych zdolnościach komunikacyjnych mogą

aktywnie poszukiwać pracy oraz utrzymywać się w niej. Badanie sugeruje jednak, iż

zdolności komunikacyjne, inaczej niż podstawowe funkcje poznawcze, są istotne dla osób

chorujących na schizofrenię, które podejmują pracę.

7. Rola dyskomfortu emocjonalnego w związku osobowości z podatnością na psychozę.

Prochwicz, K., Gawęda, Ł. Depression and anxiety mediate the relationship between

temperament and character and psychotic-like experiences in healthy subjects. Psychiatry

Research. 2016; 246: 195-202.

Projekt realizowany we współpracy z dr Katarzyną Prochwicz z Instytutu Psychologii

Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Jestem autorem korespondencyjnym pracy).

Celem pracy było sprawdzenie roli lęku i objawów depresji w związku cech osobowości i

podatności na psychozę u osób zdrowych psychicznie (n= 491). Wykorzystano metody

kwestionariuszowe do oceny objawów podobnych do objawów psychotycznych, cech

osobowości (TCI), lęku (STAI) oraz depresji (BDI). Przeprowadzono analizę korelacji oraz

mediacji.


Wyniki potwierdziły związki cech temperamentu oraz charakteru z zarówno

pozytywnym, jak i negatywnym wymiarem doświadczeń podobnych do objawów

psychotycznych. Wynik ten jest spójny z prowadzonymi wcześniej przez nas badaniami

(badania nr 5 i 10). Zaobserwowano, że cechy osobowości związane są zarówno z częstością

występowania doświadczeń psychotycznych, jak również dystresem z nimi związanym.

Wyniki analizy mediacji wskazują, iż związek osobowości i podatności na psychozę

mediowany jest przez dyskomfort emocjonalny (objawy lęku i depresji). Obserwowano

jedynie częściową mediację, co sugeruje, iż również inne, nie brane pod uwagę w tym

badaniu, czynniki mogą mieć znaczenie. Wynik ten jest spójny z modelem proponowanym

przez Garety i in (2001), którzy zwracają uwagę, iż jedną ze ścieżek prowadzących do

objawów psychotycznych są dysfunkcje w zakresie regulacji emocjonalnej.

8. Mechanizmy przeskoku do konkluzji u osób z podatnością na psychozę

Moritz, S., Goritz, A.N., Balzan, R., Gawęda, Ł., Kulagin, S.C., Andreou, C. (2017). A

New Paradigm to Measure Probabilistic Reasoning and a Possible Answer to the Question

Why Psychosis-Prone Individuals Jump to Conclusions. Journal of Abnormal Psychology.

2017; 126(4):406-415.

Projekt ten, realizowany w ramach mojego stażu podoktorskiego w ośrodku w Hamburgu

kierowanym przez Prof. Moritza, dotyczył walidacji nowego zadania poznawczego do oceny

przeskoku do konkluzji w warunkach, które pozwalały jednocześnie na badanie

mechanizmów tego zniekształcenia poznawczego w odniesieniu do podatności na psychozę u

osób zdrowych psychicznie. Badanie przeprowadzono za pomocą narzędzia badawczego

umożliwiającego ocenę behawioralną przeskoku do konkluzji poprzez platformę internetową.

Umożliwiło to badanie dużej próby (n= 1230). Wyniki badania potwierdzają związki

podatności na psychozę u osób zdrowych psychicznie z przeskokiem do konkluzji.

Jednocześnie wyniki sugerują, iż osoby z wysoką predyspozycją do doświadczeń

psychotycznych mają obniżony próg podejmowania decyzji, co jest spójne z hipotezą Moritza

i in. (Moritz et al., 2017b). Analiza mediacji wskazywała, iż związek przeskoku do konkluzji i

podatności na psychozę mediowany jest przez niski próg podejmowania decyzji (ang.

deciosion threshold) oraz wstępne wysokie określenie poprawności podjętej decyzji (ang.

initial probability). Badanie sugeruje również, iż przeskok do konkluzji jest związany

jednocześnie z presją czasu.


9. Procesy psychologiczne związane ze skargami somatycznymi w przewlekłej obturacyjnej

choroby płuc.

Holas, P., Michałowski, J., Gawęda, Ł., Domagała-Kulawik, J. Agoraphobic avoidance

predicts emotional distress and increased physical concerns in chronic obstructive

pulmonary disease. Respiratory Medicine. 2017; 128: 7-12.

Ta publikacja jest efektem mojej współpracy z dr Holasem z Uniwersytetu

Warszawskiego. Praca dotyczyła znaczenia unikania behawioralnego dla dystresu

emocjonalnego oraz wzrostu skarg na nieprzyjemne doznania cielesne u osób z przewlekłą

obturacyjną chorobą płuc (POChP). Praca ta była prowadzona w ramach projektu rozumienia

psychologicznych mechanizmów POChP w ramach projektu dr Holasa. Osoby z POChP mają

skłonność do redukcji swojego zaangażowania w różne aktywności ze względu na

przewidywanie możliwości bezdechu. Niewiele jednak wiadomo na temat mechanizmów tego

unikania oraz jego wpływu na emocjonalny dyskomfort i skargi somatyczne. W badaniu

porównano 48 osób z POChP oraz 48 osób zdrowych. Wyniki badania wskazują, iż tendencja

do agorafobicznego unikania związana jest ze wzrostem emocjonalnego dyskomfortu oraz

wzrostu skarg somatycznych. Paradoksalnie więc unikanie może intensyfikować negatywne

skutki emocjonalne u osób z POChP. Wynik ten może mieć znaczenie dla podejmowania

interwencji terapeutycznych mających na celu redukcję dyskmofrotu emocjonalnego poprzez

zwiększanie aktywności i zapobieganie unikania.

10. Znaczenie interakcji czynników środowiskowych i genetycznych w schizofrenii i

zaburzeniach dwubiegunowych

Misiak, B., Stramecki, F., Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Sąsiadek MM, Moustafa AA,

Frydecka D. Interactions Between Variation in Candidate Genes and Environmental

Factors in the Etiology of Schizophrenia and Bipolar Disorder: a Systematic Review.

Molecular Neurobiology. In Press; doi: 10.1007/s12035-017-0708-y.

Powyższa praca jest efektem mojej współpracy z zespołem dr hab. Frydeckiej i dr

Misiaka, którzy prowadzą badania na temat genetycznych uwarunkowań schizofrenii.

Opublikowana w prestiżowym czasopiśmie Molecular Neurobiology praca jest

systematycznym przeglądem badań interakcji czynników środowiskowych i genetycznych

(GxE) i ich znaczenia dla etiologii schizofrenii i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.

Praca wskazuje na istotne znacznie interakcji czynników środowiskowych takich jak

ekspozycja na stresujące wydarzenia życiowe czy nadużywanie marihuany, z polimorfizmami

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28822116

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28822116


genów COMT, BDNF i FKBP5 mają wpływ na etiologię oraz przebieg schizofrenii i zaburzeń

afektywnych dwubiegunowych. Wnioski z przeglądu wskazują jednocześnie na potrzebę

dalszych badań, szczególnie badań podłużnych obejmujących duże próby. Brakuje również

badań uwzględniających zniekształcenia poznawcze, jako potencjalny mechanizm opisywanej

interakcji GxE. (Obecnie wraz z zespołem dr hab. Frydeckiej i dr Misiaka planujemy

przeprowadzenie badania, które będzie testowało związki genów ze zniekształceniami

poznawczymi u osób w grupie ryzyka psychoz).

11. Ponadto jestem również autorem rozdziału w podręczniku do psychiatrii.

Gawęda, Ł.. Psychiatria Tom III (red. Wciórka, Rybakowski i Pużyński). Wrocław:

Elsevier Urban & Partner. 2012. Terapia funkcji poznawczych Str. 359-361.

b. Referaty na zjazdach

Wystapienia:

Gawęda, Ł. Trening meta-poznawczy dla pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii –

wprowadzenie do nowej metody. 3rd International Conference of the Polish Association for

Cognitive-Behavioral Therapy, 06.2009, Warszawa.

Gawęda, Ł ., Szymanski, J. ‘Nowe metody w psychoterapii psychoz – trening meta-

poznawczy’. XLIII Zjazd Psychiatrów Polskich, 23-26.06.2010, Poznań.

Gawęda, Ł. Wlaściwości psychometryczne skali poczucia wplywu na przebieg choroby w

schizofrenii. XLIII Zjazd Psychiatrow Polskich, 23-26.06.2010, Poznań

Gawęda, Ł., Szymanski, J. Trening meta-poznawczy dla osób z rozpoznaniem psychoz

schizofrenicznych jako metoda wspomagajaca. (Warsztaty). IV Miedzynarodowa Konferencja

Naukowo-Szkoleniowa. Optymalizacja leczenia w psychiatrii. 9-11.12. 2010, Wisła.

Gawęda, Ł. Zaburzenia funkcji poznawczych w schizofrenii. Możliwości terapii.

Gawęda, Ł. Znaczenie badań podstawowych w rozumieniu psychologicznych mechanizmów

psychoz oraz ich wykorzystanie w tworzeniu programów terapeutycznych. Przykład treningu

meta-poznawczego. 17.10.2015, Konfernecja Trzech Sekcji, Sekcji Naukowej Psychoterapii,

PTP, Krakow.

Gawęda, Ł., Stefaniak, I. Precongress workshops: CBT for psychosis. ‘Best practice in

psychological therapies for psychosis: A contemporary and global perspective ‘The 18th

International Congress of ISPS, 22 -25.08.2013

Gaweda, L. ‘Poznawcze modele psychoz. Od badań podstawowych do interwencji

terapeutycznych’. Konferencja Integracja a Praktyka Psychoterapii - Integracyjne podejscie

do psychoterapii psychoz. 28.11.2015, Warszawa.

Nelson, B., Li, E., Whitford, T., Gaweda, L.,Koren, D., Leitan, L., Sass, L., Lavoie, S., Self

disturbance: A construct to integrate phenomenology and neurocognition in early psychosis?

IEPA 10 Early Intervention In Mental Healt, 20-22.10.2016, Milan.

Gawęda, Ł. ‘Procesy meta-poznawcze w psychozach’. II Krajowa Konferencja Psychologii

Klinicznej. 24-26.11.2016, Poznań.

Cyrkot, T., Cichon, E., Gawęda, Ł., Szczepanowski, R. Badania empiryczne zwiazków

metapoznania z teorią umysłu w populacji osób z zaburzeniami osobowości borderline. II

Krajowa Konferencja Psychologii Klinicznej. 24-26.11.2016, Poznań.


Gawęda, Ł. Rozwój i znaczenie zniekształceń poznawczych w kontekście kształtowania

ryzyka rozwoju psychozy. VIII konferencja czasopisma „Psychiatria”, 12.05.2017,

Warszawa.

Postery:

Gawęda, Ł., Kokoszka, A., Moritz, S. Further evidence for an impaired discrimination

between imagined and performed actions in schizophrenia. 2nd Schizophrenia International

Research Society Conference, 14-18.04.2012, Florence.

Bohaterewicz, B., Biezynska, M., Gawęda, Ł. Resting state brain activity differences among

patients with schizophrenia with suicical ideations. Aspects of Neuroscience Conference, 24 –

26.11.2016. Warszawa.

Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Cella, M. Cognitive biases, personality and dimensions of

psychotic-like experiences in the general populations. 4th Schizophrenia International

Research Society Conference, 5-9-04.2014, Florence.

Krezolek, M., Banaszak, B., Gawęda, Ł. Związek przeskoku do konkluzji z

funkcjonowaniem neuropoznawczym u osób chorujących na schizofrenię. II Krajowa

Konferencja Psychologii Klinicznej. 24-26.11.2016, Poznań.

Gawęda, Ł., Krezolek, M., Banaszak, B., Witkowska, A. The relationship between cognitive

biases and social functioning in schizophrenia. The 9th International Congress of Cognitive

Psychotherapy, 29.06 – 01.07.2017, Cluj-Napoca, Rumunia.

Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Krezolek, M., Klosowska, J., Staszkiewicz, M., Moritz, S. A

brief and reliable assessment of cognitive distortions in the continuum of psychosis? A Polish

version of the Davos Assessment of Cognitive Biases (DACOBS-18). The 9th International

Congress of Cognitive Psychotherapy, 29.06 – 01.07.2017, Cluj-Napoca, Rumunia.

Gawęda, Ł., Prochwicz, K., Klosowska, J., Kotowicz, K., Frydecka, D., Misiak, B.,

Bladzinski, P., Mak, M., Samochowiec, A., Cechnicki, A. Cognitve biases, but not attachment

styles, mediate the relationship between the risk of psychosis and traumatic life events. A

non-clinical study. The 9th International Congress of Cognitive Psychotherapy, 29.06 –

01.07.2017, Cluj-Napoca, Rumunia.

c. Kierowanie lub udział w projektach badawczych

(Projekty krajowe)

04. 2012 – 04. 2015 Kierownik grantu badawczego uzyskanego w ramach programu

Iuventus Plus 2011 pt.: „Neuronalne korelaty aktywności

wyobrażeniowej oraz różnicowania wyobrażeń i rzeczywistości

w schizofrenii. Badanie fMRI w paradygmacie monitorowania

źródła”. (04.2012 – 04.2014). MNiSW, kwota: 163 400 zł

06.2015 – 06.2016 Kierownik grantu dla młodych naukowców finansowane w

wewnętrznych środków WUM „Związki procesów

monitorowania źródła i zniekształceń poznawczych z

funkcjonowaniem neuropoznawczym oraz funkcjonowaniem

ogólnym u pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii”. Kwota:

15 700 zł.

06.2016 – 06.2017 Kierownik grantu dla młodych naukowców finansowanego

przez Warszawski Uniwersytet Medyczny „Związki

wczesnodziecięcej traumy oraz stylów przywiązania ze


zniekształceniami poznawczymi w schizofrenii”. Kwota: 10 000

zł.

10.2015 – (…) Wykonawca w grancie kierowanym przez dr hab. Remigiusza

Szczepanowskiego „Psychopatologia metapoznania:

perspektywa integracyjna w kontekście biologiczno-

poznawczych modeli halucynacji, fobii i urojeń”. NCN, OPUS.

Kwota: 443 00 zł.

05.2016 – (…) Opiekun naukowy grantu mgr Martyny Krężołek z programu

Preludium NCN. „Mechanizmy neuropoznawcze i ich związki z

funkcjonowaniem społecznym osób chorujących na

schizofrenię”. Kwota: 68 492 zł.

03.2017 – (…) Kierownik grantu pt. „Interakcja pomiędzy traumą, osobowością

a funkcjami poznawczymi jako predyktor zwiększonego

rozwoju psychozy w populacji osób w wieku 18 - 35 lat.

Badanie prospektywne. Finansowany ze środków Narodowego

Centrum Nauki, OPUS. Kwota: 970 975 zł.

(Projekty międzynarodowe):

2015 – (…) Współpracownik badawczy (analiza danych, przygotowywanie

publikacji) w projekcie kierowanym przez dr Barnaby Nelsona,

Melbourne, Australia. Tytuł: ‘Self-disturbances and

neurocognition in at risk states for psychosis’. Efektem projektu

jest publikacja nr 3 opisana w cyklu publikacji.

2015 – 2017 Wykonawca w międzynarodowym projekcie dotyczących różnic

międzykulturowych w doświadczaniu objawów podobnych do

halucynacji oraz mechanizmów z nimi związanych. Kierownik

dr Sara Siddi, Barcelona. Tytuł projektu: „Electronic -

Hallucination-like experiences – Cross-cultural International

Consortium (ECLECTIC)”.

d. Nagrody i wyróżnienia

Stypendia zagraniczne

08.2016 – 08.2018 Stypendium post-doc finansowane z programu Mobilność Plus

MNiSW w Clinical Neuropsychology Unit, Department of Psychiatry

and Psychotherapy, Medical Center Hamburg-Eppendorf, Germany

(opiekun prof. Steffen Moritz).

08.2014 Dwutygodniowy pobyt naukowy do Institute of Psychiatry, King’s

College, Londyn w ramach stypendium START Fundacji Nauki

Polskiej

07.2010 – 08.2010 Stypendium naukowe Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej

(DAAD) w Klinice Psychiatrii i Psychoterapii uniwersytetu w


Hamburgu. Osoba przyjmująca prof. Steffen Moritz. W trakcie

stypendium realizacja projektu badawczego oraz przygotowanie

publikacji.

Stypendia i nagrody

2015 – (…) Laureat trzyletniego stypendium Ministra Szkolnictwa Wyższego i

Nauki dla wybitnych młodych naukowców.

2014 Laureat stypendium „START” Fundacji na Rzecz Nauki

Polskiej.

2015 Laureat stypendium „START” Fundacji na Rzecz Nauki

Polskiej.

2011 Nagroda dydaktyczna za wzorowe prowadzenie zajęć

dydaktycznych w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej

przyznawana przez Dziekana Wydziału Psychologii.

2012 Indywidualna nagroda Rektora Warszawskiego Uniwersytetu

Medycznego za rozprawę doktorską.

2012 Druga nagroda przyznawana przez Cognitive Neuropsychiatry

za prezentowany poster na międzynarodowym kongresie 3rd

Biennial Schizophrenia International Research Society

Conference 14-18 April, 2012 Florence, Italy.

2012 Nagroda dydaktyczna za wzorowe prowadzenie zajęć

dydaktycznych w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej

przyznawana przez Dziekana Wydziału Psychologii.


Medycznego za publikację naukową.


Medycznego za publikacje naukowe.

2015 Zespołowa nagroda Rektora Warszawskiego Uniwersytetu

Medycznego za publikacje naukowe.

2015 Nagroda im. Prof. P. Jaśkowskiego przyznana przez Klub

Miłośników Listy Filadelfijskiej za publikacje o wysokim

wskaźniku IF.

2017 Pierwsza nagroda za najlepszą prezentację posteru na

konferencji the 9th Internatonal Congress of Cognitive

Psychotherapy, Cluj Napoca, Rumunia.


e. Recenzowanie prac

Byłem powoływany jako recenzent prac w następujących czasopismach:

Archives of Psychiatric Nursing; Cognitive, Affective and Behavioral Neuroscience;

Cognitive Neuropsychiatry; PLoS ONE; Psychological Medicine; Schizophrenia Research;

Psychiatry Research; BMC Psychiatry; Clinical Psychology and Psychotherapy; Journal of

Behavior Therapy and Experimental Psychiatry; Journal of Nervous and Mental Disease;

European Psychiatry; Frontiers in Psychiatry; Frontiers in Psychology; Neuroscience and

Biobehavioral Reviews; Psychosis; Acta Neurobiological Experimenale; The Journal of Child

Psychology and Psychiatry; BMJ Open; Postępy Psychiatrii i Neurologii; Zeitschrifts fur

Psychologie.

Byłem również recenzentem prac magisterskich na kierunku pielęgniarstwo

Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

f. Członek komitetu redakcyjnego:

Od 09.2017 jestem członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma naukowego z

listy JCT – Psychiatry Research [IF= 2.548]. (link do strony -

https://www.journals.elsevier.com/psychiatry-research/editorial-board).

Od 2016 jestem członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma naukowego Annals

of Depression and Anxiety (http://austinpublishinggroup.com/depression-

anxiety/editorialBoard.php)

g. Członkostwo w towarzystwach naukowych:

Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczo-Behawioralnej

Jestem członkiem międzynarodowego towarzystwa naukowego: The International

Society for Psychological and Societal Approaches to Psychosis (ISPS).

6. Działalność dydaktyczna i popularyzatorska

Prowadzenie zajęć dydaktycznych:

Od 2008 roku prowadzę zajęcia dydaktyczne dla studentów psychologii (Uniwersytet

SWPS, Warszawa), medycyny (Warszawski Uniwersytet Medyczny), pielęgniarstwa

(WUM) oraz ratownictwa medycznego (WUM).

- w latach 2014 – 2016 prowadziłem autorski program zajęć dla studentów

psychologii pod tytułem „Nowe trendu w psychoterapii psychoz”.

- w latach 2008 – 2016 prowadziłem zajęcia z zakresu klinicznej praktyki w

psychiatrii dla studentów psychologii, których celem było nabycie podstaw

https://www.journals.elsevier.com/psychiatry-research/editorial-board


teoretycznych i praktycznych umiejętności doprowadzenia postępowania

diagnostycznego w psychiatrii.

- w latach 2008 – 2016 – prowadziłem zajęcia z zakresu psychologii zaburzeń

psychicznych dla studentów medycyny;

- w latach 2008- 2016 prowadziłem zajęcia z zakresu podstaw psychoterapii dla

studentów pielęgniarstwa oraz fizjoterapii (Warszawski Uniwersytet Medyczny).

- 2012 – (…) Przygotowanie i prowadzenie warsztatów na temat psychoterapii

psychoz z wykorzystaniem treningu meta-poznawczego dla uczestników 4-letniego

kursy psychoterapii CBT, Centrum Terapii CBT, Warszawa.

-2016 – (…) Przygotowanie oraz prowadzenie seminarium i warsztatów na temat

psychoterapii zaburzeń psychotycznych z wykorzystaniem grupowego i

indywidualnego treningu meta-poznawczego, Podyplomowa Szkoła Psychoterapii

Poznawczo-Behawioralnej, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

Promotorstwo prac magisterskich:

W latach 2014 – 2017 prowadziłem seminarium magisterskie dla studentów

psychologii na Wydziale Psychologii, Uniwersytetu SWPS w Warszawie.

Wypromowałem łącznie 10 prac magisterskich studentów psychologii w języku

polskim oraz 1 pracę w języku angielskim. Wszystkie prace koncentrowały się na

zagadnieniach związanych z poznawczymi mechanizmami zaburzeń psychicznych lub

ich kontinuum. Poniżej wykaz prac.

1. Autor: Mgr Bartosz Bohaterewicz, tytuł pracy: „Różnice w homogeniczności

regionalnej – spoczynkowej aktywności mózgu, u pacjentów z diagnozą

schizofrenii posiadających myśli samobójcze”, 2016, Wydział Psychologii,

Uniwersytet SWPS, Warszawa.

2. Autor: mgr Wojciech Wnuk, tytuł pracy: „Dysfunkcjonalne przekonania meta-

poznawcze jako mediator w związkach między wymiarami temperamentu i

charakteru a depresją, lękiem i samooceną u zdrowej młodzieży w wieku 15-17

lat.”, 2016, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

3. Autor: mgr Aleksandra Jabłońska, tytuł pracy: „Wpływ dystrakcji na

zniekształcenia poznawcze u osób chorujących na schizofrenię”, 2016, Wydział

Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

4. Autor: mgr Nadia Urbańska, tytuł pracy: „Wpływ treningu meta-poznawczego na

monitorowanie źródła u osób zdrowych psychicznie”, 2016, Wydział Psychologii,

Uniwersytet SWPS, Warszawa.

5. Autor: mgr Daryna Mileuskaya, tytuł pracy: „A mediating role of cognitive biases

in the relationships between stressful life events and psychotic-like experiences in

migrants”, 2016, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

6. Autor: mgr Jakub Greń, tytuł pracy: „Zniekształcenia poznawcze jako mediator

związku traumy i doświadczeń podobnych do psychotycznych u osób zdrowych

psychicznie”, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

7. Autor: mgr Paula Włodarczyk, tytuł pracy: „Myśli samobójcze wśród dzieci i

młodzieży kontaktującej się z Telefonem Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111

w latach 2012-2015”, 2016, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.


8. Autor: mgr Paweł Lewicki, tytuł pracy: „Związek między religijnością katolików,

a zniekształceniami poznawczymi i doświadczeniami podobnymi do

psychotycznych”, 2017, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

9. Autor: mgr Anna Gulczyńska, tytuł: „Nasilenie doświadczeń podobnych do

psychotycznych u osób cierpiących na depresję i ich związek z osobowością”,

2017, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

10. Autor: mgr Agata Kaszuba, tytuł pracy: „Przekonania meta-poznawcze jako

zmienna pośrednicząca w związku między temperamentem i charakterem według

koncepcji Cloningera a objawami depresji u osób z depresją”, 2017, Wydział

Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

11. Autor: mgr Magdalena Malinowska, tytuł pracy: Rola dysfunkcjonalnych

schematów poznawczych w związku między wymiarami temperamentu i

charakteru wg koncepcji Roberta Cloningera oraz objawów lęku i depresji u osób

z diagnozą depresji. 2017, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, Warszawa.

7. Wspolpraca naukowa.

1. Prof. Steffen Moritz, Departament of Psychiatry and Psychotherapy,

Universitatklinikum Eppendorf, Hamburg - monitorowanie źródła w schizofrenii;

wpływ stresu na zniekształcenia poznawcze w schizofrenii.

2. dr Todd S. Woodward, Departament of Psychiatry, University of British Columbia -

monitorowanie źródła w halucynacjach słuchowych.

3. dr Matteo Cella, Institute of Psychiatry, King’s College, London -osobowości,

zniekształcenia poznawcze w doświadczeniach psychicznych podobnych do objawów

psychotycznych w populacji ogólnej.

4. Dr Barnaby Nelson, Orygen Youth Center, Melbourne Australia - neuropoznawcze

mechanizmy monitorowania źródła u osób z wysokim ryzykiem rozwoju psychoz.

5. Dr Ryan Balzan, Flinders University, Adelaide, Australia - zniekształcenia poznawcze

w schizofrenii.

6. Dr Katarzyna Prochwicz - zniekształcenia poznawcze oraz osobowości w

doświadczeniach podobnych do objawów psychotycznych.

7. Dr hab. Remigiusz Szczepanowski, USWPS Wrocław - procesy meta-poznawcze w

schizofrenii.

8. Dr hab. Andrzej Cechnicki, Zakład Psychiatrii Środowiskowej, CM UJ, Kraków -

interakcja traumy, osobowości i procesów poznawczych w kształtowaniu ryzyka

psychozy w populacji ogólnej.

9. Dr hab. Dorota Frydecka, Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu -

interakcja traumy, osobowości i procesów poznawczych w kształtowaniu ryzyka

psychozy w populacji ogólnej.

10. Dr Weronika Dębowska, Środowiskowa Pracownia Nowych Zastosowań

Diagnostycznych Jądrowego Rezonansu Magnetycznego, PAN - neuronalne korelaty

procesów monitorowania źródła w schizofrenii.

8. Podsumowanie dorobku naukowego.

Łącznie jestem autorem lub współautorem 34 publikacji, w tym 28 publikacji powstało po

uzyskaniu stopnia doktora


Na mój dorobek naukowy składają się:

28 publikacji znajdujących się na w bazie Journal Citation Report

W tym 25 artykuly opublikowane po doktoracie (24 oryginalne prace

badawcze, 1 praca przegladowa; 16 prac opublikowalem jako pierwszy autor; w

kolejnych dwoch pracach bylem autorem korespondencyjnym)

3 prace opublikowane przed doktoratem (wszystkie pierwszoautorskie).

6 prac opublikowałem spoza listy JCR

3 przed doktoratem (1 jako pierwszy autor)

3 po uzyskaniu doktoratu (wszystkie pierwszoautorskie).

Ponadto opublikowałem rozdział w podręczniku akademickim.

Sumaryczna punktacja za opublikowane przeze mnie prace wynosi:

Przed doktoratem: IF= 0.699, MNiSW= 47 pkt.

Po doktoracie : IF= 73.392, MNiSW= 765 pkt. (jako pierwszy lub

korespondencyjny autor= IF= 51.559, MNiSW= 545 pkt.)

Łącznie : IF= 75.101, MNiSW= 830.

Aktualna liczba cytowań prac (z wyłączeniem autocytowań) na podstawie Web of

Science (12.12.2017)= 81,

Indeks Hirscha (Web of Science, 12.12.2017)= 6.

OPIS DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH Dr n …...Autoreferat Dr Łukasz Gawęda 1 AUTOREFERAT OPIS...

Documents

Transcript of OPIS DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH Dr n …...Autoreferat Dr Łukasz Gawęda 1 AUTOREFERAT OPIS...