1

หนวยท 1 หนวยของสงมชวตและการด ารงชวตของพช

สงมชวตเซลลเดยวหมายถง สงมชวตประกอบดวยเซลลเพยงเซลลเดยว มสมบตในการด ารงชวตเหมอนสงมชวตหลายเซลล สงมชวตหลายเซลล หมายถง สงมชวตทประกอบดวยเซลลมากกวา 1 เซลล เซลล เปนหนวยพนฐานทเลกทสดของสงมชวตมสวนประกอบทส าคญ คอ เยอหมเซลลไซโทพลาซมและนวเคลยส เครองมอชวยขยายขอบเขตของประสาทสมผสทางตา เชน แวนขยาย ใชส าหรบดวตถทขนาดเลกใหเหนขนาดขยายขน กลองจลทรรศนใหส าหรบดวตถทมองดวยตาเปลาไมเหนใหมขนาดใหญ เปนตน เซลลพชและเซลลสตวมสวนประกอบทเหมอนกนและแตกตางกน ดงน ตาราง เปรยบเทยบลกษณะเซลลพชและเซลลสตว

ตนไมประกอบดวย ราก ล าตน ใบ และดอก รากมหนาทดดน าและธาตอาหาร โดยใชขนราก ล าตนชใบและดอก ใบสงเคราะห

ดวยแสง ดอกสรางเมลดเพอสบพนธ การแพร (diffusion) หมายถง การเคลอนทของโมเลกลของสารจากบรเวณทมโมเลกลของสารนนมากไปยงบรเวณทมโมเลกลของสารนนนอย การออสโมซส (osmosis) หมายถง การแพรของน า โดยผานเยอเลอกผาน อนภาคน าเคลอนทเขาสเซลลขนรากโดยผานเยอหมเซลลดวยวธออสโมซส สวน ธาตอาหารเคลอนทเขาสเซลลดวยวธการแพร

6. ไซโทพลาซม ม ม

5. นวเคลยส ม ม

4.คลอโรพลาสต ม ไมม

3. เยอหมเซลล ม ม

2. ผนงเซลล ม ไมม

1. รปราง สเหลยม กลม

สวนประกอบ เซลลพช เซลลสตว

2

เนอเยอล าเลยงน า หรอไซเลม (xylem) ท าหนาทล าเลยงน าและธาตอาหารจากดนขนสใบเพอสรางอาหาร เนอเยอล าเลยงอาหาร หรอโฟลเอม (phloem) ท าหนาทล าเลยงอาหารทสรางจากใบ ไปเลยงเซลลทวล าตนพช ปจจยทมผลตอการล าเลยงน าของพช ไดแก การคายน าของพช อณหภม ปรมาณน าในดน ความชนในอากาศ และแสงแดด การสบพนธของพช แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1. การสบพนธแบบอาศยเพศ เปนการสบพนธทอาศยเซลลสบพนธเพศผและเพศเมยผสมกนท าใหไดเมลดและงอกเปนตนใหมได

2. การสบพนธแบบไมอาศยเพศของพช เปนการสบพนธทไมตองอาศยเซลลสบพนธ สามารถใชสวนตาง ๆ ของพชท าการขยายพนธได เชน ใบของตนตายใบเปน ล าตนของขง หรอใชวธการขยายพนธพชโดยการตดตา การตอน การโคลน การเพาะเลยงเนอเยอ เปนตน

การถายเรณ (pollination) คอ การทละอองเรณของเกสรเพศผตกลงบนยอดเกสรเพศเมย โดยอาศยลม แมลง น า และการกระท าของมนษย

การปฏสนธ (fertilization) คอ การทนวเคลยสของเซลลสบพนธเพศผผสมกบนวเคลยสของออวลในรงไข

ดอกไมประกอบดวยกลบเลยง กลบดอก เกสรเพศผ และเกสรเพศเมย ดอกไมแตละชนดมลกษณะและสวนประกอบแตกตางกน

- ดอกครบสวน หมายถง ดอกไมทมสวนประกอบครบ 4 สวน - ดอกไมครบสวน หมายถง ดอกไมทมสวนประกอบไมครบ 4 สวน - ดอกสมบรณเพศ หมายถง ดอกไมทมทงเกสรเพศผและเกสรเพศเมย - ดอกไมสมบรณเพศ หมายถง ดอกไมทมเฉพาะเกสรเพศผ หรอเกสรเพศเมยเพยงอยางเดยว

พชมการตอบสนองตอสงเราตางๆ เชน แสง อณหภม การสมผส ฮอรโมน เปนตน เพอการด ารงชวตของพช

ปจจยทจ าเปนตอการสงเคราะหดวยแสงของพช ไดแก แสง คารบอนไดออกไซด คลอโรฟลล และน า สมการของกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช (การสรางอาหารของพช) แกสคารบอนไดออกไซด + น า น าตาล + แกสออกซเจน + น า

เทคโนโลยชวภาพ หมายถง การน าความรพนฐานเกยวกบสงมชวตไปใชใหเกดประโยชนตงแตการขยายพนธสงมชวตตาง ๆ เทคโนโลยชวภาพทใชในการขยายพนธ ปรบปรงพนธ และเพมผลผลตของพช เชน การโคลน การเพาะเลยงเนอเยอ พนธวศวกรรม จเอม เปนตน

แสง คลอโรฟลล

แปง

3

แบบฝกหดทชดท 1

ตอนท 1 จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. อปกรณทใชในการศกษามสวนประกอบของเซลลหรอสงมชวตขนาดเลกๆ คอ .............................................. 2. หากเราตองการใหภาพทเหนจากกลองจลทรรศนมขนาดใหญขน ท าไดโดย.................................................... ........................................................................................................................................................................... 3. เมอดจลนทรยดวยกลองจลทรรศน โดยใชเลนสใกลตาทมก าลงขยาย 30 เทา และเลนสใกลวตถทม ก าลงขยาย 80 เทา เราจะมองเหนภาพจลนทรยขนาด 240 มลลไมครอน แสดงวาขนาดของจลนทรยเทากบ ...................................... มลลไมครอน 4. เซลลพชตางจากเซลลสตว คอ........................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 5. นวเคลยสมหนาท.............................................................................................................................................. 6. เยอเลอกผาน คอ ............................................................................................................................................... และท าหนาท.................................................................................................................................................... 7. สวนประกอบใดของเซลลทมหนาทส าคญในกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช.................................... 8. แกสออกซเจนในกระบลวนการหายใจของพชใชวธ..............................................................ในการเขาสเซลล 9. การทสารละลายภายนอกเซลลมความเขมขนนอยกวาสารละลายภายในเซลล เรยกวา...................................... 10. เครองมอทใชวดแรงดนทเกดจากกระบวนการออสโมซส คอ .......................................................................

ตอนท 2 จงเขยนเครองหมาย √ หนาขอความทถกตอง และเขยนเครอง × หนาขอความทไมถกตอง

............ 1. นวเคลยสมหนาทควบคมการถายทอดลกษณะตางๆ ของสงมชวต และควบคมกระบวนการ เมแทบอลซมของเซลล ............ 2. สตวสามารถสรางอาหารไดเอง ............ 3. เซลลเปนหนวยทเลกทสดของสงมชวต ............ 4. คลอโรพลาสตเปนออรแกเนลทเกยวของกบกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช ............ 5. เยอหมเซลลพบไดทงเซลลพชและและเซลลสตว ............ 6. ขนาดของภาพทเหนจากกลองจลทรรศนมขนาดเลกกวาขนาดของวตถเสมอ ............ 7. เซลลคมเปนเซลลพเศษทพบเฉพาะในเซลลสตวเทานน ............ 8. น าในดนจะเขาสเซลลขนรากของพชไดโดยวธการแพร ............ 9. การคายน ามผลตอการล าเลยงน าและแรธาตในพช ............ 10. แรงดนเตงในเซลลพช เกดจากการทน าในเซลลออสโมซสออกสภายนอกเซลล

4

แบบฝกหดชดท 2 ตอนท 1 จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. การสงเคราะหดวยแสงคอ.................................................................................................................................. 2. ปจจยทสงผลตอการสงเคราะหดวยแสง ไดแก ................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... 3. ผลตภณฑทไดจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง ไดแก ............................................................................... ........................................................................................................................................................................... 4. หนาทของคลอโรฟลลในคลอโรพลาสต คอ .................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 5. สารเรมตนในการสงเคราะหดวยแสง ไดแก .................................................................................................... 6. พชล าเลยงน าและแรธาตไปยงสวนตางๆ ของพช โดย...................................................................................... 7. กระบวนการคายน าจะเกดขนท.......................................................................................................................... 8. กระบวนการทเกยวของกบการคายน าของพช คอ ............................................................................................ 9. ทศทางการล าเลยงอาหารของพช คอ ................................................................................................................ 10. พชล าเลยงอาหารจากใบสสวนตางๆ ของพชโดย ........................................................................................... 11. กระบวนการทพชใชในการดดซมแรธาตตางๆ เขาสรากของพช คอ .............................................................. 12. พชบางชนดมการผลดใบในฤดหนาวเพอ........................................................................................................

5

หนวยท 2 สารและสมบตของสาร

สมบตของสาร คอ ลกษณะเฉพาะตวของสารแตละชนด ซงสามารถจ าแนกสมบตของสารได 2 ประเภท คอ 1. สมบตทางกายภาพ เปนสมบตทบงบอกถงลกษณะภายนอก ซงสามารถทดสอบและสงเกตไดงาย ๆ เชน ลกษณะเนอสาร สถานะ ส จดเดอด จดหลอมเหลว ความแขง เปนตน และ 2. สมบตทางเคม เปนสมบตทใชปฏกรยาเคม เปนตวบงช เชน การตดไฟ การเกดสนม เปนตน การจ าแนกประเภทของสาร สามารถจ าแนกสารออกเปนกลม ๆ ตามสถานะ เนอสาร หรอเกณฑอนทก าหนดขน การจ าแนกประเภทสารสามารถจ าแนกไดหลายแบบขนอยกบเกณฑทใช การจ าแนกประเภทสารโดยใชสถานะเปนเกณฑ จ าแนกไดเปนของแขง ของเหลว และแกส ซงสารแตละสถานะมสมบต (ความหนาแนน การรกษารปทรง ปรมาตร การไหล การแพร) แตกตางกน

พลงงานกบการเปลยนสถานะของสาร 1. การเปลยนสถานะทเปนการเปลยนแปลงแบบดดความรอน ไดแก ของเหลว เรยก การหลอมเหลว

1) ของแขงเปลยนสถานะไปเปนของเหลว เรยก การหลอมเหลว 2) ของเหลวเปลยนสถานะไปเปนแกส เรยก การเดอด / การระเหย 3) ของแขงเปลยนสถานะไปเปนแกส เรยก การระเหด 2. การเปลยนสถานะทเปนการเปลยนแปลงแบบคายความรอน ไดแก 1) แกสเปลยนสถานะไปเปนของเหลว เรยก การควบแนน 2) ของเหลวเปลยนสถานะไปเปนของแขง เรยก การเยอกแขง 3) แกสเปลยนสถานะไปเปนของแขง เรยก การควบแนน จดหลอมเหลว คออณหภมขณะทของแขงเปลยนสถานะเปนของเหลว จดเยอกแขง คอ อณหภมขณะทของเหลวเปลยนสถานะเปนของแขง จดเดอด คอ อณหภมขณะทของเหลวเปลยนสถานะเปนแกส จดควบแนน คอ อณหภมขณะทแกสเปลยนสถานะเปนของเหลว การจ าแนกประเภทสารโดยใชเนอสารเปนเกณฑ จ าแนกสารไดเปน 2 ประเภท คอ สารเนอผสม และสารเนอเดยว - สารเนอผสม (heterogeneous substance) คอ สารทลกษณะเนอสารไมกลมกลนกน เชน น าแปงดบ น าโคลน เปนตน

- สารเนอเดยว (homogeneous substance) คอ สารทมลกษณะเนอสารกลมกลนกน จ าแนกไดเปน 2 ประเภท คอ สารบรสทธ และสารละลาย

6

การจ าแนกประเภทสารโดยใชอนภาคเปนเกณฑ จ าแนกสารไดเปน 3 ประเภท คอ สารละลาย คอลลอยด และสารแขวนลอย - สารละลาย (solute) คอ สารเนอเดยวทเกดจากสารตงแต 2 ชนดขนไปผสมรวมกน โดยอตราสวนของการผสมไมคงท เชน น าเกลอ น าหวาน เปนตน

- คอลลอยด (colliod) คอ ของผสมทมลกษณะขน ประกอบดวย อนภาคของสาร ชนดหนงหรอหลายชนดลอยกระจายอยในตวกลาง เชน น านม เจลล น าสลด ฝ นละอองในอากาศ เปนตน

- สารแขวนลอย (suspension) คอ สารเนอผสมทมองเหนอนภาคของสารชนดหนงหรอหลายชนดลอยกระจายอยในสารอกชนดหนงทเปนตวกลาง เมอทงไวจะตกตะกอนและสามารถแยก สารทแขวนลอยอยในสารเนอผสมออกมาไดโดยการกรอง เชน น าแปง น าโคลน เปนตน ตาราง ขนาดอนภาคและสมบตของสารละลาย คอลลอยด และสารแขวนลอย

สารละลาย หมายถง สารทไดจากสาร 2 ชนดขนไปมาละลายรวมเปนเนอเดยวกน โดยไมสามารถใชการสงเกตดวยตาเปลา แลวบอกวาสารใดเปนสารใด

สารละลายประกอบดวยตวท าละลายและตวละลาย ในการบงชวาสารใดเปนตวท าละลาย และสารใดเปนตวละลาย พจารณาสงตางๆ ดงน 1. ตวท าละลายและตวละลายมสถานะเดยวกน สารทมปรมาณนอยกวา เรยกวา ตวละลาย สารทมปรมาณมากกวา เรยกวา ตวท าละลาย 2. ตวท าละลายและตวละลายมสถานะตางกน สารทมสถานะเหมอนกบสารละลายจดวาเปนตวท าละลาย สารทมสถานะตางไปจดวาเปนตวละลาย

สมบตในการละลายของสาร ไดแก 1. ความสามารถในการละลายของสาร ขนกบชนดของตวท าละลายและตวละลาย

2. สารชนดเดยวกนละลายในตวท าละลายตางชนดกนไดตางกน 3. สารตางชนดกนละลายในตวท าละลายชนดเดยวกนไดตางกน ปจจยทมผลตอการละลายของสาร ไดแก ชนดของตวท าละลาย ชนดของตวละลาย อณหภม และความดน ความเขมขนของสารละลาย หมายถง ปรมาณของตวท าละลายในสารละลาย นยมบอกความเขมขนของสารละลายเปนปรมาตร หรอมวลของตวละลายในสารละลาย 100 cm3

ขนาดอนภาค

(เสนผานศนยกลาง)

ไมผานทงกระดาษกรอง และเซลโลเฟน

นอยกวา 10-7 เซนตเมตร 10-7 - 10-4 เซนตเมตร มากกวา 10-4 เซนตเมตร

ผานไดเฉพาะ กระดาษกรอง

ผานไดทงกระดาษกรอง และเซลโลเฟน

ผลการทดสอบ

ดวยการกรอง

ชนดของของผสม สารละลาย คอลลอยด สารแขวนลอย

7

- สารละลายเขมขน หมายถง สารละลายทมปรมาณตวละลายมาก - สารละลายเจอจาง หมายถง สารละลายทมปรมาณตวละลายนอย - สารละลายอมตว หมายถง สารละลายทมปรมาณตวละลายอยเตมทจนไมสามารถ

ละลายไดอกทอณหภมขณะนน หนวยของความเขมขนของสารละลาย 1. รอยละโดยมวลตอปรมาตร คอ มวลของตวละลายในสารละลาย 100 cm3 เชน น าเชอมมความเขมขนรอยละ 35 โดยมวลตอปรมาตร หมายความวา สารละลาย 100 cm3 มน าตาลทรายละลายอย 35 g 2. รอยละโดยปรมาตรตอปรมาตร คอปรมาตรของตวละลายในสารละลาย 100 cm3 เชนแอลกอฮอลมความเขมขนรอยละ 70 โดยปรมาตร หมายความวา สารละลาย 100 cm3 มเอทานอลอย 70 cm3 3. รอยละโดยมวลตอมวล คอ มวลของตวละลาย 100 g เชน น าเกลอมความเขมขน รอยละ 30 โดยมวลตอมวล หมายความวา สารละลาย 100 g มเกลอละลายอย 30 g

การละลายของสาร จะมการเปลยนแปลงพลงงานความรอนมาเกยวของ โดยการละลายของสารบางชนดหลงการละลายมอณหภมต าลง จดเปนการละลายแบบดดความรอน และการละลายของสารบางชนดหลงการละลายมอณหภมสงขน จดเปนการละลายแบบคายความรอน

สารละลาย จ าแนกออกเปน 3 กลม โดยใชความเปนกรด – เบส เปนเกณฑในการจ าแนก ดงน 1. สารทเปลยนสกระดาษลตมสจากสน าเงนเปนสแดง แสดงวา สารนนมสมบตเปนกรด 2. สารทเปลยนสกระดาษลตมสจากสแดงเปนสน าเงน แสดงวา สารนนมสมบตเปนเบส 3. สารทไมเปลยนสกระดาษลตมสทงสองส แสดงวา สารนนมสมบตเปนกลาง

อปกรณทใชบงชความเปนกรด – เบสของสาร เชน กระดาษลตมส (litmus paper) กระดาษพเอช (pH paper) พเอช มเตอร (pH meter) ยนเวอรซลอนดเคเตอร (universal indicator) เปนตน

อนดเคเตอร เปนสารทใชตรวจสอบความเปนกรด – เบสของสารละลาย เชน เมทลเรดเมทลออเรนจ ฟนอลฟทาลน เปนตน

คา pH คอ การระบระดบความเปนกรด – เบสของสารละลาย โดยสารละลายทม pH ต ากวา 7 มสมบตเปนกรด สารละลายทม pH เทากบ 7 มสมบตเปนกลาง และสารละลายทม pH มากกวา 7 มสมบตเปนเบส

8

ตาราง การเปรยบเทยบสมบตของสารละลายกรดและสารละลายเบส

สารละลาย

1. โซเดยมไฮโดรเจนคารบอเนต (ผงฟ) 2. แคลเซยมไฮดรอกไซด (น าปนใส) 3. โซเดยมไฮดรอกไซด (โซดาไฟ) 4. น าสบ

1. กรดแอซตก (น าสมสายช) 2. น ายาลางหองน า 3. น าอดลม 4. น ามะนาว

1. ท าปฏกรยากบอะลมเนยม เกดฟองแกส และท าให อะลมเนยมผกรอน 2. ท าปฏกรยากบแอมโมเนยม- ไนเตรตเกดแกสทมกลนฉน คอ แกสแอมโมเนย 3. ท าปฏกรยากบน ามนพชหรอ น ามนสตวจะไดสารประเภทสบ

1. กระดาษลตมส เปลยนสจากสน าเงนเปนสแดง เปลยนสจากสแดงเปนสน าเงน กรด เบส

สมบตของสารละลาย

5. ตวอยางสารในชวตประจ าวน

4. การเกดปฏกรยา

1. ท าปฏกรยากบโลหะเกดแกส ไฮโดรเจนและท าใหโลหะ ผกรอน 2. ท าปฏกรยากบหนปนเกดแกส คารบอนไดออกไซด และท าให หนปนผกรอน 3. กดกรอนพลาสตก

2. รสชาต รสเปรยว รสฝาด

3. สารละลายฟนอลฟทาลน ไมเปลยนส เปลยนจากไมมสเปนสชมพเขม

9

แบบฝกหดชดท 1

ตอนท 1 จงเขยนเครองหมาย √ หนาขอความทถกตอง และเขยนเครอง × หนาขอความทไมถกตอง

……… 1. สารละลายเปนสารเนอผสม ……… 2. สารประกอบทกชนดเปนสารบรสทธ ……… 3. ธาตทกชนดเปนสารเนอเดยว ……… 4. สารเนอเดยวทกชนดเปนสารประกอบ ……… 5. สารละลายบางชนดเปนธาต ……… 6. โลหะเปนธาตชนดหนง ……… 7. สารละลายบางชนดเปนของผสม ……… 8. สารบรสทธบางชนดเปนของผสม ……… 9. สารละลาย คอลลอยด สารแขวนลอย เปนสารเนอผสม ……… 10. สารละลายทกชนดเปนสารเนอเดยว …….... 11. สารแขวนลอยเปนสารเนอเดยวทมลกษณะขนมวหรอตกตะกอน ……… 12. เมอผานล าแสงเลกๆ เขาไปในคอลลอยดจะเหนเปนล าแสงเกดจากการกระเจงของแสง ……… 13. อมลซฟายเออร (emulsifier) เปนสารทเตมลงไปเพอท าหนาทเปนตวประสาน ……… 14. สารประกอบของอมลชนในน านมคอโปรตนเคซน ……… 15. น าสมสายชสามารถรวมตวเปนน ามนพชได ……… 16. หมอกและน ากะทจดเปนคอลลอยด ……… 17. สารละลายสามารถผานกระดาษกรอง แตไมผานกระดาษเซลโลเฟน ……… 18. สารแขวนลอยคอสารทมขนาดอนภาคใหญกวา 10-4 cm ……… 19. คอลลอยดเกดการตกผลกได ……… 20. น ายอยกบไขมนมตวประสานคอน าด

ตอนท 2 จงจ าแนกสารทก าหนดใหตอไปนวาเปนสารละลาย ธาต สารประกอบ หรอสารเนอผสม 1. แกสออกซเจน 5. ทองเหลอง 9. แกสคารบอนไดออกไซด 13. น าสมสายช 2. ดนทราย 6. น าตาลทราย 10. พรกเกลอ 14. แอลกอฮอลลางแผล3. สารหน 7. น าเชอม 11. ไอโอดน 15. ก ามะถน 4. ทองแดง 8. น า 12. น าเกลอ

1. สารละลาย ไดแก.......................................................................................................................................... 2. ธาต ไดแก..................................................................................................................................................... 3. สารประกอบ ไดแก..................................................................................................................................... 4. สารเนอผสม ไดแก.......................................................................................................................................

10

ตอนท 3 จงอธบายหรอแสดงวธค านวณการหาความเขมขนของสารละลายตอไปน 1. ถาตองการเตรยมน าเกลอใหมความเขมขนรอยละ 5 โดยมวลตอปรมาตร จ านวน 50 ลกบาศกเซนตเมตร จะมวธอยางไร ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................... 2. แมคาขนมหวานเตรยมน าเชอมโดยใชน าตาลทราย 10 กรม แลวเตมน าจนมปรมาตร 200 ลกบาศกเมตร จะไดน าเชอมมความเขมขนเทาใดโดยมวลตอปรมาตร .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 3. แอลกอฮอลลางแผลมความเขมขนรอยละ 70 โดยปรมาตร ในแอลกอฮอลลางแผล 80 ลกบาศกเซนตเมตร จะมแอลกอฮอลและน าละลายอยเทาใด ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... 4. เมอละลายเกลอแกง 5 กรม ในน า 45 ลกบาศกเซนตเมตร สารละลายทไดมความเขมขนรอยละเทาใด โดยมวลตอปรมาตร ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

5. น าเกลอเขมขนรอยละ 10 โดยมวลตอปรมาตร จ านวน 500 ลกบาศกเซนตเมตร เมอแบงน าเกลอนอกมา 100 ลกบาศกเซนตเมตร แลวเตมน าจนครบ 200 ลกบาศกเซนตเมตร น าเกลอทไดจะมความเขมขนเทาใด ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

11

ตอนท 4 จงบอกการเปลยนแปลงสของกระดาษลตมสทเกดขน เมอทดสอบกบสารตอไปน โดยน าตวอกษร ก ข หรอ ค ไปใสทดานหนาของแตละขอ ก. สแดงเมอทดสอบกบกระดาษลตมสสน าเงน ข. สน าเงนเมอทดสอบกบกระดาษลตมสสแดง ค. ไมเปลยนแปลงเมอทดสอบกบกระดาษลตมสมทงสแดงและสน าเงน .............1. น าอดลม ………….6. ปยยเรย .............2. น าปนใส ................7. โซดาแอช .............3. น าขเถา ................8. น ายอยในกระเพาะอาหาร .............4. น ากลน ................9. ดนประสว .............5. น ามะนาว ..............10. น าโซดา

ตอนท 5 จงตอบค าถามตอไปนใหถกตองและไดใจความสมบรณ 1. กรดอนทรยและกรดแรเปนกรดออนหรอไม เพราะเหตใด ...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

2. กรดท าปฏกรยากบเหลกไดแกสไฮโดรเจนเสมอใชหรอไม เพราะเหตใด ............................................................................................................................................................................ ...........................................................................................................................................................................

3. น าโซดา น าสมสายช น ามะนาว มสมบตเปนกรดทงหมดใชหรอไม เพราะเหตใด ...........................................................................................................................................................................

4. สารใดๆ ทมคา pH ต ากวา 7 แสดงวามสมบตเปนเบสใชหรอไม เพราะเหตใด ...........................................................................................................................................................................

5. น าน ามนมะพราวผสมกบเบส จะไดสบเกดขนใชหรอไม เพราะเหตใด ...........................................................................................................................................................................

6. เมอทดสอบน าปนใสดวยกระดาษลตมส จะเปลยนสกระดาษลตมสจากสน าเงนเปนสแดงใชหรอไม เพราะเหตใด......................................................................................................................................................

7. ดอกอญชญ ดอกชบา ดอกพระหง สามารถน ามาใชตรวจสอบความเปนกรด-เบสของสารละลายแทน กระดาษลตมสไดหรอไม เพราะเหตใด............................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

8. พจารณาจากน านม เลอด น าฝน และน าด เลอดมคา pH สงสดใชหรอไม เพราะเหตใด................................... ..........................................................................................................................................................................

12

หนวยท 3 การเคลอนทของวตถ

ปรมาณทางกายภาพแบงเปน 2 ประเภท คอ 1. ปรมาณสเกลาร เปนปรมาณทขนาดเพยงอยางเดยว และ 2. ปรมาณเวกเตอร เปนปรมาณทมทงขนาดและทศทาง การเคลอนทของวตถเกยวของกบระยะทาง การกระจด อตราเรว และความเรว ระยะทาง คอ ความยาวทวดตามแนวทางการเคลอนทของวตถ จากต าแหนงเรมตนไปยงต าแหนงสดทาย การกระจด คอ เวกเตอรทชต าแหนงสดทายของวตถเทยบกบต าแหนงเรมตน อตราเรว คอ ระยะทางทวตถเคลอนทไดในหนงหนวยเวลา ความเรว คอ การกระจดของวตถในหนงหนวยเวลา

การเคลอนทของวตถ

คอ การเปลยนต าแหนงของวตถนนเอง เมอวตถมการเคลอนท สงทเกยวของกบการเคลอนท ไดแก 1. ระยะทาง 2. การกระจด 3. อตราเรว 4. ความเรว 5. ความเรง 6. เวลา

ต าแหนง ระยะทาง และการกระจด ( Position Distance and Displacement )

ระยะทาง คอ ความยาวทวดตามเสนทางการเคลอนทของวตถ จดเปนปรมาณสเกลลาร

การกระจด คอ ระยะทวดจากจดตงตนของการเคลอนท ตรงไปยงต าแหนงทวตถอยในขณะนน โดยไมสนใจวาวตถจะมเสนทางการเคลอนทเปนอยางไร จดเปนปรมาณเวกเตอร

ในขณะทวตถมการเคลอนท ไดระยะทางและการกระจดในเวลาเดยวกน และตองใชเวลาในการเคลอนท จงท าใหเกดปรมาณสมพนธขน ปรมาณดงกลาวคอ

อตราเรว คอ ระยะทางทวตถเคลอนทไดในหนงหนวยเวลา จดเปนเปรมาณสเกลลาร หนวยในระบบเอสไอ มหนวยเปน เมตร/วนาท

13

ความเรว คอ ขนาดของการกระจดทวตถเคลอนทไดในหนงหนวยเวลา จดเปนปรมาณเวกเตอร ใชหนวยเดยวกบอตราเรว สมการแสดงความสมพนธของอตราเรว ระยะทาง และเวลาเปนดงน ให v เปนคาอตราเรวหรอความเรว s เปนระยะทางหรอการกระจด t เปนเวลาทใชในการเคลอนท

จะไดความสมพนธ คอ

อตราเรว และความเรว เปนปรมาณทแสดงใหทราบลกษณะการเคลอนทของวตถ ถาในทก ๆ หนวยเวลาของการเคลอนทวตถเคลอนทดวยขนาดของอตราเรว หรอ ความเรวเทากนตลอดการเคลอนท เรยกวาวตถเคลอนทดวยอตราเรวสม าเสมอหรออตราเรวคงท ถาพจารณาแลวพบวาในแตละหนวยเวลาของการเคลอนทวตถเคลอนทดวยอตราเรวหรอความเรวทแตกตางกน กลาววา วตถเคลอนทดวยอตราเรง หรอ ความเรง ในกรณนการหาคาอตราเรวหรอความเรว หาไดสองลกษณะคอ

อตราเรวขณะใดขณะหนง หรอความเรวขณะใดขณะหนง เปนการหาคาอตราเรวหรอความเรวในชวงเวลาสน ๆ ชวงใดชวงหนงของการเคลอนท อตราเรวเฉลยหรอความเรวเฉลย เปนการหาคาอตราเรวหรอความเรวหลงจากมการเคลอนท โดยค านวณหาจากการเฉลยระยะทางทงหมดของการเคลอนทในหนงหนวยเวลาของการเคลอนท หรอการเฉลยการกระจดของการเคลอนทในหนงหนวยเวลา

14

แบบฝกหดท 3 การเคลอนทของวตถ ตอนท 1 จงน าอกษรหนาขอความดานขามาเตมลงในชองวางหนาขอความทางซายมอทสมพนธกน …………1. มะมวงสกหลนจากตน ก. แรงหมน …………2. ดอกยางรถยนต ข. แรงสศนยกลาง ...............3. เครองตดกระดาษ ค. คานอนดบ 1 …………4. การผลกประตใหเปดออก ง. คานอนดบ 2 …………5. แรงรวมของแรงยอยทกระท าตอวตถชนเดยวกน จ. คานอนดบ 3 …………6. ไมกวาด ฉ. แรงโนมถวง ..............7. การขวางลกบอลใหกระเดงออกมาจากก าแพง ช. แรงเสยดทาน ..............8. แรงทมทศทางเขาหาศนยกลางของวงกลม ซ. แรงลพธ ..............9. ความเรง ฌ. การเคลอนทแบบวถโคง ............10. การฉดน าจากสายยาง ญ. แรงดงในเสนเชอก ............11. กรรไกรตดกระดาษ ฎ. ปรมาณเวกเตอร ............12. แรงทเกดขนในขณะแขวนวตถ ฏ. ปรมาณสเกลาร ฐ. กฎขอท 1 ของนวตน ฑ. กฎขอท 2 ของนวตน ตอนท 2 จงตอบค าถาม หรอแสดงวธค านวณใหถกตอง 1. การกระจด ระยะทาง เวลา อตราเรว ความเรว ความเรง น าหนก มวล สนามไฟฟา ความหนาแนน จากปรมาณดงกลาวขางตน ใหจ าแนกชนดของปรมาณใหถกตอง 1.1 ปรมาณเวกเตอร ไดแก............................................................................................................................... 1.2 ปรมาณสเกลาร ไดแก................................................................................................................................ 2. ก าหนดเวกเตอร ดงน A B C

จงหาเวกเตอร A + B + C (เมอ A = 1 หนวย B = 3 หนวย และ C = 3 หนวย)

15

3. รถยนตคนหนงแลนไปทางทศตะวนตกเปนระยะทาง 50 กโลเมตร ในเวลา 30 นาท หลงจากนนแลนไปทาง ทศเหนอ 30 กโลเมตร ในเวลา 15 นาท จงเขยนแผนผงแสดงการเดนทาง และค านวณหาระยะทาง การกระจด อตราเรวเฉลย ความเรวของรถคนน (มาตรสวน 1 cm: 10 Km) 4. เดกคนหนงเดนทางจากบานไปทางทศตะวนออกถงตลาดเปนระยะทาง 6 กโลเมตร แลวเดนตอไปทางทศใต อก 8 กโลเมตร กถงโรงเรยนใชเวลาไป 20 นาท จงเขยนแผนผงแสดงการเดนทาง และค านวณหา ระยะทาง การกระจด อตราเรวเฉลย ความเรว (มาตรสวน 1 cm: 1 Km)

16

หนวยท 4 พลงงานความรอน

พลงงานความรอน หรอ พลงงานอณหภาพ เปน รปแบบหนงของพลงงาน มนษยเราไดพลงงานความรอนมาจากหลายแหงดวยกน เชน จากดวงอาทตย, พลงงานในของเหลวรอนใตพนพภพ , การเผาไหมของเชอเพลง, พลงงานไฟฟา, พลงงานนวเคลยร, พลงงานน าในหมอตมน า, พลงงานเปลวไฟ ผลของความรอนท าใหสารเกดการเปลยนแปลง เชน อณหภมสงขน หรอมการเปลยนสถานะไป และนอกจากนแลว พลงงานความรอน ยงสามารถท าใหเกดการเปลยนแปลงทางเคมไดอกดวย

หนวยทใชวดปรมาณความรอน คอ แคลอร โดยใชเครองมอทเรยกวา แคลอรมเตอร

อณหภมและหนวยวด

ในชวตประจ าวนเราจะคนเคยกบการใชพลงงานความรอน (thermal energy) อยเสมอ พลงงานความรอนเปนพลงงานทสามารถถายเทจากทหนงไปยงอกทหนงได อนเนองมาจากการเปลยนแปลงอณหภม เมอวตถดดกลนพลงงานความรอนจะท าใหวตถมอณหภมสงขน จงเกดการถายเทพลงงานความรอนใหกบวตถอนทมอณหภมต ากวา ซงตนก าเนดของพลงงานความรอนมาจากดวงทตย การเผาไหมของเชอเพลง การขดถกนของวตถ และจากพลงงานไฟฟา วตถเมอไดรบพลงงานความรอนจะมอณหภมสงขน อณหภมเปนปรมาณทบอกใหทราบถงระดบความรอนของวตถ เครองมอทใชวดอณหภมมหลายชนดทนยมใชกนมากคอ เทอรมอมเตอร ซงเปนเครองมอทใชหลกการขยายตวของของเหลวเมอไดรบความรอน มลกษณะเปนหลอดแกวยาว ปลายทงสองขางปด ปลายหลอดขางหนงเปนกระเปาะ ซงบรรจของเหลวทขยายตวไดงายเมอไดรบความรอน และหดตวไดงายเมอไดรบความเยน ของเหลวทบรรจอยภายในเทอรมอมเตอรนยมใชปรอทซงมสเงน แตบางทกใชแอลกอฮอลผสมสบรรจในเทอรมอมเตอรแทนปรอท

หนวยทใชวดอณหภมทนยมกนอยางแพรหลายคอ องศาเซลเซยส ( C) องศาฟาเรนไฮต ( F) และเคลวน (K) โดยก าหนดวา อณหภมทเปนจดเยอกแขงของน าบรสทธ คอ 0 องศาเซลเซยส หรอ 32 องศาฟาเรนไฮต หรอ 273 เคลวน และอณหภมทเปนจดเดอดของน าบรสทธ คอ 100 องศาเซลเซยส หรอ 212 องศาฟาเรนไฮต หรอ 373 เคลวน

- การถายโอนพลงงานความรอนของสาร ไดแก การน าความรอนเปนการถายโอนพลงงานความรอนโดยการสนของโมเลกลของสาร การพาความรอน เปนการถายโอนพลงงาน ความรอนโดยโมเลกลของสารเคลอนทไปดวย การแผรงสความรอน เปนการถายโอนพลงงาน ความรอนจากคลนแมเหลกไฟฟา - วตถทแตกตางกนมสมบตในการดดกลนและคายความรอนไดตางกน - เมอวตถสองสงอยในสมดลความรอน วตถทงสองมอณหภมเทากน

17

แบบฝกหดท 4 พลงงานความรอน

ตอนท 1 จงน าตวอกษรทางขวามอมาเตมลงในชองวางทางซายมอทสมพนธกน ………..1. ลมบก ก. ผลของแรงทกระท าตอวตถท าใหวตถเคลอนทตามแนวแรง ………..2. ตวควบคมอณหภม ข. เคลวน ………..3. พลงงานศกย ค. พลงงานทมอยในวตถทก าลงเคลอนท ………..4. การน าความรอน ง. พลงงานทสะสมอยในวตถทอยนง ………..5. ลมทะเล จ. เกดในเวลากลางคน ………..6. การพาความรอน ฉ. เกดในเวลากลางวน ……….7. พลงงานจลน ช. การอาบน า ……….8. กฎการอนรกษพลงงาน ซ. ชอนโลหะจมในน ารอน ……….9. งาน ฌ. ทองเหลองและเหลก ……...10. หนวยทใชวดอณหภม ญ. พลงงานไมสญหายแตเปลยนรปใหมได

ตอนท 2 จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ 1. เครองมอทใชวดเพอบอกระดบความรอน เรยกวา............................................................................................. 2. ทจบหหมอทท าจากพลาสตกสด าเพอปองกนสงใด........................................................................................... 3. การถายโอนความรอนม.........วธ ไดแก............................................................................................................. 4. การถายโอนความรอนมหลกการคอ.................................................................................................................. 5. การถายโอนความรอนโดยวธใดทไมตองอาศยตวกลาง.................................................................................... 6. การเกดลมบก-ลมทะเลเกดจากการถายโอนความรอนโดยวธใด....................................................................... 7. การหงขาวดวยหมอหงขาวไฟฟา เกยวของกบพลงงานรปใดบาง..................................................................... 8. ชาวนาทใสเสอสด าอยกลางแดดจะรสกรอนกวาคนทใสเสอสอน เพราะ......................................................... 9. สารชนดหนงมจดเดอดท 75 องศาเซลเซยส จะมอณหภมกองศาเคลวน (แสดงวธค านวณ) .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 10. วดอณหภมของอากาศในหองเรยนได 25 องศาเซลเซยส จะมคาเทากบกองศาฟาเรนไฮต .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................

18

หนวยท 5 เรองบรรยากาศ

บรรยากาศของโลก คอ อากาศทหอหมโลกของเราอยโดยรอบ โดยมขอบเขตนบจากระดบน าทะเลขนไปประมาณ 1000 กม. ทบรเวณใกลพนดนอากาศจะมความหนาแนนมากและความหนาแนนของอากาศจะลดลงเมอสงขนไปจากระดบพนดนความส าคญ

ชวยปรบอณหภมบนพนผวโลกไมใหสงหรอต าเกนไป เพอใหสงมชวตสามารถด ารงชวตอยได โดยปกตในชวงกลางวนความรอนจากดวงอาทตยจะถกอากาศ ทหอหมโลกไวบางสวน ท าใหรอนอยางชาๆ

ชวยปองกนอนตรายจากรงสและอนภาคตางๆ ทมาจากนอกโลก องคประกอบบรรยากาศโลก 1. ออกซเจน เปนสวนประกอบทส าคญ และมปรมาณอนดบ 2 ในสวนประกอบของบรรยากาศโลก คอม

ประมาณรอยละ 20.947 โดยปรมาตร 2. ไนโตรเจน เปนสวนประกอบทมปรมาณอนดบ 1 ในสวนประกอบของบรรยากาศของโลก มากมายถง

รอยละ 78 3. อารกอน เปนสวนประกอบของบรรยากาศโลกแค รอยละ 1

การแบงชนบรรยากาศ บรรยากาศแบงไมไดแบงเปนชนทมองเหนได แตจากการศกษาของนกวทยาศาสตรสามารถแบงชน

บรรยากาศไดเปน 5 ชน ดงน โทรโพสเฟยร (troposphere) เปนชนบรรยากาศทอยสงจากพนดนขนไปประมาณ 15 กม. อณหภมจะคอยๆลดลงตามระดบความสง

และเปนชนทเกยวของกบสภาพอากาศดวย. มปรากฏการณทส าคญ คอ ลม เมฆ พาย หมะ สตราโทสเฟยร (stratosphere)

เปนชนทมเสถยรภาพต าสด มความสงตงแต 15-50 กม. อณหภมในระดบลางของชนนจะคงทจนถงระดบความสง 20 กม. จากนนอณหภมจะคอยๆสงขน ชนนเปนชนทเครองบนจะบนเพราะไมมความแปรปรวนของสภาพอากาศและเครองบนทงหมดทบนในชนจะนจะเปนเครองบนไอพน มโซสเฟยร (mesosphere)

เปนชวงบรรยากาศทอยสงจากพนดนในชวง 50-80 กม.อณหภมลดลงตามระดบความสง ตงแตชนแรกถงชนนอากาศยงเปนเนอเดยวกนอย ทง 3 ชนรวมทงหมดเรยกวา โฮโมสเฟยร (homosphere) บรรยากาศมกาซโอโซนอยมากซงจะชวยสกดแสงอลตรา ไวโอเรต (UV) จาก ดวงอาทตยไมใหมาถงพนโลกมากเกนไป เทอรโมสเฟยร (thermosphere)

เปนชวงบรรยากาศทมระดบความสง 80-500 กม. อณหภมจะสงขนอยางรวดเรว (เนองจากใกลดวงอาทตยมากขน) จนถงระดบประมาณ 100 กม. จากนนอตราการสงขนของอณหภมจะลดลง อณหภมเฉลยของ

19

ชนนคอ 227-1727 องศาเซลเซยส ชนนยงมแกสทเปนประจไฟฟาเรยกวา ไอออน สามารถสะทอนคลนวทยบางชนดได เราอาจเรยกชนนวา ไอโอโนสเฟยร (ionosphere) กได เอกโซสเฟยร (exosphere)

เรมตงแต 500 กม.จากผวโลกขนไป บรรยากาศชนนเจอจางมากจนไมถอวาเปนสวนหนงของชนบรรยากาศ องคประกอบสวนใหญเปนแกสไฮโดรเจนและฮเลยม ไมมรอยตอทชดเจนระหวางบรรยากาศกบอวกาศ มอณหภมประมาณ 726 องศาเซลเซยส ถงแมอณหภมจะสงแตเนองจากอากาศเบาบางมาก จงแทบไมมผลตอยานอวกาศ บรรยากาศนถอวาไมดนก - สวนประกอบของอากาศ ไดแก แกสไนโตรเจน 78.08% แกสออกซเจน 20.95% แกสอารกอน 0.93% แกสคารบอนไดออกไซด 0.03% และแกสอน ๆ 0.01% - บรรยากาศ แบงเปนชนตามอณหภมและการเปลยนแปลงอณหภมตามความสงจากพนดน - อณหภมของอากาศ คอ คาทใชบอกถงระดบความรอนหรอเยนของอากาศ โดยใชเทอรมอมเตอรเปนเครองมอวด - ความดนอากาศ คอ แรงดนของอากาศตอหนงหนวยพนทรองรบแรงดน โดยใชบารอมเตอรเปนเครองมอวด - ปจจยทมผลตอความดนอากาศ 1. ความดนอากาศขนอยกบอณหภม เมออากาศรอน อากาศมความหนาแนนนอย ความดนอากาศต า 2. ความดนอากาศขนอยกบความชน อากาศชนมไอน า จะมความดนอากาศต า 3. ความดนอากาศขนอยกบความสง ยงสง อากาศยงเบาบาง ความดนอากาศจงลดลง - ความชนของอากาศ คอ สภาวะทอากาศมไอน าผสมอย โดยน าจะระเหยเปนไอไปปะปนในอากาศ ปรมาณของน าทมในอากาศขนอยกบอณหภมของอากาศ ถาอากาศมอณหภมสง จะสามารถรบไอน าไดมากกวาอากาศทมอณหภมต า โดยใชไฮโกรมเตอร และไซโครมเตอรเปนเครองมอวด - ลม คอ มวลของอากาศทเกดการเคลอนท โดยใชศรลมส าหรบวดทศทางลม แอนนมอนเตอรส าหรบวดความเรวของลม และแอโรเวนส าหรบวดทศทางและความเรวของลม - ลมบก คอ ลมทพดจากฝงออกสทะเล เกดในเวลากลางคน - ลมทะเล คอ ลมทพดจากทะเลเขาสฝง เกดในเวลากลางวน - พายหมนเขตรอน คอ พายทเกดเหนอทะเลหรอมหาสมทรในเขตรอน โดยมลมพดหมนเวยนเขาหาศนยกลางความกดอากาศต า - พายฟาคะนอง คอ ปรากฏการณของอากาศซงมกระแสลมแรง ฟาแลบ ฟารอง และฝน การเกดเมฆพายฟาคะนอง มกจะเกดขนในบรเวณอากาศรอน และมความชนมาก - มรสมหรอลมมรสม เปนลมทพดตามฤดกาล เกดจากความแตกตางระหวางอณหภมของพนดนและพนน า

20

- ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตหรอลมมรสมฤดรอน เปนลมทพดจากทะเลเขาสพนดนโดยพดจากมหาสมทรอนเดยผานอาวไทย เกดในฤดรอน เปนลมทน าความชมชนหรอฝนจากทะเลมาสแผนดน - ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอหรอลมมรสมฤดหนาว เปนลมพดจากใจกลางทวปทมความกดอากาศสงไปสทะเล หรอบรเวณทมความกดอากาศต า โดยพดจากประเทศจนและไซบเรย ผานภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย เปนลมทน าความแหงแลงและความหนาวเยน - เมฆ คอ ละอองน าทเกดจากไอน าในอากาศลอยตวสงขนไปกระทบกบอากาศเยนเบองสงรวมตวเปนกลมกอน มองเหนไดดวยตา เลกละเอยดและเบา - หมอก คอ เมฆทเกดในระดบใกลพนดน เกดจากไอน าในอากาศทลองลอยในอากาศกระทบกบความเยนของอากาศเบองต า กลนตวเปนละอองน าเลก ๆ มองเหนเปนไอสขาว ลอยไลเลยกบพนโลก - ฝน คอ หยาดน าฟา ทมรปลกษณะเปนเมดของเหลว คอน าฝน เกดจากไอน าทกลนตวเปนสายของน า แลวรวมตวกนมขนาดโตจนมน าหนกมากพอทจะตกลงสพนโลก - น าคาง คอละอองไอน าทรวมตวเปนหยดน าทเกาะตามใบไมใบหญาใกลพนดน สวนมากจะเกดตอนใกลสวาง - น าคางแขง คอ ผลกน าแขงทเกาะตวเปนชนบาง ๆ บนวตถหรอพนผวของใบไมใบหญา ทอณหภมของอากาศเยนลงต ากวาจดเยอกแขง โดยหยดน ากลายเปนน าแขง - ลกเหบ หมายถง เกลดน าแขงซงมรปรางและขนาดตาง ๆ กน แตมขนาดโต - การพยากรณอากาศ คอ การคาดหมายลกษณะอากาศในปจจบน 1 วน หรอลวงหนาในชวงระยะเวลาหนง ครอบคลมแตละพนทของจงหวดหรอแตละภาคของประเทศ - สภาพลมฟาอากาศ ทเปลยนแปลงบนโลกท าใหเกดพาย ปรากฏการณเอลนโญ ลานญา ซงสงผลตอการด ารงชวตของมนษยและสงแวดลอม - เอลนโญ คอ การทอณหภมทผวน าทะเลบรเวณตอนกลางและตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเขตรอนมคาสงกวาปกต และแผขยายกวางไกลออกไป - ลานญา คอ การทอณหภมทผวน าทะเลบรเวณตอนกลางและตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเขตรอน มคาต ากวาปกต เปนปรากฏการณทมลกษณะตรงขามกบเอลนโญ - ปรากฏการณเรอนกระจก หมายถง การทชนบรรยากาศของโลกกระท าตวเสมอนกระจกทยอมใหรงสคลนสนจากดวงอาทตยผานทะลลงมายงผวพนโลกได แตจะดดกลนรงสคลนยาวทโลกคายออกไปไมใหหลดออกนอกบรรยากาศ ท าใหโลกไมเยนจดในเวลากลางคน บรรยากาศเปรยบเสมอนผาหมผนใหญทคลมโลกไว แกสทยอมใหรงสคลนสนจากดวงอาทตยผานทะลลงมาไดแตไมยอมใหรงสคลนยาวทโลกคายออกไปหลดออกนอกบรรยากาศ เรยกวา แกสเรอนกระจก

21

- แกสเรอนกระจก ทส าคญ ๆ ไดแก แกสคารบอนไดออกไซด แกสมเทน และ แกสไนโตรเจนไดออกไซด - ภาวะโลกรอน ท าใหเกดการละลายของธารน าแขง ระดบน าทะเลสงขน การกดเซาะของชายฝงเพมขน น าทวม ไฟปา สงผลใหสงมชวตสญพนธ และท าใหสงแวดลอมเปลยนแปลงไป

22

แบบฝกหดท 5 บรรยากาศ และลมฟาอากาศ

ตอนท 1 จงเขยนเครองหมาย √ หนาขอทถก และเขยนเครองหมาย × หนาขอทไมถกตอง

………...1. หยาดน าฟา คอ น าทอยในสถานะของแขงหรอของเหลว ทตกลงมาจากบรรยากาศสพนโลก …………2. เครองมอวดปรมาณน าฝนเรยกวา rain gauge …………3. บรเวณทมความกดอากาศสงจะเกดพายดเปรสชน …………4. ความแตกตางของอณหภมของอากาศเปนสาเหตหนงทท าใหเกดลม …………5. กระแสลมพดเวยนออกจากบรเวณความกดอากาศต าในทศทางทวนเขมนาฬกา …………6. ลมมรสมฤดรอนเปนลมทพดจากทะเลและมหาสมทรเขาสภาคพนทวป …………7. ลมประจ าเวลา คอ ลมทเกดขนในชวงเวลาตางกน …………8. ลมบกเปนลมทพดจากทะเลเขาสฝง …………9. ลมทะเลเกดในเวลากลางคน ………..10. พายดเปรสชนมความเรวลมใกลศนยกลางไมเกน 63 กโลเมตรตอชวโมง ………..11. พายไตฝ นเกดบรเวณอาวเบงกอล ………..12. ศรลมเปนเครองมอทใชตรวจวดทศทาลม ………..13. แอโรเวนเปนเครองมอทวดเฉพาะความเรวลม ………..14. บารอมเตอรแบบปรอทเปนเครองมอทใชวดความดนบรรยากาศ ………..15. ความชนในอากาศคอปรมาณของไอน าในอากาศ ………..16. การพยากรณอากาศระยะนานเปนการพยากรณอากาศตงแต 10 วนขนไป ………..17. แกสคารบอนไดออกไซดเปนแกสส าคญทเปนตวการท าใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก ………..18. ลม คอ มวลอากาศทเคลอนทในทศทางใดทศทางหนงในแนวระดบ ………..19. น าคางเกดจากการกลนตวของไอน าในอากาศทระดบพนผวโลก ………..20. ไอน าจะเกดเปนน าคางแขงเมออากาศเยนลงจนถงจดเยอกแขง

ตอนท 2 จงตอบค าถามหรอแสดงวธค านวณใหถกตองและไดใจความสมบรณ 1. บรรยากาศชนใดทมแกสทจ าเปนส าหรบการด ารงชวตของสงมชวตบนโลกมากทสด...................................... 2. บรรยากาศชนสตราโตสเฟยรมความส าคญอยางไร.......................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 3. ขณะทเราก าลงเดนทางขนบนภเขาสงจะรสกหออ สาเหตเกดจาก.................................................................... ........................................................................................................................................................................... 4. อากาศอมตวดวยไอน า หมายถง....................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 5. ทจงหวดปราจนบรวดปรมาณน าฝนได 70 มลลเมตร แสดงวาฝนตกมความแรงขนาด....................................

23

6. สภาพอากาศบรเวณหนงทอณหภม 30 องศาเซลเซยส มไอน าอย 30 กรม และมความชนสมบรณ 10 กรม ตอลกบาศกเมตร จงหาปรมาตรของอากาศบรเวณน ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

7. ยอดเขาแหงหนงอานคาความดนอากาศจากบารอมเตอรได 550 มลลเมตรของปรอท ยอดเขาแหงนอยสงจาก ระดบน าทะเลเทาใด ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

8. ยอดเขาสง 7,700 เมตร จากระดบน าทะเล จะวดคาความดนอากาศบนยอดไดเทาใด ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

9. หองประชมขนาดเลกมความกวาง 4 เมตร ยาว 6 เมตร สง 3 เมตร ถาอากาศในหองมความชนสมบรณ 10 กรมตอลกบาศกเมตร จะมไอน าอยจรงเทาใด ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

10. ทอณหภม 32 องศาเซลเซยส อากาศอมตวดวยไอน า 120 กรมตอลกบาศกเมตร และมความชนสมพทธ รอยละ 60 ความชนสมบรณของอากาศมคาเทาไร ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

24

หนวยท 6 อาหารกบการด ารงชวต อาหาร หมายถง สงตาง ๆ ทรบประทานเขาสรางกายแลวไมเปนพษ และมประโยชนตอรางกาย ท าใหเกดพลงงานทชวยในการด าเนนกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน และใหความอบอนแกรางกาย ตลอดจนชวยใหรางกายเจรญเตบโตและชวยซอมแซมสวนทสกหรอ

อาหารแตละมอทเรารบประทาน โดยทวไปประกอบดวย ขาว เนอ ไข ผก และผลไมชนดตาง ๆ ซงอาหารแตละชนดจะมสวนประกอบทเปนสารเคมอยหลายประเภท ไดแก คารโบไฮเดรต โปรตน ไขมน แรธาต และวตามน สารเคมประเภทตาง ๆ ทเปนสวนประกอบในอาหาร รวมเรยกวา สารอาหาร 1. สารอาหารทใหพลงงาน ไดแก ไขมนจะใหพลงงาน 9 กโลแคลอร ตอ 1 กรม โปรตน จะใหพลงงาน 4 กโลแคลอรตอ 1 กรม คารโบไฮเดรต จะใหพลงงาน 4 กโลแคลอรตอ 1 กรม

2. สารอาหารทไมใหพลงงาน ไดแก วตามน เกลอแร น า การกนอาหารใหถกสดสวน คอ การกนอาหารใหไดสารอาหารครบถวนทกประเภทในปรมาณทเพยง

พอทจะท าใหพลงงานและท าใหรางกายเจรญเตบโตได

25

แบบฝกหดท 6 อาหารกบการด ารงชวต จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณสมบรณ 1. สารอาหาร หมายถง ....................................................................................................................... 2. ในอาหารทวไปมสารอาหารส าคญประเภทใดบาง ..........................................................................................................................................................

3. อาหารแตละชนดประกอบดวยสารอาหารแตกตางกนอยางไร .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... 4. เราควรรบประทานอาหารชนดใดบาง จงจะไดสารอาหารครบถวน .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... 5. ยกตวอยางอาหารทมคารโบไฮเดรตสง ทรบประทานกนมากในทองถน .......................................................................................................................................................... 6. ระหวางเดกในวยเจรญเตบโตกบผใหญ วยใดตองการโปรตนเปนปรมาณมากกวากนเพราะเหตใด .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... 7. ผทรบประทานอาหารมงสวรต หรอผทงดรบประทานเนอสตว จะไดโปรตนจากอาหารชนดใด ทดแทน .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... 8. ในทองถนของนกเรยน มอาหารอะไรบางทมโปรตนสง .......................................................................................................................................................... 9. อาหารทมไขมนสงชนดใดบางทไดจากพช .......................................................................................................................................................... 10. เจบปวยบอย เนองจากมความตานทานโรคต า เหงอกบวมแดง เลอดออกงาย ถาเปนมากฟน

จะโยกรวน และมเลอดออกตามไรฟนงาย อาการเหลานเรยกวาเปน...........................................

26

หนวยท 7 ระบบตางๆ ของมนษยและสตว

รางกายของมนษยประกอบดวยหนวยยอยทเรยกวา เซลล จ านวนมาก ซงมรปรางและหนาทแตกตางกน ส าหรบเซลลทมรปรางเหมอนกน มาอยรวมกน เพอท าหนาทเฉพาะอยางจะเรยกวา เนอเยอ เนอเยอหลายชนดทมาท าหนาทอยางเดยวกน เรยกวา อวยวะ และอวยวะตาง ๆ เมอมาท างานประสานกนเรยกวา ระบบอวยวะ โดยระบบอวยวะตาง ๆ นน ควรไดรบการดแลเอาใจใส เพอไมใหเปนอนตรายตอรางกาย

ระบบยอยอาหาร เปนกระบวนการแปรรปอาหารทรางกาย รบเขามาใหกลายไปเปนพลงงานและสารประกอบส าคญสง เขาส กระแสเลอด เพอใหรางกายน าไปใชประโยชนในการ เสรมสรางอวยวะตางๆ เพอใหรางกายสามารถด าเนนกจ กรรมตางๆไดตามปกตสข

ระบบหมนเวยนเลอดของมนษยประกอบดวย หวใจ หลอดเลอดและเลอด หวใจท าหนาท สบฉดเลอด ม 4 หอง หลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจเรยกวา อารเทอร และหลอดเลอดทน าเลอดเขาสหวใจเรยกวา เวน อารเทอรและเวน เชอมตอกนโดยหลอดเลอดฝอยซงแทรกอยตามเซลลทวรางกาย ขณะทหวใจบบและคลายตวท าใหเกดเปนความดน 2 คา ซงสามารถวดได เลอดประกอบดวย น าเลอด เซลลเมดเลอดแดง เซลลเมดเลอดขาว และเกลดเลอด

ระบบหายใจมหนาทน าแกสออกซเจนจากการหายใจเขาสรางกายเพอท าปฏกรยากบสารอาหารกอใหเกดพลงงาน และแกสคารบอนไดออกไซดซงถกก าจดออกจากรางกายโดยการหายใจออก กระบวนการหายใจเขาและออกเกดจากการท างานทประสานกนของกลามเนอกะบงลม กลามเนอยดกระดกซโครงและกระดกซโครง โดยเรมจากอากาศผานไปตามโพรงจมก หลอดลม และเขาสปอด ภายในปอดประกอบดวยถงลมจ านวนมาก ถงลมแตละอนมหลอดเลอดฝอยหอหมอย และเปนบรเวณทมการแลกเปลยนระหวางแกสคารบอนไดออกไซดกบออกซเจน ระบบก าจดของเสย ของเสยหมายถงสารทเกดจากกระบวนการเมแทบอลซมภายในรางกายของสงมชวต ทไมมประโยชนตอรางกาย เชน แกสคารบอนไดออกไซด ยเรย นอกจากนยงมสารทมประโยชนแตมปรมาณมากเกนไป รางกายกจะก าจดออกรางกาย ระบบขบถายของเสยของรางกายประกอบดวยผวหนง ปอด ไต และล าไสใหญ

ระบบประสาท คอ ระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ท าใหสตวสามารถตอบสนองสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว ชวยรวบรวมขอมลเพอใหสามารถตอบสนองได สตวชนต าบางชนด เชน ฟองน าไมมระบบประสาท สตวไมมกระดกสนหลงบางชนดเรมมระบบประสาท สตวชนสงขนมาจะมโครงสรางของระบบประสาทซบซอนยงขน ระบบประสาทของมนษยแบงออกเปน 2 สวน คอ ระบบประสาทสวนกลาง และระบบประสาทรอบนอก

ระบบสบพนธ กอนทชายและหญงจะยางเขาสวยรน ตอมใตสมองซงอยภายใตการควบคมของสมองสวนหนาจะหลงฮอรโมนกระตนตอมเพศในชายและหญงใหผลตฮอรโมนเพศ ท าใหรางกายเปลยนแปลงไปสความเปนหนมเปนสาว ตอมเพศในผชาย คอ อณฑะ สวนตอมเพศในผชาย คอ รงไข

27

แบบฝกหดท 7 ระบบตางๆของมนษยและสตว จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ 1. การหายใจเขา หมายถง ................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. การหายใจออก หมายถง ................................................................................................................. .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 3. เซรม คอ........................................................................................................................................ .................................................................................................................................................... 4. จงเขยนระบบยอยอาหาร สตวเลยงลกดวยน านม ..................................................................................................................................................... 5. หวใจหองลางของปลาท าหนาท ........................................................................................................ 6. เนฟรเดยมและเฟลมเซลลมลกษณะคลายกนอยางไร ........................................................................... 7 สงทแตกตางอยางชดเจนของการสบพนธแบบอาศยเพศและแบบไมอาศยเพศคออะไร .................................................................................................................................................... 8. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ หมายถง ................................................................................................ .................................................................................................................................................... 9. การผสมเทยม คอ........................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 10. จงบอก ขอดของการผสมเทยมพวกโค กระบอ และสกร .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................

28

หนวยท 8 ธาต สารประกอบ และการเปลยนแปลงของสาร

ธาต เปนสารบรสทธทประกอบดวยอะตอมชนดเดยวกนและไมสามารถแยกสลายเปนสารอนไดอกโดยวธการทางเคม

สารประกอบเปนสารบรสทธทประกอบดวยธาตตงแตสองธาตขนไป รวมตวกนดวยอตราสวนโดยมวลคงท และมสมบตแตกตางจากสมบตเดมของธาตทเปนองคประกอบ ธาตแตละชนดมสมบตบางประการทคลายกนและแตกตางกน จงสามารถจ าแนกกลมธาตตาม สมบตของธาตเปนธาตโลหะ กงโลหะ อโลหะ และธาตกมมนตรงส ในชวตประจ าวนมวสด อปกรณและผลตภณฑตาง ๆ ทผลตมาจากธาตและสารประกอบ จงควรเลอกใชใหถกตอง เหมาะสมปลอดภย และย งยน การแยกสารหรอการท าใหสารบรสทธเปนกระบวนการทใชแยกสารทปนกนอยออกจากกน โดยอาศยสมบตทแตกตางกนของสารทเจอปน

การกรอง คอ การแยกสารผสมทมสถานะเปนของแขงออกจากของเหลว โดยใชกระดาษกรองซงมรพรนขนาดเลก ท าใหอนภาคของของแขงนนไมสามารถผานกระดาษกรองได สวนอนภาคของของเหลวจะผานกระดาษกรองได

การตกผลก คอ เปนการตวท าละลายทเปนของแขงออกจากสารละลาย โดยอาศยความสามารถใน การละลายของสารตางชนดกนในตวท าละลายชนดเดยวกนจะแตกตางกนดวย

การสกดดวยตวท าละลาย คอ การแยกสารโดยอาศยสมบตการละลายของสารในตวท าละลาย ตองค านงถงตวท าละลายทเหมาะสมเพอใหไดสารทตองการในปรมาณมาก การกลน เปนการท าใหสารบรสทธ โดยอาศยความรอนใหสารระเหย แลวกลบควบแนนเปนของเหลวตามเดม

การเปลยนแปลงของสารตงตน ท าใหเกดสารใหมทมสมบตแตกตางจากสารเดม เรยกวา การเกดปฏกรยาเคม ซงสงเกตไดจากสและกลนทเปลยนไป การเกดตะกอน การเกดฟองกาซ การเกดระเบดหรอประกายไฟ เมอสารเกดปฏกรยาเคมจะมพลงงานเขามาเกยวของ ซงอาจเปนการดดพลงงานความรอนหรอคายพลงงานความรอน ปฏกรยาเคม

1. ปฏกรยาคายความรอน (Exothermic reaction) เปนปฏกรยาทเกดขนแลวระบบจะคายพลงงานใหกบสงแวดลอม

2. ปฏกรยาดดความรอน (endothermic reaction) เปนปฏกรยาทเกดขนแลว ระบบจะดดพลงงานจากสงแวดลอมท าใหอณหภมของสงแวดลอมเยนลง สมผสจะรสกเยน สงมชวตทกชนดตองใชพลงงาน (Energy) ในการท ากจกรรมตางๆ ไดแก การหายใจ การเจรญเตบโต การเคลอนไหว การขบถาย

29

อณหภม ความเขมขน ธรรมชาตของสารและตวเรงปฏกรยา มผลตอการเกดปฏกรยาเคมของสาร สมการเคม เปนประโยคสญลกษณทแสดงการเปลยนแปลงของสาร ประกอบดวย สารตงตน และสารทเปนผลทไดของปฏกรยา ซงเรยกวา สารผลตภณฑ โดยเขยนในรปสตรของสารแตละชนด

โซเดยม + คลอรน โซเดยมคลอไรด

Na + Cl NaCl ปฏกรยาระหวางโลหะกบออกซเจน โลหะกบน า โลหะกบกรด กรดกบเบส และกรดกบคารบอเนตเปนปฏกรยาเคมทพบทวไป

เมอกรดท าปฏกรยากบเบส จะท าใหเกดเกลอกบน า ปฏกรยาทเกดขน เรยกวา ปฏกรยาสะเทน การเลอกใชวสดและสารรอบตวในชวตประจ าวนไดอยางเหมาะสมและปลอดภยจะตองค านงถงปฏกรยาทเกดขน

30

แบบฝกหดท 8 ธาต สารประกอบ และการเปลยนแปลงของสาร

จงตอบค าถามตอไปนใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. ธาต B มผวเปนมนวาว แตเมอทบจะแตกเปนชนเลกๆ ธาต B จดเปนธาตประเภทใด..................................

2. เมอน าเชอเพลงซงมธาตคารบอนและไฮโดรเจนเปนองคประกอบไปเผาไฟ ภายหลงเกดการลกไหม

สารทเกดขนจดเปนสารประเภทใด................................................................................................................

3. สารเคมทมสตรเคมเปน XY และ XY2 เปนสารชนดเดยวกนหรอไม อยางไร................................................

.......................................................................................................................................................................

4. ธาตยเรเนยมมสมบตและน ามาใชประโยชนไดอยางไร.................................................................................

......................................................................................................................................................................

5. ถาตองการแยกผงคารบอนออกจากสารละลายเกลอแกง ควรใชวธใด เพราะเหตใด.....................................

......................................................................................................................................................................

6. ในการแยกสารทมกลนหอมออกจากใบยคาลปตส จะตองใชวธใด และสารทแยกไดเรยกวาอะไร..............

......................................................................................................................................................................

7. ฝนกรดเกดจากสาเหตใด...............................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

8. ควรใชหมออะลมเนยมเปนภาชนะประกอบอาหารประเภทตมย าหรอไม เพราะเหตใด

......................................................................................................................................................................

9. เพราะเหตใด เมอลางหองน าดวยน ายาลางหองน าจะเกดฟองแกส และมผลอยางไร.....................................

......................................................................................................................................................................

10. เพราะเหตใดอาคาร บานเรอน สงกอสราง ในเขตอตสาหกรรมจงเสอมโทรมเรวกวาบรเวณอนๆ

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

31

หนวยท 9 แรงและการเคลอนท แรง คอ สงทสามารถ ท าใหวตถเปลยนสภาพ การเคลอนท แรงเปนปรมาณเวกเตอร มหนวยเปนนวตน (N)

ปรมาณทางฟสกส แบงออกได 2 ประเภท คอ

1. ปรมาณเวกเตอร (Vector quantity) 2. ปรมาณสเกลาร (Scalar quantity)

ปรมาณเวกเตอร (Vector quantity)

เปนปรมาณทบอกทงขนาดและทศทาง เชน แรง น าหนก ความเรว ความเนง การกระจด โมเมนตม โมเมนต

สญลกษณใชอกษรตวใหญ และมขดลกศรเลกดานบน เชน เปนสญลกษณแทนเวกเตอร A

จะเหนวา และ มขนาดและทศทางเทากนเรยน เวกเตอรเทา มขนาดเทากบ และ แตทศทาง ตรงขาม

ดงนน และ =

ปรมาณสเกลาร (Scalar quantity)

เปนปรมาณทบอกขนาดเพยงอยางเดยว เชน มวล พนท ปรมาตร ความหนาแนน ความถวงจ าเพาะ อณหภม ระยะทาง เวลา อตราเรว งาน พลงงาน ก าลง เปนตน

ถามแรงหลาย ๆ แรงมากระท าตอวตถเดยวกน ในเวลาเดยวกน เสมอนกบวา มแรงเพยงแรงเดยวมากระท าตอวตถนน เรยกแรงเสมอนแรงเดยวนวา แรงลพธ (หรอกลาวไดวาแรงลพธคอผลรวมของแรงหลาย ๆแรงทกระท าตอวตถนน )

การหาแรงลพธ เนองจากแรงเปนปรมาณเวคเตอรดงนนการหาแรงลพธคดเหมอนกบ การหาเวกเตอรลพธ โดยแทนแรงดวยลกศร ความยาวของลกศรจะแทนขนาดของแรง และทศของลกศรจะแทนทศทางของแรงทกระท า และวตถจะเคลอนทไปตามทศของแรงลพธ วธการหาแรงลพธ ม 2 วธ 1. การเขยนรป (โดยแทนแรงดวยลกศร ) ใชหางตอหว คอเอาหางของลกศรทแทนแรงท 2 มาตอหวลกศรทแทนแรงท 1 แลวเอาหางลกศรทแทนแรงท 3 มาตอหวลกศรทแทนแรงท 2 .....ตอกนไปจนหมด โดยทศของลกศรทแทนแรงเดมไมเปลยนแปลง ขนาดของแรงลพธคอ ความยาวลกศรทลากจากจดเรมตน ไปยงจดสดทาย มทศจากจดเรมตนไปจดสดทาย

32

ตวอยาง เมอมแรง A B และ C มากระท าตอวตถ ดงรป

หาแรงลพธโดยการเขยนรปไดดงน

ขนาดของแรงลพธ = D

2. โดยการค านวณ

2.1. เมอแรงท ามม 0 องศา (แรงไปทางเดยวกน) แรงลพธ = ขนาดแรง ทงสองบวกกน และทศของแรงลพธ มทศเดม

2.2. เมอแรงท ามมกน 180 องศา (ทศทางตรงขาม) แรงลพธ = แรงมากลบดวยแรงนอย ทศของแรงลพธมทศเดยวกบแรงมาก

33

2.3. เมอแรงท ามมกน 90 องศา หาแรงลพธโดยใชทฤษฎบทของพธากอรส

หาขนาดของแรงลพธโดยใชสเหลยมดานขนานใหแรงทงสองเปนดานประกอบ

ของสเหลยมดานขนาน เสนทะแยงมมคอแรงลพธ

หาทศแรงลพธ ( มมทแรงลพธท ากบสงอางอง )

แตถาแรง P และ Q ท ามมดงรป ( P และ Q สลบกบรปเดม)

2.5 ถามแรงหลาย ๆแรงมากระท ากบวตถ การหาแรงลพธ หาไดโดยวธการแตก

34

แรงเขาสแกนตงฉาก ขนตอนการหาแรงลพธมดงน 1.เขยนแกนตงฉากอางอง 2.แตกแรงเขาสแกนตงฉาก ( 1 แรงตองแตกเขาแกนตงฉากทงสองแกนเสมอ )

5. หาขนาดของแรงลพธโดยใชพธากอรส

ตวอยางการค านวณ 1.ชายคนหนงออกแรงลากลงไมดงรปดวยแรง 100 นวตน จงหา 1. แรงดงในแนวดง

35

2.แรงดงในแนวระดบ

2. จงหาแรงยอยในแกนตงฉาก

3. จงหาแรงยอยในแกนตงฉาก

ขอสงเกต จากขอ 2 และ 3 แรงประกอบยอยถาอยชดมม จะเทากบ แรง คณดวยคา cos ของมมนน ถาไมชดมม แรงประกอบยอยจะเทากบ แรงคนดวยคา sin ของมมนน

4. เมอออกแรง 3 และ 4 นวตนกระท าตอวตถ ดงรป จงหา ขนาดของแรงลพธโดยการเขยนรป

เขยนรป ใชหางตอหววดขนาดแรงลพธได 5 N

36

เขยนรป ใชหางตอหว วดขนาดแรงลพธได 6.01 N

37

แบบฝกหดท 9 แรงและการเคลอนท จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ 1. แรง หมายถง ............................................................................................................................. 2. ปรมาณทางกายภาพแบงออกเปนกชนด อะไรบาง ...................................................................... ....................................................................................................................................................... 3. รถคนหนงแลนจากกรงเทพฯ ไปอยธยา ซงอยทางทศเหนอของกรงเทพดวยความเรว 80 กโลเมตรตอชวโมง จากขอมลทก าหนดใหเปนปรมาณชนดใด.............................................. 4. แรงลพธหรอแรงรวม หมายถง...................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 5. นกเรยนสองคนชวยกนดงกลองดวยแรง 15 นวตน และ 20 นวตน จะไดแรงลพธเทาใด ....................................................................................................................................................... 6. จงเขยนเวกเตอรของแรง 2 แรงทกระท าตอวตถดวยแรง 20 นวตน และ 30 นวตน ในทศทาง ตรงกนขาม และท าใหวตถเคลอนทได 7. เมอออกแรงดนรถยนตไปตามถนนดานขวามอ แตรถไมเคลอนท จะเปนเวกเตอรของแรงได หรอไม อยางไร ......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

38

หนวยท 10 แสงกบการเกดภาพ

การสะทอน เปนคณสมบตอยางหนงของแสง เมอแสงเดนทางไปกระทบกบวตถ ไมวาจะมพนผวอยางไร จะเกดการสะทอน หรอการยอนกลบของแสง (บนระนาบเดยวกน)

การตกกระทบ และการสะทอนของล าแสง มผลท าใหเกดมม 2 มม คอ 1. มมตกกระทบ เปนมมทอยระหวางล าแสงตกกระทบ กบเสนแนวฉาก 2. มมสะทอน เปนมมทอยระหวางล าแสงสะทอน กบเสนแนวฉาก

กระจกเงาราบ กระจกเงาราบ คอ กระจกแบนราบ ซงมดานหนงสะทอนแสง ดงนนภาพทเกดขนจงเปนภาพเสมอน อยหลงกระจก มระยะภาพเทากบระยะวตถ และขนาดภาพเทากบขนาดวตถ ภาพทไดจะกลบดานกนจากขวาเปนซายของวตถจรง เลนส (lens) คอ วตถโปรงใสผวโคงดานหนงหรอโคงทงสองดาน เมอแสงจากวตถหกเหผานเลนสกจะไดท าใหเกดภาพ จ าแนกตามลกษณะได 2 ชนด คอ เลนสนนและเลนสเวา ภาพจรง เปนภาพทเอาฉากมารบไดและเกดหลงเลนส ภาพทเกดจะมลกษณะหวกลบกบวตถ มทงขนาดใหญกวาวตถ ขนาดเทากบวตถ และขนาดเลกกวาวตถ ขนอยกบระยะวตถ ภาพจรงเกดจากเลนสนน

ภาพเสมอน เปนภาพทเอาฉากรบไมได เกดหนาเลนส ภาพทเกดมลกษณะหวตงเหมอนวตถ ภาพเสมอนทมขนาดใหญกวาวตถจะเกดจากเลนสนน สวนภาพเสมอนทมขนาดเลกกวาวตถจะเกดจากเลนสเวา การผสมสารส การทเรามองเหนวตถเปนสตาง ๆ สวนใหญเราเหนสเนองมาจากแสงทสะทอนมาจากวตถ มากกวาเหนสจากแสงททะลผานวตถ ดงนนสตามธรรมชาตของวตถ ทเราตองการเหน จะตองดวตถนนดวยแสงขาวของดวงอาทตย เมอเปนเชนนสของวตถทเหน จะตองมสงทก าหนดสบนวตถ ไดแก แสงทกระทบผววตถ และสารสบนวตถ ( สารสทผสมในเนอวตถ ) สารสตาง ๆ ทอยในเนอวตถ ทไมสามารถสรางขนไดจากการผสมสารสตาง ๆ เขาดวยกนม อย 3 ส คอ สเหลอง สแดงมวง และสน าเงนเขยว ซงเรยกวา สารสปฐมภม

39

แบบฝกหดท 10 แสงกบการเกดภาพ ใหนกเรยนเขยนการเกดภาพจากเลนส เมอวตถวางอยทต าแหนงตาง ๆ

1. เลนสนน

1.1 วตถหางจากเลนสนนทระยะอนนต

1.2 วตถหางจากเลนสนนทระยะมากกวา C

1.3 วตถหางจากเลนสนนทระยะจด C

1.4 วตถหางจากเลนสนนทระยะระหวาง F กบ C

C F F C

C F F C

C F F C

40

1.5 วตถหางจากเลนสนนทระยะจด F

1.6 วตถหางจากกระจกเทากบจด F

2. เลนสเวา

C F F C

C F F C

C F F C

41

หนวยท 11 โลกของเรา 1. เปลอกโลก (Crust) เปนสวนทอยชนนอกสดของโลก 1.1 เปลอกโลกชนบน (Outer Crust) สวนใหญเปนหนไซอล (Sial) ซงเปนหนแกรนตของเปลอกโลก

สวนทเปนทวป โดยหนไซอลนประกอบดวยสารประกอบซลกา (Silica)และอลมนา (Alumina) เปนสวนใหญ 1.2 เปลอกโลกชนลาง (Inner Crust) เปนหนไซมา (Sima) ซงเปนหนบะซอลตของเปลอกโลกสวนท

เปนทองมหาสมทรและรองอยใตหนไซอล หนไซมานประกอบดวยสารประกอบซลกา (Silica) และแมกนเซย (Magnesia)

2. ชนแมนเทล (Mantle) เปนสวนทอยถดจากเปลอกโลกมความหนาประมาณ 3,000 กโลเมตร ประกอบดวยหนและแรธาตตางๆ หลายชนด เชน หนเพรโดไทต (Paridotite)หนอลตราเบสก (Untrabasic) ซงเปนหนอคนชนดหนง บางสวนของชนแมนเทลนมหนเหลวหนดและรอนจดทประกอบดวยธาตตางๆ เชน ซลคอน อะลมเนยม เหลกหลอมละลายปนกนอยภายใตความดนและอณหภมสงมากประมาณ 800-4,300 องศาเซลเซยส

3. แกนโลก (Core) เปนสวนทอยชนในสด มความหนาจนถงจดศนยกลางของโลกประมาณ 3,440 กโลเมตรประกอบดวยธาตเหลกและนกเกลเปนสวนใหญ มความหนาแนนมาก แกนโลกน มทงสวนทเปนของแขงและสวนทเปนของเหลวรอนจด

ดน เกดขนตามธรรมชาตจากการสลายตวของหนและแร และการสลายตวของสารอนทรย โดยหนและแรสลายตวเปนชนเลกชนนอยได วตถตนก าเนดดน สวนสารอนทรยสลายตวได ฮวมส จากนนวตถตนก าเนดดนผสมกบฮวมส โดยมพชและสตวชวยใหกลายเปนดน ตางกน เพราะดนเหลานนมก าเนดแตกตางกน เนองจากสภาพภมอากาศ สภาพภมประเภท วตถตนก าเนดดน กาลเวลา และสวนผสมจากฮวมสของสงมชวตตางๆ

วฏจกรของหน หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงและกระบวนการหมนเวยนของหนอคน หนตะกอนและหนแปร สามารถเปลยนจากหนชนดหนงไปเปนหนอกชนดหนงไดโดยความรอนแรงกดดน การพพง การพดพา และการทบถม

แร หมายถง สารทประดวยธาตตงแต 2 ชนดขนไป เกดขนเองตามธรรมชาต มลกษณะเปนของแขงสตางๆ และพบในรปผลกตางๆ เชน แรฮมาไทต แรแมกนไทต แรทองค า แรดบก เปนตน

42

แบบฝกหดท 11 โลกของเรา

จงตอบค าถามตอไปนใหถกตองและไดใจความสมบรณ 1. สาเหตทท าใหแผนเปลอกโลกเคลอนท คอ .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 2. ลกษณะการเคลอนทของแผนเปลอกโลก มกแบบ อะไรบาง .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 3. รอยคดโคง มลกษณะอยางไร และเกดขนไดอยางไร .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 4. การผพงอยกบท หมายถง .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 5. การกรอน หมายถง .......................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................

43

หนวยท 12 พนธกรรมและความหลากหลายของสงมชวต

ยน (gene) คอ หนวยพนธกรรมทอยบนโครโมโซม (chromosome) มลกษณะเรยงกนเหมอนสรอยลกปด ท าหนาทควบคมลกษณะตางๆ ทางพนธกรรมจากพอแมไปยงลกหลาน ในคนจะมยนประมาณ 50,000 ยน แตละยนจะควบคมลกษณะตางๆ ทางพนธกรรมเพยงลกษณะเดยว ยนทควบคมลกษณะพนธกรรมบางอยางม 2 ชนด คอ

1. ยนเดน (dominant gene) คอ ยนทแสดงลกษณะนนๆ ออกมาได แมมยนนนเพยงยนเดยว 2. ยนดอย (recessive gene) คอ ยนทสามารถแสดงลกษณะใหปรากฏออกมาได กตอเมอมยนดอยทงสองยนอยบนคโครโมโซม

โครโมโซม (chromosome) ในเซลลของสงมชวตประกอบดวย นวเคลยส เยอหมเซลล ไซโทพลาซม เมอใชกลองจลทรรศนสองดนวเคลยสของเซลลทก าลงแบงตวจะเหนโครงสรางมลกษณะเปนเสนยาวๆ เลกๆ ขดไปมาเรยกโครงสรางนวา โครมาทน (chromatin) เมอเซลลโครมาทนขดแนนมากขนและหดสนลง จะมลกษณะเปนแทงเรยกวา โครโมโซม (chromosome) โครโมโซมแตละโครโมโซมประกอบดวยแขน 2 ขาง เรยกวา โครมาทด (chromatid) ซงแขนทงสองจะมจดเชอมกนเรยกวา เซนโทรเมยร (centromere) ดงรป

จ านวนโครโมโซมของสงมชวต มจ านวนโครโมโซมทคงทและเทากนเสมอ ถาสงมชวตตางชนดกนจะมจ านวนโครโมโซมทแตกตางกน จ านวนโครโมโซมในเซลลรางกายและโครโมโซมในเซลลสบพนธจะแตกตางกน โดยโครโมโซมในเซลลสบพนธจะมเพยงครงหนงของเซลลรางกาย ดงตาราง

ตารางแสดงจ านวนโครโมโซมในเซลลรางกายและเซลลสบพนธ

สงมชวต จ านวนโครโมโซม

เซลลรางกาย (แทง) เซลลสบพนธ (แทง)

1. ถวลนเตา

2. ขาวโพด

3. ขาว

4. มะเขอเทศ

5. แมลงหว

6. แมลงวน

7. สนข

8. ปลากด

9. ชมแปนซ

10. คน

11. ไก

14

10

24

24

8

12

78

42

48

46

78

7

5

12

12

4

6

39

21

24

23

39

44

การศกษาจ านวนและรปรางโครโมโซมของสงมชวต เชน คน ท าโดยน าเซลลรางกาย เชน เซลลเมดเลอดขาวบางชนดมาศกษา และน ามาถายภาพของโครโมโซม จากนนจงน าภาพถายโครโมโซมมาจดเรยงตามรปราง ลกษณะ และขนาด โดยน าโครโมโซมทมรปรางลกษณะเหมอนกนและขนาดใกลเคยงกนมาจดไวในคเดยวกน ในคนมโครโมโซม 46 แทง จดได 23 ค แบงเปนออโทโซม ซงมลกษณะเหมอนกนในเพศชายและเพศหญงจ านวน 22 ค สวนคท 23 เปนโครโมโซมเพศ มลกษณะตางกนดงรป

โครโมโซมเซลลรางกาย 1 เซลลของผชาย

โครโมโซมเซลลรางกาย 1 เซลลของผหญง

รปแสดงโครโมโซมของเซลลรางกายในเพศชายและเพศหญง

ในเพศชายมโครโมโซมเพศหนงแทงขนาดใหญ เรยกวา โครโมโซม X และโครโมโซมเพศอกแทงหนงมขนาดเลก เรยกวา โครโมโซม Y สญลกษณเพศชายคอ XY สวนโครโมโซมเพศของเพศหญงเปนโครโมโซม X เหมอนกนทงค สญลกษณเพศหญงคอ XX ภายในนวเคลยสของแตละเซลลประกอบเปนรางกายของสงมชวต จะมจ านวนโครโมโซมเทากนหมดทกเซลล เชน ทกๆ เซลลของรางกายคนมโครโมโซมจ านวน 46 แทง สวนในเซลลสบพนธจะมโครโมโซมเพยงครงเดยวของเซลลรางกาย ดงแผนภาพ

45

แผนภาพแสดงเซลลสบพนธเพศชายและเพศหญง

เมอเซลลอสจ (sperm) ของพอและเซลลไข (egg) ของแม ซงมโครโมโซมเซลลละ 23 แทง มารวมกนเปนเซลลใหม มจ านวนโครโมโซม 46 แทง ซงเทากบเซลลรางกายปกตดงรป

รปแสดงจ านวนโครโมโซมภายหลงการปฏสนธ

ขอควรทราบ โครโมโซมในเซลลรางกายของสงมชวตมรปรางลกษณะเหมอนกนเปนคๆ แตละคเรยกวา ฮอมอโลกสโครโมโซม (homologous chromosome) เมอแบงเซลลโครโมโซมแตละแทงจะประกอบดวยโครมาทด 2 โครมาทด (chromatid) ทเหมอนกน บรเวณทโครมาทดทงสองตดกนเรยกวา เซนโทรเมยร (centromere)

46

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ ไดแก การแตกหนอ (budding) การสรางสปอร (sporulation) การแบงตวจาก 1 เปน 2 ชนสวนยอยของรางกายเดมสามารถเจรญเปนสงมชวตใหมได (fragmentation) รวมทงการปกช า การตดตา การทาบกง การสบพนธแบบไมอาศยเพศนตองอาศยการแบงเซลลแบบไมโทซส (mitosis) ลกหลานทเกดใหมจะมลกษณะเหมอนพอแมเดมทกประการ

การสบพนธแบบอาศยเพศ ตองมการสรางเซลลสบพนธในสตวสรางสเปรม (spermatogenesis) และสรางไข สวนในพชจะสรางละอองเรณ (microsporogenesis) และสรางไข (megasporogenesis) การสบพนธแบบอาศยเพศจะตองมการแบงเซลลแบบไมโอซส (meiosis) ซงจะมการลดจ านวนโครโมโซมลงครงหนง เซลลสบพนธจงมโครโมโซมเปนแฮพลอยด เมอเซลลสบพนธของพอและแมรวมกนจะท าใหลกทเกดมามจ านวนโครโมโซมเทาเดม

ตารางแสดงขอแตกตางระหวางการแบงเซลลแบบไมโทซสและไมโอซส

ไมโทซส ไมโอซส

1. เปนการแบงเซลลรางกาย (somatic cell) 2. ผลทไดจากการแบงเซลลจาก 1 เปน 2 เซลล

3. จ านวนโครโมโซมเซลลลกเทากบเซลลแม 4. ไมมการแนบชดของโครโมโซมทเปนคกน

5. โครมาทดแยกออกจากกนในระยะแอนาเฟส

6. เซลลลกมพนธกรรมเหมอนกบเซลลแม 7. มการแบงไซโทพลาซม 1 ครง

ฯลฯ

1. เปนการแบงเซลลเพศ (sex cell) 2. ผลทไดจากการแบงเซลลจาก 1 เปน 4 เซลล

3. จ านวนโครโมโซมเซลลลกเปนครงหนงของเซลลแม 4. มการแนบชดของโครโมโซมทเปนคกน

5. โครมาทดแยกออกจากกนในระยะแอนาเฟส 2

6. เซลลลกมพนธกรรมตางกบเซลลแม 7. มการแบงไซโทพลาซม 2 ครง

ฯลฯ

การถายทอดลกษณะทางพนธกรรม สงมชวตแตละชนดมลกษณะเฉพาะและแตกตางจากสงมชวตชนดอน ลองสงเกตบคคลทอยรอบๆ ตวเราจะพบวามลกษณะทแตกตางกน เชน บางคนมตาชนเดยว บางคนจมกโดง บางคนผมหยก ลกษณะตางๆ เหลานไดรบการถายทอดจากรนพอแมไปสรนตอๆ ไป เราเรยกลกษณะนวา ลกษณะทางพนธกรรม ดงตาราง

ตารางแสดงลกษณะเดนและลกษณะดอย

47

กระบวนการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม มดงน 1. เพดดกร (pedigree) หรอพงศาวล เปนแผนผงในการศกษาพนธกรรมของคน ซงแสดงบคคลตางๆ ในครอบครวดงแผนผง

แผนผงแสดงสญลกษณของเพดดกร

2. การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมโดยยนบนออโทโซม (autosome) และยนบนโครโมโซมเพศ (sex chromosome) ในรางกายคนมโครโมโซม 46 แทง มาจดเปนคได 23 ค โดยแบงเปน 2 ชนด คอ 1) ออโทโซม (autosome) คอ โครโมโซม 22 ค คท 1 - คท 22 เหมอนกนทงเพศหญงและเพศชาย 2) โครโมโซมเพศ (sex chromosome) คอ โครโมโซมอก 1 ค (คท 23) ส าหรบในเพศหญงและเพศชายจะตางกน โดยเพศหญงจะเปนแบบ XX เพศชายจะเปนแบบ XY โดยโครโมโซม Y จะมขนาดเลกกวาโครโมโซม X # ยนบนออโทโซม การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมจากยนบนออโทโซม แบงได 2 ชนด ดงน 2.1 การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมทควบคมโดยยนเดนบนออโทโซม การถายทอดนจะถายทอดจากชายหรอหญงทมลกษณะทางพนธแท ซงมยนเดนทงคหรอมยนเดนคกบยนดอย นอกจากนยงมลกษณะผดปกตอนๆ ทน าโดยยนเดน เชน คนแคระ คนเปนโรคทาวแสนปม เปนตน

48

2.2 การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมทควบคมโดยยนดอยบนออโทโซม การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมทผดปกตถกควบคมโดยยนดอย เมอดจากภายนอกทงพอและแมมลกษณะปกต แตมยนดอยแฝงอย เรยกวาเปนพาหะ (carrier) ของลกษณะทผดปกต # โรคทเกดจากยนดอยบนออโทโซม เชน

1) โรคธาลสซเมย เปนโรคเลอดจางจากกรรมพนธทมความผดปกตของเมดเลอดแดง คอ มการสงเคราะหเฮโมโกลบนผดไปจากปกต อาจมการสงเคราะหนอยกวาปกต จงท าใหเมดเลอดแดงมลกษณะผดปกต แตกงาย อายของเมดเลอดแดงสนลง อตราเสยงหรอโอกาสของลกทจะเกดมาเปนโรคธาลสซเมย หรอเปนพาหะของโรค หรอเปนปกตในแตละครอบครวจะเทากนทกครงของการตงครรภ บางครอบครวทพอและแมมยนธาลสซเมยแฝงอย ทงคมลก 7 คนเปนโรคเพยงคนเดยว แตบางครอบครวมลก 3 คน เปนโรคทง 3 คน ขนอยวาลกทเกดมาในแตละครรภจะรบยนธาลสซเมยไปจากพอและแมหรอไม ทงๆ ทอตราเสยงทง 2 ครอบครวนเทากนและทกครรภกมความเสยงทจะเปนโรคธาลสซเมย เทากบ 1 ใน 4

รปแสดงการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมของโรคธาลสซเมย

2) ลกษณะผวเผอก เปนผลมาจากการขาดเอนไซมทใชในการสงเคราะหเมดสเมลานน จงสงผลท าใหผวหนง เสนผม

นยนตา และเซลลผวหนงมสขาว ดงรป

รปแสดงลกษณะของเดกผวเผอก

#

49

ยนบนโครโมโซมเพศ มรายละเอยดดงน

ตวอยางการถายทอดยนดอยบนโครโมโซม X เชน ชายปกตแตงงานกบหญงปกตแตเปนพาหะของตาบอดส ลกท

เกดมา มลกษณะอยางไร

50

แบบฝกหดท 12 เรองการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม

จงเตมค าตอบลงในชองวางใหถกตองและไดใจความสมบรณ

ตอนท 1 เรองยนและโครโมโซม 1. ยน หมายถง ....................................................................................................................................................... หนาทของยน คอ .............................................................................................................................................. 2. ยนทแสดงลกษณะออกมาได แมมยนนนเพยงยนเดยว เรยกวา ........................................................................ 3. สวนประกอบของเซลลทท าหนาทควบคมลกษณะทางพนธกรรม คอ ............................................................. 4. โครโมโซมแตละโครโมโซมประกอบดวยแขน 2 ขาง เรยกวา.......................................................................... 5. เมอเปรยบเทยบจ านวนโครโมโซมในเซลลสบพนธพบวามจ านวนเปน.......................ของจ านวนโครโมโซม ในเซลลรางกาย เพราะ....................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... 6. สญลกษณของโครโมโซมเพศชาย คอ.............................................................................................................. สญลกษณของโครโมโซมเพศหญง คอ.............................................................................................................. 7. เมอเซลลอสจผสมกบเซลลไขจะได...................................................................................................................

ตอนท 2 เรองการแบงเซลล 1. สงมชวตมการสบพนธเพอ................................................................................................................................. 2. การสบพนธของสงมชวตแบงได............แบบ คอ.............................................................................................. 3. การแตกหนอและการสรางสปอรจดเปนการสบพนธแบบ................................................................................ 4. การสบพนธแบบไมอาศยเพศตองมการแบงเซลลแบบ...................................................................................... ลกทเกดใหมจะมลกษณะ.................................................................................................................................. 5. การสบพนธแบบอาศยเพศตองมการแบงเซลลแบบ.......................................................................................... 6. การแบงเซลลแบบไมโทซสจะเกดขนกบการแบงเซลลของ.............................................................................. การแบงเซลลแบบไมโอซสจะเกดขนกบการแบงเซลลของ.............................................................................. 7. การแบงเซลลแบบไมโทซส โครมาทดจะแยกออกจากกนในระยะ................................................................... สวนการแบงเซลลแบบไมโอซส โครมาทดจะแยกออกจากกนในระยะ............................................................ 8. การแบงเซลลแบบไมโทซส จ านวนโครโมโซมในเซลลลกเปน....................................................................... การแบงเซลลแบบไมโอซส จ านวนโครโมโซมในเซลลลกเปน.......................................................................

ตอนท 3 ลกษณะทางพนธกรรม 1. เมนเดลคดเลอกพนธแทกอนท าการผสมพนธ เพราะ......................................................................................... ........................................................................................................................................................................... 2. ลกษณะทางพนธกรรมหมายถง.........................................................................................................................

51

3. ลกษณะทางพนธกรรมแบงได...............ประเภท คอ......................................................................................... 4. ก าหนดลกษณะทางพนธกรรมใหดงน ขนาด หมเลอด สผวของคน การหอลน ความสง สตา 4.1 ลกษณะทางพนธกรรมทมความแปรผนตอเนอง ไดแก............................................................................... 4.2 ลกษณะทางพนธกรรมทมความแปรผนไมตอเนอง ไดแก.......................................................................... 5. ลกษณะทจะมโอกาสปรากฏในรนตอๆ ไปไดทกรนเสมอ เรยกวา................................................................... และลกษณะทจะมโอกาสปรากฏในรนตอๆ ไดนอยกวาหรอปรากฏในบางรน เรยกวา.................................... 6. การศกษาพนธศาสตรของเมนเดลสรปไดวา..................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... 7. ความแตกตางของลกษณะทางพนธกรรมของสงมชวตขนอยกบ.......................................................................

ตอนท 4 เรองกระบวนการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม 1. โครโมโซมทเหมอนกนทงเพศหญงและเพศชายคอ.......................................................................................... 2. จงเขยนยนทมลกษณะตาบอดส ก าหนดให ๏ แทนยนปกต และ ๐ แทนยนตาบอดส 2.1 หญงตาปกต........................... 2.2 หญงตาบอดส............................ 2.3 ชายตาปกต............................ 2.4 ชายตาบอดส............................. 2.5 หญงตาปกต แตเปนพาหะ........................... 3. ลกทมโอกาสตาปกตรอยละ 75 พอและแมควรมลกษณะ................................................................................. .......................................................................................................................................................................... 4. ยนทอยบนโครโมโซม X และโครโมโซม Y คอ............................................................................................ 5. จงเขยนแผนภาพจากขอมลตอไปน - ชายเปนโรคฮโมฟเลยแตงงานกบหญงปกตแตเปนพาหะของโรคฮโมฟเลย ก าหนดให ๏ แทนยนไมเปนโรคฮโมฟเลย และ ๐ แทนยนเปนโรคฮโมฟเลย .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 6. จากขอ 5 ลกทเกดมามโอกาสเปนโรคฮโมฟเลย....................เปอรเซนต ลกทเกดมามโอกาสเปนพาหะโรคฮโมฟเลย..........................เปอรเซนต อตราสวนของลกสาวทเปนโรคตอลกชายทเปนโรค คอ..................................................................................

52

ตอนท 5 เรองความผดปกตและโรคทางพนธกรรม 1. ความผดปกตทางพนธกรรมเกดจาก................................................................................................................. 2. โครโมโซมแบบ 45+XX เกดในเพศ..................... เกดจากความผดปกตของ.................................................. โครโมโซมบางคมลกษณะ............................................................................................................................... 3. ความผดปกตของโครโมโซมคท 21 เกนมา 1 โครโมโซม เกดในกลมอาการ................................................... 4. ลกษณะของกลมอาการดาวน (Down, s syndrome) ของลกทเกดจากพอแมทมลกษณะ................................... .......................................................................................................................................................................... 5. เดกชายสมศกดมลกษณะทปรากฏออกมาภายนอกพบวา ปากแหวง เพดานโหว ตาบอด มนวเกน ความผดปกตเชนนจดเปนกลมความผดปกตแบบ............................................................................................. 6. ความผดปกตของโครโมโซมเพศสวนใหญเกดจาก.......................................................................................... ไดแก...................................................................................มลกษณะ................................................................ 7. 44+XO โครโมโซมแบบนพบในกลมอาการ..................................................................................................... 8. การทโครโมโซม X เกนมาจากปกตในเพศหญงจะท าใหโครโมโซมมลกษณะ................................................. 9. โครโมโซมของอาการไคลนเฟลเตอร มลกษณะแบบ........................................................................................ 10. ความผดปกตทเกดกบโครโมโซม Y โดยมโครโมโซม Y เกนมาจากปกต โครโมโซมเพศจงมลกษณะ......... ......................................................................................................................................................................... 11. ความผดปกตทางพนธกรรมมสาเหตมาจาก..................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 12. โรคเลอดจางแบบซกเกลเซลลเปนความผดปกตทางพนธกรรมทเกดขนกบ................................................... 13. การทเซลลเมดเลอดแดงมรกรางผดปกตจะสงผลตอหลอดเลอดคอ................................................................ .......................................................................................................................................................................... 14. คนทเปนโรคฮโมฟเลยเลอดจะมลกษณะ......................................................................................................... 15. วธทควรหลกเลยงเมอพบวาเปนโรคฮโมฟเลยคอ............................................................................................

ตอนท 6 เรองเทคโนโลยชวภาพดานพนธศาสตร 1. เทคโนโลยชวภาพ หมายถง............................................................................................................................... 2. การผสมพนธทเกดจากการผสมภายในสายพนธเดยวกน มเปาหมายคอ............................................................ 3. การผสมพนธสตวในสายพนธเดยวกน มขอเสยคอ............................................................................................ 4. การคดเลอกพนธผสมทเกดจากการผสมขามสายพนธ ลกผสมทไดจะมลกษณะ.............................................. 5. การโคลนหมายถง.............................................................................................................................................. 6. พนธวศวกรรมหมายถง...................................................................................................................................... 7. ประโยชนของพนธวศวกรรม คอ...................................................................................................................... 8. จโนมหนงจโนม หมายถง................................................................................................................................

53

หนวยท 13 ชวตกบสงแวดลอม

1. ความหมายของระบบนเวศ (Ecosystem) ระบบนเวศเปนหนวยทส าคญทสดในการศกษาความสมพนธระหวางสงมชวต และสงแวดลอม เพราะประกอบไปดวยสงมชวตหลากหลายชนด มการแลกเปลยนสสาร แรธาต และพลงงานกบสงแวดลอม โดยผานหวงโซอาหาร (food chain) มล าดบของการกนเปนทอด ๆ ท าใหสสารและแรธาตมการหมนเวยนไปใชในระบบจนเกดเปนวฏจกร ท าใหมการถายทอดพลงงานไปตามล าดบขนเปนชวง ๆในหวงโซอาหารได การจ าแนกองคประกอบของระบบนเวศ สวนใหญจะจ าแนกไดเปนสององคประกอบใหญ ๆ คอ องคประกอบทมชวตและองคประกอบทไมมชวต 2. องคประกอบของระบบนเวศ การจ าแนกองคประกอบของระบบนเวศแยกตามหนาทในระบบ ไดแกพวกทสรางอาหารไดเอง (autotroph) และสงมชวตไดรบอาหารจากสงมชวตอน (heterotroph) อยางไรกตามการจ าแนกองคประกอบของระบบนเวศโดยทวไปมกประกอบไปดวยองคประกอบทมชวต (biotic) และองคประกอบทไมมชวต (abiotic) 2.1 องคประกอบทมชวต (biotic component) ไดแก 2.1.1 ผผลต (producer or autotrophic) ไดแกสงมชวตทสรางอาหารเองได จากสารอนนทรยสวนมากจะเปนพชทมคลอโรฟลล 2.1.2 ผบรโภค (consumer) ไดแกสงมชวตทไมสามารถสรางอาหารเองได (heterotroph) สวนใหญเปนสตวทกนสงมชวตอนเปนอาหาร เนองจากสตวเหลานมขนาดใหญจงเรยกวา แมโครคอนซมเมอร (macroconsumer)

2.1.3 ผยอยสลายซาก (decomposer, saprotroph, osmotroph หรอ microconsumer) ไดแกสงมชวตขนาดเลกทสรางอาหารเองไมได เชน แบคทเรย เหด รา (fungi) และแอกทโนมยซท (actinomycete) ท าหนาทยอยสลายซากสงมชวตทตายแลวในรปของสารประกอบโมเลกลใหญใหกลายเปนสารประกอบโมเลกลเลกในรปของสารอาหาร (nutrients) เพอใหผผลตน าไปใชไดใหมอก 2.2 องคประกอบทไมมชวต (abiotic component) ไดแก 2.2.1 สารอนนทรย (inorganic substances) ประกอบดวยแรธาตและสารอนนทรยซงเปนองคประกอบส าคญในเซลลสงมชวต เชน คารบอน ออกซเจน คารบอนไดออกไซด และน าเปนตน สารเหลานมการหมนเวยนใชในระบบนเวศ เรยกวา วฏจกรของสารเคมธรณชวะ (biogeochemical cycle) 2.2.2 สารอนทรย (organic compound) ไดแกสารอนทรยทจ าเปนตอชวต เชนโปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน และซากสงมชวตเนาเปอยทบถมกนในดน (humus) เปนตน 2.2.3 สภาพภมอากาศ (climate regime) ไดแกปจจยทางกายภาพทมอทธพลตอสงแวดลอม เชน อณหภม แสง ความชน อากาศ และพนผวทอยอาศย (substrate) ซงรวมเรยกวา ปจจยจ ากด (limiting factors)

54

ความสมพนธระหวางสงมชวตและสงไมมชวต ในการด ารงชวตของสงมชวตจ าเปนตองอาศยสงแวดลอมตางๆ เพอชวยในการด ารงชวต ซงสงแวดลอมจดเปนปจจยทไมมชวต สงแวดลอทจ าเปนตอการด ารงชวต ไดแก แสง อณหภม น า ดนและแรธาตในดน อากาศ ความสมพนธระหวางสงมชวตตางชนดในระบบนเวศเดยวกน(Interspecific interaction) แบงเปน3 รปแบบคอ 1) แบบพงพาอาศยกน (Symbiosis) เปนการอยรวมกนของสงมชวต2 ชนด ทท าใหฝายหนงหรอทงสองฝายไดประโยชนโดยไมมฝายใดเสยประโยชนเลยไดแก 1.1 ภาวะพงพา ( Mutualism : +,+) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2ชนดโดยตางกไ ดรบประโยชนซงกนและกน หากแยกกนอยจะไมสามารถด ารงชวตตอไปได เชน - ไลเคนส ( Lichens) : สาหรายอยรวมกบสาหราย สาหรายไดรบความชนและแรธาตจากรา ราไดรบอาหารและออกซเจนจากสาหราย - โพรโทซวในล าไสปลวก : โพรโทซวชนด Trichonympha sp. ชวยยอยเซลลโลสใหปลวกปลวกใหทอยอาศยและอาหารแกโพรโทซว

- แบคทเรยในล าไสใหญของมนษย : แบคทเรยชนด Escherichia coli ชวยยอยกากอาหารและสรางวตามน K , B ใหมนษย สวนมนษยใหทอยอาศยและอาหารแกแบคทเรย

1.2 ภาวะใตประโยชนรวมกน ( Protocooperation : + ,+ ) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด โดยกไดรบประโยชนซงกนและกน แมแยกกนอยกสามารถด ารงชวตไดตามปกต เชน

- แมลงกบดอกไม : แมลงไดรบน าหวานจากดอกไม สวนดอกไมไดแมลงชวยผสมเกสรท าใหแพรพนธไดดขน - ปเสฉวนกบดอกไมทะเล (sea anemone) : ดอกไมทะเลซงเกาะอยบนปเสฉวนชวยปองกนภยและพรางตวใหปเสฉวนสวนปเสฉวนชวยใหดอกไมทะเลเคลอนทหาแหลงอาหารใหมๆได

1.3 ภาวะองอาศยหรอภาวะเกอกล ( Commensalism : + , 0) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด โดยฝายหนงไดประโยชน อกฝายหนงไมไดและไมเสยประโยชน เชน - ปลาฉลามกบเหาฉลาม : เหาฉลามเกาะตดกบปลาฉลาม ไดเศษอาหารจากปลาฉลามโดยปลาฉลามกไมไดและไมเสยประโยชนอะไร - พชองอาศย ( epiphyte) บนตนไมใหญ: พชองอาศย เชน ชายผาสดาหรอกลวยไมเกาะอยบนตนไมใหญไดรบความชมชนทอยอาศยและแสงสวางทเหมาะสมโดยตนไมใหญไมไดและไมเสยประโยชนใดๆ - นก ตอ แตน ผง ท ารงบนตนไม : สตวเหลานไดทอยอาศย หลบภยจากศตรธรรมชาตโดยตนไมไมไดและไมเสยประโยชนอะไร 2) แบบปฏปกษตอกน ( Antagonism) เปนการอยรวมกนของสงมชวต2 ชนดทท าใหฝายหนงฝายใดเสยประโยชนหรอเสยประโยชนทงสองฝาย ไดแก

55

2.1 ภาวะปรสต ( Parasitism : + , -) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด โดยฝายหนงไดประโยชน เรยกวา ปรสต ( parasite) อกฝายหนงเสยประโยชนเรยกวาผถกอาศย(host) เชน - เหบ เหา ไร หมด บนรางกายสตว : ปรสตภายนอก ( ectoparasite) เหลานดดเลอดจากรางกายสตวจงเปนฝายไดประโยชน สวนสตวเปนฝายเสยประโยชน - พยาธ ในรางกายสตว :ปรสตภายใน (endoparasite) จะดดสารอาหารจากรางกายสตวจงเปนฝายไดประโยชนสวนสตวเปนฝายเสยประโยชน 2.2 ภาวะลาเหยอ ( Predation : + , -) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวตโดยฝายหนงจบอกฝายหนงเปนอาหาร เรยกวา ผลา (predator) สวนฝายทถกจบเปนอาหารหรอถกลา เรยกวา เหยอ ( prey) เชน -กบกบแมลง :กบเปนผลา แมลงเปนผถกลา -เหยยวกบหน:เหยยวเปนผลาสวนหนเปนผถกลา 2.3 ภาวะแขงขน ( Competition : -,-) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวตทมการแยงปจจยในการด ารงชพเหมอนกนจงท าใหเสยประโยชนทงสองฝาย เชน เสอ , สงโต , สนขปาแยงชงกนครอบครองทอยอาศยหรออาหารพชหลายชนดทเจรญอยในบรเวณเดยวกน เปนตน 2.4 ภาวะหลงสารยบยงการเจรญ ( Antibiosis : 0 ,-) หมายถง การอยรวมกนของสงมชวตทฝายใดฝายหนงหลงสารมายบย งการเจรญของแบคทเรยสาหรายสเขยวแกมน าเงน บางชนดหลงสารพษ เรยกวา hydroxylamine ท าใหสตวน าในบรเวณนนไดรบอนตราย 3) แบบเปนกลางตอกน ( Neutralism : 0 , 0) เปนการอยรวมกนของสงมชวตทเปนอสระตอกนจงไมมฝายหนงฝายใดไดหรอเสยประโยชน เชน - แมงมมกบกระตายอาศยอยในทงหญา แมงมมกนแมลงเปนอาหาร สวนกระตายกนหญาเปนอาหารจงไมมฝายใดไดหรอเสยประโยชน - กบกบไสเดอนดนอาศยอยในทงนา กบกนแมลงเปนอาหาร สวนไสเดอนดน กนซากสงมชวตทเนาเปอยผพง จงไมมฝายใดไดหรอเสยประโยชน หวงโซอาหาร คอ การกนตอกนเปนทอดๆ มลกษณะเปนเสนตรง สงมชวตหนงมการกนอาหารเพยงชนดเดยว ซงเขยนเปนลกศรตอกน สายใยอาหาร หมายถง การถายทอดพลงงานเคมในรปอาหารระหวางสงมชวตหลายๆ ชนดมารวมกน ท าใหเกดการถายทอดพลงงานทซบซอน การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ จะไหลไปในทศทางเดยว คอ เรมตนจากผผลตไปยงผบรโภค ขณะเดยวกนกมการสญเสยพลงงานออกไปในแตละล าดบ ไมมการเคลอนกลบเปนวฏจกร จงกลาวไดวา การถายทอดพลงงานในระบบนเวศไมเปนวฏจกร (Non - cyclic)

56

แบบฝกหดท 13 ชวตกบสงแวดลอม

จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. สงมชวตทสามารถสรางอาหารเองได เรยกวา.................................................................................................... 2. สงมชวตทบรโภคซากสงมชวตเปนอาหาร เชน ................................................................................................ 3. ประชากรในระบบนเวศ หมายถง...................................................................................................................... 4. นบจ านวนเปดในหนองน าได 180 ตว บรเวณหนองน ามความกวาง 6 เมตร ยาว 10 เมตร ความหนาแนนของ ประชากรเปดมคาเทากบ.................................................................................................................................... 5. ปจจยทมผลการเปลยนแปลงของประชากร ไดแก............................................................................................. 6. ภาวะการไดประโยชนรวมกน สงมชวตมการด ารงชวตแบบ............................................................................ 7. ผงกบดอกไมมความสมพนธกนแบบภาวะ....................................................................................................... 8. ในภาวการณลาเหยอ สงมชวตทเปนผฆาเรยกวา....................สวนสงมชวตทถกฆาเรยกวา.............................. 9. กาฝากทเกาะบนตนไมใหญมความสมพนธกนแบบภาวะ............................โดยตานไมใหญจดเปน................ สวนกาฝากจดเปน.............................................................................................................................................. 10. สงแวดลอมทจ าเปนตอการด ารงชวต ไดแก..................................................................................................... 11. การบานของดอกบวในเวลากลางวนและหบในเวลากลางคน มอทธพลมาจาก............................................... 12. ในอากาศมแกส.............................................ทเปนวตถดบส าคญในกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช หวงโซอาหาร ทก าหนดใหนใชตอบค าถามขอ 13-14

ตนขาว ตกแตน กบ เหยยว

13. สงมชวตทจดเปนผบรโภคล าดบท 2 คอ ......................................................................................................... 14. ตนขาวท าหนาทเปน..................................... ในหวงโซอาหาร 15. ถาโลกปราศจากผยอยสลายอนทรยสาร จะท าให............................................................................................ 16. ถาโลกนปราศจากวฏจกรของน า จะท าให....................................................................................................... 17. แกสทมผลท าใหอณหภมของโลกสงขน คอ.................................................................................................... 18. การน าสตวตางถนเขามาอยในพนทมผลตอสตวพนเมอง คอ.......................................................................... ........................................................................................................................................................................ 19. วธการอนรกษปาไมทเหมาะสม ไดแก............................................................................................................ 20. การใชปยเคมและยาฆาแมลงในการเกษตรสงผลตอคณภาพของดน คอ......................................................... ......................................................................................................................................................................... 21. ถาเราใชทรพยากรไมถกวธจะกอใหเกดปญหาดาน......................................................................................... 22. ปญหาน าเนาเสยเปนปญหาทส าคญ สวนใหญมสาเหตมาจาก.........................................................................

57

หนวยท 14 ไฟฟา

การผลตกระแสไฟฟาเปลยนรปพลงงาน ......... กระแสไฟฟา เปนกระแสสมมตทไหลในวงจร โดยจะไหลจากบรเวณทมศกยไฟฟาสงไปยงบรเวณทมศกยไฟฟาต ากวา หรอไหลจากขวบวกไปยงขวลบนนเองแตในปจจบนเราพบวากระแสทไหลจรงๆในสายไฟนนเปนกระแสอเลกตรอนเปนการไหลหรอการเคลอนท ของอเลกตรอนอสระ ในสายไฟทไหลจากบรเวณทมศกยไฟฟาต าไปยงบรเวณทมศกยไฟฟาสง หรอไหลจากขวลบไปขวบวก เนองจาก นกวทยาศาสตรรจกกระแสไฟฟากอนทจะคนพบอเลกตรอน มการตงกฎและทฤษฎตางๆ เกยวกบกระแสไฟฟา ซงยงสามารถใชอธบายปรากฏการณตางๆ ไดอย จงยงคงใชขอตกลงแบบเดมทวา กระแสไฟฟาจะไหลจากขวบวกไปยงขวลบ ......... การผลตกระแสไฟฟาสามารถท าไดหลายวธแตทเราจะกลาวถงม 2 วธ คอ 1. การผลตกระแสไฟฟาจากปฏกรยาเคม อาศยหลกการทขวโลหะแตละขว เมอแตกตว เปนอออน จะสามารถใหและรบอเลกตรอนไดตางกน จงน าไปสรางเปนเซลลไฟฟาเคม 2. การผลตกระแสไฟฟาจากอ านาจแมเหลก อาศยหลกการทวา เมอลวดตวน าเคลอนท ตดกบสนามแมเหลก จะท าใหเกดกระแสไฟฟาขนได จงน าไปสรางเปนไดนาโม เซลลไฟฟาเคม เซลลไฟฟาเคม คอ อปกรณทสามารถผลตกระแสไฟฟาไดเมอเกดปฏกรยาเคม เปนการ เปลยนพลงงานเคมใหเปนพลงงานไฟฟา แบงออกเปน 2 ชนด คอ 1. เซลลปฐมภม ( Primary Cell) เมอใชแลวสารเคมจะหมดไป และเมอใชกระแสไฟฟา หมดแลว ไมสามารถน าไปประจไฟฟาเพอน ากลบมาใชใหมไดอก เชน ถานไฟฉาย เซลลแอลคาไล เซลลปรอท เซลลเงน 2. เซลลทตยภม ( Secondary Cell) เมอใชกระแสไฟฟาหมดแลว สามารถน าไปประจไฟฟาเพอน ากลบมาใชใหมไดอก เชน เซลลสะสมไฟฟาแบบตะกว เซลลไฟฟาแบบนกเกล - แคดเมยม ( นกแคด ) ......... เซลลไฟฟาเคมมสวนประกอบทส าคญ 2 สวน คอ ......... 1. ขวไฟฟา เปนขวโลหะ 2 ชนด ทเมอเกดปฏกรยาเคมแลวสามารถใหและรบอเลกตรอน ไดตางกน โดยขวหนงจะใหอเลกตรอนไดดกวาท าหนาทเปนขวลบ และขวทรบอเลกตรอนไดดกวาจะท าหนาทเปนขวบวก ......... 2. สารละลายอเลกโตรไลต เปนสารละลายทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานได เชน สารละลายกรดซลฟวรกเจอจาง

58

หลกการของเซลลไฟฟาเคม คอ เมอน าแผนสงกะสและแผนทองแดงจมลงในสารละลายกรดซลฟวรกเจอจางสงกะสและทองแดงจะแตกตวเปนอออน (ธาตหรอหมธาตทมประจไฟฟา) โดยทสงกะสสามารถแตกตวและใหอเลกตรอนไดดกวาทองแดงจงมศกยไฟฟาต ากวา (ท าหนาทเปนขวลบ) ถานไฟฉาย เปนเซลลไฟฟาเคมทไมใชสารละลายทเปนของเหลว จงเรยกวา เซลลแหง ( Dry cell) ผทสรางเซลลไฟฟาเคมชนดนคอ เลอคงเช ดงนนจงอาจเรยกอกชอหนงวา เซลลเลอคงเช ถานไฟฉาย 1 กอน หรอ 1 เซลลมความตางศกยประมาณ 1.5 โวลต สวนประกอบตางๆ ของถานไฟฉายน 1. แทงคารบอนหรอแทงถาน ท าหนาทเปนขวบวก 2. แอมโมเนยมคลอไรด ท าหนาทเปนสารละลายอเลกโตรไลต 3. แมงกานสไดออกไซด + ผงถาน + กาวทอดกนแนน 4. กลองสงกะส ท าหนาทเปนขวลบ แบตเตอร เปนค าเรยกทว ๆ ไป ใชเรยกเซลลไฟฟาทน ามาตอกนแบบอนกรมตงแต 2 เซลลขน ไป เชน แบตเตอรรถยนตไดจากการน าเซลลสะสมไฟฟาแบบตะกวซงมความตางศกยเซลลละ 2 โวลต มาตอกนแบบอนกรม 6 เซลล ไดความตางศกยรวม = 6 x 2 = 12 โวลต แบตเตอรแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ 1. แบตเตอรแหง คอ การน าเอาเซลลแหงหรอถานไฟฉายตงแต 2 เซลล ขนไปมาเรยง ตอกนแบบอนกรม เชน ถานไฟฉายทใสในวทย หรอของเลนตางๆ 2. แบตเตอรเปยก จดเปนเซลลไฟฟาแบบทตยภมประกอบดวยเซลลไฟฟาหลายๆ เซลล มาตอกน มความตางศกยประมาณ 12 โวลต ภายในจะมแผนตะกว และแผนตะกวออกไซด ซงท าหนาทเปนขวลบและขวบวกตามล าดบ วางเรยงสลบกนแชอยในสารละลายกรดซลฟวรกเจอจาง แบตเตอรแบบน ไดแก แบตเตอรรถยนต ความสมพนธระหวางความตางศกยไฟฟา กระแสไฟฟา และความตานทานไฟฟา กระแสไฟฟา ความตางศกยไฟฟา และความตานทานไฟฟาลวนเปนสงทมความสมพนธเกยวเนองกน กลาวคอ กระแสไฟฟาจะเกดขนหรอไหลผานไดมากหรอนอยกขนอยกบลกษณะตวน าไฟฟาวามคณสมบตเปนอยางไร ความตางศกยไฟฟา คอ ความแตกตางของพลงงานไฟฟาระหวางจดสองจด ซงท าใหเกดกระแสไฟฟาขน โดยกระแสไฟฟาจะไหลจากจดทมระดบพลงงานไฟฟาสง (ศกยไฟฟาสง) ไปยงจดทมระดบพลงงานไฟฟาต ากวา (ศกยไฟฟาต า) และจะหยดไหลเมอศกยไฟฟาทงสองจดเทากน ขอควรร ความตางศกยไฟฟาระหวางจดสองจดเปรยบไดกบการไหลของน า ซงจะไหลจากทสงไปยงทต า และจะหยดไหลเมอระดบน าเทากน

59

เครองมอทใชวดความตางศกยไฟฟาในวงจรไฟฟา เรยกวา โวลตมเตอร (voltmeter) มหนวยการวด คอ

โวลต (volt) ใชตวยอแทนความตางศกยวา V สญลกษณของโวลตมเตอร คอ

รปแสดงลกษณะโวลตมเตอร โวลตมเตอรทดจะตองมความตานทานสงเพอใหกระแสไฟฟาไหลผานไดนอยทสด ขอควรร โวลต (volt) เปนชอของ อาเลสซนโดร วอลตา (Alessandro Volta) ผประดษฐคดคนแบตเตอรเปนคนแรก เมอเราตองการวดความตางศกยระหวางจด 2 จดใดๆ ในวงจรไฟฟา สามารถท าไดโดยการน าโวลตมเตอรตอครอมระหวาง 2 จดนน เราเรยกการตอลกษณะนวา การตอแบบขนาน ดงรป

รปแสดงการตอโวลตมเตอรในวงจรไฟฟา การทกระแสไฟฟาไหล เนองมาจากความตางศกยไฟฟาทเกดขนทขวของแหลงก าเนดไฟฟา และ ความตางศกยไฟฟาของแหลงก าเนดไฟฟาแตละชนดกจะไมเทากน เชน ถานไฟฉายมความตางศกยประมาณ 1.5 โวลต แบตเตอรรถยนตมความตางศกยไฟฟาประมาณ 12 โวลต สวนสายไฟฟาภายในบานมความตางศกยไฟฟาประมาณ 220 โวลต ทงนถาความตางศกยไฟฟามคามากขน ระดบพลงงานไฟฟากจะมากขนดวย ซงจะมผลและเกดอนตรายไดงาย กระแสไฟฟาเกดขนจากการเคลอนทของอเลกตรอนจากบรเวณหนงไปอกบรเวณหนง กระแสไฟฟาเกดขนไดหลายวธ เชน เกดจากความแตกตางของพลงงานสองบรเวณ เกดจากปฏกรยาเคม เกดจากการเหนยวน าของวตถ เปนตน

60

เครองมอทใชวดกระแสไฟฟาในวงจรไฟฟา เรยกวา แอมมเตอร (ammeter) มหนวยการวดคอ แอมแปร

(ampere) ใชตวยอแทนกระแสไฟฟาวา I สญลกษณของแอมมเตอร คอ

รปแสดงลกษณะของแอมมเตอร แอมมเตอรทดตองมความตานทานนอย เพอใหกระแสไฟฟาในวงจรไหลผานตวแอมมเตอรใหมากทสด การใชแอมมเตอรวดปรมาณกระแสไฟฟามลกษณะเชนเดยวกบการใชมาตราวดปรมาณน าทไหลผานทอประปา คอ ตองตอแอมมเตอรแทรกในวงจรทกระแสไฟฟาไหลผาน เรยงล าดบในวงจรไฟฟาเปนการตอแบบอนกรม เพอใหกระแสไฟฟาทอานไดจากแอมมเตอรเปนคาเดยวกบกระแสไฟฟาทไหลผานวงจรนน ดงรป

รปแสดงการตอแอมมเตอรในวงจรไฟฟา กระแสไฟฟาแบงออกเปน 2 ชนด ดงน 1. ไฟฟากระแสตรง (Direct Current : DC) เปนกระแสไฟฟาทไหลในทศทางเดยวกน โดยปกตกระแสไฟฟาจะไหลจากจดทมศกยไฟฟาสงกวาไปยงจดทมศกยไฟฟาต ากวา หรอจากขวบวกผานวงจรไปยงขวลบทางเดยวตลอดเวลา เชน กระแสไฟฟาจากเซลลไฟฟา (ถานไฟฉาย) หรอจากแบตเตอร 2. ไฟฟากระแสสลบ (Alternating Current : AC) เปนกระแสไฟฟาทไหลกลบทศไปมา โดยกระแสไฟฟาจะไหลจากขวบวกไปยงขวลบ และไหลจากขวลบไปยงขวบวกสลบกน เชน กระแสไฟฟาทใชตามอาคารบานเรอน กระแสไฟฟาทเกดจากไดนาโม ความตานทาน เปนปรมาณอยางหนงทตานการเคลอนทของสงตางๆ เชน การไหลของน าผานทอทมขนาดตางกน จะพบวา ทอเลกมความตานทานมาก น าจงไหลผานไดนอยกวาทอใหญในชวงเวลาเทากน จงกลาวไดวา ทอเลกมความตานทานมาก น าจงไหลผานไดนอย สวนทอใหญมความตานทานนอยน าจงไหลผานไดมาก

61

ความตานไฟฟา (resistance) คอ สมบตของตวน าไฟฟา (conductor) ทยอมใหกระแสไหลผานไดมากหรอนอย ซงเปนสมบตเฉพาะตวของตวน านนๆ จะมคาแตกตางกนไปแลวแตชนดของตวน า กลาวคอตวน าไฟฟาทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานไดมากจะมความตานทานนอย สวนตวน าไฟฟาทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานไดนอยจะมความตานทานมาก ความตานทานไฟฟามหนวยเปน โอหม (ohm) ใชสญลกษณ V ตวยอทใชแทนความตานทานไฟฟา คอ R ปจจยทมผลตอความตานทานของตวน าไฟฟา มดงน 1) ชนดของตวน า ตวน าตางชนดกนมความตานทานไมเทากน 2) ความยาวของตวน า ความยาวมากจะมความตานทานมาก และความยาวนอยจะมความตานทานนอย (ความตานทานแปรผนโดยตรงกบความยาว) - ลวดตวน าชนดเดยวกน ขนาดใหญเทากน เสนทยาวกวาจะมความตานทานมากกวา และจะยอมใหกระแสไฟฟาผานไดนอยกวาเสนทสน 3) พนทหนาตดของตวน า พนทหนาตดมาก (ขนาดใหญ) จะมความตานทานนอย และพนทหนาตดนอย (ขนาดเลก) จะมความตานทานมาก (ความตานทานแปรผกผนกบพนทหนาตด) - ลวดตวน าชนดเดยวกน ยาวเทากน เสนทมขนาดเลกกวา หรอมพนทหนาตดนอยกวาจะมความตานทานมากกวา และจะยอมใหกระแสไฟฟาผานไดนอยกวาเสนทมขนาดใหญและสน 4) อณหภมของตวน า อณหภมสงจะมความตานทานมาก และอณหภมต าจะมความตานทานนอย - ฉนวนไฟฟา (insulator) คอ สารทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานหรอมความตานทานไฟฟาสง สวนใหญเปนพวกอโลหะ เชน ยาง แกว ไม พลาสตก กระเบอง เปนตน - ตวน าไฟฟายงยวด (superconductor) คอ ตวน าไฟฟาทไมมความตานทานไฟฟาเลย ท าไดโดยน าตวน าไฟฟา เชน ดบก ปรอท มาลดอณหภมจนถงระดบหนง คอประมาณ -25 องศาเซลเซยส ตวน าไฟฟากจะหมดความตานทานลง - ไฟฟาลดวงจร (short circuit) เกดจากลวดตวน าในสายไฟแตละสายมาแตะกน จงท าใหมกระแสไฟฟาปรมาณมากผานบรเวณทสายไฟแตะกนท าใหเกดความรอนสง ถาวงจรไมถกตดสายไฟอาจลกไหมและเกดอคคภยได การตอวงจรไฟฟาภายในบาน กคอการทเราตอไฟฟาจากเสาไฟฟามายงบานเราเพอเชอมตอกบเครองใชไฟฟาตางๆภายในบาน การตอวงจรไฟฟานนมอย 3 แบบ ไดแก การตอวงจรไฟฟาแบบอนกรม การตอวงจรไฟฟาแบบขนาน และการตอวงจรไฟฟาแบบผสม 1. การตอวงจรไฟฟาแบบอนกรม

62

จากภาพนจะเหนวา การตอแบบอนกรมจะเปนการน าปลายดานหนงตอกบตวตอกบตวตานทานหรอหลอดไฟเรยงกนไปเรอยๆ กระแสไฟฟาทไหลผานในวงจรจะเทากนหมด ความตานทานรวมของวงจรเทากบผลบวกของความตานทานแตละตวแรงดนไฟฟารวมภายในวงจรจะเทากบผลบวกของแรงดนตกครอมของตวตานทานแตละตว ถาจดหนงจดใดภายในวงจรขาด ไฟฟาจะดบหมดทกจด 2. การตอวงไฟฟาแบบขนาน จากภาพนจะสงเกตวาตวตานทานหรอหลอดไฟจะไมเรยงกนเหมอนอนกรม แตจะอยขนานกน ความตานทานรวมของวงจรจะมคานอยกวาความตานทานตวทนอยทสด กระแสไฟฟาทไหลผานในวงจรจะเทากบกระแสไฟฟาทไหลผานอปกรณไฟฟาแตละชนดรวมกน แรงดนไฟฟาทไหลผานอปกรณไฟฟาทกจดจะเทากน ฉะนนก าลงสองสวางจะไมตก ถาอปกรณไฟฟาจดหนงจดใดขาดไป จดอนๆ ยงใชงานได จงนยมวธการตอวงจรไฟฟาแบบขนานในบานเรอน 3. การตอวงจรไฟฟาแบบผสม จากภาพนจะเหนวาเปนการตอวงจรอนกรมกบวงจรแบบขนานตอรวมกนในวงจรเดยว การตอแบบ นนยมใชกบอปกรณอเลกทรอนกส เชน โทรทศน วทย เครองคอมพวเตอร เปนตน กระแสไฟฟาทไหลผานในวงจรทงหมด จะเทากบแรงดนไฟฟาทแหลงจายภายในวงจรหารดวยความตานทานในวงจร ในกรณทอปกรณไฟฟาจดใดขาด จดอนๆจะยงคงใชงานไดเปนบางจด และ การตรวจซอมจะยงยาก เนองจากอปกรณไฟฟาบางจดจะตอเขารวมเปนวงจรเดยวกน จงไมนยมการตอวงจรไฟฟาแบบผสมในบานเรอน

63

การตอไฟฟาในบานเรมตนจากสายไฟฟาใหญลงมาทมาตรไฟฟาจากมาตรไฟฟาตอเขาคตเอาทและฟวส สายทตอจากฟวสเปนสายประธาน ซงสามารถตอแยกไปยงสวนตางๆ ของอาคารไดวงจรไฟฟาภายในบาน สวนใหญจะเปนการตอแบบขนาน ซงเปนการตอวงจรท าใหอปกรณและเครองใชไฟฟาแตละชนดอยคนละวงจร ซงถาเครองใชไฟฟาชนดหนงเกดขดของเนองจากสาเหตใดกตาม เครองใชไฟฟาชนดอนกยงคงใชงานไดตามปกตเพราะไมไดอยในวงจรเดยวกน

ไฟฟาทใชในบานเรอนทวไปเปนไฟฟากระแสสลบมความตางศกย 220 โวลต การสงพลงงานไฟฟาเขาบานจะใชสายไฟ 2 เสน คอ 1. สายกลาง หรอสาย N มศกยไฟฟาเปนศนย 2. สายไฟ หรอสาย L มศกยไฟฟาเปน 220 โวลต โดยปกตสาย L และสาย N ทตอเขาบานจะตอเขากบแผงควบคมไฟฟา ซงเปนทควบคมการจายพลงงานไฟฟาทงหมดในบานอยางมระบบ บนแผงควบคมไฟฟามกจะประกอบดวย ฟวสรวม สะพานไฟรวม และสะพานไฟยอย โดยสะพานไฟยอยมไวเพอแยกและควบคมการสงพลงงานไฟฟาไปยงวงจรไฟฟายอยตามสวนตางๆ ของบานเรอน เชน วงจรชงลาง วงจรชนบน วงจรในครว เปนตน ในวงจรไฟฟาในบาน กระแสไฟฟาจะผานมาตรไฟฟาทางสาย L เขาสสะพานไฟ ผานฟวสและสวตช แลวไหลผานเครองใชไฟฟา ดงนนกระแสไฟฟาจะไหลผานสาย N ออกมา ดงรป วงจรไฟฟาภายในบานแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนท 1 เรยกวา อปกรณไฟฟา เชน สายไฟ เตารบ เตาเสยบ ฟวสสะพานไฟ สวตซไฟอปกรณเหลานจะตอเขากบวงจรภายในบานแบบอนกรมหรอตอแบบเรยงอนดบ สวนท 2 เรยกวา เครองใชไฟฟาภายในบาน คอ เครองใชทอ านวยความสะดวกในการใชงานใหแกผใช เชน ตเยน พดลม เครองซกผา หมอหงขาว ฯลฯ เครองใชไฟฟาเหลานตองตอเขากบวงจรภายในบานแบบขนาน

64

แบบฝกหดท 14 ไฟฟา

จงตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. เครองมอวดกระแสไฟฟาเรยกวา................................... ตองตอเขากบวงจรไฟฟาแบบ...................................

2. เครองมอวดความตางศกยเรยกวา.................................. ตองตอเขากบวงจรไฟฟาแบบ....................................

3. หลอดไฟหลอดหนงตอกบความตางศกยไฟฟา 220 โวลต มกระแสไฟฟาไหลผาน 5 แอมแปร ไสหลอด

ไฟฟาจะมความตานทาน.............................. โอหม

4. ก าหนดให หลอดไฟฟามความตานทานไฟฟา 11 โอหม มความตางศกยไฟฟา 220 โวลต จะยอมให

กระแสไฟฟาไหลผาน..................... แอมแปร

5. การตอความตานทานไฟฟาในวงจรม............... แบบ ไดแก..............................................................................

6. สายไฟฟาแรงสงตางจากสายไฟฟาธรรมดาอยางไร..........................................................................................

..........................................................................................................................................................................

7. ความตานทานไฟฟาสมพนธกบขนาดและชนดของสายไฟฟาอยางไร..............................................................

..........................................................................................................................................................................

8. เมอฟวสขาด จะใชลวดทองแดงตอแทนฟวสไดหรอไม อยางไร.......................................................................

..........................................................................................................................................................................

9. วงจรไฟฟาหนงประกอบดวยถานไฟฉาย 3 กอน ตอเขากบแอมมเตอรและหลอดไฟฟา 2 หลอด มสวตช

ควบคมวงจรไฟฟา 1 ตว จงเขยนวงจรไฟฟาอยางงาย

10. วงจรไฟฟาทบานของนกเรยน ตอเครองใชไฟฟากบวงจรไฟฟาแบบใด และวธตอวงจรไฟฟาดงกลาวมขอด อยางไร ..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

65

หนวยท 15 อเลกทรอนกสเบองตน

เครองใชไฟฟาตางๆ ทอ านวยความสะดวกในปจจบนอยางเชน โทรทศน คอมพวเตอร โทรศพท ตเยน ฯลฯ เครองใชไฟฟาทงหมดทไดกลาวถงน ตางกมอปกรณเปน อเลกทรอนกสเปนสวนประกอบอยภายใน เพอใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ ตวตานทาน

ตวตานทานเปนอปกรณอเลกทรอนกสชนดหนงทมสมบตในการ ตานการไหลของกระแสไฟฟา อยางเชนถาตวตานทานมคามากกระแสกจะนอย ถาตวตานทานมคานอยกระแสกจะมาก ตวอยางการใชงานในชวตประจ าวนคอพดลมของเรา เมอเรากดเบอร 1 คอการปรบใหความตานทานมากขนท าใหกระแสไฟพดลมหมนชา ตรงขามกบถาเราปรบไปทเบอร 3 คอการปรบใหความตานทานนอยลงท าใหกระแสไฟมากขน พดลมหมนเรว เยนสบาย โดยทวไปแบงตวตานทานเปน 3 ประเภท ไดแก 1) ตวตานทานคงท ( Fixed Value Resistor ) เปนตวตานทานทมคาความตานทานของการไหลของกระแสไฟฟาคงท มสญลกษณทใชในวงจร ดงน ซงสามารถอานคาความตานทาน ไดจากแถบสทคาดอยบนตวความตานทาน มหนวยเปนโอหม ( Ω ) แถบสทอยบนตวตานทานโดยสวนมากจะม 4 แถบ และมแถบสทชดกนอย 3 ส อกสหนงจะอยหางออกไปทปลายขางหนง การอานคาจะเรมจากแถบสทอยชดกนกอนโดยแถบทอยดานนอกสดใหเปนแถบสท 1 และสถดไปเปนสท 2, 3 และ 4 ตามล าดบ สแตละสจะมรหสประจ าแตละส 2) ตวตานทานทเปลยนคาได ( Variable Value Resistor ) เปนตวตานทานทเมอหมนแกนของตวตานทาน แลวคาความตานทานจะเปลยนแปลงไป นยมใชในการควบคมคาความตางศกยไฟฟา ( Voltage ) ในวงจรอเลกทรอนกส เชน การเพม – ลดเสยงในวทยหรอโทรทศน เปนตน สญลกษณทใชในวงจร ดงน

66

3) ตวตานทานไวแสง หรอ แอลดอาร ( LDR ) ยอมาจาก Light Dependent Resistor เปนตวตานทานปรบคาได โดยคาความตานทานขนอยกบปรมาณแสงทตกกระทบ ถาแสงทตกกระทบมปรมาณมาก LDR จะมคาความตานทานต า ซงสญลกษณทใชในวงจร คอ

ตวเกบประจ ตวเกบประจเปนอปกรณอเลกทรอนกสชนดหนงทท าหนาทสะสมประจไฟฟาหรอคายประจไฟฟาใหกบวงจรหรออปกรณอนๆตวเกบประจบางชนดจะมขว คอขวบวก และขวลบ ดงนนการตอตวเกบประจในวงจร ตองตอใหถกขว และตองทราบคาของตวเกบประจดวยวาเหมาะสมกบวงจรอเลกทรอนกสนนๆ หรอไม ซงคาความจของตวเกบประจจะมหนวยเปนฟารด ( Farad ) ใชตวอกษรยอคอ F แตตวเกบประจทใชกนทวไปมกมหนวยเปนไมโครฟารด ( µ F ) ซง 1 F มคาเทากบ 10 6 µ F ตวเกบประจมดวยกนหลายแบบหลายขนาด แตละแบบจะมความเหมาะสมกบงานทแตกตางกน ตวเกบประจโดยทวไปแบงเปน 2 แบบ ไดแก 1) ตวเกบประจชนดคาคงท ( Fixed Value Capacitor ) เปนตวเกบประจทไดรบการผลตใหมคาคงท ไมสามารถเปลยนแปลงคาความจได แตจะปรบคาความจใหเหมาะสมกบวงจรไดโดยน าตวเกบประจหลายๆ ตวมาตอกนแบบขนานหรออนกรม สญลกษณของตวเกบประจชนดคาคงท

ในวงจรจะเปน

67

2 ) ตวเกบประจเปลยนคาได ( Variable Value Capacitor ) เปนตวเกบประจทสามารถปรบคาความจได โดยทวไปมกใชในวงจรปรบแตงสญญาณทางอเลกทรอนกส หรอพบในเครองรบวทยซงใชเปนตวเลอกหาสถานวทย ตวเกบประจชนดนสวนมากเปนตวเกบประจชนดใชอากาศเปนสาร ไดอเลกทรกและการปรบคา จะท าไดโดยการหมนแกน ซงมโลหะหลายๆ แผนอยบนแกนนนน เมอหมนแกนแผนโลหะจะเลอนเขาหากนท าใหคาประจเปลยนแปลง

ไดโอด

ไดโอดเปนอปกรณอเลกทรอนกสทท าจากสารกงตวน า ชวยควบคมใหกระแสไฟฟาจากภายนอกไหลผานไดทศทางเดยว และปองกนกระแสไฟฟาไหลยอนกลบ จากอปกรณประเภทขดลวดตางๆ ไดโอดประกอบดวยขว 2 ขว คอ แอโนด ( Anode : A )ตองตอกบถานไฟฉายขวบวก ( + ) และแคโทด ( Cathode : K ) ตองตอกบถานไฟฉายขวลบ ( - ) การตอไดโอเขากบวงจรตองตอใหถกขว ถาตอผดขวไดโอดจะไมยอมใหกระแสไฟฟาไหลผาน ท าใหเครองใชไฟฟาท างานในวงจรไมได ไดโอดบางชนดเมอมกระแสไฟฟาไหลผานจะใหแสงสวางออกมา เราเรยกวาไดโอดเปลงแสง หรอ แอลอด ( LED) ซงยอมาจาก Light Emitting Diodeและมสญลกษณในวงจรเปน

68

จากภาพจะเหนวา LED มขายนออกมาสองขา ขาทสนกวาคอ ขวแคโทด (ขวลบ) และขาทยาวกวาคอ ขวแอโนด (ขวบวก) ไดโอดเปลงแสงนมลกษณะคลายๆหลอดไฟเลกๆ กนไฟนอย และนยมน ามาใชงานอยางกวางขวาง เชน ไฟกะพรบตามเสยงเพลง ไฟหนาปดรถยนต ไฟเตอนในเครองใชไฟฟาตางๆ ไฟทใชในการแสดงตวเลขของเครองคดเลข เปนตน ทรานซสเตอร

ทรานซสเตอรเปนอปกรณอเลกทรอนกสทท าจากสารกงตวน า ทรานซสเตอรแตละชนดจะม 3 ขา ไดแก ขาเบส ( Base : B ) ขาอมตเตอร ( Emitter : E ) ขาคอลเลกเตอร ( Collector : C ) หากแบงประเภทของทรานซสเตอรตามโครงสรางของสารทน ามาใชจะแบงได 2 แบบ คอ 1) ทรานซสเตอรชนด พเอนพ ( PNP ) เปนทรานซสเตอรทจายไฟเขาทขาเบสใหมความตางศกยต ากวาขาอมตเตอร 2) ทรานซสเตอรชนด เอนพเอน ( NPN ) เปนทรานซสเตอรทจายไฟเขาทขาเบสใหมความตางศกยสงกวาขาอมตเตอร

ทรานซสเตอรเปนอปกรณซงถกควบคมดวยกระแสไฟฟาทผานขา B หรอเรยกวา กระแสเบส นนคอ เมอกระแสเบสเปลยนแปลงเพยงเลกนอยกจะท าใหกระแสไฟฟาในขา E (กระแสอมตเตอร) และกระแสไฟฟาในขา C (กระแสคอลเลกเตอร) เปลยนแลงไปดวย ซงท าใหทรานซสเตอรท าหนาทเปนสวตชปดหรอเปดวงจร โดยถาไมมกระแสไฟฟาผานขา B กจะท าใหไมมกระแสไฟฟาผานขา E และ C ดวย ซงเปรยบเสมอนปดไฟ (วงจรเปด) แตถาใหกระแสไฟฟาเพยงเลกนอยผานขา B จะสามารถควบคมกระแสไฟฟาทมากกวาใหผานทรานซสเตอรแลวผานไปยงขา E และผานไปยงอปกรณอนทตอจากขา C

69

แบบฝกหดท 15 อเลกทรอนกสเบองตน

ใหนกเรยนตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. อเลกทรอนกสมความหมายตางจากไฟฟาหรอไมอยางไร............................................................................ ..................................................................................................................................................................... 2. สญญาณดจทลกบสญญาณแอนะลอกแตกตางกนอยางไร........................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 3. ไดโอดท าหนาทอะไร................................................................................................................................... 4. ไดโอดผลตจากสารชนดใด เพราะเหตใดจงใชสารชนดน............................................................................ ...................................................................................................................................................................... 5. ในวงจรอเลกทรอนกสสามารถใชอปกรณใดแทนฟวสได และใชอยางไร................................................... ...................................................................................................................................................................... 6. ตวเกบประจจะใหประจไฟฟาในวงจรอเลกทรอนกสไดอยางไร.................................................................. ...................................................................................................................................................................... 7. การเชอมบดกรในวงจรอเลกทรอนกสท าอยางไร จงอธบาย......................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 8. กอนลงมอบดกรจะตองตรวจสอบแผนผงวงจรไฟฟาใหแนใจวาถกตองกอนลงมอบดกร เพราะอะไร ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 9. ใหนกเรยนเขยนสญลกษณอปกรณอเลกทรอนกส ตามชอทก าหนดให 9.1 ไดโอดเปลงแสง

9.2 ฟวส

9.3 ทรานซสเตอร

9.4 แบตเตอร

9.5 ตวเกบประจแปลงคาได

10. ยกตวอยางวงจรอเลกทรอนกสทนกเรยนรจกและใชในชวตประจ าวน......................................................... ......................................................................................................................................................................

70

หนวยท 16 งานและพลงงาน งาน (work) คอ ผลของแรงทกระท าตอวตถแลวท าใหวตถเคลอนทไปตามแนวราบ งานเปนปรมาณท

สามารถค านวณไดจากความสมพนธดงตอไปน

งาน = แรง (นวตน) x ระยะทาง (เมตร)

เมอ W คอ งาน มหนวยเปนจล ( J ) หรอนวตนเมตร (N-m)

F คอ แรงทกระท า มนหนวยเปนนวตน ( N )

s คอ ระยะทางทวตถเคลอนทไปตามแนวราบ มหนวยเปนเมตร ( m )

จะไดสตรค านวณหางาน คอ F = W x s

ตวอยาง วนยออกแรงยกกลองดวยแรง 30 นวตน แลวเดนขนบนได 5 ขน แตละขนสง 20 เซนตเมตรงานท

วนยท าจากการยกกลองขนบนไดมคาเทาใด

วธท า จากโจทยความสงของขนบนใด = 5 x 20

= 100 cm

= 1 m

จากสตร W = F x s

= 30 x 1

= 30 J

ตอบ วนยท างานจากการลากกลองได 30 จล

พลงงาน (energy) คอ ความสามารถในการท างานไดของวตถหรอสสารตาง ๆ พลงงานสามารถท าให

สสารเกดการเปลยนแปลงได เชน ท าใหสสารรอนขน เกดการเคลอนท เปลยนสถานะเปนตน

พลงงานทน ามาใชในชวตประจ าวนมหลายรปแบบ เชน พลงงานกล พลงงานความรอน พลงงาน

ไฟฟา พลงงานแสง พลงงานเคม พลงงานนวเคลยร เปนตนหนวยของพลงงาน พลงงานมหนวยเปนจล (J)

พลงงานแบงออกเปน 6 ประเภท ตามลกษณะทเหนไดชดเจน ซงไดแก 1. พลงงานเคม (Chemical Encrgy) 2. พลงงานความรอน (Thermal Energy) 3. พลงงานกล (Mechanical Energy) 4. พลงงานจากการแผรงส (Radiant Energy) 5. พลงงานไฟฟา (Electrical Energy) 6. พลงงานนวเคลยร (Nuclear Energy)

71

1.พลงงานเคม พลงงานเคมเปนพลงงานทสะสมอยในสารตางๆ โดยอยในพนธะระหวางอะตอมในโมเลกล เมอพนธะแตกสลาย พลงงานสะสมจะถกปลอยออกมาในรปของความรอนและแสงสวาง ตวอยางเชน พลงงานทถกเกบไวในแบตเตอร, พลงงานในกองฟน, พลงงานในขนมชอกโกแลต, พลงงานในถงน ามน เมอไมลกไหมแลวจะใหคารบอนไดออกไซดและไอน า รวมถงผลตของเสยอนๆ เชน ขเถา เนองจากเชอเพลงทใชแตละชนด มโครงสรางทางเคมทตางกน เมอใชในปรมาณเชอเพลงทเทากน จงใหความรอนไมเทากน ซงกาซธรรมชาตนนใหความรอนมากกวาน ามน และน ามนนนกใหความรอนมากกวาถานหน 2.พลงงานความรอน แหลงก าเนดพลงงานความรอน มนษยเราไดพลงงานความรอนมาจากหลายแหงดวยกน เชน จากดวงอาทตย, พลงงานในของเหลวรอนใตพนพภพ , การเผาไหมของเชอเพลง, พลงงานไฟฟา, พลงงานนวเคลยร, พลงงานน าในหมอตมน า, พลงงานเปลวไฟ ผลของความรอนท าใหสารเกดการเปลยนแปลง เชน อณหภมสงขน หรอมการเปลยนสถานะไป และนอกจากนแลว พลงงานความรอน ยงสามารถท าใหเกดการเปลยนแปลงทางเคมไดอกดวย หนวยทใชวดปรมาณความรอน คอ แคลอร โดยใชเครองมอทเรยกวา แคลอรมเตอร 3. พลงงานกล พลงงานกลเปนพลงงานทเกยวของ กบการเคลอนทโดยตรง เชน กอนหนทอยบนยอดเนนจะมพลงงานศกยกล (Potential mechanical energy) อยจ านวนหนง ขณะทกอนหนกลงลงมาตามทางลาดของเนน พลงงานศกยจะลดลง และเกดพลงงานจลนกลของการเคลอนท (Kinetic mechanical energy) ขนแทน สงมชวตอาศยพลงงานรปนในการท างานทตองมการ เคลอนไหวเปนประจ า เชน การเดน การขยบแขนขา การหยบวตถ เปนตน 4. พลงงานจากการแผรงส พลงงานทมาในรปของคลน เชน แสง ความรอน คลนวทย อนฟาเรด อลตราไวโอเลต รงสเอกซ รงสคอสมก สงมชวตตองอาศยพลงงานรปน ในกระบวนการทส าคญตางๆ เชน การมองเหนภาพ การสงเคราะหดวยแสง การขยายพนธชนดทขนอยกบชวงแสง อาจสรปไดวาเปนพลงงานจากคลนแมเหลกไฟฟานนเอง ซงพลงงานรปนมบทบาทตอความเปนอยปกตของสงมชวต และอาจจะไดพลงงานทไดรบจากดวงอาทตย, พลงงานจากเสาสงสญญาณทว, พลงงานจากหลอดไฟ, พลงงานจากเตาไมโครเวฟ, พลงงานจากเลเซอรทใชอานแผนซด ฯลฯ 5. พลงงานไฟฟา พลงงานทไดจากปฏกรยาเคมแบบหนงอนมผลใหเกดกระแสไฟฟาขนได และกระแสไฟฟาทเกดขนนจะไหลผานความตานทานไฟฟาไดถาตอใหเปนวงจร ผลจากกระแสไฟฟาดงกลาวอาจท าใหเกดผลตาง ๆ เชนกอใหเกดอ านาจแมเหลก เกดความรอนหรอแสงสวาง พลงงานทเกดจากการผานขดลวดไปในสนามแมเหลก, พลงงานทใชขบเครองคอมพวเตอร, พลงงานทไดจากเซลลแสงอาทตย เปนตน

72

6. พลงงานนวเคลยร พลงงานทถกปลอยออกจากสารกมมนตภาพรงส ทมอยในธรรมชาตหรอทเกดในเตาปฏกรณปรมาณหรอระเบดปรมาณ การเกด fusion ของนวเคลยรเลก มหลกอยวา ถาน าเอาธาตเบาๆ ตงแต 2 ธาตขนไป มารวมกนโดยมพลงงานความรอนอยางสงเขาชวย จะท าใหธาตเบาๆ นรวมกน กลายเปนธาตใหม ซงหนกกวาเดม สวน fission เกดจากปฏกรยาระหวางการยงอนภาคบางชนดกบนวเคลยสของธาตหนกๆ ท าใหนวเคลยสของธาตหนกแตกแยกออกเปน 2 สวน ซงแตละสวนเปนธาตทเบากวาเดม และขนาดเกอบเทาๆ กน พลงงานรปนมบทบาทตอความเปนอยปกตของสงมชวตนอย พลงงานกล พลงงานกลเปนพลงงานทเกยวของกบวตถทก าลงเคลอนทหรอพรอมทจะเคลอนท แบงออกเปน 2 อยาง คอ พลงงานศกยและพลงงานจลน 1. พลงงานศกย (potential energy : Ep ) คอ พลงงานทสะสมอยในตววตถหรอสสารทหยดนงอยกบทยงไมเกดการเคลอนท ถาวตถอยบนพนทสงจากระดบพนดนขนไป พลงงานทสะสมอยในตวของวตถนจะเกดจากแรงดงดดของโลกจงเรยกวา "พลงงานศกยโนมถวง" การค านวณพลงงานศกยโนมถวงใชสตรดงน Ep = mgh 2. พลงงานจลน ( kinetic energy : Ek ) คอ พลงงานทมอยในวตถทก าลงเคลอนท การค านวณพลงงานจลนใชสตรดง Ek = 1/2mv2 กฎการอนรกษพลงงาน (Law of conservation of energy) กลาวไววา "พลงงานรวมของวตถจะไมสญหายไปไหน แตสามารถเปลยนจากรปหนงไปเปนอกรปหนงได"

73

แบบฝกหดท 16 งานและพลงงาน

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. การเกดงานหมายถงอะไร............................................................................................................................. 2. พลงงาน หมายถง......................................................................................................................................... ยกตวอยางพลงงานมา 5 ชนด...................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 3. จงอธบายความสมพนธระหวางพลงงานจลนกบพลงงานศกยโนมถวง ขณะทวตถตกจากทสง พรอมยกตวอยาง......................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 4. เครองเลนสไลเดอรทสวนน าใชหลกการของเรองใด และการเลนสไลเดอรในระดบสงกบระดบต าม ความแตกตางกนอยางไร............................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................

74

หนวยท 17 แรงกบการเคลอนทของวตถ ชนดของแรง

1. แรงดง

2. แรงอด หรอแรงกด 3. แรงบด

4. แรงเฉอน

5. แรงเสยดทาน 6. แรงปรง

7. แรงจากธรรมชาต เชน แรงโนมถวงของโลก แรงแมเหลก แรงไฟฟา แรงนวเคลยร

แรงลพธทกระท าตอวตถ คอผลรวมของแรงหลายแรง ทมากระท าตอวตถในระนาบเดยวกน เปรยบเสมอนมแรง เพยง

แรงเดยวทมากระท ากบวตถ แรงเสยดทาน (Friction)

คอแรงทเกดขนระหวางผวสมผสของวตถสองชนเปน แรงทพยายามตานมใหผวสมผสทงสองขยบเคลอนทจากกน แรงเสยดทานมทศทางสวน กบการเคลอนททผวสมผส

แรงเสยดทานม 2 ชนด

1. แรงเสยดทานสถต คอ แรงทเกดขนขณะวตถอยนง

2. แรงเสยดทานจลน คอ แรงทเกดขนขณะวตถเคลอนท

โมเมนตของแรง (Moment of Force)หมายถง ผลของแรงทกระท าตอวตถ เพอใหวตถหมนไปรอบจดหมน ดงนน คาโมเมนตของแรง คอ

โมเมนต = แรง x ระยะตงฉากแนวแรงถงจดหมน

P = mv

P โมเมนตมของวตถ หนวยเปน (kg)(m/s)

m มวลของวตถ หนวยเปน กโลกรม (kg)

v ความเรวของวตถ หนวยเปน เมตร/วนาท (m/s)

ชนดของโมเมนต ม 2 ชนด คอ 1. โมเมนตทวนเขมนาฬกา

2. โมเมนตตามเขมนาฬกา

คาน ( Lever )

เปนเครองกลชนดหนงมลกษณะ เปนแทงยาวสม าเสมอ วางอยบนจดหมน

ภาวะสมดลของคาน

ทสภาวะทคานอยในแนวสมดล หรอขนานกบพนนน เราเรยกวา ภาวะคานสมดล และเมอคานอยในสภาวะ

สมดล ผลรวมของโมเมนตทวนเขมนาฬกา จะเทากบ ผลรวมของ โมเมนตตามเขมนาฬกา เมอคานสมดล ผลรวมของโมเมนตทวนเขมนาฬกา = ผลรวมของโมเมนตตามเขมนาฬกา

สวนประกอบของคาน 1 . จดหมน ( F ) ( Fulcrum ) หมายถง ต าแหนงบน เครองกลประเภทคาน ซงคานจะหมนไดรอบจด 2 . น าหนก ( W ) ( Weight ) หรอแรงความตานทาน (Resistance ) หมายถง น าหนก หรอแรงทกระท า

กบคานใน แนวดงซงท าใหคานเคลอนทได

3 . แรงความพยายาม ( E ) ( Effort ) หมายถง แรงทใหแกเครองกลเพอใหเครองกลท างาน 4 . L1 คอระยะตงฉากจากน าหนกถงจดหมน

5 . L2 คอระยะตงฉากจากแรงความพยายามถงจดหมน คานมลกษณะเปนแทงยาว ท าดวยวตถทแขงแรง เชน ไม โลหะ เครองมอและอปกรณ ทมลกษณะการท างาน แบบคานไดแก ไมคาน ไมกระดก ไมพาย

เรอ เปนตน

75

ดงนนเครองกลทใชหลกการของคาน มหลายชนด ซงสามารถแบงประเภทของคานได 3 อนดบ ดงน

- คานอนดบหนง คอ คานทมจดหมนอยระหวางแรงความพยายาม กบแรงความตานทาน การผอนแรงของ คานอนดบน จะ

ผอนแรงไดมากเมอจดหมนอยใกล แรงความตานทาน (W ) และอยหางจาก แรงความพยายาม (E)

- คานอนดบสอง

คอคานทมแรงความตานอยระหวาง แรงความ พยายามกบ จดหมน การผอนแรงคานอนดบน จะผอนแรงไดมาก เพราะ

แรงความตานทาน อยระหวางจดหมน และแรง ความพยายามดงนน แรงความตานทาน ( W) จะอยใกลจดหมนมากกวา แรงความพยายาม( E )

- คานอนดบสาม

คอคานทมแรงความพยายามอยระหวาง แรงความ ตานทาน กบจดหมน การผอนแรงของ คานอนดบน ไมคอยผอนแรง เพราะแรงความพยายาม( W ) อยระหวาง จดหมนและแรงความตานทาน ดงนนแรงความพยายาม จะอยใกลจดหมน

มากกวาแรงความตานทาน ( E )

76

การเคลอนทแบบตางๆ

การเคลอนทแบบโพรเจกไทล

เปนการเคลอนทผสมระหวางในแนวราบ ซงเคลอนท ดวย ความเรวคงท กบแนวดงซงเคลอนทแบบอสระโดยม ความเรง g = 10 m/s 2

การเคลอนทแบบวงกลม

เปนการเคลอนทโดยมแรงกระท าเขาสศนยกลางของ วงกลม และจะเกดความเรงเขาสศนยกลาง ความเรว จะมคาไม

คงท เพราะมการเปลยนทศทาง การเคลอนท โดยความเรว ณ ต าแหนงใดจะมทศสมผสกบวงกลม ณ ต าแหนงนน

การเคลอนทแบบฮารมอนกอยางงาย

เปนการเคลอนทของวตถกลบไปมา ผานต าแหนงสมดล เชน การ สนของวตถทผกกบสปรง หรอการแกวงของ ลกตมนาฬกา เปนตน

77

แบบฝกหดท 17 เรองแรงกบการเคลอนทของวตถ

ใหนกเรยนตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. กจกรรมตอไปนมแรงชนดใดมาเกยวของ 1.1 นกกระโดดรมอยสงจากพน 200 เมตร.................................................................................................. 1.2 นกวงโอลมปกก าลงวงเขาโคง.............................................................................................................. 1.3 นกกฬาก าลงยงปน................................................................................................................................ 1.4 การใชไขควงขนนอตใหแนน............................................................................................................... 1.5 แขวนโมไบลตกตา ไวทขอบหนาตาง................................................................................................... 2. ขณะทฝนตก ถนนลน มการเปลยนแปลงแรงเสยดทานอยางไร และควรขบรถอยางไรจงจะปลอดภย ...................................................................................................................................................................... 3. แรงเสยดทานมประโยชนอยางไร ใหยกตวอยาง.......................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 4. ใบพดลมทตอกบมอเตอรขณะหมนมแรงเสยดทานหรอไม ถามจะตองลดแรงเสยดทานโดยวธใด............. ...................................................................................................................................................................... 5. เมอแรงกระท าผานจดหมนของคาน จะเกดโมเมนตหรอไม อยางไร ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 6. ถาวตถตกลงสพน วนาทท 1 มความเรว 10 เมตร/วนาท วนาทท 4 มความเรว 40 เมตร/วนาท จงหาระยะทาง ทเคลอนทไดทงหมด และความเรง ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................

78

หนวยท 18 เอกภพ เอกภพ หรอ จกรวาล (Universe) เปนระบบทใหญทสดและไรขอบเขต และเปนหวงอวกาศทเตมไปดวยดวงดาวจ านวนมหาศาล ซงเราจะเรยกดวงดาวทเกาะกนเปนกลมวา กาแลกซ และในแตละกาแลกซ กจะมระบบของดาวฤกษ กระจกดาว เนบวลา หลมด า อกกาบาต ฝ นผง กลมกาซ และทวางอยรวมกนอย ซงกโลกอยในกาแลกซหนง ทเรยกกนวา กาแลกซทางชางเผอก นนเอง ดวงดาวตาง ๆ ทอยในทองฟาจะรวมกนเปนกลม ๆ เรยกวา ดาราจกร หรอกาแลกซ และดวงดาวทมองเหนในทองฟาจ าแนกออกเปนดาวฤกษและดาวเคราะห ซงสามารถสงเกตไดดวยตาเปลา ในจกรวาลม ดาราจกรอยมากมาย ระบบสรยะเปนสวนหนงของดาราจกรทางชางเผอก ทมดวงอาทตยเปนศนยกลาง โดยมดาวเคราะห 9 ดวง ดาวเคราะหนอย ดาวหาง และอกกาบาต โคจรรอบดวงอาทตย โลกและดาวอน ๆ ทไมมแสงสวางในตวเองซงโคจรรอบดวงอาทตยในระบบสรยะ เรยกวาดาวเคราะห ดาวเคราะหทมวงโคจรอยระหวางโลกและดวงอาทตยเรยกวา ดาวเคราะหวงใน สวนดาวเคราะหทมวงโคจรอยหางจากวงโคจรของโลกออกไปเรยกวา ดาวเคราะหวงนอก คนบนโลกมโอกาสเหนดาวเคราะหวงในและดาวเคราะหวงนอกในเวลาและต าแหนงทตางกน จากการโคจรของดาวเคราะหรอบดวงอาทตยในระบบสรยะ ระบบของดวงดาวทประกอบดวยกลมดาวฤกษ เนบวลา และวตถทองฟาอน ๆ รวมเรยกวาดาราจกร หรอกาแลกซ ระบบสรยะเปนสวนหนงของดาราจกรทางชางเผอก ระบบทรวบรวมดาราจกรหลาย ๆ ดาราจกร ตลอดจนวตถทองฟาทเรารจกและไมรจกเรยกวา เอกภพ ดาวฤกษบนทองฟาสวนใหญเคลอนทปรากฏจากทศตะวนออกไปทศตะวนตก แตดาวเหนอเปนดาวฤกษทปรากฏเกอบอยทต าแหนงเดมตลอดเวลา เนองจากแกนหมนของโลกอยในแนวใกลเคยงกบดาวเหนอ โดยมมเงยของดาวเหนอใกลเคยงกบละตจดของผสงเกต ผสงเกตอย ณ ละตจดทแตกตางกนจะเหนการเคลอนทปรากฏประจ าวนของดวงดาวบนทองฟาแตกตางกน ดาวฤกษทปรากฏบนทองฟาอาจแบงเปนกลม ๆ เรยกวา กลมดาวฤกษ เชน กลมดาวจกรราศ กลมดาวทใชหาทศเหนอ เพอความสะดวกในการศกษาดวงดาวตาง ๆ บนทองฟาจงใชแผนท ซงแสดงต าแหนงของดวงดาว เรยกวา แผนทดาว ดาวฤกษทสงเกตเหนมสตาง ๆ กน เชน สขาว สเหลอง สแดง สน าเงนมความสมพนธกบอณหภมของพนผวของดาว มนษยไดพยายามศกษาคนควาเกยวกบจกรวาลและอวกาศ โดยมโครงการส ารวจอวกาศมากมาย โครงการส ารวจอวกาศในหลายประเทศไดศกษาคนควาและมประโยชนทงทางตรงและทางออม ซงความกาวหนาทางเทคโนโลยอวกาศมประโยชนมากมายในดานตาง ๆ เชน การสอสารการคมนาคม อตนยมวทยา การส ารวจทรพยากรโลก การเกษตร การแพทย และอน ๆ ส าหรบประเทศไทยใชประโยชนจากการส ารวจอวกาศโดยใชบรการผานดาวเทยม 3 ระบบ คอ ดาวเทยมอตนยมวทยา ดาวเทยมสอสาร และดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาต

79

แบบฝกหดท 18 เอกภพ

ใหนกเรยนตอบค าถามใหถกตองและไดใจความสมบรณ

1. ในระบบสรยะประกอบดวยอะไรบาง.......................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 2. ในอนาคตทฤษฎการก าเนดของระบบสรยะจะเปลยนแปลงไดหรอไม เพราะเหตใด.................................. ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 3. ถาใชโลกเปนเกณฑ สามารถแบงดาวเคราะหไดกกลม อะไรบาง................................................................. ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 4. จงอธบายลกษณะการเคลอนและเวลาทใชในการเคลอนทของดวงจนทร..................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 5. ดาวฤกษกบดาวเคราะหแตกตางกนอยางไรบาง........................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 6. เนบวลาคออะไร มกชนด อะไรบาง............................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 7. 1 หนวยดาราศาสตร หมายถง........................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... 8. 1 ปแสง หมายถง............................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... 9. ยานขนสงอากาศปลอยดาวเทยมสอสารใหเขาสวงโคจรไดอยางไร................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 10. ประเทศไทยใชประโยชนจากดาวเทยมในดานใดบาง จงยกตวอยาง ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................

80

แสง

คลอโรฟลล

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3 จ านวน 40 ขอ คะแนนเตม 40 คะแนน เวลาใชในการทดสอบ 60 นาท ส านกงาน

เขตพนทการศกษามธยมศกษาปราจนบร เขต 7 #####################################################################################

1. ใหพจารณาลกษณะเซลลของสงมชวต 4 ชนด แลวตอบค าถาม

ภาพลกษณะเซลลสงมชวตชนดตาง ๆ

เซลลใดเปนเซลลสตว (ม.1 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 1) 1. A และ B 2. B และ C 3. C และ D 4. B และ D

2. พจารณาสมการการสงเคราะหดวยแสง

CO2 + A B + C +H2O

จากสมการ A B และ C คออะไรตามล าดบ (ม.1 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 5-6) 1. น า แรธาต น าตาล 2. แรธาต น าตาล ออกซเจน 3. น าตาล แรธาต ออกซเจน 4. น า น าตาล ออกซเจน

3. กระบวนการออสโมซสในชวตประจ าวนไดแกขอใด (ม.1 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 4) 1. การแชผกผลไมในน า 2. การไดกลนหอมของดอกไม 3. การฟงกระจายของสารฆาแมลง 4. การเกดหยดน าบรเวณปลายเสนใบ

4. ลกษณะทางพนธกรรมใดมกพบในเพศชายมากกวาเพศหญง (ม.3 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 3) 1. ทาลสซเมย 2. ตาบอดส 3. หมเลอด 4. ผวเผอก

81

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 5. เมอมการปฏสนธในดอกไมทมโครงสรางดงภาพ

ชนดของผลทเกดขนควรเปนอยางไร (ม.1 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 11) 1. 1 ผลม 1 เมลด 2. 1 ผลมหลายเมลด 3. หลายผลอยตดกนแตละผลม 1 เมลด 4. หลายผลอยตดกนแตละผลมหลายเมลด

6. น าอาหารเหลวชนดหนงมาทดสอบหาสารอาหาร ไดผลดงตาราง

ตาราง ผลการทดสอบสารอาหารโดยใชสารละลายชนดตาง ๆ

ชนดอาหาร ผลการทดสอบกบสารละลายชนดตาง ๆ

คอปเปอรซลเฟต + โซเดยมไฮดรอกไซด เบเนดกต ไอโอดน อาหารเหลว ตะกอนสมวง ตะกอนสสม ไมเปลยนแปลง

ขอใดสรปไดครอบคลมทสด (ม.2 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 5) 1. มโปรตน และ คารโบไฮเดรต เปนองคประกอบ 2. มโปรตน และ แปง เปนองคประกอบ 3. มโปรตน และ น าตาลทราย เปนองคประกอบ 4. มโปรตน และ น าตาลโมเลกลเดยว เปนองคประกอบ

82

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 7. “ตนหมอขาวหมอแกงลงมกระเปาะดกจบแมลงเปนอาหาร” สงมชวตคใดมความสมพนธกนเชนเดยวกบ

ตนหมอขาวหมอแกงลงกบแมลง (ม.3 สาระท 2 มฐ. ว2.1 ตวชวดท 1) 1. เพลยออนกบมดด า 2. ปลาฉลามกบเหาฉลาม 3. ปลาหางนกยงกนลกน ายง 4. ดอกไมทะเลกบปลาการตน

8. จากการทดลอง ยอยไขมนดวยของเหลวจากตบออน ไดขอมลดงตาราง หลอดทดลอง ผลการทดลอง

หลอดท 1 ของเหลวจากตบออน + น าด + ไขมน มกรดไขมนปรมาณมาก หลอดท 2 ของเหลวจากตบออน + น ากลน + ไขมน มกรดไขมนปรมาณเลกนอย หลอดท 3 น ากลน + น าด + ไขมน ไมมกรดไขมน

การทดลองนอธบายไดวาอยางไร (ม.2 สาระท 1 มฐ. ว1.1 ตวชวดท 1) 1. ของเหลวจากตบออนสามารถท างานไดดในน ากลน 2. ของเหลวจากตบออนประกอบดวยเอนไซม 3. น าดท าใหการท างานของของเหลวจากตบออนดขน 4. น าดสามารถเปลยนไขมนเปนกรดไขมนได

9. จงพจารณาแผนภาพแสดงหวงโซอาหารทก าหนดให ถา B เกดโรคตายหมดจะมผลอยางไร (ม.3 สาระท 2 มฐ. ว2.1 ตวชวดท 2)

1. A มจ านวนลดลง 2. C มจ านวนเพมขน 3. D มจ านวนเพมขน 4. A และ C มจ านวนเพมขน

ผผลต D

ผบรโภค A

ผบรโภค B

ผบรโภค C

83

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 10. แผนภาพ สายใยอาหารของสงมชวต 4 ชนด (ม.3 สาระท 2 มฐ. ว2.1 ตวชวดท 2)

เหยยว กง ปลา สาหราย

ถาปลามจ านวนลดลงมาก เหตการณในขอใดมโอกาสเกดขนนอยทสด 1. จ านวนเหยยวลดลง 2. เหยยวกนกงมากขน 3. กงมจ านวนเพมขน 4. สาหรายมจ านวนลดลง

11. แผนภาพแสดงหวงโซอาหารของสงมชวต 4 ชนด เปนดงน

ผผลต ผบรโภคล าดบท 1 ผบรโภคล าดบท 2 ผบรโภคล าดบท 3

ถา “พลงงานในสารอาหารถกถายทอดจากผผลตไปยงผบรโภคล าดบตอไปเพยง 10%” และผผลตในหวงโซอาหารนไดรบพลงงานจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสงเปน 10,000 กโลแคลอร ผบรโภคล าดบท 3 จะไดรบพลงงานจากการกนอาหารเปนเทาใด (ม.3 สาระท 2 มฐ. ว2.1 ตวชวดท 2) 1. 10 กโลแคลอร 2. 100 กโลแคลอร 3. 1,000 กโลแคลอร 4. 10,000 กโลแคลอร

12. การศกษาเตาญปนในประเทศไทย พบวา มการกระจายพนธไดด เตบโตเรว อดทนสง และกนไขปลาและไขเตานาซงเปนสตวประจ าถนของไทยเปนอาหาร จากสงทคนพบ ใหระบผลกระทบตอสงมชวตตาง ๆ ในระบบนเวศ (ม.3 สาระท 2 มฐ. ว2.2 ตวชวดท 2) 1. ผผลตมจ านวนลดลง 2. ปลาและเตานามจ านวนคงเดม 3. ผลามจ านวนเพมขน 4. สตวชนดอนทกนปลามจ านวนเพมขน

84

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 13. ตาราง จดหลอมเหลวของสารประกอบออกไซดของแมงกานสชนดตาง ๆ

ชนดของสารประกอบออกไซดของแมงกานส จดหลอมเหลว (องศาเซลเซยส) ชนดท 1 ชนดท 2 ชนดท 3 ชนดท 4 ชนดท 5

6 535 1,000 1,590 1,800

จากขอมลในตาราง ทอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส สารประกอบออกไซดของแมงกานสชนดใดมสถานะเปนของแขงเทานน(ม.1สาระท 3 มฐ. ว3.1 ตวชวดท 2)

1. ชนดท 1 และ 2 2. ชนดท 2 และ 3 3. ชนดท 3 และ 4 4. ชนดท 4 และ 5

14. พนดาจ าแนกสารออกเปน 2 กลม ดงน กลมท 1 อากาศ น าตาลทราย น าสมสายช กลมท 2 น ากะท น าแปง น านม เกณฑทพนดาใชในการจ าแนกสารคอขอใด (ม.1 สาระท 3 มฐ. ว3.1 ตวชวดท 1) 1. สารเนอเดยว กบ สารเนอผสม 2. สารเนอเดยว กบ สารละลาย 3. สารเนอผสม กบ สารละลาย 4. สารบรสทธ กบ สารไมบรสทธ

15. ในการวเคราะหองคประกอบของสจากสงตาง ๆ ดวยวธโครมาโทกราฟ ขอใดไมเหมาะกบหลกการวเคราะหโดยใชวธน (ม.2 สาระท 3 มฐ. ว3.1 ตวชวดท 3) 1. องคประกอบของสในใบไม 2. องคประกอบของสในน าสมสายช 3. องคประกอบของสในปากกาเมจก 4. องคประกอบของสทใชยอมผาสด า

85

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 16. แผนภาพสของอนดเคเตอร A B และ C ในชวง pH ตาง ๆ

จากขอมลในแผนภาพ ถาทดสอบสารละลายแคลเซยมไฮดรอกไซดทม pH 8 ดวยอนดเคเตอร A B และ C จะไดสใดเกดขน ตามล าดบ (ม.1 สาระท 3 มฐ. ว3.1 ตวชวดท 4)

1. เหลอง ไมมส เหลอง 2. สม ไมมส น าเงน 3. แดง ชมพเขม น าเงน 4. สม ชมพออน เขยว

17. ในการจ าแนกประเภทของสารเปน สารละลาย คอลลอยด และสารแขวนลอย ควรพจารณาโดยใชเกณฑในขอใด (ม.1 สาระท 3 มฐ. ว3.1 ตวชวดท 1) 1. ส 2. ความขน 3. องคประกอบ 4. ขนาดอนภาค

18. เมอหยดน าลงบนแคลเซยมคารไบด จะไดสารใหมเกดขนเปนกาซทมกลนและตดไฟ เปนการเกดปฏกรยาตามขอใด (ม.2 สาระท 3 มฐ. ว3.2 ตวชวดท 1) 1. ปฏกรยาคายความรอน 2. ปฏกรยาดดความรอน 3. ปฏกรยาทางกายภาพ 4. ปฏกรยาความรอนแฝง

19. แขวนปายอนหนงเอาไวหนารานดวยเชอกทมลกษณะเหมอนกน 2 เสน ดงรป ถาปายมน าหนก 90 นวตน เชอกหมายเลข (1) และเชอกหมายเลข (2) รบน าหนกเสนละกนวตน ตามล าดบ (ม.3 สาระท 4 มฐ. ว4.2 ตวชวดท 2)

1. 60.0 และ 30.0 2. 67.5 และ 22.5 3. 75.0 และ 15.0 4. 77.5 และ 12.5

86

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 20. แรงขนาด 15, 20 และ 60 นวตน กระท าตอวตถในแนวราบดงรป จะไดแรงลพธของแรงทงสามมคาเทาไร

(ม.2 สาระท 4 มฐ. ว4.1 ตวชวดท 1)

1. 25 นวตน ไปทางขวา 2. 50 นวตน ไปทางขวา 3. 65 นวตน ไปทางขวา 4. 75 นวตน ไปทางขวา

21. ดนน ามน 2 กอน มมวลเทากน น ามาปนเปนรปถวย แลวน าไปลอยน า ปรากฏวาถวย A ลอยน าไดมากกวาถวย B จะสรปไดวาอยางไร (ม.3 สาระท 4 มฐ. ว4.1 ตวชวดท 3) 1. ถวย A มพนทนอยกวาถวย B 2. ถวย A มปรมาตรมากกวาถวย B 3. ถวย A มน าหนกนอยกวาถวย B 4. ถวย A มความหนาแนนมากกวาถวย

22. ภาพ การโคจรของโลกรอบดวงอาทตย

เราอาจประมาณไดวาโลกโคจรรอบดวงอาทตยเปนรปวงกลม ทศของความเรงเปนไปตามขอใด (ม.3 สาระท 4 มฐ. ว4.1 ตวชวดท 1)

1. เปนไปตามลกศร (1) 2. เปนไปตามลกศร (2) 3. เปนไปตามลกศร (3) 4. ระบไมได เพราะความเรงเปนศนย

23. โยนวตถชนหนงขนตรง ๆ ในแนวดง เมอวตถขนไปถงต าแหนงสงสด ขอใดกลาวไมถกตอง (ม.1 สาระท 4 มฐ. ว4.1 ตวชวดท 2) 1. วตถมความเรวเปนศนย 2. วตถมอตราเรวเปนศนย 3. วตถมความเรงเปนศนย 4. วตถมน าหนกเทากบน าหนกกอนโยน

ซาย ขวา

15 N 20 N

60 N

87

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 24. วางวตถหางจากเลนสนนเปนระยะ 2 เทาของความยาวโฟกส การเขยนทางเดนของแสงและการเกดภาพขอ

ใดถกตอง (ม.2 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 1) 1. 2.

3. 4.

25. คนทใสแวนสายตามสน จะเหนภาพของวตถมขนาดเลกกวาวตถจรงในกรณใด (ม.2 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 1) 1. วตถอยหางจากแวนสายตานอยกวาความยาวโฟกส 2. วตถอยหางจากแวนสายตานอยกวา 2 เทาของความยาวโฟกส แตมากกวาความยาว

โฟกส 3. วตถอยหางจากแวนสายตามากกวา 2 เทาของความยาวโฟกส 4. เหตการณนไมเกดขนจรง คนยอมเหนภาพขนาดเทาวตถ

26. ผลกวตถดวยแรง 3 นวตนในแนวขนานกบพน ท าใหวตถเคลอนทไปบนพนราบ เปนระยะทาง 12 เมตร จะเกดงานเนองจากการผลกวตถเทาใด (ม.3 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 1) 1. 4 นวตน-เมตร 2. 9 นวตน-เมตร

3. 15 นวตน-เมตร 4. 36 นวตน-เมตร

27. ขอใดถายโอนความรอนโดยการน าความรอน (ม.1 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 2) 1. การเผาเสนลวด การยางอาหาร 2. การนงผงไฟขางกองไฟ การปง 3. ชอนโลหะจมน ารอน การเผาเสนลวด 4. เกลดดางทบทมในน ารอน การนง

88

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3 ################################################################################# 28. ปลอยกอนหนทรงกลม 2 กอน มน าหนกไมเทากน ใหตกจากทสงเทากน ปรากฏวากอนหนทรงกลม ทงสอง ตกถงพนพรอมกน เปนเพราะเหตใด (ม.3 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 1) 1. กอนหนทรงกลมทงสองมมวลเทากน 2. แรงดงดดของโลกดงดดกอนหนทรงกลมทงสองมคาเทากน 3. ความเรวเรมตนของกอนหนทรงกลมทงสองเปนศนย และเมอเคลอนทกมความเรงเทากนและตกถง พนในเวลาเดยวกน 4. ความเรวเรมตนของกอนหนทรงกลมทงสองเทากน และมากกวาศนย ขณะเคลอนทความเรวจะลดลง เทากนทก ๆ วนาท จนกระทงหยดนงกบพน

29. ถาในบานใชหลอดไฟขนาด 40 วตต 10 หลอด เตารดขนาด 1,000 วตต และกาตมน าไฟฟาขนาด 800 วตต จะตองใชฟวสในขอใด (ม.3 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 3)

1. 9 แอมแปร 2. 10 แอมแปร 3. 11 แอมแปร 4. 12 แอมแปร

30. ใหวงจรไฟฟาหนงประกอบดวย แหลงก าเนดไฟฟา ( ) หลอดไฟ ( ) และ สวตซ ( ) ภาพใดแสดงวงจรไฟฟาทมสวตซควบคมการปด-เปดหลอดไฟไดพรอมกนทกหลอด (ม.3 สาระท 5 มฐ. ว5.1 ตวชวดท 4)

31. แกสเรอนกระจกทเปนสาเหตส าคญท าใหเกดภาวะโลกรอนคอแกสอะไร (ม.1 สาระท 6 มฐ. ว6.1 ตวชวดท 6) 1. แกสออกซเจน 2. แกสไนโตรเจน 3. แกสคารบอนไดออกไซด 4. แกสโอโซน

89

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 32. ใหพจารณาวา กราฟในขอใดแสดงความสมพนธระหวางขนาดของเมดดนกบปรมาณน าท ซมผานได ในเวลาเทากนเหมาะสมทสด (ม.2 สาระท 6 มฐ. ว6.1 ตวชวดท 1)

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1

33. พจารณาแผนภาพดงตอไปน

ทศทางของน า ถาจะซอทท าสวนบรเวณใดไมควรจะเลอกซอ (ม.2 สาระท 6 มฐ. ว6.1 ตวชวดท 9)

1. บรเวณ ก ค และ จ 2. บรเวณ ข ง และ ฉ 3. บรเวณ ก ง และ จ 4. บรเวณ ข ค และ ฉ

34. แนวโนมในอนาคต น าในทะเลหรอมหาสมทรจะเพมปรมาณมากขนเรอย ๆ จะมผลตอการเปลยนแปลง ของเปลอกโลก ทานเหนดวยหรอไม เพราะอะไร (ม.2 สาระท 6 มฐ. ว6.1 ตวชวดท 9)

1. เหนดวย เพราะธารน าแขงทขวโลกจะละลายมากขน 2. เหนดวย เพราะมนษยจะขยายพนททอยตดกบพนน ามากยงขน 3. ไมเหนดวย เพราะพนน ามบรเวณทกวางใหญ 4. ไมเหนดวย เพราะน าเหลานนจะเกดการระเหยไปเองโดยธรรมชาต

90

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

############################################################################### 35. ขอมลตอไปนแสดงเวลาทดาวเคราะหโคจรรอบดวงอาทตย 1 รอบ

ดาวเคราะห เวลา (เวลาโลก) พธ ศกร โลก องคาร

88 วน 225 วน

365.24 วน 687 วน

ถามปรากฏการณธรรมชาตทท าใหโลกโคจรรอบดวงอาทตยชากวาเดม คอ 1 รอบ ใชเวลาประมาณ 450 วน และโลกยงคงอยในระบบสรยะ ต าแหนงของโลกในระบบสรยะนาจะเปนอยางไร (ม.3 สาระท 7 มฐ. ว7.1 ตวชวดท 1)

1. จะขยบใกลดาวศกรมากขน 2. จะขยบใกลดาวองคารมากขน 3. จะไปอยระหวางดาวพธและศกร 4. จะอยหางจากดวงอาทตยมากกวาดาวองคาร

36. วตถทองฟาทเผาไหมไมหมดในชนบรรยากาศ และก าลงตกลงสพนโลกเรยกวา (ม.3 สาระท 7 มฐ.ว 7.1 ตวชวดท 2)

1. ดาวตก 2. ผพงไต 3. อกกาบาต 4. ดาวหาง

26. พจารณากราฟแสดงการเจรญเตบโตของสงมชวต จากกราฟขอใดสรปไดถกตอง (สาระท 8 มฐ. ว8.1)

1. สงมชวตมการเจรญเตบโตอยางตอเนองตลอดชวตตงแตเกดจนตาย

2. สงมชวตมการเจรญเตบโตอยางสม าเสมอในระยะแรกและคงทในระยะหลง

3. สงมชวตมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวในระยะแรกและลดลงในระยะหลง

4. สงมชวตมการเจรญเตบโตเพยงเลกนอยในระยะแรกและเจรญเตบโตอยางรวดเรวใน ระยะตอมา สวนระยะสดทายเจรญเตบโตอยางชา ๆ

91

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 38. ภาพ การทดสอบหาแปงทต าแหนงปดกระดาษของใบไมทอยในตนเดยวกน เมอใหใบไมทกใบไดรบ แสงเปนเวลา 4 ชวโมง (ม.1 สาระท 8 มฐ. ว8.1)

จากภาพ การออกแบบการทดลองนก าหนดใหสงใดเปนตวแปรตน

1. ปรมาณแปง 2. ต าแหนงของใบไม 3. ชนดของกระดาษ 4. ระยะเวลาทไดรบแสง

39. กราฟ จ านวนสงมชวต 4 ชนด ในโซอาหาร จากชวงเวลา A ถง F

ถาเขยนความสมพนธระหวางสงมชวตทงสชนดในรปของโซอาหาร เปนดงน

พช หนอน ไก ง จากกราฟ ชวงเวลาใดทมอาหารของไกอยนอยทสด (ม.3 สาระท 8 มฐ. ว8.1)

1. A ถง B 2. B ถง C 3. C ถง D 4. E ถง F

92

แบบทดสอบกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1 ระดบชนมธยมศกษาปท 3

##################################################################################### 40. ตาราง ปรมาณของตะกวในสารละลายตะกวทถกดดซบดวยถานกมมนตชนดหนง

ความเขมขนของสารละลายตะกว (มลลโมลตอลตร)

ปรมาณของตะกวทถกดดซบ (มลลโมลตอกรม)

0.01 0.05 0.19 0.36

0.09 0.14 0.19 0.20

ศกษาขอมลในตารางขางตน แลวตอบค าถาม ถาความเขมขนของสารละลายตะกว เทากบ 0.25 มลลโมล ตอลตร ถานกมมนตจะดดซบตะกวไวไดกมลลโมลตอกรม (ม.2 สาระท 8 มฐ. ว8.1)

1. 0.09 - 0.13 2. 0.14 - 0.18 3. 0.19 - 0.20 4. มากกวา 0.20

93

แบบเฉลยตรวจค าตอบ กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบท 1

1. 4 2. 4 3. 1 4. 2 5. 2 6. 4 7. 3 8. 3 9. 2 10. 3 11. 1 12. 3 13. 4 14. 1 15. 2 16. 2 17. 4 18. 1 19. 2 20. 3 21. 2 22. 2 23. 3 24. 1 25. 4 26. 4 27. 3 28. 3 29. 2 30. 1 31. 3 32. 4 33. 3 34. 1 35. 2 36. 3 37. 4 38. 3 39. 3 40. 3