OLIWIA GORZEŃ

BARWNIKIBarwniki to substancje chemiczne, które wykazują absorpcję promieniowania widzialnego, w wyniku czego barwią się na różne kolory. Pochłanianie promieniowania widzialnego wynika z ich budowy – tzn. z obecności odpowiednich grup funkcyjnych. Ze względu na pochodzenie barwników dzielimy je na:

barwniki naturalne, barwniki identyczne z naturalnymi,

syntetyczne organiczne, nieorganiczne substancje barwiące.

BARWNIKI NATURALNE są pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Otrzymuje się je głównie przez ekstrakcję surowców roślinnych (liście, kwiaty, korzenie, zwierzęce tkanki, krew). Dzieli się je m.in. na karotenoidy, chlorofile, antocyjany, czy betainy.

FLAWONOIDY to grupa barwników roślinnych o strukturze, w skład której wchodzą dwa pierścienie fenylowe połączone trówęglowym mostkiem tworzącym pierścień zawierający heteroatom tlenu. Związki flawonoidowe są głównymi barwnikami kwiatów i owoców. Mają zabarwienie od kremowożółtego do niebieskiego. Obecnie obowiązujący podział flawonoidów obejmuje flawony, flawonole, izoflawony, antocyjaniany, katechiny i biflawony.

KAROTENOIDY - związki z tej grupy są pochodnymi rozgałęzionych węglowodorów zawierających 40 atomów węgla. Obecność sprzężonych ze sobą wiązań podwójnych jest przyczyną intensywnej barwy tych układów. Karotenowce biorą udział w fotosyntezie. Pełnią funkcje ochronne, pochłaniając niepożądane częstotliwości fal świetlnych. Są prekursorami hormonów roślinnych i naturalnych substancji zapachowych. Wchodzą również w skład błon komórkowych gdzie pełnią funkcje antyoksydantów. Mają barwy od czerwonej do żółtej, czasami o odcieniu brązowozielonym.

BARWNIKI ALKALOIDOWE - niektóre z alkaloidów pełnią rolę barwników. Najważniejszymi przykładami są berberyna oraz betaksantyny i betacyjaniny. Betaksantyny stanowią grupę żółtych barwników. Do najważniejszych przedstawicieli należy indykaksantyna i wulgaksantyna (barwniki bulwy buraka pastewnego).

barwnikiem naturalnym jest także LAKMUS, który stanowi mieszaninę barwników. Występuje w wielu gatunkach porostów. Składniki odpowiedzialne za zmiany barwy lakmusu zawierają chromofor 7-hydroksyfenoksazonowy. Najczęściej stosowany w formie nasyconych nim pasków bibuły, zwanych papierkami lakmusowymi, które zwilża się badanym roztworem. Pod wpływem utleniaczy (np. chloru), lakmus trwale odbarwia się.

BARWNIKI SYNTETYCZNE są trwalsze i intensywniejsze niż naturalne. Posiadają bardzo zróżnicowaną strukturę: mono-, di- i triazowe, triarylometanowe, ksantenowe, chinolinowe i indygoidowe. Strącenie tych barwników w postaci soli umożliwia otrzymywanie barwnych pigmentów, nierozpuszczalnych w wodzie – to tzw. laki.

BARWNIKI NITROWE – barwniki, których chromoforami są grupy nitrowe –NO2. Są pochodnymi naftoli lub amin aromatycznych. Zawierają grupy sulfonowe. Stosowane są do barwienia bawełny i jedwabiu naturalnego.

BARWNIKI TRIFENYLOMETANOWE – produkowane są z trifenylometanu. Przykład: ZIELEŃ MALACHITOWA - pochodna trytylu. Stosowany do barwienia bawełny, jedwabiu, papieru i

preparatów bakteryjnych. Wykorzystywany do leczenia chorób ryb. Jest wskaźnikiem pH, przy pH 0,2–1,8 zmienia barwę z żółtej na zielononiebieską. Roztwór zieleni malachitowej jest odczynnikiem do wykrywania fosforanów.

FENOLOFTALEINA –stosowana głównie jako indykator. W stanie czystym jest to bezbarwna substancja krystaliczna. Zalecana głównie do miareczkowania. Jest też stosowana przy produkcji tzw. papierków uniwersalnych.

BARWNIKI AZOWE - jedna z najważniejszych i najliczniejszych grup syntetycznych barwników o pełnej palecie barw. Zawierają jako chromofor ugrupowanie –N=N–. Barwniki te syntezuje się głównie w reakcjach dwuazowania i sprzęgania. Barwniki azowe stosowane są w farbiarstwie włókienniczym, jako pigmenty do produkcji farb i lakierów a także jako wskaźniki w analizie chemicznej. Przykład:

ŻÓŁCIEŃ POMARAŃCZOWA FCF - żółtopomarańczowy, syntetyczny barwnik azowy stosowany do barwienia żywności

ORANŻ METYLOWY – pochodna azobenzenu, stosowany jako indykator pH. W temperaturze pokojowej to krystaliczne ciało stałe o pomarańczowej barwie. Stosowany w miareczkowaniu oraz jako składnik mieszanin do nasączania papierków wskaźnikowych.

BARWY: związek chemiczny wykazuje barwę jeżeli wybiórczo absorbuje promieniowanie w zakresie widzialnym. Pochłanianie go z widzialnej części widma jest spowodowane obecnością w cząsteczce sprzężonych układów elektronów π, które łatwo ulegają wzbudzeniu. Takie ugrupowanie atomów nazywa się chromoforem. Obecność chromoforu jest niezbędna, niemniej barwa związku staje się intensywniejsza dopiero po wprowadzeniu do jego cząsteczki ugrupowania atomów, zwanego auksochromem. Zatem barwnikiem określa się cząsteczkę zawierającą chromofor i auksochrom.

INDYKATORY – związki chemiczne i ich mieszaniny, kóre zmieniają swoje zabarwienie w zależności od pH środowiska w jakim się znajduje. Są stosowane na szeroką skalę w analizie chemicznej, diagnostyce medycznej i wykrywaniu zanieczyszczeń środowiska.

Barwy wskaźników w roztworach:

WSKAŹNIK WZÓR pH < 7 pH = 7 pH > 7

ORANŻ METYLOWY

czerwony pomarańczowy pomarańczowy

FENOLOFTALEINA bezbarwny bezbarwny malinowy

BŁĘKIT TYMOLOWY

czerwony żółty niebieski

LAKMUS czerwony niebieski niebieski

Źródła:http://laboratoria.net/artykul/20388.htmlhttp://www.poczujchemie.amu.edu.pl/zalaczniki/chemia/barwniki2.0.pdfhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Wska%C5%BAniki_chemicznehttp://pl.wikipedia.org/wiki/Lakmus#mediaviewer/File:7-hydroxyphenoxazone.png