Odżywanie & NET

Odżywanie & NETA. Czepukojć CSK MSWiA Na podstawie opracowania:

Kylie ScarfeClinical Dietitian, Upper Gastrointestinal SurgeryRoyal North Shore Hospital, Australia

Czym są Czym są NET?NET?

NET - Guzy neuroendokrynne• Wolno rosnące guzy rozproszonego układu hormonalnego,

które występują w przewodzie pokarmowym, j. cienkim, okrężnicy, odbytnicy lub żołądku, mogą mieć wpływ na trzustkę, wątrobę, drogi żółciowe, wyrostek robaczkowy, płuca, jajniki lub jądra

• Wydzielające hormony lub inne substancje np. serotoninę - neuroprzekaźnik, który wpływa na nastrój i bradykininę, polipeptyd, który rozszerza naczynia krwionośne i obkurcza mięśnie gładkie lub niewydzielające hormonów, bez takich właściwości;

• Guzy niewydzielające hormonów – objawy związane/zależne od rozmiaru i nacisku na sąsiednie tkanki

2

Dlaczego odżywanie jest ważneDlaczego odżywanie jest ważne? ?

• Wysoki stopień zaangażowania przewodu pokarmowego:

>70% wszystkich NET-ów: jelito cienkie, trzustka, wyrostek,

jelito grube z odbytnicą, żołądek i dwunastnica;

• Może mieć wpływ na objawy ogólne: biegunka,

zaczerwienienie twarzy i górnej połowy ciała, bóle brzucha,

różnego rodzaju od pobolewania po ostre bóle skurczowe,

nudności, wzdęcia, zgaga nie poddająca się na standardowe

leczenie, objawy sercowe (zajęcie prawego serca), utrata masy

ciała, letarg i inne. 4

Zespoły kliniczne w NETZespoły kliniczne w NET• Zespół „rakowiaka”

– zespół kliniczny przebiegający z określonymi charakterystycznymi objawami chorobowymi związany z guzem hormonalnie czynnym, których punktem wyjścia są guzy jelita cienkiego – (odcinek środkowy prajelita – midgut),

– innym wariantem poza klasycznym z. rakowiaka może być tzw. atypowy z. rakowiaka, nieco inna charakterystyka zaczerwienienia twarzy,

– najczęściej są to guzy, których pierwotnym miejscem wyjścia jest odcinek przedni prajelita czyli NET oskrzeli, grasicy, żołądka dwunastnicy etc;

• Stymulacja do wystąpienia zespołu rakowiaka Określone pokarmy (kiwi, banany, pomidory, orzechy, sery pleśniowe etc); Określone napoje, i używki jak: soki z owoców cytrusowych, czerwone

wino, kawa, kakao, etc; Zwiększone spożycie pokarmów bogatych w białko, ograniczenie

pokarmów z wysokim poziomem amin biogennych i innych produktów stymulujących wydzielanie np. histaminy (ostre przyprawy);

5

Inne zespoły kliniczne w NETInne zespoły kliniczne w NET• Nadprodukcja insuliny w guzach trzustki o typie „insulinoma”;• Z. „Zollingera-Ellisona” w przypadku guzów produkujących

gastrynę, najczęściej guzy trzustki, dwunastnicy, ekstremalnie rzadko żołądka, może być w przebiegu zespołu genetycznego MEN1;

• Z. Werrner-Morrisona (WDH) wodnista biegunka i achlorhydria, w przebiegu guzów wydzielających hormon VIP (VIP-oma);

• Guzy wydzielające glukagon – glukagonoma (hormon przeciwstawny do insuliny);

• Guzy ektopowo wydzielające (poza miejscem pierwotnej produkcji) inne hormony i aminy biogenne jak: ACTH-oma, grelinoma i inne;

6

Objawy uboczne NET – ukł. pokarmowy Objawy uboczne NET – ukł. pokarmowy

• Relatywnie często spotykane:– Utrata apetytu;– Nietolerancja pokarmów;– Biegunka i niestrawności– Utrata wagi ciała;

• Inne objawy uboczne:– Zmiana smaku;– Nadkwaśność;– Zaparcia;– Zmęczenie;– Depresja.

7

Utrata wagi ciała u chorych NETUtrata wagi ciała u chorych NET

W przypadku znaczącej utraty wagi ciała w krótkim

okresie czasu, przy rozpoznaniu wcześniejszym NET,

należy ponownie weryfikować diagnozę:

– określić stopień zróżnicowania komórek NET;

– określić stadium zaawansowania na podstawie badań

klinicznych, biochemicznych i obrazowych;

– wykluczyć inną chorobę neo lub zapalno-infekcyjną.

8

Przyczyny utraty wagi ciałaPrzyczyny utraty wagi ciała

• Brak podaży wystarczającej ilości kalorii;

• Osłabiony apetyt;

• Nietolerancja jedzenia (tłuszcze, cukry proste, laktoza);

• Gazy i wzdęcia;

• Szybkie uczucie sytości;

• Wcześniejszy zabieg operacyjny (j. brzuszna);

• Określony zespół kliniczny NET.9

Czy jest jakaś dieta dla ludzi z Czy jest jakaś dieta dla ludzi z NET?NET?

Krótka odpowiedź - NIESą natomiast:Generalne zasady zdrowego żywieniaSpecjalne strategie żywieniowe pomagające radzić sobie z symptomamiOdżywianie musi być zindywidualizowane, aby mogło być skuteczne. Zaleca się modyfikację diety w oparciu o objawy.

Nie ma jednej diety dla wszystkich!

10

Kontrola utraty wagi ciałaKontrola utraty wagi ciała

• Pokarmy kaloryczne, o wysokiej zawartości białka;

• Jedzenie małych porcji, ale często - główne posiłki i drobne

przekąski pomiędzy nimi (jedzenie cały czas);

• Prowadzenie dokładnego zapisu przyjmowanych pokarmów oraz

płynów: ilość i kaloryczność;

• Kalkulator kalorii na stronie:

http://www.cancer.org/healthy/toolsandcalculators/calculators/

app/calorie-counter-calculator 11

http://www.cancer.org/healthy/toolsandcalculators/calculators/app/calorie-counter-calculator

http://www.cancer.org/healthy/toolsandcalculators/calculators/app/calorie-counter-calculator

Utrata apetytu - przyczynyUtrata apetytu - przyczyny

Efekt uboczny leczenia, (zabieg operacyjny, natura

choroby NET, etc);

– Nudności, wymioty, biegunka, zaparcia;

– Zmiany biochemiczne związane z prowadzonym i/lub

wcześniejszym leczeniem;

– Ból;

– Osłabienie i bezsenność;

– Depresja.12

Utrata apetytu - rozwiązaniaUtrata apetytu - rozwiązania

• Ustal harmonogram posiłków i przekąsek;

• Wybierz najlepszą porę dnia na jedzenie;

• Próbuj wykonać ćwiczenia fizyczne przed głównymi posiłkami

(nasilić apetyt);

• Spożywaj kilka posiłków w ciągu dnia (5 – 8);

• Przygotuj małe porcje ale często;

• Wybierz pokarmy wysokoenergetyczne i bogato białkowe;

• Przedyskutuj nawyki żywieniowe ze swoim lekarzem

prowadzącym. 13

Stymulatory apetytuStymulatory apetytu

• Nutridrinki;

• Megace/Megace ES;

• Merinol;

• Protifar;

• Remeron;

- Ostrożnie z użyciem przy klinicznym podejrzeniu zatorowości

płucnej lub obecnej nadpłytkowości oraz podwyższonym

poziomie fibrynogenu i D-Dimerów.14

NudnościNudności

• Leczenie farmakologiczne ustalone przez lekarza

prowadzącego;

• Częste jedzenie małych porcji i powoli;

• Jedzenie pokarmów „łatwych w trawieniu dla żołądka”

• Pokarmy ubogoresztkowe, np. białe pieczywo;

• Produkty mięsne najlepiej przetarte (mielone),

15

Biegunka - przyczynyBiegunka - przyczyny• Określony zespół kliniczny czynnego guza, zespół rakowiaka, typowy,

atypowy, rak rdzeniasty tarczycy oraz genetyczne - gastrinoma;

• Zabieg operacyjny ze skróceniem pętli jelitowej;

• „Dumping syndrome” (żołądek, dwunastnica);

• Nietolerancja tłuszczów – niedobór enzymów trzustkowych;

• Deficyt laktazy;

• Infekcje bakteryjne

• Użycie leków (antybiotyki, leki z sorbitolem, leki na nadkwaśność z

magnezem);

• Suplementy fosforanów;

16

Przewodnik po zdrowej dieciePrzewodnik po zdrowej diecie

Pieczywo i zboża: 4-12 porcji/dzień (½ odmiany pełnoziarniste)

Warzywa: określone nie powodujące wystąpienia z. rakowiaka - 5 porcji/dzień

Owoce: 2 porcje/dzień

Mięso: 3-4 porcje/tydzień

Ryby: 2 porcje/tydzień

Nabiał: 3 porcje/dzień

„Szaleństwa” limitowane tak by utrzymać zdrową wagę

Zawiera wiele różnych produktów spożywczych

17

Czym jest porcjaCzym jest porcja??Pieczywo i zboża• 2 kromki chleba lub 1 średnia bułka• 1 filiżanka ugotowanego ryżu, makaronu• 1 i 1/3 filiżanki płatków śniadaniowych• ½ filiżanki prażonego muesli lub 1 filiżanka gotowanej kaszy

Warzywa• ½ filiżanki gotowanych warzyw• ½ filiżanki gotowanej fasoli, soczewicy• 1 filiżanka sałaty• 1 mały ziemniak

18

Czym jest porcjaCzym jest porcja??Owoce:• 1 średni owoc (150g) np. jabłko, gruszka, banan• 2 małe owoce (150g) np. kiwi, mandarynki, • 1 filiżanka sałatki owocowej• 1 ½ łyżki stołowej suszonych owoców• ½ filiżanki soku owocowego

Mięso i zamienniki:• ½ kotleta mielonego, • 2 plastry mięsa pieczonego, ½ piersi z kurczaka• 2 jajka• 1/3 filiżanki soczewicy, ciecierzycy, grochu, fasoli

19

Czym jest porcjaCzym jest porcja??

Ryby:• 150gm tłustych ryb np. tuńczyk, łosoś, makrela, pstrąg• Oleje, margaryna, orzechy włoskie, olej z orzechów włoskich• Żywność na bazie soi;• Zielone warzywa liściaste

Nabiał:• 250ml chudego mleka• 200gm chudego jogurtu, budyniu• 2 miarki chudej śmietany• 2 plastry (40gm) chudego sera

20

Strategie odżywania przy Strategie odżywania przy NETNET

Badanie pacjentów z NET z 1999, powtórzone w 2005 wykazały

podobne wyniki

Możliwe objawy jako konsekwencja złego odżywiania

• Zmęczenie i osłabienie 60%

• Biegunka 51%

• Gazy i wzdęcia 51%

• Wymioty 45%

• Bóle brzucha 33%

• Utrata wagi 21% 21

• Ważne, aby uzyskać poradę lekarza by sprawdzić co jest

właściwą przyczyną objawów

• Lekarz może skierować do dietetyka, który pomoże zwalczać

objawy poprzez indywidualne porady dietetyczne

• Dobre samopoczucie jest zawsze priorytetem w odżywianiu,

więc dieta musi być różnorodna i bogata

• Sama dieta praktycznie nigdy nie zlikwiduje objawów całkowicie

, stosuje się ją jako uzupełnienie terapii medycznej


22


Zmęczenie i osłabienie/utrata wagi

Przyczyna - niska masa ciała, mały apetyt, nudności jako efekt

złych nawyków żywieniowych

• Małe, ale częste posiłki• Wysokokaloryczne, wysoko tłuszczowe, z wysoką zawartością

protein, jeśli dana osoba je toleruje• Wysokokaloryczne, bogate w proteiny płyny często są lepiej

tolerowane niż właściwe posiłki• Wysokokaloryczne i bogate w proteiny suplementy diety (z przepisu

lekarza, dietetyka, pielęgniarki)23

BiegunkaPrzyczyna - wzmożone wydzielanie serotoniny z guza,

chemioterapia, w odpowiedzi na niektóre lekiTo bardzo indywidualna sprawa – każdy na każdy produkt spożywczy

może reagować inaczej

• Małe, ale częste posiłki• Ograniczenie produktów bogatych w błonnik• Zmniejszenie spożycia laktozy• Niskotłuszczowe posiłki• Redukcja alkoholu, ostrych przypraw, napoi kofeinowych• Można zastosować gałkę muszkatołową – 3 łyżeczki dziennie

24


Jeśli po spożyciu produktu zawierającego laktozę, po ok. 30 minutach do 2

godzin wystąpią nudności, skurcze, wzdęcia oraz biegunka, to

prawdopodobnie mamy do czynienia z nietolerancją laktozy. Intensywność

objawów może być różna u wielu osób i zależy od ilości skonsumowanej

laktozy. Pierwotna nietolerancja laktozy wymaga rezygnacji z mleka

słodkiego i jego przetworów. Dobrze tolerowane jest mleko fermentowane

w postaci kefirów lub jogurtów. Należy zmniejszyć spożycie: kremów,

panierowanego mięsa, płatków błyskawicznych, zup, ciastek, budyni, lodów,

karmelu, sosów pieczeniowych i kawy instant przez 3 tygodnie i obserwować

objawy.25

Nietolerancja laktozyNietolerancja laktozy

Gazy i wzdęcia/bóle brzucha

• Bardzo indywidualna sprawa• Małe, ale częste porcje• Redukcja produktów powodujących gazy jak brokuły, kalafior,

kapusta, cebula• Redukcja alkoholu, ostrych przypraw, kofeiny, tłustych potraw• Eliminacja napojów gazowanych

26


Niektórzy ludzie nie mają żadnych objawów aż do późnej progresji rakowiaka, podczas gdy inni cierpią ze względu na hormony i inne substancje chemiczne, które wydzielają nowotwory.

Niektórzy pacjenci mają tzw. zespół rakowiaka - częste biegunki, zaczerwienienie twarzy i świszczący oddech. Atakom mogą towarzyszyć gwałtowne zmiany ciśnienia krwi, co może powodować omdlenia. Spożywanie czekolady i alkoholu może przynieść epizody uderzeń gorąca.

Dieta może pomóc złagodzić niektóre z tych objawów, które obejmują: ból brzucha, wrzody żołądka, biegunki, ból i krwawienie z odbytu, bóle w klatce piersiowej, trudności w oddychaniu. 27


• Zaleca się zwiększenie spożycia białka o 50-100% • 100g stek = 20-25g, 2 jajka = 7g, 1 szklanka mleka – 10g• Starać się włączać białko do wszystkich dań, chyba że

zalecenia inne związane np. z niewydolnością nerek, wskazana równoczasowa konsultacja nefrologiczna;

• Jedz więcej białka - zwiększa ilość niacyny a w dalszej kolejności produkcję tak potrzebnego kwasu nikotynowego

28


Tylko dla pacjentów z jednym lub więcej objawów „zespołu rakowiaka” – uderzenia gorąca, biegunka, utrata masy ciała, złe przyjmowanie pokarmówSuplementy nie są zwykle potrzebne jeśli stosujesz bogatą, zróżnicowaną dietęNależy je stosować wyłącznie, gdy ma się dobry powód, gdyżmogą być one zarówno przydatne dla zdrowia jak też szkodliwe.

29

MultiwitaminyMultiwitaminy

Komórki nowotworowe rakowiaka mają tendencję doprzekazywania tryptofanu - prekursora niacyny do produkcjihormonu serotoniny, zaleca się małe dawki niacyny wsuplementach. Brak niacyny może spowodować problemytrawienne, zaczerwienienie skóry, depresję oraz pelagrę.Można zwiększyć dawkę niacyny (Wit.B3) gdy jest podwyższonypoziom serotoniny, są uderzenia gorąca, utrata masy ciała, brakapetytu. • Zwiększyć spożycie: białka (1-1.5g/kg) - mięso, drób, ryby,

pełnoziarniste płatki, jaja, nabiał, rośliny strączkowe, soja• 25-50mg dziennie x 2 dawki Wit B3 (więcej może pogorszyć objawy)• Unikać picia gorących napoi i alkoholu.

30

NNiacynaiacyna

Suplementy z niacynąSuplementy z niacyną

Witamina B Complex (100mg niacyny) ½ - 1 tabletka 2 razy dziennie

Multivitamin (18mg niacyny) 1 tabletka 2 razy dziennie = 36mg

Witamina B Complex (50mg niacin) ½ - 1 tabletka 2 razy dziennie

31

ProduktyProdukty bogate w aminy bogate w aminyAminy biogenne (w tym histamina) występują w wielu artykułach żywnościowych, przede wszystkim wytwarzanych idojrzewających przy udziale procesów fermentacyjnych, takżenieświeżych.Żywność zawierająca aminy:• solone lub marynowane ryby lub mięsa, napoje kofeinowe, czekolada, sery pleśniowe, sos sojowy, drożdże• tłuste pokarmy,• alkohol • surowe warzywa i owoce • ostre potrawy z pieprzem cayenne, musztardą (cynamon i gałka muszkatołowa wydają się w porządku)• duże, treściwe posiłki.

32

Żywność bogata w serotoninęŻywność bogata w serotoninę

Czasami można mieć fałszywie dodatni wynik testu. Dzieje

się tak, kiedy pacjent spożywa pokarmy bogate w serotoninę,

wtedy pozom 5-HIAA w moczu jest podwyższony.

Zaleca się, aby unikać spożywania następujących produktów na

24 godziny przed wykonaniem badania:

banany, orzechy włoskie i laskowe, figi, ananasy, kiwi, migdały

awokado, śliwki, pomidory, bakłażany, brązowy ryż, soja.

Wiele leków, na przykład, na kaszel i przeziębienie, również może

zmienić poziom 5-HIAA 33

Zapamiętaj!Zapamiętaj!

• Jedz małe częste posiłki (co 1-2 godziny przez całą dobę).• Jedz żywność (w tym przekąski), która jest kaloryczna, z dużą

zawartością białek.• Zastąp czerwone mięso przez drób, ryby, jaja i ser.• Unikaj płynów do posiłków aby zmniejszyć problem wczesnej

sytości.• Czas posiłków dostosuj z okresem w ciągu dnia, kiedy najlepiej

się czujesz• Nasilenie objawów wywołują duże posiłki, wysoka zawartość

amin w żywności, duża zawartość tłuszczu, alkoholu, intensywne i ostre przyprawy

35

• Testuj różne dostępne na rynku odżywcze suplementy i puddingi. Dodanie soku ze świeżo wyciśniętej cytryny może pomóc zmniejszyć gorzki posmak.

• Pobudzaj apetyt poprzez lekkie ćwiczenia (np. chodzenie)

• Przygotuj zróżnicowane posiłki, wypróbuj nowe przepisy, jedz z przyjaciółmi

• Eksperymentuj z recepturami, aromatami, przyprawami i ziołami. Jest to ważne, ponieważ preferencje pokarmowe mogą się zmienić z dnia na dzień.

• Podawaj posiłki w temperaturze pokojowej, a nie gorące.

• Wypłucz usta przed jedzeniem.

• Zrezygnuj z alkoholu, napojów gazowanych i kofeinowych, oraz gumy do żucia.

36

Jaka jest najważniejsza rada dla Jaka jest najważniejsza rada dla pacjentów z rakowiakiem?pacjentów z rakowiakiem?

Dowiedz się o zdrowym odżywianiu, uprawiaj aktywność fizyczną, słuchaj lekarza, a przede wszystkim, CIESZ SIĘ ŻYCIEM.

Więcej informacji:Stowarzyszenie Pacjentów i Osób Wspierających Chorych na Guzy Neuroendokrynne www.rakowiak.plThe Carcinoid Cancer Foundation (USA)http://www.carcinoid.org/ UK & Ireland Neuroendocrine Society (UK)http://www.ukinets.org.uk/ 37

http://www.carcinoid.org/

http://www.ukinets.org.uk/

Odżywanie & NET

Documents

Transcript of Odżywanie & NET