ODDZIAŁYWANIE PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO NA ...

109Oddziaływanie przemysłu spożywczego na środowisko w PolsceSTOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESURoczniki Naukowe ● tom XVI ● zeszyt 2

Armand Kasztelan, Maria KierepkaUniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

ODDZIAŁYWANIE PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO NA ŚRODOWISKO W POLSCE

IMPACT OF THE FOOD INDUSTRY ON THE ENVIRONMENT IN POLAND

Słowa kluczowe: przemysł spożywczy, środowisko naturalne, zanieczyszczenie środowiska, ochrona środowiskaKey words: food industry, natural environment, environmental pollution, environmental protection

Abstrakt. Celem badań było przedstawienie zakresu oddziaływania przemysłu spożywczego na środowisko w Polsce. Przeprowadzono analizę danych statystycznych za lata 2000-2012, dotyczących głównych form presji, tj.: wykorzystania wody, emisji ścieków, emisji zanieczyszczeń powietrza oraz ilości wytwarzanych odpadów. Wyniki badań pokazały, że najbardziej uciążliwymi dla środowiska branżami przemysłu spożyw-czego w 2012 roku były: w zakresie ilości wykorzystywanej wody – przemysł mleczarski i produkujący napoje, w zakresie emisji ścieków – przemysł mleczarski, w odniesieniu do ilości emitowanych zanieczysz-czeń powietrza – przemysł cukrowniczy, natomiast pod względem ilości generowanych odpadów – przemysł cukrowniczy i produkujący napoje.

WstępPodmioty przemysłu spożywczego, charakteryzujące się znacznym rozproszeniem i rozdrob-

nieniem prowadzonej działalności, mają istotny wpływ na wielkość emitowanych zanieczyszczeń. Proces wytwarzania produktów żywnościowych, wykorzystujący różnego rodzaju surowce, mate-riały pomocnicze i technologie, stanowi źródło odpadów, emisji ścieków do wód i/lub ziemi oraz pyłów i gazów do atmosfery. Szczególnie uciążliwe są odpady powstające podczas przetwarzania żywności, co wynika z okresowego ich występowania w bardzo dużych ilościach oraz zróżnico-wania fizycznego i chemicznego. Ponadto, przemysł spożywczy eksploatuje i wykorzystuje w procesach produkcji wody powierzchniowe i podziemne.

Przeprowadzono analizę oddziaływania przemysłu spożywczego na środowisko w Polsce w ostatnich dziesięciu latach, z uwzględnieniem danych za 2000 rok. Tak szeroki zakres czasowy analiz pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy i w jakim stopniu podmioty przemysłu spożywczego zdołały ograniczyć poziom presji na środowisko.

Charakterystyka podstawowych rodzajów zanieczyszczeńPoszczególne branże przemysłu spożywczego w różnym stopniu oddziaływują na środowi-

sko naturalne. Spośród grup wywierających niewielki ujemny wpływ na środowisko wymienić należy przemysł zbożowo-młynarski oraz produkujący koncentraty spożywcze. Z kolei, do grup mających duży wpływ na środowisko zalicza się przemysł: cukrowniczy, mleczarski, napojowy, mięsny i owocowo-warzywny [Siekierski, Zuzek 2000].

Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych pozostają cukrownie. W cukrowniach opalanych węglem i koksem powstają gazy spalinowe. Emisje pyłowe powstają przy transporcie cukru, w silosach magazynujących cukier, przy pakowaniu cukru (pył cukrowy) i brykietowaniu (pył wysłodkowy). Dużą uciążliwością tej branży są odory powstające podczas zbyt długiego magazynowania wysłodków. Ponadto, przemysł cukrowniczy generuje odpady występujące w postaci m.in.: liści, odłamków i wysłodków buraczanych.

110 Armand Kasztelan, Maria Kierepka

Przemysł mleczarski wykorzystuje duże ilości wody w procesach produkcyjnych oraz emituje ścieki, charakteryzujące się wysokim poziomem BZT5 (biochemiczne zapotrzebowanie tlenu), ChZT (chemiczne zapotrzebowanie tlenu), zmiennym pH oraz dużą ilością zawiesiny ogólnej, azotu, fosforu, białka, tłuszczów itp. W branży mleczarskiej w emisji zanieczyszczeń do atmosfery dominują duże ilości wytwarzanych pyłów i gazów w kotłowniach. Ponadto, procesy produkcyjne w zakładach mleczarskich powodują powstawanie trzech zasadniczych odpadów: opakowań, popiołu i żużlu z kotłów opalanych węglem oraz osadów ściekowych.

Głównym rodzajem zanieczyszczeń powstających w procesach produkcyjnych przetwórstwa mięsa są odprowadzane w ściekach tłuszcze, resztki tkanek i krew, które znacznie podwyższają poziom BZT5 i ChZT. Do tego dochodzą również odpady w postaci kości i skrawków oraz odpady opakowaniowe. Z kolei, wędzarnie, kotłownie oraz instalacje chłodnicze stanowią podstawowe źródło zanieczyszczeń powietrza.

W przemyśle owocowo-warzywnym do operacji technologicznych niekorzystnie wpływających na stan środowiska zalicza się mycie surowców, rozdrabnianie, tłoczenie i zagęszczanie. Ponadto, w branży owocowo-warzywnej wytwarzane są odpady organiczne. Są to m.in. wytłoki z produkcji koncentratów, części owoców i warzyw, odrzucone owoce, warzywa, obierki i pestki. Źródłami zanieczyszczenia powietrza są przyzakładowe kotłownie oraz emisja amoniaku, związana m.in. z odpowietrzaniem systemów chłodzenia [Kasztelan 2012] (tab. 1).

Skala presji przemysłu spożywczego na środowiskoW ostatnim dziesięcioleciu minionego wieku poziom emitowanych przez przemysł spożywczy

zanieczyszczeń pyłowych zmniejszył się prawie trzykrotnie, natomiast zanieczyszczeń gazowych – prawie 2,5-krotnie. Prawie dwukrotnie ograniczono również wielkość odprowadzanych ścieków. Zmniejszenie emisji było możliwe dzięki zastosowaniu bardziej „przyjaznych” środowisku technologii produkcji, rosnącej świadomości ekologicznej społeczeństwa, ale również w wyniku procesów upa-dłościowych i zamykania zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska [Buks, Mroczek 2000].

W zakresie gospodarowania odpadów osiągnięto znikomy postęp, co wynikało przede wszyst-kim z problemów występujących przy ich utylizacji, zróżnicowania fizycznego i chemicznego poszczególnych kategorii odpadów, relatywnie szybkiego okresu ich rozkładu oraz okresowego występowania w dużych ilościach [Kumider, Zielnica 2004].

Gospodarowanie wodą w przemyśle spożywczymPrzemysł spożywczy wykorzystuje w procesach produkcji znaczne ilości wody. Przykładowo,

do umycia 1 m2 powierzchni użytkowej zużywa się 3-5 dm3 wody. W zakładach mleczarskich do wyprodukowania masła z 1 dm3 mleka zużywa się co najmniej 3 dm3 wody, do produkcji twaro-gu – ok. 4 dm3, a do produkcji mleka w proszku – ok. 15-20 dm3 [Nawirska, Szymański 2002].

W 2012 roku całkowite zużycie wody w działach „produkcja artykułów spożywczych” (dział 10 wg PKD) oraz „produkcja napojów” (dział 11) wynosiło 102,2 hm3 (rys. 1). Dla porównania, w 2000 roku podmioty przemysłu spożywczego1 zużyły 109,1 hm3 wody. W całym analizowa-nym okresie zaobserwować można wahania w poziomie zużycia wody przez podmioty sektora spożywczego. W 2000 roku udział przemysłu spożywczego w całkowitym zużyciu wody przez przetwórstwo przemysłowe kształtował się na poziomie 14,2%, podczas gdy w 2012 roku wskaź-nik ten wynosił prawie 15,7%.

Najbardziej wodochłonne grupy przemysłu spożywczego to przemysł mleczarski (26,3% cał-kowitego zużycia wody przez podmioty działu 10 i 11 w 2012 roku) oraz przemysł produkujący napoje (prawie 25%). Warto dodać, że w latach 2000-2012 we wszystkich kluczowych grupach przemysłu spożywczego, z wyjątkiem przemysłu owocowo-warzywnego (zmniejszenie zużycia o prawie 30%), odnotowano zwiększenie ilości wykorzystywanej wody.

1 Działy 10 i 11 łącznie będą umownie traktowane jako przemysł spożywczy.

111Oddziaływanie przemysłu spożywczego na środowisko w Polsce

Tabe

la 1

. Zan

iecz

yszc

zeni

a śr

odow

iska

gen

erow

ane

prze

z w

ybra

ne b

ranż

e pr

zem

ysłu

spoż

ywcz

ego

Tabl

e 1.

Pol

lutio

n ge

nera

ted

by th

e se

lect

ed b

ranc

hes o

f the

food

indu

stry

Bra

nża/

Bran

chR

odza

je z

anie

czys

zcze

ń em

itow

anyc

h do

at

mos

fery

/Typ

es o

f pol

luta

nts e

mitt

ed in

to th

e at

mos

pher

e

Rod

zaje

ście

ków

/Typ

es o

f was

tew

ater

Rod

zaj o

dpad

ów/

Type

s of w

aste

Prze

mys

ł m

ięsn

y/M

eat i

ndus

try

–ga

zy sp

alin

owe

z ko

tłów

opa

lany

ch w

ęgle

m,

zaw

iera

jące

tlen

ek w

ęgla

, dw

utle

nek

siar

ki, d

wut

lene

k az

otu,

pył

y i z

anie

czys

zcze

nia

węg

low

odor

owe,

–dy

m z

węd

zarn

i zaw

iera

jący

pon

ad 2

50 z

wią

zków

ch

emic

znyc

h w

yzw

alan

ych

ze sp

alan

ego

drew

na,

–od

ory

(np.

am

onia

k, si

arko

wod

ór) w

ydob

ywaj

ące

się

z za

gród

dla

żyw

ca, r

zeźn

i, sk

łado

wis

k na

woz

u,

oczy

szcz

alni

ście

ków,

pro

dukc

ji m

ącze

k pa

szow

ych

i wyt

apia

nia

tłusz

czu;

uci

ążliw

e dl

a lo

kaln

ych

społ

eczn

ości

, –am

onia

k ze

spec

jaln

ych

syst

emów

chł

odze

nia,

od

prow

adza

ny z

azw

ycza

j prz

ez u

rząd

zeni

a w

enty

lacy

jne

do a

tmos

fery

.

–śc

ieki

pro

dukc

yjne

(tec

hnol

ogic

zne)

, ści

eki z

pr

zech

owal

ni ż

ywca

, ubo

ju i

obró

bki p

oubo

jnej

, pod

ział

u tu

sz o

raz

wst

ępne

j obr

óbki

odp

adów

rzeź

nian

ych.

Za

wie

rają

subs

tanc

je o

rgan

iczn

e (w

tym

tłus

zcz

i bia

łko)

, za

wie

siny

, bak

terie

i ci

ała

nieo

rgan

iczn

e; z

anie

czys

zcze

nia

prze

dost

ają

się

do śc

iekó

w m

.in. p

od p

osta

cią

krw

i, sk

raw

ek m

ięsa

, tka

nki t

łusz

czow

ej, s

ierś

ci, z

iem

i, na

woz

u,

dete

rgen

tów,

–śc

ieki

poz

apro

dukc

yjne

pow

staj

ą pr

zy m

yciu

poj

azdó

w

i urz

ądze

ń, w

kot

łow

ni i

syst

emac

h ch

łodn

iczy

ch (w

ody

auto

klar

owe)

. –śc

ieki

prz

ekra

czaj

ą do

pusz

czal

ne st

ężen

ia p

H, B

ZT5,

ChZ

T, su

bsta

ncji

rozp

uszc

zony

ch o

raz

zaw

iesi

n.

–od

pady

rzeź

nian

e np

. skó

ry,

szcz

ecin

a, k

rew,

–zu

żyte

ole

je m

aszy

now

e, z

łom

m

etal

owy

itp.,

–na

wóz

z m

agaz

ynów

żyw

ca,

żuże

l, po

piół

, –os

ady

z oc

zysz

czal

ni śc

iekó

w,

odpa

dy k

omun

alno

-byt

owe

–od

pady

opa

kow

anio

we

Prze

mys

ł ow

ocow

o-w

arzy

wny

/Fr

uit a

nd

vege

tabl

es

indu

stry

–tle

nek

węg

la, d

wut

lene

k si

arki

, pył

z k

otło

wni

op

alan

ych

węg

lem

–am

onia

k z

syst

emów

chł

odze

nia

–śc

ieki

pow

staj

ące

w w

ynik

u m

ycia

suro

wcó

w i

blan

szow

ania

–śc

ieki

pow

staj

ące

w w

ynik

u m

ycia

tabo

ru i

urzą

dzeń

–śc

ieki

z k

otło

wni

i ot

war

tych

syst

emów

wód

chł

odzą

cych

–ch

emik

alia

stos

owan

e w

pro

cesi

e uz

datn

iani

a w

ody.

–C

hara

kter

ysty

czne

wsk

aźni

ki z

anie

czys

zcze

ń to

: zm

ienn

a w

arto

ść w

skaź

nika

odc

zynu

– p

H, w

ysok

a w

arto

ść B

ZT5,

wys

okie

stęż

enie

zaw

iesi

n

–od

pady

stał

e po

chod

zące

z

płod

ów ro

lnyc

h (p

rzed

e w

szys

tkim

wyt

łoki

, pes

tki

–po

zost

ałoś

ci z

obi

eran

ia

war

zyw

i ow

oców

(ods

orty

) –po

piół

i żu

żel z

kot

łów

op

alan

ych

węg

lem

–od

pady

opa

kow

anio

we

–os

ady

z oc

zysz

czal

ni śc

iekó

w,

odpa

dy k

omun

alno

-byt

owe.

Prze

mys

ł m

lecz

arsk

i/D

airy

indu

stry

–tle

nek

węg

la, d

wut

lene

k si

arki

, czą

stki

stał

e z

kotło

wni

op

alan

ych

węg

lem

–py

ły p

ocho

dząc

e ze

złó

ż flu

idal

nych

na

linia

ch

prod

ukcy

jnyc

h su

szen

ia m

leka

i se

rwat

ki –am

onia

k z

syst

emów

chł

odzą

cych

–śc

ieki

pow

staj

ące

przy

myc

iu p

osad

zek

i spr

zętu

–se

rwat

ka p

rzy

pras

owan

iu se

ra tw

arog

oweg

o –śc

ieki

pow

staj

ące

przy

myc

iu, m

aszy

n, k

otło

wni

i sy

stem

ów c

hłod

zący

ch –w

ytrą

cane

z w

ody

w p

roce

sie

jej z

mię

kcza

nia

subs

tanc

je

chem

iczn

e –na

jważ

niej

sze

rodz

aje

zani

eczy

szcz

eń: z

mie

nny

wsp

ółcz

ynni

k pH

, wys

oka

war

tość

BZT

5, tłu

szcz

e,

zaw

iesi

na o

góln

a

–po

piół

i żu

żel z

kot

łów

op

alan

ych

węg

lem

–os

ady

z oc

zysz

czal

ni śc

iekó

w –od

rzut

y i ś

cink

i –od

pady

opa

kow

anio

we

–od

pady

kom

unal

ne


Prze

mys

ł cu

krow

nicz

y/

Suga

r in

dust

ry

–tle

nki w

ęgla

, dw

utle

nek

siar

ki, d

wut

lene

k az

otu,

py

ły i

zani

eczy

szcz

enia

węg

low

odor

owe

z op

alan

ych

węg

lem

i ko

ksem

kot

łów

i su

szar

ni

wys

łodk

ów –p

yły

pow

staj

ące

w w

apni

arni

(tle

nek

wap

nia)

, pr

zy tr

ansp

orci

e cu

kru,

w si

losa

ch c

ukro

wyc

h,

przy

pak

owan

iu (p

ył c

ukro

wy)

i pr

zy

bryk

ieto

wan

iu (p

yły

wys

łodo

we)

–dw

utle

nek

węg

la i

tlene

k w

ęgla

w p

rzew

odzi

e zb

iorc

zym

gaz

u sa

tura

cyjn

ego

oraz

w g

azac

h od

loto

wyc

h po

wst

ając

ych

w p

roce

sie

satu

racj

i –d

wut

lene

k si

arki

z p

iecó

w si

arko

wyc

h

–ści

eki p

owst

ając

e ze

stru

mie

ni w

ód n

ados

adow

ych

–ści

eki w

pos

taci

resz

tek

rośl

in, b

rudu

i pi

asku

, ol

ejów

i tłu

szcz

ów, c

hem

ikal

iów,

dod

atkó

w,

prod

uktó

w o

raz

dete

rgen

tów

–wod

y ch

łodn

icze

–naj

częś

ciej

prz

ekra

czan

e są

dop

uszc

zaln

e no

rmy

war

tośc

i wsk

aźni

ka C

hZT,

BZT

, azo

tu o

góln

ego,

za

wie

sin

ogól

nych

, sub

stan

cji r

ozpu

szcz

onyc

h

–osa

dy i

odpa

dy st

ałe

(odp

ady

bura

czan

e,

opak

owan

iow

e) –o

dpad

y pł

ynne

(zuż

yte

olej

e) –ż

użel

, pia

sek,

kam

ieni

e i

zani

eczy

szcz

enia

bur

aków

Źród

ło: o

prac

owan

ie w

łasn

e na

pod

staw

ie [O

chro

na śr

odow

iska

… 1

997a

,b,c

,d, N

ajle

psze

dos

tępn

e… 2

005,

Naw

irska

, Szy

mań

ski 2

002]

So

urce

: ow

n st

udy

base

d on

[Och

rona

środ

owis

ka…

199

7a,b

,c,d

, Naj

leps

ze d

ostę

pne…

200

5, N

awir

ska,

Szy

mań

ski 2

002]

Emisja ściekówIlość powstających ścieków pozostaje w

bezpośrednim związku z ilością wody zużywanej przez przemysł spożywczy. W 2012 r. udział prze-mysłu spożywczego w całkowitej emisji ścieków przetwórstwa przemysłowego wynosił 11,4%. W latach 2000-2012 ilość odprowadzonych ścieków przez przemysł spożywczy zmniejszyła się o około 7%, ale w tym samym czasie wzrosła ilość ścieków wymagających oczyszczenia (o 8,8%). Udział ścieków nieoczyszczonych w ściekach wymaga-jących oczyszczenia zmniejszył się z około 10,2% w 2000 roku do 3,6% w 2012 roku (rys. 2).

Najwięcej ścieków ze wszystkich branż przemysłu spożywczego wytwarza przemysł mleczarski. W 2012 roku podmioty tej branży odprowadziły prawie 1/3 ogółu ścieków, z czego prawie połowę stanowiły ścieki, wymagające oczyszczania. Warto jednak podkreślić, że spośród wszystkich działów przemysłu spożyw-czego, przemysł mleczarski charakteryzuje się najwyższym odsetkiem ścieków oczyszczanych (99,3%). Dla porównania w przemyśle cukrow-niczym odsetek ten wynosi 90%.

Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego

Przemysł spożywczy wytworzył w 2012 roku około 5,5% ogółu zanieczyszczeń powietrza po-wstałych w całym przetwórstwie przemysłowym (prawie 6% w 2000 roku) (tab. 2). Podstawowy problem dla zakładów spożywczych to kwestia redukcji ilości wytwarzanych i emitowanych gazów. W 2000 roku przemysł spożywczy wy-tworzył prawie 3260 tys. ton gazów, co stano-wiło ponad 6% całego przetwórstwa przemysło-wego. W 2012 roku ilość wytwarzanych gazów zmniejszyła się nieznacznie do poziomu około 3089 tys. t, co należy uznać za sukces, biorąc pod uwagę wzrost skali działalności produkcyj-nej przemysłu spożywczego w badanym okresie.

Przemysł spożywczy charakteryzuje się bardzo niskim stopniem redukcji emitowanych gazów. W 2012 roku tylko 0,6% wytworzonych gazów zosta-ło zatrzymanych w urządzeniach zapobiegających emisji do powietrza. Najwięcej gazów powstaje w przemyśle cukrowniczym – około 41,2%. Prawie 4-krotnie mniej gazów wytwarza następ-ny w kolejności przemysł owocowo-warzywny (około 10,7%).Ta

bela

1.

C.d

. Ta

ble

1. C

ontin

ued


Rysunek 1. Zużycie wody w przemyśle spożywczym w latach 2003-2012Figure 1. Water consumption in the food industry in the years 2003-2012Źródło: opracowanie własne na podstawie [Ochrona środowiska… 2004-2013]Source: own study based on [Ochrona środowiska… 2004-2013]

/production of food products and beverages/Production, processing and preserving of meat products

/Processing and preserving of fruit and vegetables/Manufacture of dairy products

/Manufacture of other food including sugar/Manufacture of beverages including beer

Rysunek 2. Odsetek ścieków nieoczyszczanych w ściekach wymagających oczyszczenia, odprowadzanych do wód lub do ziemi przez podmioty przemysłu spożywczego Figure 2. Percentage of the untreated wastewater in the wastewater requiring treatment, discharged into water or soil by the food industry entities Źródło: opracowanie własne na podstawie [Ochrona środowiska… 2004-2013, Kasztelan 2008, 2012]Source: own study based on [Ochrona środowiska… 2004-2013, Kasztelan 2008, 2012]

/Production of food products and beveragesProdukcja, przetwórstwo i konserwowanie produktów mięsnych/Production, processing and preserving of meat products

/Processing and preserving of fruit and vegetables/Manufacture of other food including sugar

/Manufacture of beverages including beer

hm3

%

114 Armand Kasztelan, Maria KierepkaTa

bela

2. E

mis

ja i

redu

kcja

zan

iecz

yszc

zeń

pow

ietrz

a w

prz

emyś

le sp

ożyw

czym

Tabl

e 2.

Em

issi

on a

nd re

duct

ion

of a

ir p

ollu

tion

in th

e fo

od in

dust

ryK

lasy

fikac

ja w

g PK

D 2

007/

Cla

ssifi

catio

n ac

cord

ing

to P

KD

200

7R

ok/Y

ear

2000

2012

pyły

/du

stga

z/ga

sesy

pyły

zat

rzym

ane

w u

rząd

zeni

ach

do re

dukc

ji/du

st

reta

ined

in th

e re

duct

ion

gazy

zat

rzym

ane

w u

rząd

zeni

ach

do

redu

kcji/

gase

s re

tain

ed in

the

redu

ctio

n

pyły

/du

stga

z/ga

sesy

pyły

zat

rzym

ane

w u

rząd

zeni

ach

do re

dukc

ji/du

st

reta

ined

in th

e re

duct

ion

gazy

zat

rzym

ane

w u

rząd

zeni

ach

do

redu

kcji/

gase

s re

tain

ed in

the

redu

ctio

n

tys.

t/tho

us. t

%ty

s. t/t

hous

. t%

Prod

ukcj

a ar

tyku

łów

spoż

ywcz

ych

i n

apoj

ów/M

anuf

actu

re o

f foo

d pr

oduc

ts

and

beve

rage

s59

,032

46,1

81,2

0,03

3,4

3088

,885

,50,

59

Prze

twar

zani

e i k

onse

rwow

anie

mię

sa

oraz

pro

dukc

ja w

yrob

ów z

mię

sa/

Proc

essi

ng a

nd p

rese

rvin

g of

mea

t and

pr

oduc

tion

of m

eat p

rodu

cts

5,2

231,

980

,8(.)

0,3

249,

381

,30,

08

Prze

twar

zani

e i k

onse

rwow

anie

ow

oców

i w

arzy

w/P

roce

ssin

g an

d pr

eser

ving

of

frui

t and

veg

etab

les

5,2

278,

184

,6(.)

0,4

329,

080

,0(0

,0)

Wyt

war

zani

e w

yrob

ów m

lecz

arsk

ich/

M

anuf

actu

re o

f dai

ry p

rodu

cts

8,7

603,

278

,20,

11,

13,

181

,46,

5

Prod

ukcj

a po

zost

ałyc

h ar

tyku

łów

sp

ożyw

czyc

h w

tym

/Man

ufac

ture

of

othe

r foo

d pr

oduc

ts o

f whi

ch:

33,3

1704

,981

,40,

011,

313

57,0

85,7

(-)

- pro

dukc

ja c

ukru

/man

ufac

ture

of s

ugar

31,9

1651

,381

,20,

011,

212

87,2

86,4

(-)

Prod

ukcj

a na

pojó

w, w

tym

piw

a/

Man

ufac

ture

of b

ever

ages

, of w

hich

bea

r6,

232

1,1

82,3

0,03

0,1

169,

496

,6(0

,0)

(.)

- zup

ełny

bra

k in

form

acji

albo

bra

k in

form

acji

wia

rygo

dnyc

h/da

ta n

ot a

vaila

ble

or n

ot re

liabl

e(0

,0)

- zja

wis

ko is

tnia

ło w

wie

lkoś

ci m

niej

szej

od

0,05

/mag

nitu

de n

ot ze

ro, b

ut le

ss th

an 0

.05

of a

uni

t(-

) - z

jaw

isko

nie

wys

tąpi

ło/m

agni

tude

zer

oŹr

ódło

: opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

[Och

rona

środ

owis

ka…

200

4-20

13, K

aszt

elan

200

8]So

urce

: ow

n st

udy

base

d on

[Och

rona

środ

owis

ka…

200

4-20

13, K

aszt

elan

200

8]


Tabe

la 3

. Odp

ady

wyt

wor

zone

w p

rzem

yśle

spoż

ywcz

ymTa

ble

3. W

aste

gen

erat

ed in

the

food

indu

stry

Kla

syfik

acja

wg

PKD

200

7/

Cla

ssifi

catio

n ac

cord

ing

to P

olis

h C

lasi

ffica

tion

of A

ctiv

ities

200

7

Rok

/Yea

r20

00

2012

ogół

em

[tys.

t]/

tota

l [t

hous

. t]

w ty

m p

odda

ne

odzy

skow

i/ of

whi

ch

reco

vere

d

w ty

m

unie

szko

d-liw

ione

/of

whi

ch tr

eate

d

w ty

m

mag

azyn

-ow

ane/

of

whi

ch st

ored

ogół

em/

tota

l w

tym

pod

dane

od

zysk

owi/

of w

hich

re

cove

red

w ty

m

unie

szko

d-liw

ione

/of

whi

ch tr

eate

d

w ty

m

mag

azyn

o-w

ane/

of

whi

ch st

ored

%ty

s. t/t

hous

. tPr

oduk

cja

arty

kułó

w sp

ożyw

czyc

h i

napo

jów

/Man

ufac

ture

of f

ood

prod

ucts

an

d be

vera

ges

1048

5,3

86,9

5,5

7,6

5612

,992

,42,

84,

8

Prze

twar

zani

e i k

onse

rwow

anie

mię

sa

oraz

pro

dukc

ja w

yrob

ów z

mię

sa/

Proc

essi

ng a

nd p

rese

rvin

g of

mea

t and

pr

oduc

tion

of m

eat p

rodu

cts

243,

880

,116

,03,

983

9,6

91,8

7,3

0,9

Prze

twar

zani

e i k

onse

rwow

anie

ow

oców

i w

arzy

w/p

roce

ssin

g an

d pr

eser

ving

of f

ruit

and

vege

tabl

es32

9,2

79,8

11,1

9,1

469,

296

,63,

30,

1

Prod

ukcj

a cu

kru/

Man

ufac

ture

of s

ugar

8794

,286

,64,

78,

715

91,3

83,7

2,2

14,1

Prod

ukcj

a na

pojó

w/M

anuf

actu

re o

f be

vera

ges

531,

593

,16,

80,

113

32,8

97,5

2,1

0,4

Źród

ło: j

ak w

tab.

2So

urce

: see

tab.

2

Odmienna tendencja występuje natomiast w za-kresie ilości wytwarzanych i emitowanych pyłów. W 2012 roku przemysł spo-żywczy wytworzył 3,4 tys. ton tych zanieczyszczeń, co oznacza spadek o ponad 94%. w stosunku do 2000 roku. Zmiany te znajdują również potwierdzenie w ilości pyłów zatrzymanych w urządzeniach do redukcji emisji. Podobnie jak w przy-padku gazów, największym emitentem zanieczyszczeń pyłowych jest branża cu-krownicza (ponad 35,3% całkowitej emisji przemysłu spożywczego w 2012 roku) oraz przemysł mleczarski (ponad 32,3%).

Gospodarka odpadami w przemyśle spożywczym

W 2012 roku zanotowa-no zmniejszenie o prawie połowę (46,5%) ilości wy-twarzanych odpadów przez podmioty przemysłu spo-żywczego w porównaniu do 2000 roku (tab. 3). Zdecydo-wana większość odpadów przemysłu spożywczego poddawana jest procesom odzysku (92,4%), 4,8% wytworzonych odpadów jest magazynowanych, zaś 2,8% unieszkodliwianych. W 2012 roku ponad połowę (52,1%) wszystkich odpa-dów przemysłu spożyw-czego wytworzył przemysł cukrowniczy (28,4%) i pro-dukujący napoje (23,7%). Dla porównania, w 2000 roku udział tylko samego przemysłu cukrowniczego wynosił prawie 84%.


dr Maria KierepkaUniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Wydział Nauk RolniczychKatedra Produkcji Roślinnej i Agrobiznesu

ul. Szczebrzeska 102, 22-400 Zamośćtel. (84) 677 27 52

e-mail: [email protected]

PodsumowanieNa podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że głównym problemem przemysłu

spożywczego jest ilość wytwarzanych i emitowanych gazów do atmosfery. Istotny problem stanowi kwestia ilości wykorzystywanej wody, chociaż w tej dziedzinie trudno oczekiwać zdecydowanej poprawy, ze względu na specyfikę produkcji spożywczej.

Poprawę w kontekście oddziaływania przemysłu spożywczego na środowisko naturalne udało się natomiast osiągnąć w zakresie ilości wytwarzanych odpadów, odprowadzanych ścieków (zwłasz-cza nieoczyszczonych) oraz emitowanych do atmosfery pyłów. Warto podkreślić, że te pozytywne zjawiska wystąpiły w warunkach wzrostu produkcji sprzedanej działów 10 i 11 w badanych latach.

Uwzględniając oddziaływanie poszczególnych branż przemysłu spożywczego na środowisko naturalne, można stwierdzić, że najbardziej uciążliwymi dla środowiska branżami przemysłu spożywczego są: w zakresie ilości wykorzystywanej wody – przemysł mleczarski i produkujący napoje, w zakresie poziomu emitowanych ścieków – przemysł mleczarski, w odniesieniu do ilości emitowanych zanieczyszczeń powietrza – przemysł cukrowniczy, natomiast pod względem ilości generowanych odpadów – przemysł cukrowniczy i produkujący napoje.

LiteraturaBuks B., Mroczek R. 2000: Oddziaływanie przemysłu spożywczego na środowisko naturalne, Rocz. Nauk.

SERiA, t. 2, z. 3, 229-230.Kasztelan A. 2008: Oddziaływanie przemysłu spożywczego na środowisko naturalne, Przem. Spoż., 10, 60-68.Kasztelan A. 2012: Wpływ przemysłu spożywczego na środowisko w Polsce, Przem. Spoż., 11, 12-16.Kumider J., Zielnica J. 2004: Ekologiczne aspekty pozyskiwania i przetwarzania żywności, Wyd. AE, Po-

znań, 69-70.Nawirska A., Szymański L. 2002: Gospodarka wodno-ściekowa w zakładach przemysłu spożywczego, AXA,

Wrocław, 61-71.Najlepsze dostępne techniki (BAT) – Wytyczne dla branży mleczarskiej. 2005: Ministerstwo Środowiska,

Warszawa, 26-29.Ochrona środowiska w przemyśle cukrowniczym. 1997a: FAPA, Warszawa, 29-34.Ochrona środowiska w przemyśle mięsnym. 1997b: FAPA, Warszawa, 27-31.Ochrona środowiska w przemyśle mleczarskim. 1997c: FAPA, Warszawa, 29-32.Ochrona środowiska w przemyśle owocowo-warzywnym. 1997d: FAPA, Warszawa, 24-27.Ochrona Środowiska 2004-2013. 2004-2013: GUS, Warszawa.Siekierski J., Zuzek D. 2000: Problem zagrożeń środowiskowych wynikających z działalności produkcyjnej

przemysłu spożywczego (na przykładzie wybranych branż), Rocz. Nauk. SERiA, t. 2, z. 3, 225-226.

SummaryThe aim of this paper is to present the scale of the impact of the food industry on the environment in Poland.

For these purpose a comparative analysis of statistical data for the years 2000-2012 was carried out, including especially: water use, wastewater emissions, air emissions, and waste generation. Results showed that the most burdensome for the environment of food industry sectors in 2012 were: in the quantity of water used – dairy and beverage industries, in waste water emissions – the dairy industry, in relation to the amount of emissions of air pollutants – the sugar industry, and in terms of waste generated – the sugar and beverage industries.

Adres do korespondencjidr Armand Kasztelan

Uniwersytet Przyrodniczy w LublinieWydział Agrobioinżynierii

Katedra Ekonomii i Zarządzaniaul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

tel. (81) 461 00 61 wew. 158e-mail: [email protected]

ODDZIAŁYWANIE PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO NA ...

Documents

Transcript of ODDZIAŁYWANIE PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO NA ...