13(37)/2017 3

Od Redakcji

W trzynastym numerze biuletynu prezentujemy artykuł Jerzego Wrony„Symbole chrześcijaństwana flagach iw herbachwspółczesnych państw”.Wdniu 1kwietniabr.odbyłosięwWarszawiezebranie(konferencja)naszegoStowarzyszenia,zktórejprzedstawiamykrótkąfotorelację. Ponownie zachęcamy do odwiedzania naszego profilu na Facebooku:https://www.facebook.com/PolskieTowarzystwoWeksylologiczne/?fref=ts

Zapraszamydolekturybieżącegonumeru.

Inthe13thissueofthebulletinwepresentanarticlebyJerzyWrona“Christiansymbols on flags and coats of arms ofmodern-day countries”.OnApril 1st 2017, inWarsaw, anassembly-conferenceofourAssociation tookplace, fromwhichwebringtoyouasmallphoto-report. OnceagainweencourageyoutovisitourFacebookprofile:https://www.facebook.com/PolskieTowarzystwoWeksylologiczne/?fref=ts

Wewishyouanicereading.

Krzysztof Jasieński

Napierwszejstronie:Flagiztzw.krzyżemskandynawskim.Odlewej:Islandii,WyspOwczych,Orkadów,Szetlandów,Norwegii,Danii,Szwecji,WyspAlandzkichiFinlandii.https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/6/63/Nordic_Flags_Map.PNG

FLAGABiuletyn Polskiego

Towarzystwa Weksylologicznego

ISSN1509-2429Numer13(37)-

kwiecień-czerwiec2017Ukazujesięodstycznia1999r.

Redaktor i wydawca KrzysztofJasieński

Tłumaczenie tekstówKarolinaJasieńska

Adres redakcji ul.Gromadzka4/2315-769Białystok

tel.+48606404672fax+48858789556biuro@weksylologia.pl

Polskie Towarzystwo Weksylologiczne

ul.Racławicka10302-634Warszawa

tel.+48228444158

Zarząd Główny PTW KrzysztofJasieński

PrezesAndrzejBebłowski

WiceprezesMarekKwiecieńWiceprezes

KrzysztofWyrzykowskiSekretarzGeneralnyAlfredZnamierowski

Skarbnik

Redakcjanieponosiodpowiedzialnościzaopinieautorówzawartewtekstach.Wszelkieprawazastrzeżone,

przedrukikopiowaniefragmentówlubcałości

jedyniezazgodąwydawcy.

SYMBOLE CHRZEŚCIJAŃSTWA NA FLAGACH I W HERBACH WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW

Wieleflag iherbówdetalami rysunkowymi ibar-wamiodnosisiędoreligii,gdyż–takdawniej, jak iobec-nie – wierzenia religijne mają duży wpływ na rozwójspołeczeństw.Naflagachiwherbachwielupaństwwspół-czesnegoświatazostawiłyswojeodbicieprzedewszystkimwielkiereligieświatowe,zwłaszczazaśchrześcijaństwo. W opracowaniu1 przeanalizowano występowanieelementówgraficznych i kolorystycznychodnoszących siędoreligiichrześcijańskiejnaflagachiwherbachokołodwu-stusuwerennychpaństwwszystkichkontynentów. W pracy wykorzystano różnorodne – książkowe iartykułowe-źródławeksylologiczneiheraldyczne,ponad-to opracowania typowo geograficzne, polityczne i histo-ryczne.Najważniejszepodanowzałączonejliteraturze.Bar-dzopomocneokazałysięteżInternet,m.in.stronykrajowe izagraniczneWikipediiorazFOTW–FlagsoftheWorld.

Chrześcijaństwo – najliczniejsza religia światowa

Chrześcijaństwowyznajeobecnieokoło2,3mldlu-dzi,czyliprawie1/3mieszkańcówZiemi.NajważniejszymiKościołamichrześcijańskimisąkatolicyzm,protestantyzm,prawosławie ianglikanizm.Codrugichrześcijanin jestka-tolikiem.KatolikamisągłówniemieszkańcyAmerykiŁaciń-skiej(prawie90%ludności)iEuropy(40%).DużokatolikówmieszkawAfryceŚrodkowej,zwłaszczawbyłychkoloniachfrancuskichiportugalskich. Wyznawcy protestantyzmu (należący do różno-rodnych Kościołów i ugrupowań) skupiają się głównie w Europie Zachodniej (Niemcy, Szwajcaria, kraje skandy-nawskie),StanachZjednoczonych,KanadzieorazwAustra-lii i państwachOceanii.Współcześnieprawosławie swychwyznawcówposiadaprzedewszystkimwEuropieWschod-niej i Południowo-Wschodniej (Rosja, Ukraina, Białoruś;krajebałkańskie–Rumunia,Bułgaria,Serbia,Czarnogóra,Grecja,Macedonia).Anglikanizm,związanyzprotestanty-zmem,aleposiadającyteżsilnąwięźteologicznązkatolicy-zmem,najwięcejwiernychmawWielkiejBrytanii(Anglia) iStanachZjednoczonych. Chrześcijaństwo wyłoniło się z judaizmu, a swójpoczątek wzięło od działalności Jezusa z Nazaretu i jegouczniów (apostołów) na terenie Palestyny, w początkachnaszejery.ChoćkolebkąchrześcijaństwajestBliskiWschód,to często traktowane jest jako religia europejska.W cza-sachnowożytnychchrześcijaństwoszerzylibowiemprzedewszystkimmisjonarzeeuropejscy.Takżepapież,przywódcakatolików – największego Kościoła chrześcijańskiego, jestjednocześniebiskupemRzymu.

Główne symbole Chrześcijaństwa

Symbole chrześcijaństwa - krzyż i biały (srebrny)kolorwidnieją naflagach iwherbachpaństwwszystkichkontynentów, najczęściej jednak w znakach najstarszychpaństw europejskich, zwłaszcza Wielkiej Brytanii, Grecji,Szwajcarii,krajówskandynawskich. Wśród symboli chrześcijańskich krzyżowi przysłu-gujenaczelnemiejsce.Znakkrzyżanależydonajstarszychijednocześnienajbardziejuniwersalnychsymbolinaświe-cie. Istnieje wiele jego wariantów, najczęściej tworzą godwielinie,przecinającesiępodkątemprostym. Krzyżjakomotywornamentalnyiznaksymbolicznyznanybyłwielukulturomodzamierzchłychczasów.Obec-niestanowiprzedewszystkimgodłowiarychrześcijańskiej.Upowszechnienie się kultu krzyża nastąpiło po zniesieniuprzezKonstantynaWielkiegokary śmiercikrzyżowej iod-nalezieniudrzewakrzyżaChrystusowegow320 r. Zuwa-giiżbyłnarzędziemmękiiśmierciJezusaChrystusa,krzyżuznanogodłemkrucjat („wyprawkrzyżowych”)podejmo-wanychprzezeuropejskichrycerzychrześcijańskichdoZie-miŚwiętejwwiekachXI-XIV.Natarczachrycerskichkrzyżepojawiły sięw połowie XIIw.Od rycerstwa przeszedł doheraldyki, chorągwi, orderów i odznaczeń. Znanych jestwiele odmian krzyża. Do najbardziej popularnych należą:krzyż łaciński –owydłużonej dolnej połowie słupa, krzyżgrecki – o czterech promieniach równej długości, krzyż św.Andrzeja–wkształcierzymskiej literyX,krzyżjerozo-limski – symbolizujący5 ranChrystusa, krzyżmaltański – orozdwojonychramionach,krzyżprawosławny–otrzechpoprzecznychbelkachnaosiwertykalnej,swastyka–znakw kształcie równoramiennego krzyża, o ramionach zagię-tychpodkątemprostym.

KrzyżłacińskiKrzyżgrecki

KrzyżŚw.AndrzejaKrzyżjerozolimski

KrzyżmaltańskiKrzyżprawosławny

1TekstjestzmodyfikowanąiskróconąwersjąreferatuautoraprzedstawionegonaZjeździePolskiegoTowarzystwaGeograficznegowKrakowiewczerwcu2016r

13(37)/2017 5

kraju.Krzyżnafladzejestteżprzeciwstawieniemtureckie-go (islamskiego) półksiężyca. Podkreśla rolę chrześcijań-stwawformowaniusięnowoczesnegonarodugreckiego.Podczas okupacji tureckiej grecki kościól ortodoksyjnypomagał uciemiężonymGrekomwutrzymanaiuwłasnejkultury, języka, tożsamości etnicznej i przedewszystkimwiary.Barwęniebieskąflagi greckiej interpretuje się za-zwyczajjakokolorbezchmurnegoniebaHelladyimaprzy-pominać,żetoBógnatchnąłGrekówdowalkioniepodle-głość.HerbemGrecjijestsrebrnykrzyżnabłękitnympolutarczyherbowej,wotoczeniugałązeklaurowych.

FlagaGrecji

HerbGrecji

Nietypowa, kwadratowa flaga Szwajcarii posiadanaczerwonympolubiały równoramiennykrzyż.Taki samkrzyż jest godłem Konfederacji Szwajcarskiej. W 1339 r.,podczasbitwypod Laupenustalonywspólny znak rozpo-znawczy–białykrzyżnaodzieżyżołnierzykantonów,któ-re tworzyłykonfederację.Białykrzyżdodano teżdoczer-wonego polawojennych proporców.Uznanobowiem, żewolność własnego narodu jest sprawą tak samo świętą,jakoswobodzenieZiemiŚwiętej.Odtegoczasubiałykrzyż wczerwonympolustałsięwspółnymsymbolemSzwajca-rów. Współcześnie czerwone tło flagi Szwajcarii - kiedyśbiorącejudziałwlicznychwojnach,adziś„wieczyścieneu-tralnej”-łączonejestzkrwiąprzelanąwwalceoniepodle-głośćojczyzny.Białykrzyżprzypominaćma, żeosiągniętawolnośćjestświętainietykalna.

FlagaSzwajcarii

Flagi państw skandynawskich, z krzyżem tzw.skandynawskim,onieregularnychramionach,inspirowałaflagaduńska.Flagata–zbiałymkrzyżemnaczerwonympolu – prawdopodobnie jest najstarszą stale używanąflagą państwową na świecie.Według legendy, pochodzizczasówkrucjatduńskichkrzyżowcówprzeciwkopogań-skim Estom (Estończykom). Podczas zażartej biwy podLyndanise(obecnieTallin),wdniu15czerwca1219r.,królduńskiWaldemarIIzobaczył(lubprzyśniłmusię)naogni-stymniebiebiałykrzyż,wróżącyzwycięstwonadprzeciw-nikiem.Według innejwersji legendy, podczas tej bitwy,kiedy szala zwycięstwaprzechylała się na stronępogan,zniebaspadłaczerwonachorągiewzkrzyżem.Chwyciłjąkrólduńskiiwrazzrycerzamipodtymznakiemrzucilisiędo zwycięskiego kontrataku.W rzeczywistości czerwonaflagazbiałymkrzyżemzapewnebyłachorągwiąśrednio-wiecznychrycerzyudającychsięnawyprawykrzyżowejużwXIIw.DziśkrzyżskandynawskinaflagachDanii,Finlan-dii,Islandii,NorwegiiiSzwecji,symbolizujezwiązkihisto-ryczneipodobieństwageograficznepaństwnordyckich.

FlagaDanii

W wierze, obrzędowości i kulturze chrześcijań-skiejkrzyżstanowinajważniejszysymbolsakralny,któregohistorycznympierwowzoremjestkrzyżChrystusowy.Sym-bolkrzyżaprzeszedłpodwpływemchrześcijaństwagłębo-kątransformacjętreściową.Uważanywdawnejkulturzegrecko-rzymskiej za symbolodrażający ihańbiący, z cza-semstałsiędlachrześcijangłównymznakiemzbawienia.Zeznamieniahańbykrzyżstałsięgodłemchwały.

Symbole chrześcijaństwa na flagach i w herbach państw europejskich

Charakterystyczna flagaWielkiej Brytanii (UnionJack)powstałazpołączeniaflagnarodowychAngliiiSzko-cji(1606r.),anastępnieIrlandii(1801r.).Ciekawąkompo-zycjęplastyczną tworzą,nałożonena siebie, trzy krzyże:krzyż św. Jerzego2 (czerwony na białym polu), krzyż św.Andrzeja3 (biały,poprzecznynagranatowympolu),krzyżśw.Patryka4(czerwony,poprzecznynabiałympolu).Abykrzyż św.Patrykanie zakrywał krzyża św.Andrzeja, jegoramionatrochęzwężonoiprzesuniętotak-bypatrzącodśrodka - lewa część poprzecznego ramienia była zawszeczerwona,aprawabiała.Symbolizująoneczłonkówobec-nego(od1922r.)ZjednoczonegoKrólestwaWielkiejBry-taniiiIrlandiiPółnocnej.

FlagaWielkiejBrytanii

WrozbudowanymkompozycyjnieherbieWielkiejBrytanii umieszczono (w języku francuskim) dewizę ko-ronybrytyjskiej Dieu et mon droit5-„Bógimojeprawo”.Była to proklama - rycerskie zawołanie króla angielskie-goRyszardaLwieSercewbitwiezFrancuzamipodGisors w 1198 r. Pośrodku herbuwidnieje tarcza czwórdzielna wkrzyż.

HerbWielkiejBrytanii

Białykrzyż,tzw.grecki,naniebieskimtlewkan-tonieflagiGrecjisymbolizujegreckiechrześcijaństwoor-todoksyjne - prawosławni stanowią 98 % mieszkańców

2Św.Jerzy(IIIw.-ok.303),legendarnyświętyimęczennik.Uważasię,żebyłoficeremwlegionachrzymskiegocesarzaDioklecjana.Poniósłmęczeńskąśmierć(przezścięcie)zawiaręchrześcijańską,23kwietniaprawdopodobnie303r.wPalestynie.OdIVw.byłotaczanykultemnaBliskimWschodzie,przeniesionymwokresiewyprawkrzyżowychdoEuropy.Wikonografiiśw.Jerzyprzedstawianyjestnajczęściejkonnowsceniewalkizesmokiemsymbolizującymzło(szatana,pogaństwo).LegendaozabiciuprzezniegosmokaiuratowaniuksiężniczkipowstałajednakdopierowXIIw.Popokonaniusmokaświętymiałnarysowaćjegokrwiąkrzyżnaswejtarczy.Św.Jerzybyłjednymzgłównychopie-kunówrycerstwaeuropejskiego,jestpatronemm.in.Anglii(od1222r.), Portugalii,Szwecji,Rosji(dawniejRusi),Litwy,Gruzji,Etiopii,Serbii,Czarnogóry.3Św.Andrzej(ur.?-zm.pomiędzy62a70),apostoł,bratśw.Piotra,ulubionyuczeńChrystusa.Poniósłmęczeńskąśmierć30XIok.65r. wPatras,wGrecji-wedługtradycji-przezukrzyżowanienakrzyżu wkształcieliteryX.ŚwiętyKościołakatolickiegoiprawosławnego.Jestpatronemm.in.narodówsłowiańskich(zwłaszczaRosji),Grecji,Szkocji.Uważasię,żeczęśćjegoszczątkówzostałaprzeniesionadoSzkocjiitupochowana.4Św.Patryk(ok.389-461),patronIrlandii,dokonałjejchrystianizacji.DziśjegokultrozpowszechnionyjestrównieżwUSA.Zmarłśmierciąnaturalną.Wizerunkiśw.Patrykaprzedstawiajągotrzymającegotrójlistnązielonąkoniczynę(nieoficjalnegodłoIrlandii),służącądowyjaśnianiaistotyTrójcyŚwiętej.PoprzecznykrzyżprzypisanomudopierowXVIIw.

5JęzykfrancuskiwherbieZjednoczonegoKrólestwajestkonsekwencjąwydarzeńzXIw.W1066r.podczasinwazjinaWyspyBrytyjskiewojskanor-mańsko-bretońsko-francuskie,dowodzoneprzezWilhelmaZdobywcę,pokonaływbitwiepodHastingsarmięanglosaskąkrólaHaroldaII.PodbójAngliispowodowałm.in.upowszechnieniejęzykafrancuskiego,którymposługiwałsiędwór,możniikupiectwo.

13(37)/2017 7

FlagaFinlandii

FlagaIslandii

FlagaNorwegii

FlagaSzwecji Wherbachwielupaństwświataznajdujesiękoro-nazkrzyżem.TakasytuacjajestwherbachDanii,Norwegii iSzwecji. Islandia tarczęswegoherbumawbarwachna-

rodowychiwidniejenaniejskandynawskiczerwonykrzyżz białym obramowaniem na błękitnym polu. Korona za-mknięta z krzyżem (czasem więcej niż jedna) występujem.in.takżewherbachBelgii,Holandii,Luksemburga,Mo-nako,Hiszpanii(umieszczonymnafladzepaństwowej),Buł-garii,Kanady.

HerbDanii

HerbNorwegii

WielkiherbSzwecji

HerbIslandii

ŚredniherbBelgii

HerbHolandii

WielkiHerbLuksemburga

HerbHiszpanii

13(37)/2017 9

HerbPapieżaFranciszka

HerbKrólestwaJerozolimskiego

Flaga Republiki Irlandzkiejma trzy pionowe pasyw kolorach: zielonym, białym i pomarańczowym. Zielonysymbolizuje„Szmaragdową(Zieloną)Wyspę”,jaknazywanajest często Irlandia oraz katolicką większość (84 %) społeczeństwa. Kolor pomarańczowy, przypominającybarwy rodoweWilhelma III Orańskiego (od 1689 r. królaAnglii,SzkocjiiIrlandii),oznaczaprotestantów(irlandzkichanglikanów)stanowiącychobecnie3%ludnościkraju.Białypas,położonypośrodkuobydwupoprzednich,symbolizujepragnienie pokoju i zrozumienia między tymi grupamiwyznaniowymi.

FlagaRepublikiIrlandii

Kolorystyka flagi Malty wywodzi się z herbu (w polu czerwonym biały krzyż maltański) ZakonuJoannitów,zwanychpóźniejKawaleramiMaltański,którzyrządziliMaltąwlatach1530-1798.Wlewymgórnymroguflagi umieszczono srebrny (z czerwoną obwódką) KrzyżJerzego, z wyobrażeniem postaci św. Jerzego na koniuwwalcezesmokiem.TonajwyższecywilneodznaczenieZjednoczonegoKrólestwaprzyznałMalciew1943r.królangielski Jerzy VI za męstwo Maltańczyków podczasniemiecko-włoskich bombardowań wyspy w czasie IIwojnyświatowej.

FlagaMalty

Na zielono-czerwonej fladze Portugalii umiesz-czono mały herb państwowy. W jego centralnej części,nasrebrnejtarczy,widnieje5mniejszychbłękitnychtarczuformowanychnakształtkrzyża.Przypominająoneczasyrekonkwisty–walkichrześcijanowyparcieMaurówzPół-wyspuPirenejskiego,szczególniezaśzwycięstwopóźniej-szegopierwszegoportugalskiegokrólaAlfonsaIZdobyw-cynadpięciomaksięciamiMaurówwbitwiepodOurique w1139r.Pięćsrebrnychkropeknakażdejztarcznajczę-ściejinterpretujesięjakopięćranChrystusa,wimięktó-regobitwabyłaprowadzona, i - jak sięuważa - za Jegoprzyczynąodniesionozwycięstwo.

FlagaPortugalii

FlagaHiszpanii

HerbBułgarii

HerbKanady

Zrozumiałe jest, że znaki państwoweWatykanu wpełninawiązujądokościelnegocharakterutegopaństwa.Żółto-białebarwyflagi StolicyApostolskiej pochodząodbarwgodłapaństwowego -kluczy św.Piotra.Nawiązują

też do herbu Królestwa Jerozolimskiego istniejącegow dobie wypraw krzyżowych (1099-1187); miało onozłoty krzyż na srebrnym polu. Kwadratowa, podobniejak szwajcarska, flaga Watykanu ma dwa pionowepasy - żółty i biały. Pośrodkupasabiałegoumieszczono,skrzyżowane ze sobą, klucze św. Piotra „od bram raju i czyśćca” Klucze przypominają fragment Ewangelii św. Mateusza - słowa Chrystusa do apostoła Piotra: „I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiekzwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a corozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16,19). Czerwony sznur, który związuje kluczeoznacza, że moc obu kluczy jest w równym stopniuważna. Klucze symbolizują pełnię władzy papieża jakogłowykościołarzymsko-katolickiegoinastępcyśw.Piotra.Nad kluczami św. Piotra znajduje się złoto-srebrna tiara- trójczłonowa korona papieska. Uważa się, że jest onasymbolem potrójnej władzy: królewskiej, kapłańskiej,pasterskiej.Od1963 r., po koronacji PawłaVI,tiara jestnieużywana.PaństwowymznakiemWatykanu jest takżeherbpanującegopapieża.

FlagaWatykanu

HerbWatykanu

13(37)/2017 11

Krzyżnakoronieksiążęcejznajdujesięnafladze iwherbieKsięstwaLiechtensteinu.Podobnasytuacjajestna fladze państwowej i w herbie SanMarino.W owal-nympolutarczyherbowejprzedstawionotrzywierzchołkimasywu Monte Titano, zwieńczone trzema niewielkimitwierdzami. Nazwa państwa wywodzi się od św. Mary-na(Marinusa),założycielaw IVw.niewielkiejwspólnotychrześcijańskiej na Górze Tytana (Monte Titano), któryukryłsiętuprzedprześladowaniamicesarzaDioklecjana.DewizaLibertas („Wolność”)wherbieSanMarino,uwa-żanegozanajstarsząrepublikęnaświecie,odnosisiędofaktuprzekazaniagóryMonteTitanoprzezśw.Marynanawłasnośćosobomzamieszkałymnajejzboczach,uwalnia-jąc ichodwszelkiejzależnościodwładzyświeckiej i reli-gijnej.

FlagaLichtensteinu

HerbwielkiKsięstwaLichtensteinu

FlagaSanMarino

HerbSanMarino

KolejneminipaństwoeuropejskietoKsięstwoAn-dory.Mimożeod1993r.jesttosuwerennepaństwo,to z uwagi na tradycję zachowano dotychczasową nazwę i tytularne zwierzchnictwo prezydenta Francji i biskupa zSeodeUrgel.StądteżwherbieAndory,znajdującymsięnafladzepaństwowej,m.in.pozostałysymbolewładzybi-skupiej-mitraipastorał.

FlagaAndory

Trzymaczami tarczy herbowej Monako sa dwajfranciszkańscymnisizmieczami,cojestprzypomnieniem

zdobyciaMonakow1297 r.przezFranciszkaPrzebiegłe-go,przebranegozamnicha.Wydarzenietouznanozapo-czątekpanowaniadynastiiGrimaldichwMonako.DewizaherbowaDeo Juvanteoznacza„Zpomocąboską”.

HerbMonaco

Orzeł z krzyżemw dziobie jest godłem Rumunii(podobny orzeł z krzyżemwidnieje na tarczy herbowej,jakosymbolWołoszczyzny).Wspólnaprzeszłośćhistorycz-na (Mołdawiawraz zWołoszczyznąutworzyływ1861 r.niepodległą Rumunię) jest powodem, że współczesnyherb RepublikiMołdawii jest podobny do rumuńskiego. I w tym herbie (umieszczonym także na fladze) orzełtrzymakrzyż.WizerunekorłaprzyniosłydoDacji legionyrzymskie.Krzyżwdziobieorłatooznakaprzyjęciachrze-ścijaństwa iuniwersalnychwartościmoralnych tej religii(prawosławni stanowią ok. 85% ludności Rumunii i ok. 80%ludnościMołdawii).

HerbRumunii

FlagaMołdawii

Dwuramienny srebrny krzyż - uważany częstoza symbol „apostołów Słowian” - świętych Cyryla iMe-todego, jakogodłoRepublikiSłowacjiwidniejenafladzenaszego południowego sąsiada. Srebrny krzyż Słowacjipochodzi z herbu średniowiecznych Węgier za rządówAndegawenów, jego podwójne ramiona interpretowanesąjakosymbolapostolskiegopochodzeniawładzykrólew-skiej.

FlagaSłowacji

Taki sam podwójny krzyż znajduje się w lewym(heraldycznie) polu tarczy herbu państwowego Węgier.Tarczę herbową wieńczy korona króla Stefana I Święte-go - twórcy państwowości węgierskiej, który po przyję-ciu chrztu koronował sięw1001 r. na królaMadziarów.DlaWęgrów święta korona królówwęgierskich jest naj-cenniejszą relikwią narodową i symbolem państwowo-ści.KoronęŚwiętegoStefanawieńczycharakterystycznieprzekrzywionyzłotykrzyżyk.Jednaznajpopularniejszychlegendgłosi,żejesttoefektuszkodzeniapodczaskradzie-żykoronyw1440r.

13(37)/2017 13

HerbWęgier

Herb Serbii z dwugłowym orłem wieńczy koro-nazkrzyżem.Tarczaherbowazawieratzw.krzyżserbski(równoramiennyzczteremakrzesiwamiwkażdymrogu,przypominającymiwcyrylicyliterę„C”).HerbznajdujesięnafladzepaństwowejRepublikiSerbskiej.PodobnieherbCzarnogórywidniejenafladze tegopaństwa.Dwugłowyorzełtrzymawszponachberło i jabłkozakończonekrzy-żami, a głowy orławieńczy korona z krzyżem.Na piersiorłajesttarczazlwem,któryreprezentujewładzębisku-piąijestbiblijnymsymbolemChrystusaZwycięzcy.Jesttonawiązaniedookresuśredniowiecza,kiedytoniezależnaCzarnogóra była państwem teokratycznym rządzonymprzezbiskupazCetynii–kolebkiczarnogórskiejpaństwo-wości,kulturyireligii.

FlagaSerbii

FlagaCzarnogóry

GodłemLitwyjestPogoń.Galopującynakoniury-cerztrzymatarczęzpodwójnymzłotymkrzyżem,znakiemrodowymWładysławaJagiełły.GodłemRosjijestdwugło-wyorzeł,którywszponachdzierżyberłoicarskiejabłkozkrzyżem.Napiersizłotegoheraldycznegoorławidniejemałatarczazwizerunkiemśw.Jerzego-patronaRusiMo-skiewskiej.Głowyorławieńcząkoronyzkrzyżem6.

HerbLitwy

GodłoRosji

Symbole chrześcijaństwa na flagach i w herbach państw

pozaeuropejskich

Nowa,z2004r.,flagaGruzjinosinazwę„flagi5krzyży”.Wcentrumbiałegopolaflagiumieszczonoczer-wonykrzyż św. Jerzego–patronaGruzji i 4małekrzyżegreckiepobokach.Układkrzyżynawiązujedotzw.krzyżajerozolimskiego, a ich liczba symbolizuje 5 ran Chrystu-sa. Według innych interpretacji pięć krzyży to Chrystus iczterechewangelistów.Dodatkowobocznekrzyżeozna-czają prowincje zamieszkane przezmniejszości etniczne(Abchazja,Adżaria,Meschetia,OsetiaPołudniowa) zjed-noczonewpaństwiegruzińskim, symbolizowanymprzezkrzyżwcentrumflagi.HerbGruzji(z2004r.,wdetalachuściślonyw2005r.)przedstawiaśw. Jerzegowwalcezesmokiem,atarczęherbowązdobizłotakoronazkrzyżem.

FlagaGruzji

HerbGruzji

CzerwonypasnafladzeArmeniisymbolizujekrewormiańskich bohaterów przelaną w obronie wolności i chrześcijaństwa. Tarcza herbu Armenii podzielona jestczterypolazherbamihistorycznychkrólestwarmeńskich(wpolach1 i4–umieszczonozłote lwyzkrzyżem).Do-datkowo,pośrodkutarczyherbowejznajdujesięmałatar-czazrysunkiemAraratu-odwiecznegosymboluArmeniiiniemegoświadkaliczącejtrzytysiącelathistoriiOrmian.NawierzchołkuAraratu,symbolicznieokolonegowodamipotopu,widaćarkęNoego.

FlagaArmenii

HerbArmenii

6Wpewnymstopniuzchrześcijaństwem–zwyprawamikrzyżowymi-wiążesięczerwono-biało-czerwonaflagaAustrii.Jejkolorystykę iukładpasówtłumaczylegenda(powstałajednakpóźniejipierwotnieodnoszącasiędoherbu).PodczasIIIkrucjaty,w1191r.wwalce zSaracenamiwZiemiŚwiętej,szczególnymmęstwemwyróżniłsięksiążęaustriackiLeopoldVBabenberg.PodczasoblężeniaAkkiwalczyłtakmężnie,żekrewprzeciwnikówizjegowłasnychranzabarwiłacałkowicienaczerwonojegorycerskistrój.Tylkomiejscepodszerokimmetalowympasempozostałebiałe.NapamiątkętegowydarzeniaLeopoldkazałsporządzićdlasiebietarczęibojowąchorągiew:czerwonązbiałympasempośrodku.

13(37)/2017 15

Z krajów Afryki odniesienie do religii zawierajądewizy herbów Ugandy i Nigerii. W herbie pierwszego zwymienionychkrajówdewizabrzmiFor God and My Co-untry-„DlaBogaiMegoKraju”.Napisnazłotejwstędze udołuherbuNigeriito:Unity and Faith, Peace and Pro-gress-„JednośćiWiara,PokójiPostęp”.

HerbUgandy

HerbNigerii

Chrześcijaństwo oznacza trójbarwny, żółto-czar-no-białykrzyżpośrodkuflagiDominiki7,małegopaństwaAmeryki Środkowej należącego do Małych Antyli. Trzykolory krzyża przedstawionego na fladze symbolizują m.in.TrójcęŚwiętą.Tarczęherbowądzielinaczterypolazłoto-błękitny krzyż, będący symbolem chrześcijańskiej wiary narodu (katolicy 60 %, protestanci ok. 30 %).Umieszczonewherbiemottopaństwa(wjęzykuantylskim– kreolskim na bazie francuskiego) brzmi Apres Bondie C’est La Ter-„PoBogukochamyziemię”.

FlagaDominiki

HerbDominiki

Głównym elementem tarczy herbuWysp Baha-majestflagowystatekKrzysztofaKolumba„SantaMaria”.Upamiętniaonfakt,żetensławnyżeglarz,odkrywając12października 1492 r. Nowy Świat, najprawdopodobniejwylądowałnaGuanahani.Wysepkata,ochrzczonaprzezKolumba San Salvador (Wyspa Zbawiciela), należy wła-śnie do archipelagu Bahamów. Karawela „SantaMaria”znajdujesiętakżenatarczyherbowejTrynidaduiTobagoorazGrenady.DotychkrajówKolumbdopłynąłw1498r.TarczaherbuGrenadypodzielonajestzłotymkrzyżemnaczterypola.Wdrugimitrzecim,zielonympoluumieszczo-nozłotypółksiężycibiałąlilię–wchrześcijaństwiesymbolczystościiniewinności.Jesttonawiązaniedofaktunada-niawyspieprzezKolumbanazwyConcepcion(Niepokala-negoPoczęcia)nacześćMatkiBoskiej.DewizaGrenady,umieszczona na wstędze w dolnej części herbu, brzmi:Ever Conscious of God we aspire, build and advance as one people–„ZawszedążymydopoznaniaBoga,budowyipostępujakojedennaród”.

HerbWyspBahama

HerbTrynidaduiTobago

HerbGrenady

W klejnocie herbu Barbadosu wyciągnięta rękakrajowcatrzymadwiełodygitrzcinycukrowejzłożonenakształtkrzyżaśw.Andrzeja.Motywtrzcinycukrowejpod-kreśla rolę, jakąwgospodarcekraju, zwłaszczadawniej,odgrywałeksport cukru i rumu.Barbadosniepodległośćuzyskał30listopada1966r.Rocznicatejdatyobchodzo-najestjakoŚwiętoNiepodległości,ajesttorównocześniedzieńimieniaśw.Andrzeja.

HerbBarbadosu

Pośrodku tarczy herbowej Saint Lucia – innego państewkaMałychAntyliumieszczonobambusowykrzyż.Symbolizujeongłównąreligięwyspy–katolicyzm,którywyznajedziśok.2/3ludności.

HerbSaintLucia

Na fladze Dominikany biały krzyż symbolizu-je wiarę, zwłaszcza katolicyzm, wyznawany przez 70 %mieszkańców kraju. W środku krzyża znajduje się herbpaństwowy.Wcentralnejczęścitarczyherbowejumiesz-czonoBiblięotwartąnastroniezEwangeliąśw.Jana.NadPismem Świętym jest złoty krzyż symbolizujący wyzwo-lenie z niewoli kolonialnej. Do religii nawiązuje również

7Przyokazjimożnawspomnieć,żetakaraibskawysepkazostałaodkrytaprzezKrzysztofaKolumba,podczasswejdrugiejwyprawydoNowegoŚwiata,wniedzielę3listopada1493r.NazwaDominika(Dominica)pochodziodsłowadominica,copołacinieoznaczawłaśnie„niedziela”.

13(37)/2017 17

mottonarodowe:Dios, Patria, Libertad –„Bóg,Ojczyzna,Wolność”.Podobnemotto:Dios, Union, Libertad–„Bóg,Jedność,Wolność”znajdujesię teżwherbieSalwadoru,umieszczonym także na fladze państwowej tego latyno-skiegokraju.

FlagaDominikany

HerbDominikany

FlagaSalwadoru

HerbSalwadoru

NasrebrnejtarczyherbuJamajkiznajdujesięczer-wonykrzyżśw.Jerzego,ozdobionypięciomazłotymiana-nasami. Herb został przyznany Jamajce przez Anglię już w1663r.,jakojednemuzpierwszychkrajówkolonialnychbędącychpodjejpanowaniem.Wczasach,kiedypowstałherbananasybyłygłównymartykułemeksportowymwy-spy.

HerbJamajki

Choćwwiększościpaństwpołudniowoamerykań-skichkatolicystanowiąponad90%mieszkańców,naichflagachiwherbachsymbolikareligijnajestskromna.KrzyżPołudniaoznaczająbiałegwiazdyumieszczonenakolistej,błękitnej tarczy herbu Brazylii. Dewiza herbu SurinamuJustitia, Pietas, Fides, sformułowanaw języku łacińskim,oznacza „Sprawiedliwość, Pobożność, Wierność”. Kolorniebieski na fladze Kolumbii interpretowany jest niekie-dytakże(pozaoceanamioblewającymikraj)jakosymbolrównościmieszkańcówwobecBogaiprawa.

HerbBrazylii

HerbSurinamu

ZpaństwAustraliiiOceaniigwiezdnyKrzyżPołu-dnia,jakosymbolpółkulipołudniowej,znajdujesięnafla-gachAustralii,Nowej Zelandii, Samoaoraz Papui-NowejGwinei.UnionJackzkrzyżamiświętychJerzego,AndrzejaiPatrykaznalazłmiejscenaflagachAustralii,NowejZelan-dii,FidżiiTuvalu.

FlagaAustralii

FlagaNowejZelandii

FlagaSamoa

FlagaPapui-NowejGwinei

FlagaFidżi

13(37)/2017 19

HerbNowejZelandii

Herb Nauru dopełnia dewiza God’s Will First -„Najpierw wola Boża”. Motto herbu Vanuatu (w językupidgin-english)brzmiLong God yumi stanap - „Zdążamydo Boga”.W herbie Samoa znajduje się Krzyż Południa(wskazujący na położenie kraju) oraz czerwony krzyż(oznaczający chrześcijaństwo). Dewiza herbowa brzmiFa’avae i le Atua Samoa-„Boże,bądźfundamentemSa-moa”.MottopaństwoweTuvaluto:Tuvalu mo te Atua -„TuvaludlaBoga”.

HerbNauru

HerbVanuatu

HerbSamoa

Tarczę herbu Fidżi (znajdująca się też na fla-dzekraju)dzielikrzyżśw. Jerzego,symbolizującyzwiązki zWielkąBrytanią.Mottoherbubrzmi:Reve vaka na kalou ka doka na Tui -„BojaźńBogaihonorkróla”.

HerbFidżi

FlagaTuvalu

Chrześcijan (a są to głównie protestanci) repre-zentują teżczterynajdłuższepromieniebiałejgwiazdy–ułożonenakształtkrzyża-nafladzeWyspMarshalla.

FlagaWyspMarshalla

Czerwony równoramienny krzyż znalazł miejsce wkantonieflagipaństwowejTonga.Krzyżjestnarodowymsymbolemtongijskim ioznacza, żewiększość społeczeń-stwategokrólestwatoprotestanci(bardzozróżnicowani)ikatolicy.Krzyż,któregokolorsymbolizujekrewChrystu-sa,mauświadamiaćmieszkańcom,żeczuwanadnimiBógi przypominać, jak wiele zawdzięczają oni poświęceniuChrystusa. Centralne miejsce herbu Tonga zajmuje sze-ścioramienna biała gwiazda z czerwonym krzyżem grec-kimpośrodku,cołączniejestsymbolemnaroduiwyzna-wanego przez niego chrześcijaństwa. Korony królewskie zkrzyżem–wieńczącaherb iwdrugimpolutarczy–sąsymbolempaństwamonarchistycznego.Białygołąbtrzy-mawdziobiegałązkęoliwną,cosymbolizujepokój, jed-ność i chrześcijaństwo. Dewiza herbu Ko e’ Otua mo Tonga ko hoku Tofi’aznaczy„BógiTongasąmoimdzie-dzictwem”.

FlagaTonga

HerbTonga

Odniesieniedosymbolireligijnychzawierająher-bykilkuinnychpaństwAustraliiiOceanii.Natarczyherbo-wejZwiązkuAustralijskiegoumieszczonoczerwonykrzyżśw.Jerzego-symbolNowejPołudniowejWalii,następnie-KrzyżPołudniareprezentującystanWiktoria,wpolutrze-cim-błękitnykrzyżmaltańskioznaczającyQueensland.

HerbZwiązkuAustralijskiego

W herbie Nowej Zelandii znajdują się gwiazdyKrzyżaPołudniaoznaczającegopaństwo i jegopołożeniena półkuli południowej. Ponad tarczą herbową znajdujesię korona św. Edwarda symbolizująca monarchię bry-tyjską. Jej konstrukcja składa się z podstawy, na którejumieszczonesączterykrzyżenaprzemianzczterema li-liami.Nadnimiwznoszą się cztery półkoliste łuki, którepołączonesąnaszczyciekrzyżem.

13(37)/2017 21

* * * Symbole religijne związane z chrześcijaństwemznaleźćmożnana35flagachiwherbachprawie50współ-czesnychpaństw. Elementyodnoszącesiędoreligiichrześcijańskiejuwidoczniononaflagachiwherbachpaństwwszystkichkontynentów. Zazwyczaj symbolikę religijną zawiera za-równoflaga,jakiherbdanegopaństwa,tylkowkilkuprzy-padkach jest inaczej. Łącznie na flagach iwherbach 55państw(zczegoponadpołowatokrajeeuropejskie)bar-wyielementygraficzneodnosząsiędochrześcijaństwa. Symbolereligijnenaflagachiwherbachnawiązu-jądotradycjireligijnychipatronadanegonarodu,składuwyznaniowegomieszkańcówkraju,niekiedynawołujądotolerancjireligijnej.Napisynaflagachorazdewizyherbo-weodwołująsięzazwyczajwprostdoBogalubdookreślo-nychwartościetyczno-religijnych.

LITERATURA

BarkerB.J.,Przewodnik po flagach świata,Bauer-WeltbildMedia,Warszawa2006.BrožekA.,Lexikon vlajek a znaku zemi světa,Kartografie,Praha1998.Dudziński P.,Alfabet heraldyczny,Wyd. Diogenes, ŚwiatKsiążki,Warszawa1997.Cooper J.C.,Zwierzęta symboliczne i mityczne,DomWy-dawniczyREBIS,Poznań1998.Encyklopedia katolicka,t.1-7,KUL,Lublin1993-1997.GibsonC., Jak czytać symbole? Język symboli w różnych kulturach,WydawnictwoArkady,Warszawa2010.HesmerK.H., Flaggen und Wappen der Welt,BertelsmannLexikonVerlag,Gütersloh1992.HubkaJ.,Vlajky a znaky Gruzie,Vexilolog2016,nr61-62.IvanovK.A., Fłagi gosudarstv mira, Izdat.Transport,Mo-skva1971.Jackowski A., Zarys geografii pielgrzymek, „Zeszyty Na-ukoweUJ”,PraceGeograficz-ne,z.85,Kraków1991.MuchaL.,ValašekS.Vlajky a znaky zemi světa,GKP,Praha1987.SmithN.,Flagi świata,OficynaPanda,Warszawa1996.SmithW.,Flag Lore of All Nations, TheMillbrookPress,Brookfield,2001.WronaJ.,Analiza elementów geograficznych i ich symboli-ki na flagach oraz w herbach państw współczesnego świa-ta, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie,Kraków2002.ZaleskiW.,Święci na każdy dzień,Wyd.Salezjańskie,War-szawa1996.Znamierowski A., The World Encyclopedia of Flags. The definitive guide to international flags, banners, standards and ensigns,LorenzBook,London1999.Znamierowski A., Flagi świata. Ilustrowany przewodnik, GrupaWydawniczaBertelsmannMedia,Warszawa2002.Znamierowski A., Dudziński P., Wielka księga heraldyki, ŚwiatKsiążki,Warszawa2008.FlagsoftheWorld:http://fotw.digibel.be/flags/keyword.html

WorldFlagDatabase:http://flags.mmcorp.com.aspCzechVexillologicalPages:http://web.vsp.cz/cvp.htmhttps://en.wikipedia.org/wiki/Religion_in_national_sym-bols

SUMMARY

Lotsofflagsandarms’drawndetailsandcoloursrefertoreligions,because-both, inthepastandnow-religious beliefs immensely influence development ofsocieties.Onflagsandcoatsofarmsofmodern-dayco-untries main world religions left their reflections, withChristianityinthelead. ThestudyanalysedtheoccurrenceofgraphicandcolouristicelementsreferringtoChristianityonflagsandcoatsofarmsofaroundtwohundredsovereigncountriesofallcontinents. Theworkconsistsofavarietyofvexillologicalandheraldicbookandarticlesources,aswellastypicalgeo-graphic,politicalandhistoricalstudies.Themost impor-tantwerelistedintheenclosedliterature.Asitturnsout,theInternet-domesticsitesaswellasforeignWikipediaandFOTW–FlagsoftheWorld,wereofutmosthelp.

Konferencja PTW

Wdniu1kwietniabr.wsaliStowarzyszeniaBORISwWarszawieprzyulicyWspólnej4/6odbyłosięzebranie(konferencja) PTW.Wpierwszej części spotkania dopra-cowywaliśmydokumentyniezbędnedopełnejrejestracjinaszego stowarzyszenia oraz zaprezentowałem najnow-szy,12numerbiuletynu.Częśćdrugatowystąpieniapre-legentówznastępującymireferatami:-SzymonPawlas–Lyukas zászlóczyliwęgierskadziurawaflaga1956roku,-TadeuszJeziorowski–ChorągiewRzeczypospolitej,-JerzyWrona–Symbolechrześcijaństwa,-KrzysztofJ.Guzek–SymboleiflagiMalty,-WojciechSzczerba–Haftowaniesztandarów,-GrzegorzTrafalski–OrzełBiałynapolskiejbanderzedo1939roku. Poniżejkrótkafoto-relacjaztegowydarzenia.

OnApril1st2017,intheBORISassociation’sroomonWspolna4/6St.inWarsaw,PVA’sassembly(conferen-ce)tookplace.Inthefirstpartofthemeetingwefinaliseddocumentsindispensabletofullyregisterourassociationandpresentedthenewest,12thissueofthebulletin.Thesecondpartconsistedofspeakers’statementsonthefol-lowingreports:- Szymon Pawlas – Lyukas zászló, holey Hungarian flagfrom1956,-TadeuszJeziorowski–TheRepublicofPoland’sRegiment,-JerzyWrona–ChristianSymbols,-KrzysztofJ.Guzek–Malta’ssymbolsandflags,-WojciechSzczerba–Bannerembroidery,

-Grzegorz Trafalski –White Eagle on the Polish banneruntil1939. Below,ashortphoto-report.

PrezentacjaprzezKrzysztofaJasieńskiegonajnowszego

numerubiuletynu(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

SzymonPawlas(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

TadeuszJeziorowski(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

JerzyWrona(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

KrzysztofGuzek(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

WojciechSzczerba(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

GrzegorzTrafalski(fot.KrzysztofT.Wyrzykowski)

KrzysztofJasieński

13(37)/2017 23

CIEKAWOSTKI WEKSYLOLOGICZNE

Etykieta flagowa przed Kapitanatem Portu w Świnoujściu ?!

Fot.KrzysztofJasieński

Czy opera Giacomo Pucciniego „Cyganeria” jest utworem weksylologicznym ?

Fot:http://www.metopera.org/Season/2016-17-Season/boheme-puccini-tickets/

Wdrugimakcie„Cyganerii”wtłumaczeniunajęzykpolskiPaniMariiSartovej,obecniewystawianejwOperze iFilharmoniiPodlaskiejwBiałymstoku,chórdzieciśpiewa:Ja chcę armatę, a ja bacik! A ja żołnierzy i chorągiewkę!Ipochwilipowtarza:Bębenek i wojskową chorągiewkę! Czyli„Cyganeria”jestutworemweksylologicznym. Woryginaletakwestiabrzminastępująco:Voglio il cannon, voglio il frustin, dei soldati il drappel.Ipochwilipowtarzają:Dei soldati il drappel!1Czylidziecichcąplutonwojska,aniewojskowąchorągiewkę,więc„Cyganeria”jestutworemweksylologicznymtylkowtymtłumaczeniu,aszkoda.

Flaga Norwegii...czy aby na pewno?

INDONEZJAFINLANDIA

POLSKA

HOLANDIA

TAJLANDIA

FRANCJA

Krzykaro

1http://www.dennisalbert.com/Opera/labohemelibretto.htm#ActII

13(37)/2017 www.inspiraktiv.com