Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf ·...

12
1 Od psychologii kontroli do psychologii spisków W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty 20.06.2015, Warszawa

Transcript of Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf ·...

Page 1: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

1

Od psychologii kontroli do psychologii spiskówW kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty20.06.2015, Warszawa

Page 2: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu
Page 3: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

Program

3Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

10.00-11.15

Wystąpienia uczniów Mirosława Kofty

Grzegorz Sędek (ICACS, SWPS) Historia powstania modelu informacyjnego wyuczonej bezradności Kofty i Sędka i jego współczesne implikacje

Aleksandra Cichocka (University of Kent) Kolektywny narcyzm i bezpieczna identyfikacja z grupą - źródła i konsekwencje

Monika Grzesiak-Feldman (Wydział Psychologii UW) Związki myślenia spiskowego z uprzedzeniami względem obcych

11:15-11:30

Przerwa na kawę

11:30-12:45

Wystąpienia uczniów Mirosława Kofty

Małgorzata Styśko-Kunkowska (Wydział Psychologii UW)Od stereotypów do marek czyli jak aktywizacja różnych jednostek wiedzy wpływa na przetwarzanie informacji

Michał Bilewicz (Wydział Psychologii UW)Czy możliwa jest rehumanizacja? Próba modyfikacji pogardliwych stereotypów

Małgorzata Gocłowska (University of Rochester, University of Amsterdam)Potrzeba struktury determinuje reakcje na łamanie stereotypów

12:45-13:30

Lunch

13:30-13:45

Prezentacja książki

Page 4: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

Program

4Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

13:45-15:00

Wystąpienia przyjaciół Mirosława Kofty

Dariusz Doliński (SWPS Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu)Wyczerpanie poznawcze czy egotyzm? Czy potrzebne jest „czy”?

Marcin Bukowski (Instytut Psychologii UJ)Granice kontroli, czyli o wpływie doświadczeń braku kontroli na poznanie społeczne

Małgorzata Kossowska (Instytut Psychologii UJ)O elastyczności poznania społecznego: Czyli paradoksalne efekty potrzeby domknięcia

15:00-15:15

Przerwa na kawę

15:15-16:30

Wystąpienia przyjaciół Mirosława Kofty

Bogdan Wojciszke (SWPS) Sprawcy, biorcy i podatność na teorie spiskowe

Maria Lewicka (Wydział Psychologii UW) Grupowe złudzenia czyli jak grupy kształtują swoje poczucie ciągłości i przekonanie o własnej wartości: Przypadek miast o wymienionych narodowościach

Mikołaj Winiewski (Wydział Psychologii UW)Stereotyp spiskowy jako łącznik pomiędzy zawistnymi stereotypami a rozładowaniem agresji w koncepcji ideologicznego modelu kozła ofiarnego

16:30-16:45

Przerwa na kawę

Page 5: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

Program

5Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

16:45-17:35

Wystąpienia obecnych doktorantów Mirosława Kofty

Maciej Śnieżyński, Marek Błażewicz (ISS UW)Gender bias wśród terapeutów i jego potencjalne przyczyny

Wiktor Soral, Michał Bilewicz, Marta Marchlewska, Mikołaj Winiewski (Wydział Psychologii UW)Kiedy osoby autorytarne przeciwstawiają się uprzedzeniom. Różnicowe efekty SDO i RWA na chęć zakazywania mowy nienawiści

17:40-18:20

Mirosław Kofta (Wydział Psychologii UW) Anniversary Keynote Address: Deprivation of Control,Uncertainty-How-to-Act, and Intergroup CognitionWydarzenie łączone z jubileuszem programu Studiów Angielskich na Wydziale Psychologii UW (WISP UW)

Page 6: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

6Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

Wystąpienie 1, 10:00-10:25

Historia powstania modelu informacyjnego wyuczonej bezradności Kofty i Sędka i jego współczesne implikacje Grzegorz Sędek (ICACS, SWPS)

Opowiem o źródłach powstania informacyjnego modelu wyuczonej bezradności Kofty i Sędka oraz o jego aktual-nych zastosowaniach:a) Polemika z klasycznym modelem Seligmana i mode-lem egotystycznym Frankela i Snyderab) Informacyjny trening bezradności i nowy informacyjny model teoretyczny

c) Wprowadzenie pojęcia entropii informacyjnej: implika-cje dla współczesnych badań okulograficznych nad pro-cesami decyzyjnymid) Trudności w tworzeniu modeli umysłowych, jako klu-czowy element wyczerpania poznawczego w aktualnych badaniach nad poznawczymi deficytami bezradności i depresji

Wystąpienie 2, 10:25-10:50

Kolektywny narcyzm i bezpieczna identyfikacja z grupą - źródła i konsekwencje Aleksandra Cichocka (University of Kent)

W wystąpieniu omówione zostaną wyniki najnowszych badań, które wskazują na psychologiczne źródła kolek-tywnego narcyzmu oraz bezpiecznej identyfikacji z grupą własną. Dotychczasowe badania wskazują, że wspiera-nie grup własnej może rekompensować ludziom poczu-cie utraty kontroli nad otoczeniem (Fritsche i in., 2013). W naszych badaniach zakładamy, że zwiększone poczu-cie kontroli podobnie może wzmacniać identyfikację gru-pową. Te pozornie sprzeczne hipotezy można pogodzić poprzez uwzględnienie rozróżnienia między narcystycz-

ną i bezpieczną identyfikacją grupową (Golec de Zavala, Cichocka i Bilewicz, 2013). W serii badań sondażowych i eksperymentalnych wykazano, że obniżone poczucie kontroli wzmacnia obronną identyfikację z grupą, czy-li kolektywny narcyzm. Podwyższone poczucie kontroli sprzyja z kolei kształtowaniu bezpiecznej, nie-narcy-stycznej identyfikacji z grupą. Omówione zostaną także konsekwencje bezpiecznej i narcystycznej identyfikacji, ze szczególnym uwzględnieniem roli jaką odgrywają w kształtowaniu myślenia spiskowego.

Wystąpienie 3, 10:50-11:15

Związki myślenia spiskowego z uprzedzeniami względem obcych Monika Grzesiak-Feldman (Wydział Psychologii UW)

W pracach Mirka Kofty i Grzegorza Sędka systematycz-nie uzyskiwano istotne statystycznie zależności między nasileniem stereotypów spiskowych a niechęcią wobec przedstawicieli grup obcych. Kontynuacją tego tropu myślowego są badania pokazujące, że niechęć wobec innych wiąże się nie tylko ze stereotypami spiskowymi wobec różnych kategorii społecznych, ale również ze spiskowymi wyjaśnieniami zdarzeń (np. katastrofy smo-leńskiej). Przedstawione zostaną badania eksplorujące

związki różnych form myślenia spiskowego (stereoty-pów spiskowych oraz wiary w spiski dotyczące zdarzeń) z uprzedzeniami wobec innych. Wyniki pokazują, że oso-by wierzący w różnorodne teorie spiskowe, również te dotyczące zjawisk, są bardziej uprzedzone w stosunku do przedstawicieli różnych grup obcych. W dyskusji podjęta będzie próba odpowiedzi o możliwe podłoże tego rodzaju zależności.

Uczniowie Mirosława Kofty

Page 7: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

7Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

Wystąpienie 4, 11:30-11:55

Od stereotypów do marek czyli jak aktywizacja różnych jednostek wiedzy wpływa na przetwarzanie informacji Małgorzata Styśko-Kunkowska (Wydział Psychologii UW)

Dwa nurty badań prof. Mirosława Kofty – dotyczące ste-reotypów oraz roli przerwy w komunikacie na atrybucję odpowiedzialności rozpoczęły moją naukową przygodę z social cognition. W badaniach do pracy magisterskiej i pracy doktorskiej stwierdziłam wpływ stereotypów na sądy o sprawcy negatywnego zdarzenia w zależności od okoliczności takich jak przerwa w komunikacie i od-niesienie do Ja. Odtąd social cognition stało się ważną podstawą moich badań dotyczących roli marek w oce-

nie produktów i w ocenie… ludzi. Dwa badania ujawniły wpływ informacji o marce pracodawcy na stopień zain-teresowania nowopoznaną osobą w trakcie szkolenia lub – w przypadku zgodności płci – w trakcie imprezy. Inne badanie dowodzi, że wiedza o posiadaniu telefonu okre-ślonej marki (takiej samej jak oceniający) może decydo-wać o decyzji wpuszczenia tej osoby do klubu. Zatem marki – podobnie jak inne jednostki wiedzy – mogą wpły-wać na przetwarzanie informacji o ludziach.

Wystąpienie 5, 11:55-12:20

Czy możliwa jest rehumanizacja? Próba modyfikacji pogardliwych stereotypów Michał Bilewicz (Wydział Psychologii UW)

Badania Kofty i Sławuty (2012, 2013) dotyczące emocji moralnych po konflikcie wykazały, że wzbudzenie po-czucia bliskości kulturowej z ofiarami zbrodni ułatwia dostrzeżenie u ofiar emocji wtórnych, a zatem pozwala ograniczyć efekty dehumanizacyjne znane z literatury psychologicznej na temat stosunków międzygrupowych (m.in. Leyens i in., 2001; Castano i Giner-Sorolla, 2006). W niniejszym wystąpieniu zaprezentowane są badania dotyczące stereotypizacji Romów w Polsce, jako grupy postrzeganej przez pryzmat pogardliwych stereotypów

(zimno i niskie kompetencje) oraz dehumanizowanej. Przedstawione zostanie badanie, w którym sprawdzali-śmy, jak informacje o kompetencjach i moralności wpły-wają na zmianę wizerunku tej grupy. Badanie dowiodło, że jedynie informacja dotycząca moralności doprowa-dzała do rehumanizacji Romów. Wyniki badania potwier-dzają centralność wymiaru moralności w postrzeganiu międzygrupowym, oraz pozwalają zrozumieć charakter efektów zaobserwowanych przez Koftę i Sławutę (2012; 2013).

Wystąpienie 6, 12:20-12:45

Potrzeba struktury determinuje reakcje na łamanie stereotypów Małgorzata Gocłowska (University of Rochester, University of Amsterdam)

Różnorodność społeczna oraz działalność ruchów i pro-gramów równościowych zwiększają widoczność nie-stereotypowych jednostek w społeczeństwie. Zgodnie z teorią kategoryzacji społecznej, obserwacje jednostek, których zachowanie lub wygląd przeczą stereotypom, prowadzi do redukcji stereotypizacji i uprzedzeń, oraz zwiększenia giętkości poznawczej obserwatorów. We-dług innych prac, niestereotypowe jednostki wzbudzają jednak poczucie zagrożenia, awersję i deficyty poznaw-cze u partnerów interakcji. Różnice indywidualne w po-trzebie struktury mogą pomóc przewidzieć pozytywne i negatywne reakcje na niestereotypowe osoby. W ba-

daniach 1 i 2, potrzeba struktury korelowała z faworyza-cją postaci na tle zgodnym (względem niezgodnym) ze stereotypem. W badaniu 3 potrzeba struktury korelowa-ła z reakcjami na niestereotypowe bodźce, lecz nie na bodźce zgodne ze stereotypem. W badaniu 4 osoby fawo-ryzujące niestereotypowe bodźce, wykazywały większą giętkość poznawczą i kreatywność. W badaniach 5-7, osoby o niskiej potrzebie struktury wykazywały więk-szą kreatywność w reakcji na niestereotypowe posta-cie, podczas gdy u osób o wysokiej potrzebie struktury, obserwacja niestereotypowych jednostek prowadziła do spadku giętkości poznawczej i kreatywności.

Page 8: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

8Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

Przyjaciele Mirosława Kofty

Model wyczerpania poznawczego jako propozycja wyja-śnienia efektów wyuczonej bezradności, zaproponowa-ny przez Mirosława Koftę i Grzegorza Sędka jest jednym z najważniejszych i najoryginalniejszych dokonań polskiej psychologii społecznej. Spotkał się on z zainteresowa-

niem naukowego świata, ale także i z krytyką (zwłaszcza ze strony zwolenników modelu egotystycznego). Sam przed laty należałem do zwolenników podejścia egoty-stycznego, a zarazem do przeciwników podejścia pro-ponowanego przez Koftę i Sędka. Dziś kwestię tę widzę

Wystąpienie 2, 14:10-14:35

Granice kontroli, czyli o wpływie doświadczeń braku kontroli na poznanie społeczne Marcin Bukowski (Instytut Psychologii UJ)Niniejsze wystąpienie dotyczy związków pomiędzy do-świadczeniami deprywacji kontroli oraz funkcjonowa-niem poznawczym, również w kontekstach społecznych. Badania nad modelem wyczerpania poznawczego pozwo-liły zidentyfikować mechanizm prowadzący do syndromu wyuczonej bezradności i zainspirowały liczne badania, których celem było wskazanie warunków, w których deprywacja prowadzi do specyficznych deficytów po-znawczych. W niniejszej prezentacji dokonam przeglądu teoretycznego badań prowadzonych w nawiązaniu do modelu wyczerpania poznawczego i przedstawię badania własne odwołujące się do tej tradycji. Jednocześnie, ba-

zując na nowszych badaniach nad kompensacyjnymi me-chanizmami reagowania na deprywację kontroli, wskażę na warunki, w których poczucie braku kontroli może na-silać korzystanie z różnorodnych strategii radzenia sobie z tym doświadczeniem. Zaproponuję również możliwe wyjaśnienia różnorodnych efektów deprywacji kontroli na poznanie i postaram się zarysować implikacje wynikają-ce z poznawczego podejścia do zagadnień utraty kontroli dla wyjaśniania społecznych konsekwencji tych doświad-czeń, takich jak korzystanie ze stereotypów i uprzedzeń, myślenie spiskowe czy też skłonność do obwiniania grup obcych.

Wystąpienie 3, 14:35-15:00

O elastyczności poznania społecznego: Czyli paradoksalne efekty potrzeby domknięcia Małgorzata Kossowska (Instytut Psychologii UJ)Jednym z walorów pracy naukowej Mirosława Kofty, który bardzo cenię, jest nacisk na badanie procesów wy-twarzania i dynamiki czasowej zarówno stanów emo-cjonalno-motywacyjnych, jak i postaw, reprezentacji poznawczych, sądów i ocen. Niejednokrotnie pokazywał on, że aktywizacja i aplikacja określonego konstruktu (kategorii, przekonania, stereotypu) zależy nie tylko od obecności specyficznego bodźca wyzwalającego, ale i od aktualnej dostępności zasobów poznawczych, przeży-wanych przez podmiot emocji, celu jego działań, stanu umysłu, natury relacji społecznych łączących go z inną

osobą, itp. W swoich pracach bardzo mocno podkreśla zmienność, elastyczność poznania społecznego. To co mnie z kolei przez wiele lat ciekawiło – to głównie nie-zmienność i sztywność ludzkiego poznania. Wyniki ostat-nich naszych prac pokazują jednak, że w pewnych sytu-acjach, paradoksalnie, to osoby dyspozycyjnie sztywne zachowują się elastycznie. Wyniki te znakomicie pasują więc do wielokrotnie głoszonej przez Mirosława Koftę tezy, że człowiek działa jako jeden złożony, ale zarazem dynamiczny podmiot poznania, odczuwania i działania.

Wystąpienie 1, 13:45-14:10

Wyczerpanie poznawcze czy egotyzm? Czy potrzebne jest „czy”? Dariusz Doliński (SWPS Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu)

Page 9: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

9Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

Wystąpienie 4, 15:15-15:40

Sprawcy, biorcy i podatność na teorie spiskowe Bogdan Wojciszke (SWPS)Wiele danych sugeruje, że perspektywa sprawcy dzia-łania i jego biorcy to dwa punkty widzenia charaktery-styczne dla interakcji społecznej, zaś diadyczny model moralności Gray i Wegnera zakłada to samo dla potocz-nego spostrzegania moralności. Moralność zawsze wikła sprawcę aktu moralnego, który jest za niego odpowie-dzialny i biorcę, który odczuwa jego skutki. Ludzie ob-sadzają innych w roli sprawcy lub biorcy, a te dwie role psychologicznie się wykluczają i dopełniają. Wykluczanie polega na tym, że jeżeli ktoś widziany jest jako moralny

sprawca, to nie jest widziany jako biorca (kat nie może być ofiarą). Dopełnianie diady polega na tym, że pojawie-nie się niemoralnego sprawcy wywołuje tendencję do po-szukiwania jego ofiary (co pokazały badania Graya). Sta-wiam hipotezę, że dopełnianie diady moralnej przyjmuje także komplementarną postać poszukiwania intencjonal-nego sprawcy w reakcji na samo pojawienie się ofiary. Przekonuję, że kiedy ludzie sami przyjmują perspektywę biorcy, poszukiwanie sprawcy prowadzi do wiary w istoty wyższe, czarną magię lub teorie spiskowe.

Wystąpienie 5, 15:40-16:05

Grupowe złudzenia czyli jak grupy kształtują swoje poczucie ciągłości i przekonanie o własnej wartości: Przypadek miast o wymienionych narodowościach Maria Lewicka (Wydział Psychologii UW)

W krótkiej prezentacji postaram się pokazać, że wiele ten-dencyjności (błędów i biasów poznawczych) stwierdza-nych od lat 70. w psychologii, opisanych m.in. w książce Złudzenia, które pozwalają żyć (redaktorzy Mirosław Ko-fta i Teresa Szutrowa), stosuje się zarówno do pojedyn-czych osób jak i grup społecznych. W referacie pokażę na przykładzie materiału zebranego w różnych miarach Polski, Ukrainy i Litwy, jak sobie radzą z przerwaną cią-

głością mieszkańcy miast, które po wojnie zmieniły swoją przynależność państwową oraz jakie stosują zabiegi po-znawcze aby utrzymać pozytywną grupową samoocenę. Zastanowię się też nad tym, czy wszystkie złudzenia słu-żące przywracaniu przerwanej ciągłości oraz podnosze-nia poczucia własnej wartości są tak naprawdę niezbęd-ne dla prawidłowego funkcjonowania grupy.

Wystąpienie 6, 16:05-16:30

Stereotyp spiskowy jako łącznik pomiędzy zawistnymi stereotypami a rozładowaniem agresji w koncepcji ideologicznego modelu kozła ofiarnego Mikołaj Winiewski (Wydział Psychologii UW)Dotkliwe wydarzenia, które spotykają grupę własną są źródłem frustracji dla jej członków. Ci, poszukując wyja-śnienia, dlaczego „naszym” dzieje się źle, skupiają czę-sto swą uwagę na relatywnie słabej mniejszości - koźle ofiarnym będącym obiektem agresji i przemocy. Peter Glick (2002) w swojej „odświeżonej” koncepcji kozła ofiarnego podkreśla dodatkowo rolę stereotypów grupo-wych oraz związanej z nimi ideologii, jako predyktorów agresji międzygrupowej. Głównym czynnikiem, który pre-destynuje grupę obcą do objęcia roli kozła ofiarnego są przypisywane jej stereotypy zawistne (postrzeganie jej

jako kompetentnej i jednocześnie wrogo nastawionej). Jednak dopiero ideologia wskazuje na relację pomiędzy deprywacją grupową a stereotypami dotyczącymi mniej-szości, zaspokajając przy tym podstawowe psycholo-giczne potrzeby np. wysokiej samooceny. Przywołując wyniki dwóch sondaży ogólnopolskich oraz badań archi-walnych przedstawimy wstępne dowody na to, że ste-reotyp spiskowy (Kofta i Sędek, 1992) będący elementem np. ideologii Nazistowskiej pełni centralną rolę procesie poszukiwania „kozła ofiarnego”, a w konsekwencji w wy-jaśnianiu kolektywnej przemocy.

Page 10: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

10Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

Obecni Doktoranci Mirosława Kofty

Osobiste, często niejawne przekonania terapeutów mogą mieć wpływ na ich pracę z pacjentami. Istotnym jest, by profesjonalna diagnoza pozostawała niezależna od tych zakłócających czynników. Przeprowadzone badanie mia-ło na celu sprawdzenie, w jakim stopniu płeć pacjenta różnicuje ocenę jego przypadku i jakie wewnętrzne prze-konania mogą za tym stać. Przebadano 74 osoby obu płci zajmujące się zawodowo psychoterapią. Badanym zapre-zentowano opis przypadku klinicznego, manipulując płcią osoby występującej w nim, po czym zadano szereg pytań imitujących proces rzeczywistej diagnozy. Okazało się, że o ile kobiety – terapeutki na ogół oceniały bohaterów podobnie bez względu na ich płeć, mężczyźni terapeuci

wykazywali skrzywienie, polegające na tym, że w przy-padku kobiet – bohaterek: (a) postrzegali zaburzenie jako bardziej dysfunkcyjne (b) zalecali bardziej nasiloną tera-pię oraz (c) oceniali szansę samodzielnego poradzenia sobie jako mniejszą, niż czynili to w przypadku bohate-rów – mężczyzn. Jak wykazała analiza, zaobserwowane efekty nie zależały od poziomu prawicowego autoryta-ryzmu ani też seksizmu. Można podejrzewać, że w isto-cie przyczyną zjawiska jest zakodowany w terapeutach obu płci “męski” (sprawczy) model zdrowia, który jednak ujawnia się głównie u terapeutów – mężczyzn, i który powoduje u nich różną ocenę przypadku w zależności od płci pacjenta.

Wystąpienie 2 17:10-17:35

Kiedy osoby autorytarne przeciwstawiają się uprzedzeniom. Różnicowe efekty SDO i RWA na chęć zakazywania mowy nienawiści Wiktor Soral, Michał Bilewicz, Marta Marchlewska, Mikołaj Winiewski (Wydział Psychologii UW)

W badaniu na reprezentatywnej probie polskiej młodzie-ży (N = 653) sprawdzaliśmy psychologiczne korelaty in-tencji do karania publicznych przejawów wrogości wobec „obcych” (Żydów, Ukraińców, Romów, Afrykańczyków, osób LGBT, muzułmanów). Zaprezentowaliśmy uczestni-kom - wybrane z Internetu i innych mediów - przykłady mowy nienawiści i poprosiliśmy o ocenę chęci wsparcia zakazu dla obecności takich treści w sferze publicznej. Badanie wykazało, że orientacja na dominacje społeczną (SDO) oraz prawicowy autorytaryzm (RWA) są dodatnio skorelowane uprzedzeniami w stosunku do grup mniej-

szościowych, ale w różny sposób determinują chęć za-kazywania mowy nienawiści. O ile SDO była pozytywnie związana z akceptacją mowy nienawiści, RWA był pozy-tywnym predyktorem chęci wprowadzenia zakazu rozpo-wszechniania tych treści. Próbując wyjaśnić ten nieintu-icyjny wynik, postulujemy, że osoby o wysokim poziomie RWA są szczególnie wyczulone na wszelkie formy naru-szania norm społecznych, a to z kolei skłania je do prze-ciwstawiania się nienormatywnej formie uprzedzeń, jaką z pewnością jest mowa nienawiści.

Wystąpienie 1, 16:45-17:10

Gender bias wśród terapeutów i jego potencjalne przyczyny Maciej Śnieżyński, Marek Błażewicz (ISS UW)

Page 11: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

11Od psychologii kontroli do psychologii spisków. W kręgu zainteresowań i fascynacji Mirosława Kofty. 20.06.2015. Warszawa

Deprivation of Control,Uncertainty-How-to-Act, and Intergroup Cognition Mirosław Kofta (Wydział Psychologii UW)

When people are confronted with control loss, what do they do? In my talk I would like to introduce you to a new theory of human responses to control deprivation (3-step model) and show its integrative power. The basic claim of this theory is that reactions to control deprivation crit-ically depend on its duration. Initially, lack of control is experienced as challenge and provokes attempts at con-trol restoration. However, if they appear unsuccessful, uncontrollability is going to be experienced as threat and instigates compensatory strategies aimed at justification of failure to control. Ultimately, long-term exposure to uncontrollability leads to cognitive exhaustion, associat-ed with mental and behavioral disengagement and de-creased mood. This frame is here applied to collective experience as well (e.g. to group-based control and per-ceived threats to it).

I assume that critical process behind this 3-stage se-quence is mounting uncertainty-how-to-act. It emerg-es due to response-outcome noncontingency, a critical

feature of uncontrollable situation. During prolonged exposure to control deprivation, uncertainty-ho-to-act is constantly growing, because people: (a) extend the range of hypotheses examined how to resolve the prob-lem (entropy of the hypothesis set is growing), (b) switch to otherwise adaptive cognitive strategies for control re-gaining (e.g., defocused attention), and (c) show increas-ing deficit of mental modeling (emerging in response to unsuccessful, repeated attempts to regain control). High uncertainty-ho-to-act is extremely aversive, leading to disengagement from active processing (the state of cog-nitive exhaustion).

In the final part of my talk I will show you how this theoretical approach might enlighten variety of process-es observed at the collective levels of analysis. From this perspective, I would address such (seemingly) divergent phenomena as the search for charismatic ingroup lead-ers, development of conspiracy mentality and conspiracy theories, and system justification.

Page 12: Od psychologii kontroli do psychologii spisków193.0.101.165/pdf/plan-konferencji_nowy.pdf · Prezentacja książki. Program d psycologii kontroli do psycologii spisków. W krągu

The Psychology of Conspiracy. A Festschrift for Mirosław Kofta.Edited by Michał Bilewicz, Aleksandra Cichocka, Wiktor Soral

Routledge, June 2015

„This important volume addresses in a scholarly and systematic manner a topic of the utmost relevance to political perceptions in real worldaffairs. The contributors explore this intriguing theme from a variety of perspectives that illuminate the diver-se psychological underpinnings of human beliefs. A mu-st-read for all those for whom the nexus of psychology and politics represents an overriding interest.”

– Arie W. Kruglanski, University of Maryland, College Park, USA

„The Psychology of Conspiracy presents the latest insi-ghts from socialpsychology into the phenomenon of ‘conspiracy thin-king’. Co-authoredby a collection of leading researchers in the field, this accessible volume comprehensively explores the most recent theory and research to provide an invaluable re-source for scholars and students of thisfascinating topic.”

– Bogdan Wojciszke, University of Social Sciences and Humanities, Warsaw, Poland