Od narratologii do narratywizmu

Klasyczna narratologia i jej dekonstrukcje

Dwa rodzaje stratyfikacji w obrębie narratologii

Quasi-zdaniowa: • Fonem – słowo – zdanie• Funkcja – postać –

narracja• Zob. R. Barthes, Wstęp do analizy

strukturalnej opowiadań, [w:] Narratologia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2004.

Generatywna:• Poziom elementarnej

struktury znaczenia i mikrouniwersum semantycznego

• Poziom powierzchniowy (narracyjny)

• Poziom manifestacji• A. J. Greimas, Elementy gramatyki

narracyjnej, przeł. Z. Kruszyński, [w:] Współ czesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. IV, cz. 1, Kraków 1992,

„Narracja niewerbalna jest naturalna. Jej materiał stanowi obrazowa reprezentacja sekwencji zdarzeń zachodzących w mózgu, pojawiająca się nawet w mózgach prostszych niż nasze. Naturalne, prewerbalne pojawienie się owego procesu narracji można uznać za przyczynę tego, że tworzymy dramaty i powieści i tego, że znaczna część ludzkości siedzi teraz w kinach lub przed ekranami telewizorów” (Antonio R. Damasio, Tajemnica świadomości. Ciało i emocje współtworzą świadomość, przeł. M. Karpiński, Poznań 2000, s. 202-203).

Model konstytutywny

P 1 P2

-P1 -P2

Model konstytutywny – przykład 1

Trachinos pragnie posiąść Charikleję Kalasiris stosuje strategię

Za żonę

Trachinos nie zdobywa Chariklei Charikleja nie chce wyjść za Trachinosa

Model konstytutywny – przykład 2Bellimar pragnie uczynić Arymanta Arymant ucieka z niewoli

swoim niewolnikiem

Bellimarowi nie udaje się uczynić Arymanta Arymant nie chce zostać niewolnikiem swoim niewolnikiem Bellimara

Model konstytutywny – przykład 3

Twarz płeć

Nie-płeć nie-twarz

Poziom narracyjny

• „przepisanie” struktur logicznych na struktury narracyjne:

• Zdania modalne – „chcieć”, „umieć”, „móc”• Zdania opisowe – określające przedmiot

pragnienia• Przykład: Jan „chce” (a także „umie” i „może”)

kupić upragnioną książkę

Jak powstaje fabuła?

• Konfrontacja: połączenie dwóch sprzecznych ze sobą zdań modalno-opisowych: „Jan chce kupić upragnioną książkę – Księgarz nie chce sprzedać mu tej książki”;

• Dominacja jednego podmiotu nad drugim, czyli zrealizowanie modalności „chcę”: Jan stwierdza, że księgarz nie ma prawa sprzedawać mu książki – księgarz zgadza

się ze zdaniem Jana;• Atrybucja – zdobycie upragnionego

przedmiotu-wartości: Janowi udaje się kupić książkę

Fabuła – przykład 1

• Konfrontacja: Jan chce kupić upragnioną książkę – Księgarz nie chce sprzedać mu tej książki;

• Dominacja: Jan stwierdza, że księgarz nie ma prawa sprzedawać mu książki – księgarz zgadza się ze zdaniem Jana;

• Atrybucja: Janowi udaje się kupić książkę.

Fabuła – przykład 2

• Konfrontacja: Trachinos pragnie posiąść Charikleję za żonę, Charikleja nie chce wyjść za Trachinosa;

• Dominacja: Charikleja może i umie, a więc przeciwstawia się Trachinosowi;

• Brak atrybucji: Trachinos nie zdobywa Chariklei.

Dekonstrukcje klasycznej narratologii

• Wykazanie komunikacyjności opowiadania:a) Związane z nadawcą P. Ricoeur, Czas i opowieść (1984) J. Derrida, Force et signification (1967)b) Związane z odbiorcą R. Barthes, S/Z (1970) U. Eco, Lector in fabula (1979)