Ocieplenie klimatu – co możemy zrobić?

Co się właściwie dzieje?

Być może słyszałeś ostatnio o ociepleniu

klimatu, a może nawet o tym, że za naszego życia

nastąpi groźnie brzmiąca katastrofa klimatyczna.

Przyczyną jest to, że produkujemy coraz więcej

dwutlenku węgla. CO2 jest najważniejszym gazem

cieplarnianym, wraz z parą wodną powodującym

efekt cieplarniany, polegający na tym, że ciepło z

promieni słonecznych zostaje zatrzymane w

atmosferze i ziemia coraz bardziej się nagrzewa.

Te zmiany wydają się niewielkie, bo w ciągu

ostatnich 100 lat temperatura ziemi podniosła się

o ponad 1°C, ale mają poważne skutki. Na obu

biegunach i w górach topnieją lodowce, co

podnosi poziom wody, ale też uwalnia do

atmosfery jeszcze więcej zmagazynowanego w

lodzie CO2. Duże obszary Afryki, Azji i Ameryki

środkowej stają się pustynią. W efekcie zwierzęta

nie mają co jeść i pić, i umierają. Poza tym coraz

częściej zdarzają się anomalie klimatyczne, takie

jak tornada i huragany, susze, powodzie,

rekordowe upały i w ich wyniku pożary.

Wzrostu temperatury nie da się już zatrzymać.

Przyspiesza on, bo ludzie produkują coraz więcej

dwutlenku węgla spalając węgiel, koks, gaz i ropę

naftową. Polska jest obecnie na 21 pozycji na

świecie, ale do lat 90 była w pierwszej 10-tce

największych trucicieli, bo ma elektrownie na

węgiel i dużo domów jest ogrzewane węglem oraz

koksem.

Co się stanie za naszego życia?

Do 2100 r. średnia temperatura na Ziemi

podniesie się o kolejny 1,1–6,4 °C. Oznacza to, że

zmniejszą się o 1/3 zapasy wody pitnej, której na

naszej planecie jest zaledwie 3% całości wód

(reszta jest słona). Duże obszary ziemi zamienią się

w pustynię i nie będą się nadawały do

zamieszkania. Będą to np. Indie, gdzie żyje 1,2

miliarda osób, a w Europie państwa wokół Morza

Śródziemnego. Spowoduje to migracje

klimatyczne, polegające na tym, że uchodźcy będę

szukali lepszych miejsc do życia i próbowali

zamieszkać w chłodniejszych miejscach na ziemi.

Być może z tego powodu wybuchną wojny, a na

pewno wzrośnie przeludnienie.

Cieplejszy klimat zmieni wygląd całej kuli

ziemskiej. Stopią się czapy lodowe na biegunach, a

poziom wody w oceanach podniesie się o co

najmniej 50 cm. Tereny przy brzegu mórz i

oceanów zostaną zalane. Zginą rafy koralowe, a

80% oceanów zostanie pozbawione tlenu, co

spowoduje wymiernie gatunków morskich. Raport

międzynarodowej organizacji IPBES z 2019 r.

pokazuje, że w efekcie braku wody pitnej i

Źródło: electroluxgroup.com

Źródło: Wikipedia

Zmiany temperatury w ostatnich 50 latach

Zmiany temperatury

pokarmu, gorąca, konkurowania z człowiekiem o

miejsce do życia zmian klimatu zniknie za naszego

życia milion gatunków zwierząt. Pogoda stanie się

niestabilna. Jeszcze częstsze będą anomalie

klimatyczne, susze, powodzie i pożary.

W Polsce też odczujemy zmiany klimatu,

chociaż nie będą one tak gwałtowne, jak w krajach

bliższych równika. Śnieg zostanie tylko

wspomnieniem, bo temperatura wzrośnie do

takiej, jak nad Morzem Śródziemnym. Będzie za to

brakowało wody pitnej, bo będzie za mało

opadów, szczególnie w Wielkopolsce, która przez

ciągłe susze stanie się stepem. Półwysep Helski

zniknie pod wodą. Poziom morza Bałtyckiego się

podniesie, ale stanie się ono martwe,

zanieczyszczone i pozbawione ryb. Zniknie też

wiele gatunków stanowiących 75% polskich lasów,

np. świerk i brzoza.

Czy wyginiemy?

Nie. Człowiek bardzo dobrze przystosowuje się

do zmian i umie im przeciwdziałać. Wiele krajów

podpisało na przykład w 2015 roku porozumienia

klimatyczne, czyli Porozumienie Paryskie,

zmniejszające produkcję dwutlenku węgla: do

2030 roku musimy zredukować emisje CO2 o

połowę, a kilkanaście lat później przestać go

produkować w ogóle. Nie zatrzyma to zmian, bo

efekt cieplarniany napędza dwutlenek węgla z

pożarów i topniejących lodowców, a także para

wodna, której jest więcej, bo jest cieplej, ale je

spowolni i da nam czas na przystosowanie się.

Człowiek rozwija też technologie pozwalające

korzystać z odnawialnych źródeł energii, takie jak

elektrownie wiatrowe i wodne oraz panele

słoneczne, choć zapotrzebowanie na energię

ludzkości jest tak duże, że prawdopodobnie

jedynym rozwiązaniem są elektrownie atomowe.

Innymi działaniami pozwalającymi ograniczyć

ocieplenie klimatu są:

1. Korzystanie z transportu zbiorowego

(autobusy, tramwaje), z rowerów,

ograniczanie jazdy samochodem i podróży

samolotem

2. Sadzenie nowych lasów. Ochrona Amazonii

(lasy podzwrotnikowe są zwane „Płucami”

Ziemi, choć większość tlenu produkują

organizmy w oceanach), a także sadzenie

oxytree, drzew bardzo szybko rosnących i

produkujących dużo tlenu.

3. Sadzenie zieleni w miastach: drzewa przy

drodze dają cień, bluszcz na budynkach

chroni je przed nagrzewaniem się.

4. Zatrzymywanie wody w glebie poprzez

zasianie łąk (również zamiast trawników,

bo łąka zachowuje więcej wody w glebie) i

sadzenie drzew, ale także poprzez

zbieranie wody deszczowej i utrudnianie

jej spływania do morza.

5. Zmiana diety: prawdopodobnie ludzie za

100 lat będą się żywili głównie soją i

białkiem z owadów, które lepiej znoszą

ocieplenie klimatu i potrzebują mniej

wody. W Afryce produkuje się już nawet

lody i napoje z larw muchówki, bogatsze od

wołowiny w żelazo i witaminy! Produkcja

mięsa zostanie ograniczona ze względu na

Źródło: ec.europa.com `

Źródło: nbcnews

niedostatki żywności i wody potrzebnej do

wykarmienia krów, świń czy drobiu.

6. Chronienie się przed niestabilną pogodą

poprzez systemy ostrzegania przed

tsunami i tajfunami, wały

przeciwpowodziowe, chronienie linii

napięcia poprzez wkopywanie ich w ziemię

zamiast wieszania na słupach, stosowanie

odporniejszej konstrukcji budynków

Co Ty możesz zrobić dla klimatu?

1. Jeździć rowerem i komunikacją miejską,

zamiast samochodem

2. Nie śmiecić i ograniczyć zużycie plastiku

(np. rezygnacja z plastikowych słomek

ratuje życie zwierząt morskich takich jak

żółwie czy wieloryby, które je zjadają i

umierają od tego, ale też zmniejsza zużycie

ropy naftowej i energii potrzebnej do

wyprodukowania plastiku)

3. Segregować śmieci. We Wrocławiu są one

potem powtórnie segregowane na wysypisku,

ale ich wstępne rozdzielenie pozwala na

recycling, czyli powtórne użycie i przerobienie

np. na opakowania czy papier toaletowy.

4. Nie marnować żywności. Przeciętny Polak

marnuje rocznie 235 kg żywności, a to

zwiększa zużycie CO2, plastiku z opakowań i

zanieczyszczenie środowiska.

5. Ograniczyć jedzenie mięsa, co wyjdzie nam też

na zdrowie (Instytut Żywności i Żywienia

twierdzi, że przeciętny Polak zjada 2x więcej

białka dziennie, niż potrzebuje)

6. Jeść głownie to, co zostało wyprodukowane w

Twoim regionie. To zmniejsza ślad węglowy,

czyli ilość dwutlenku węgla potrzebną do

przetransportowania produktu z miejsca,

gdzie został stworzony, do sklepu.

7. Oszczędzać wodę i prąd (np. nie zapalać

światła w dzień, zakręcać wodę myjąc zęby,

brać prysznic zamiast kąpieli)

8. Sadzić i szanować zieleń.

Autor: Małgorzata Rajba, 6A

Greta Thunberg

Greta ma 16 lat, jest uczennicą ze Szwecji i

jednocześnie walczy o klimat. W 2018 r.

rozpoczęła protest pod budynkiem

szwedzkiego parlamentu z transparentem

Skolstrejk för klimatet (czyli strajk szkolny dla

klimatu). W każdy piątek od początku roku

szkolnego opuszczała zajęcia szkolne i

kontynuowała pikietę.

W grudniu 2018, wzięła udział w szczycie

klimatycznym w Katowicach.

Potem protestowała również w Londynie oraz

pod siedzibą Parlamentu Europejskiego

w Brukseli, a 16 kwietnia 2019 wystąpiła na

jego forum, żądając od Państw Europejskich

zdecydowanych działań na rzecz ograniczenia

emisji dwutlenku węgla.

W sierpniu 2019 przepłynęła Atlantyk na

pokładzie jachtu wyposażonego w panele

słoneczne (nie lata samolotami ze względu na

szkodliwy wpływ emitowanych przez nie

gazów cieplarnianych na atmosferę). Jacht

wypożyczył jej król Monako, żeby mogła wziąć

udział w szczycie klimatycznym ONZ w USA.

Moja przyjaciółka pszczoła

Autor: Max Ernst, 7C

Króliki – jak zapewnić im dobry dom?

Zwierzęta domowe pełnią w naszym życiu

bardzo ważną rolę. Nawiązujemy z nimi

emocjonalną więź i stają się dla nas kimś więcej

niż “tylko zwierzęciem”. Wnoszą do naszego życia

wiele radości i miłości. Jednymi ze zwierząt

domowych są króliki.

Króliki są zaliczane do najbardziej

lubianych i najpopularniejszych zwierząt

domowych na całym świecie. Żyją one około 6-8

lat. Zazwyczaj mają one długie uszka, urocze,

łagodne spojrzenie i mięciutką oraz gładką sierść.

Gryzonie te są bardzo słodkie i śmieszne. Te

malutkie zwierzątka są niedrogie w utrzymaniu i

łatwe w pielęgnacji.

UTRZYMANIE ZWIERZAKA

Króliki są małe, ale to nie znaczy, że nie potrzebują dużo ruchu. Zwierzęta te są bardzo ruchliwe i nie

lubią siedzieć długo w klatce. Lubią one wolność i potrzebują swobody, dlatego powinniśmy wypuszczać je

codziennie z klatki na 3-4 godziny. Króliczki lubią mieć towarzystwo np. innych królików. Uwielbiają się one

bawić, jednak częste branie ich na ręce i przytulanie, może spowodować, że zaczną gryźć i wyrywać się z

naszych objęć. Gryzoniom tym trzeba sprzątać klatkę co najmniej raz w tygodniu.

WYPOSAŻENIE KLATKI

W klatce zwierzątka musi znajdować się: butelka wody, miseczka z jedzeniem (tyle siana ile królik

chce i granulat, ale to już w ograniczonych ilościach, króliki nie powinny jeść żadnych ziaren i karm, ponieważ

są dla nich niezdrowe), domek, w którym mogą się schować, żwirek na odchody i ewentualnie jakieś zabawki.

Króliki dopiero od czwartego miesiąca życia mogą jeść pietruszkę, marchewkę, jabłko itd. Zwierzaki powinny

mieć jeszcze gałązki lub korę z drzewa do gryzienia i piłowania ząbków.

KRÓLIK I WETERYNARZ

Niektóre króliki boją się wizyt u weterynarza (szczególnie pierwszej), tak jak inne pupilki. Zwierzęta

bardzo obawiają się pierwszego szczepienia czy obcinania pazurków. Jednak szczepienie i obcinanie pazurów

jest bardzo ważne, dlatego, że mogą zachorować, a pazurki mogą być za długie i przeszkadzać naszym

pupilkom.

JAK ZROZUMIEĆ JĘZYK KRÓLIKA?

Króliki, podobnie do ludzi i innych zwierząt, posiadają swój własny język. Jednak ludzie nie słyszą ich

mowy, można jednak je zrozumieć za pomocą: dźwięków, które wydają czy mowy ich ciała np.:

• Królik skacze po klatce i robi akrobacje: w środowisku naturalnym znaczy to, że dziki królik próbuje

odstraszyć potencjalnych wrogów, a królik domowy w ten sposób pokazuje, że się cieszy i chce się

bawić.

Zdjęcie: Party.pl

• Królik piszczy: jeśli królik jest jeszcze malutki i ma około dwóch miesięcy, to normalne, gdy ma nowego

właściciela i jeszcze się do niego nie przyzwyczaił, wzywa wtedy mamusię.

• Królik zgrzyta zębami: jeśli królik cicho zgrzyta zębami, przeważnie podczas głaskania, to znaczy, że

mu się podoba, jednak jeśli królik głośno zgrzyta zębami to może znaczyć, że coś go boli i wtedy trzeba

z nim jechać do weterynarza.

RASY KRÓLIKÓW

Na świecie jest wiele ras królików, np.:

Króliki Lwie różnią się od innych królików tym, że mają krótsze uszka i mniejsze główki. Ta rasa królika ma lwią grzywę. Lwi królik jest to mieszanka dwóch ras: królika Angory i królika Karła Belgijskiego. Zdjęcie: archiwum własne

Królik Karzeł Belgijski Zdjęcie:.krole.pl

Królik Angora Zdjęcie: zwierzaki.expert

Króliki miniaturki baranki są podobne do miniaturek, jednak są od nich większe. Zdjęcie: archiwum własne

Jeśli decydujesz się na posiadanie królika, pamiętaj, by wypełniać związane z nim obowiązki! To żywe

stworzenie, które ma różne potrzeby.

Autorka: Klaudia Jaśkiewicz, 5A

Dlaczego warto mieć zwierzaka domowego?

Pies, kot, chomik lub inne zwierzątko domowe: czy

nie jest marzeniem każdego dziecka, by posiadać swojego

pupila? Taki towarzysz to piękna przyjaźń, lecz także

obowiązek. Wiele osób chce posiadać zwierzę domowe, ale

nie wszyscy rozumieją z czym to się wiąże. Twój zwierzak

zawsze przyjdzie się pogłaskać, może cię pocieszyć w

ciężkich chwilach, ale też czasami coś stłucze, wyśle coś

przypadkiem z komputera. Dzięki takiemu zwierzątku

uczymy się dyscypliny, empatii oraz poczucia obowiązku.

Jeśli chcesz posiadać zwierzę musisz najpierw pomyśleć czy:

będziesz miał czas się nim opiekować, czy nie masz alergii na sierść, czy stać cię na jego utrzymanie, czy lubisz

mieć porządek. Zaletą posiadania pupila jest to, że nigdy nie będziemy czuli się samotni, zawsze ktoś będzie

na nas czekał w domu. A wady? Rozważmy za i przeciw.

PRZECIW:

• Tak, kupa kota śmierdzi i będziesz musiał ją posprzątać

• Tak, jeśli pies wróci ze spaceru po deszczu to pobrudzi ci

meble i zostawi ślady na podłodze

• Tak, jak kot zwymiotuje to może zrujnować twój ulubiony

puszysty dywan

• Tak, jeśli kot nasika ci na kanapę będziesz musiał ją

czyścić, a ona jeszcze przez wiele dni nie będzie świeżo

pachnieć

• Tak, twój pies może zachorować i trzeba będzie w nocy z

nim wychodzić albo pilnie szukać weterynarza

ZA:

• Tak, nie ma nic milszego niż ciepłe mruczące

futerko obok ciebie, gdy właśnie zasypiasz lub

się budzisz

• Tak, jeśli przyjdziesz zmęczony lub zły ze szkoły

twój pies radośnie wybiegnie ci na spotkanie

i nie będzie pytał się co dostałeś z matematyki

• Tak, będziesz się śmiał do rozpuku, gdy twój kot

będzie gonił za własnym ogonem

• Tak, bedziesz czuł sie pewnie obok swojego psa,

gdy na horyzoncie pojawi się szkolny zabijaka

Zawsze przemyśl to czy będziesz mógł spełnić wymagania pupila nim go przygarniesz. Czy jesteś gotowy na

wszystkie za i przeciw?

Autor: Mikołaj Kazimierczak, 6B

Zdjęcia: Małgorzata Rajba, 6A

Choroby afrykańskie z powieści

„W pustyni i w puszczy”

Staś i Nel, bohaterowie powieści Henryka Sienkiewicza

zatytułowanej „W pustyni i w puszczy” odbyli podróż z Egiptu przez

Saharę aż do Afryki środkowej, a tym samym narażeni zostali na liczne

choroby, które występują w tych rejonach świata.

Dwie z nich występują w książce. Są to śpiączka afrykańska i febra,

choroba, co do której wciąż nie ma pełnej pewności czy autor miał na

myśli malarię, czy też wirusową febrę żółtą. Opisał wprawdzie objawy

bardzo dokładnie, jednak obie choroby przebiegają podobnie.

Malaria

Nel zachorowała w trakcie podróżny na febrę, a febra to dawna

nazwa malarii (ale też jest podobna choroba o nazwie żółta febra). Nel

miała dwa ataki febry, a w czasie nich silną gorączkę. Po atakach zrobiła się

„przezroczysta”, co może oznaczać, że miała anemię, bo malaria zniszczyła jej czerwone krwinki, schudła i

była tak osłabiona, że nie mogła sama chodzić. Wyleczyła ją chinina, co również może dowodzić, że

chorowała na malarię, a nie żółtą febrę.

Malaria jest najczęstszą chorobą zakaźną na

świecie. Każdego roku choruje na nią 300-500

milionów osób, a 1-3 miliony umierają. Narażony

na zachorowanie jest około miliard ludzi, bo

malaria występuje na 4 kontynentach (Afryce,

Azji, Ameryce Południowej i najdalej wysuniętych

na południe Stanach USA) i w ponad stu

krajach tropikalnych i subtropikalnych. Najwięcej

zachorowań jest jednak w Afryce.

Malaria wywoływana jest obecnością

pasożyta (tzw. Zarodźca malarystycznego) przenoszonego przez komary. Po ugryzieniu zarodźce atakują

komórki wątroby, szpiku kostnego, śledziony, węzłów chłonnych, w nich się rozmnażają, a następnie

przenoszą do czerwonych krwinek. Objawami są dreszcze,

wysoka temperatura i przyspieszone bicie serca. Nadchodzą

one falami, bo zarodziec malarii uwalnia się z zaatakowanych

komórek w sposób zsynchronizowany, żeby utrudnić układowi

odpornościowemu wyłapanie wszystkich pasożytów.

W wyniku rozpadu czerwonych krwinek dochodzi do

anemii, żółtaczki i hemoglobinurii (krwi w moczu). Inne objawy

to: bóle mięśni i kości, kaszel i duszność. Mogą występować

nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka i brak apetytu.

Występowanie malarii, źródło: wikipedia.pl

Trasa podróży Stasia i Nel

źródło: Monika Kucińska,

prezi.com

Występowanie anemii sierpowatej

źródło: wikipedia.pl

Rzadziej dochodzi do malarii mózgowej (jeden taki przypadek jest pokazany w serialu „dr House”) W XIX

wieku malarię leczono tylko chininą i był to wielki przełom, ale pasożyt się uodparniał. Dziś mamy na malarię

wiele leków.

Ciekawostką jest, że osoby z anemią sierpowatą (genetyczna choroba krwi) nie chorują na malarię.

Prawdopodobnie mutacja, która doprowadza do tej choroby, zwiększała szanse na przeżycie mieszkańców

Afryki.

Febra żółta

Gdyby Nel miała żółtą febrę, byłaby żółta, a nie

„przezroczysta”, i nie pomogłaby jej chinina. Z

drugiej strony mogła być blada w wyniku

występujących czasem w tej chorobie krwiawień.

Objawy żółtej febry są podobne do malarii i 3/4

chorych same z siebie zdrowieją, więc możliwe

byłoby też, gdyby Nel wyzdrowiała sama z siebie, a

nie od chininy.

Żółta febra to choroba wywoływana przez wirus

należący do rodziny Flaviviridae. Tak jak malaria,

przenosi się na człowieka poprzez ukłucie zakażonego

wirusem komara. Komar jest zakażony, jeśli wcześniej

ugryzł zakażonego ssaka naczelnego (człowieka albo

małpę człekokształtną). Liczba zachorowań na żółtą febrę na świecie się zwiększa. W 2005 r. tylko w 12

krajach afrykańskich zachorowało na nią ok. 206 tys. osób, z czego 52 tys. zmarło.

Mimo, że większość zakażeń przebiega bezobjawowo, niektóre wywołują ostrą chorobę objawiającą się

dwiema fazami:

1. Najpierw gorączka, ból mięśni, ból głowy, dreszcze, brak apetytu, mdłości lub wymioty, często ze

spowolnieniem rytmu serca (bije tak wolno, że w końcu przestaje bić).

2. U około 15 procent pacjentów po kilku dniach dochodzi do rozwinięcia się drugiej fazy choroby.

Znowu pojawia się gorączka, ale teraz też żółtaczka, bóle brzucha, wymioty i krwawienia.

Bez leczenia połowa chorych, u których rozwinęła się druga faza choroby, umiera w ciągu dziesięciu do

czternastu dni od zakażenia.

Śpiączka afrykańska

W książce „W pustyni i w puszczy” na śpiączkę

afrykańską chorowali czarnoskórzy żołnierze z wyprawy

Lindego. Gdy Staś ich znalazł, byli już w śpiączce, z której

nie budzili się aż do śmierci z wycieńczenia, albo budzili

na krótko przed nią, żeby na oślep rzucać się do

ucieczki. Wszyscy umarli, a Linde winę za ich stan

zrzucał na muchy.

Występowanie żółtej febry

źródło: medycynatropikalna

.pl

Występowanie śpiączki afrykańskiej

źródło: iniekcje.mp.pl

Opis choroby jest w pełni zgodny z tym, co o niej dziś

wiemy. Śpiączka afrykańska jest choroba zakaźną

wywoływaną przez protista świdrowca gambijskiego oraz

świdrowca rodezyjskiego. Jak sama nazwa wskazuje,

choroba ta występuje w Afryce, dokładnie w tych lasach

subtropikalnych, gdzie błądzili Staś i Nel. Jest ona

przenoszona z chorych ludzi, chorych antylop i innych

chorych ssaków na człowieka przez muchę tse-tse. Po ugryzieniu pasożyt dostaje się do układu krwionośnego

człowieka, gdzie się rozmnaża. Potem przenosi się do naczyń i węzłów chłonnych. Po 2-uch do 3-ech

miesiącach trafia do płynu rdzeniowo-mózgowego, powodując skrajne przemęczenie, co doprowadza do

snu, który bez leczenia kończy się śmiercią chorego. Do śmierci dochodzi po kilku tygodniach, miesiącach,

najrzadziej nawet do trzech lat.

Śpiączka wywoływana przez świdrowca gambijskiego i świdrowca rodezyjskiego różnią się szybkością

wystąpienia objawów. Ta wywoływana przez świdrowca rodezyjskiego (śpiączka rodezyjska) objawia się

ostrym zapaleniem mózgu oraz gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych i szybszą śmiercią. Śpiączka

"gambijska" natomiast doprowadza do wolno postępującego zapalenia mózgu, a najczęstszym objawem jest

powiększenie węzłów chłonnych.

Wodne słonie

Objawy chorób w powieści „W pustyni i w puszczy” zgadzają się z ich prawdziwym przebiegiem,

Sienkiewicz musiał więc bardzo dokładnie przygotować się do napisania swojej książki. Popełnił w niej zresztą

tylko jeden błąd, pisząc o wodnych słoniach, małych, o krótkich trąbach i czterech kłach, które dnie spędzały

zanurzone w wodzie, oddychając wystawioną na powierzchnię trąbą, a w nocy wychodziły po jedzenie.

Słoniem wodnym nazywa się wprawdzie Mirungę, rodzaj foki żyjący na wybrzeżu Ameryki Północnej, jednak

zwierzę opisane przez Sienkiewicza istnieje tylko w afrykańskich baśniach, choć oczywiście słonie świetnie

pływają i zdarzają się wśród nich mutanty o 4 kłach.

Autorka: Małgorzata Rajba, 6A

Wodny słoń. Autor: Max Ernst, 7C

Występowanie śpiączki afrykańskiej

źródło: iniekcje.mp.pl

Mucha tse tse

źródło: lolmania.eu

Edward Teach – Czarnobrody

Czarnobrody jest do dziś uważany za najsławniejszego pirata wszechczasów.

Edward Teach, bo tak miał na nazwisko sławny zbój, urodził się w 1675 r. w

Anglii. Kapitanem został po zdobyciu niewielkiego statku, na którym pływał.

Następnie zdobył francuski żaglowiec ,,La Concorde’’ (czyli „zgoda”), który

nazwał „Zemstą królowej Anny”. Ważył on aż 200 ton, był dawnym statkiem,

na którym przewożono niewolników z Afryki, i miał 16 dział.

Z czasem dorobił się czterech okrętów, sześćdziesięciu dział i czterystu

marynarzy.

Miał przydomek ,,Czarnobrody’’ za względu na swoją brodę. Żeby podkreślić

jej kolor, wiązał na niej czerwone wstążki, kapelusz ozdabiał lontem

(sznurkiem służącym do odpalania armaty), a na plecach nosił sześć

naładowanych pistoletów.

Był uważany za najgroźniejszego pirata w swoim okresie. Grasował głównie na Morzu Karaibskim. Często wtedy

napadał na marynarkę francuską za pozwoleniem króla brytyjskiego. Kiedy jednak zakończyła się wojna między Francją

a Wielką Brytanią, dalej napadał inne statki (wciąż na życzenie króla Brytyjskiego). W 1718 r. zajął port w Charleston,

które było wtedy dużym miastem, i rabował zarówno mieszkańców, jak i wpływające do portu statki.

Do swoich napadów używał głównie armat, chociaż też był niezłym

szermierzem. Często podpalał armaty końcem własnej brody, a raz,

żeby zobaczyć, jak jest w piekle, zamknął się w ładowni i podpalił

siarkę (przeżył to).

Starość sprawiła, że chciał przejść na emeryturę. Poprosił gubernatora

Nowej Karoliny o ułaskawienie i uzyskał je w zamian za obietnice, że

przestanie napadać statki. Osiadł w mieście Bath, ożenił się i przez

kilka miesięcy zabawiał sąsiadów swoimi opowieściami. Jednak

pewnego dnia wypłynął z kilkoma przyjaciółmi łodzią w morze, a

wrócił francuskim żaglowcem. Przysięgał, że statek był opuszczony, i

że wcale nie zabił całej załogi, ale nikt mu nie uwierzył, więc wrócił do

piractwa.

Czarnobrody zginął w 1718 roku walcząc z dwoma statkami z Wirginii.

Wciąż nie został odnaleziony jego skarb, który teraz jest wart

trzydzieści milionów złotych. W 1997 r. odnalezione zostały

pozostałości jego statku, Zemsty, królowej Anny, który osiadł na

mieliźnie i zatonął. Wydobyto z niego starą powieść przygodową

(Czarnobrody czytał powieści o piratach), 12 dział i trochę złota, ale

towarzysze Czarnobrodego twierdzili, że resztę skarbu gdzieś

zakopał…

Do dziś w Wirginii stawia mu się pomniki, a nawet organizuje co roku na jego cześć piracki festiwal. W 1997 r.

odnalezione zostały pozostałości

Autorka: Małgorzata Rajba, 6A

Portret Czarnobrodego: Max Ernst, 7C

Źródło: Wikipedia

Zawisza Czarny- kim był?

Zawisza Czarny urodził się około 1370 roku w Garbowie. Jego rodzice byli ubogą

szlachtą. Nazywali się Dorota i Mikołaj z Garbowa. Jego ojciec był kasztelanem

sieradzkim. Zawisza miał dwóch braci. Był herbu Sulima.

Miał czarną zbroję i dwa czarne konie, ale przydomek ,,Czarny” zyskał ze względu

na swoje czarne włosy. Jego bracia też mieli takie włosy. Jeden był nazywany

Kruczkiem.

Jednego swojego Zawisza konia używał do podróży, natomiast drugiego- do walk

i turniejów. Ten drugi był wyszkolony, żeby gryźć przeciwnika.

Jego sława narodziła się podczas wojny z Turkami, w czasie której król Węgier,

Zygmunt Luksemburski próbował wynegocjować kontrakt pokojowy między nim a polskim królem. Na jakiś

czas rzucił służbę u króla Węgier, żeby walczyć z Krzyżakami pod Grunwaldem, gdzie uratował polski

sztandar.

Zyskał sławę również dzięki zwycięstwom na turniejach. W 1412 roku na jednym z nich wygrał nagrodę

główną - rumaka podkutego złotymi podkowami. Natomiast w 1415 roku na innym turnieju zrzucił z siodła

kopią Jana z Aragonii, uważanego za najlepszego rycerza Europy. Od tego czasu był uważany za

niepokonanego i zapraszany na dwory królewskie w całej Europie.

Zarabiał rekrutując żołnierzy i jako dyplomata króla

polskiego na Węgrzech i w Rzymie, ale miał ogromne

długi.

Jego żona nazywała się Barbara herbu Pilawa,

bratanica biskupa. Zawisza jej nie kochał, ale była

ona bogata i jej wuj był ważnym człowiekiem, więc

się z nią ożenił. Miał z nią czterech synów, przy czym

dwóch zginęło na wojnie.

Był wzorem cnót rycerskich, ale miał też 1 wadę –

był znany z tego, że często się kłócił. Raz nawet

napadł urzędników i ukradł zajęte przez sąd w jego

majątku świnie, które miały spłacić jego dług. Musiał

za to zapłacić specjalną karę. Mówiono, że Zawiszy

można ufać na słowo, ale to nie była prawda –

swoich długów nie płacił, chociaż to obiecywał.

W 1428 r. osłaniał odwrót króla w nieudanej wyprawie Zygmunta Luksemburskiego przeciwko Turkom. Król

wysłał po niego łódź, ale Zawisza odmówił opuszczenia oddziału. Dostał się do niewoli, po czym pokłócili się

o niego dwaj żołnierze i jeden z nich uciął mu głowę.

Autorka: Małgorzata Rajba, 6A

Ilustracja: Max Ernst, 7C, Herb: Wikipedia

Auć! Po co nam szczepienia?

Z pediatrą i popularyzatorem nauki, lek. Med. Dawidem Ciemięgą, rozmawiała Małgorzata Rajba z 6A

Czym są szczepionki?

Można ogólnie powiedzieć, że to preparaty, w których znajdują się unieszkodliwione wirusy i bakterie, aby

nasz organizm mógł się z nimi zapoznać i zobaczyć, przed czym ma się bronić.

Czy szczepionki działają?

Działają i dlatego do wielu lat nie chorujemy w Polsce na niektóre choroby, na które ludzie chorowali przed

wprowadzeniem tych szczepień. Ale to nie jedyny dowód na to, że szczepionki działają. Je kiedyś byłem

zaszczepiony przeciwko odrze i niedawno zbadałem swoją krew, w której wciąż mam odporność po tym

szczepieniu, czyli szczepionka działa, a ja nie chorowałem na odrę, mimo że miałem kontakt z tą chorobą.

Przed jakimi chorobami chronią szczepionki?

Najbardziej powszechne szczepionki chronią przed odrą, świnką różyczką, polio, ospą, grypą i tzw.

Żółtaczką typu B.

Dlaczego nie chronią przed wszystkimi chorobami?

Niektóre choroby powodują wirusy, takie jak np. HIV, taki wirus jest bardzo sprytny i ciągle się zmienia, tzn.

mutuje, i dlatego nie potrafimy jeszcze stworzyć przed nim szczepionki. Podobnie jest z wirusami, które

wywołują zwykłe przeziębienie, co chwilę przechodzą mutację i dlatego nie mamy szczepionki na

przeziębienie.

Co się działo w czasach, gdy szczepionek nie było?

Ludzie umierali na choroby, na które dziś nie chorujemy, bo jesteśmy zaszczepieni – np. polio. Kiedy nie

było szczepionek, choroby rozprzestrzeniały się bardzo łatwo po świecie i dużo ludzi chorowało. Dziś na te

same choroby na całym świecie choruje bardzo mało osób.

Zdjęcie: Żelazne płuca (poprzednik respiratora), oddział dziecięcy po epidemii polio. Źródło: Wikipedia

Niesamowite meduzy

Meduzy są bezkręgowymi

parzydełkowcami żyjącymi w

morzach i oceanach, rzadziej w

wodach słodkich. Jak sama nazwa

wskazuje, mają parzydełka

(niewielkie meduzy mają parzydełka

o długości kilku metrów). Nie mają

wielu konkurentów mniejszych od

nich ze względu na to, że wydzielają

parzący jad. Meduzy żyjące w

Bałtyku mają słaby jad, człowieka by

nie zabiły. W naszym morzu żyje

między innymi chełbia modra, a stułbia płowa zamieszkuje polskie rzeki, jeziora i stawy.

Meduzy ewoluowały 650 milionów lat temu. Są jednymi z najprostszych zwierząt na świecie. Składają

się głównie z pofałdowanych ciał w kształcie parasola ze zwisającymi, rozpostartymi mackami. Ich ciało

posiada tylko trzy warstwy – naskórek zewnętrzny, środkową mezogleę i wewnętrzną warstwę żołądka. Ich

ciało składa się w 95 do 98 procentach z wody (u człowieka to około 60 procent).

Meduza powstaje z polipa (u hydromeduz z larwy), a potem produkuje jajka, z których rodzą się małe

polipy. Polip i meduza różnią się między innymi tym, że polip przyczepia się do łodyg roślin albo podłoża i je

to, co uda mu się złapać z planktonu przepływającego koło niego, meduza natomiast prowadzi aktywny tryb

życia i porusza się w wodzie. Meduza ma kształt galaretowego ,,parasola’’ z parzydełkami wychodzącymi z

dołu. Polip natomiast ma postać podobną do tuby, najczęściej wygląda jak wydłużony cylindryczny worek.

Różni się również tym, że meduza ma otwór jamy chłonąco-trawiącej na dole ciała, a polip - na górze.

Z tego małego otworu meduza zjada i wyrzuca odpady. Poprzez wypchnięcie strumienia wody z jamy

chłonąco-trawiącej meduza może płynąć do przodu.

Każda meduza ma gruczoły płciowe wytwarzające komórki płciowe. U osobników męskich mają one

kolor biały, ale u osobników żeńskich- różowy. W koloniach meduz są albo osobniki żeńskie albo męskie.

Obie płcie wytwarzają i plemniki i jaja.

Meduzy mają też zdolność klonowania się. Jeśli meduza zostanie przecięta na dwie połowy, kawałki

te mogą się zregenerować i stworzyć dwa nowe organizmy. Podobnie się dzieje, kiedy meduza zostanie

zraniona. Wówczas może się klonować i wyprodukować nawet setki potomstwa.

Meduzy są też rekordzistkami. Największą meduz jest meduza lwia. Największy okaz tego gatunku

miał ciało o średnicy aż 2,3 m, a jej macki osiągnęły długość nawet 36,5 m. Najbardziej jadowitym gatunkiem

na świecie jest osa morska. Ten gatunek meduzy zabił w ciągu ostatnich 70 lat 6 tys. osób. Istnieją meduzy

nieśmiertelne. Turritopsis nutricula może się znowu ze stresu zamienić w polipa, przejść w meduzę, znowu

w polipa i tak dalej bez ograniczeń. Większość meduz ginie jednak po kilku miesiącach życia.

Autor: Małgorzata Rajba, 6A

Źródło: rzucijedz.pl