Ocena ryzyka położniczego

61
Ocena ryzyka położniczego Ocena ryzyka położniczego Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka Kierownik Katedry i Kliniki: Prof. AM dr hab. med. Tomasz Opala

description

Ocena ryzyka położniczego. Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka Kierownik Katedry i Kliniki: Prof. AM dr hab. med. Tomasz Opala. Wykrywanie czynników ryzyka jest podstawowym zadaniem współczesnej opieki przedporodowej:. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Ocena ryzyka położniczego

Page 1: Ocena ryzyka położniczego

Ocena ryzyka Ocena ryzyka położniczegopołożniczego

Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka

Kierownik Katedry i Kliniki: Prof. AM dr hab.

med. Tomasz Opala

Page 2: Ocena ryzyka położniczego

Wykrywanie czynników ryzyka jest podstawowym zadaniem współczesnej opieki przedporodowej:

ryzyko względne – potencjalnie niepomyślne zakończenie ciąży u kobiet ze stwierdzonymi czynnikami ryzyka

ryzyko przypisywane – potencjalna możliwość zmniejszenia liczby niepowodzeń przez redukcję czynników ryzyka w danej populacji

Page 3: Ocena ryzyka położniczego

Początkowa ocena ryzyka ciążowego obejmuje:

kompleksowy wywiad lekarski, ogólny, położniczy i psychosocjalny,badanie fizykalne,badania laboratoryjne wykonywane przed zajściem w ciążę, lub specyficzne dla ciąży

Powinna ona dostarczyć lekarzowi prowadzącemu informacji, czy kobieta ciężarna w czasie opieki położniczej jest, czy nie jest zaliczana do grupy ryzyka. Dla wielu kobiet właściwa interwencja może zmienić stopień zagrożenia podczas trwania ciąży

Page 4: Ocena ryzyka położniczego

Czynniki ryzyka najczęściej określa się w odniesieniu do następujących powikłań w przebiegu ciąży:

obumarcie w okresie okołoporodowym, opóźniony wewnątrzmaciczny wzrost płodu, zagrożenie porodem przedwczesnym,objawy zagrożenia płodu lub kombinacja powyższych

Page 5: Ocena ryzyka położniczego

Ocenę czynników ryzyka w czasieciąży można przeprowadzić poprzez:

określenie liczby współistniejących w danej sytuacji położniczej czynników ryzyka, zsumowanie obliczonych matematycznie współczynników charakteryzujących niekorzystne czynniki ryzyka obserwowane u badanej ciężarnej, przeprowadzenie analizy matematycznej wartości obserwowanych czynników ryzyka

Powyższe może powodować schematyczne podejście do prowadzenia ciąży i niedocenianie ciąży z niskim współczynnikiem ryzyka. Czasem powoduje zbędne monitorowanie płodu i stosowanie nieuzasadnionej terapii

Page 6: Ocena ryzyka położniczego

W praktyce, nawet jeśli panuje zgoda co do czynników ryzyka i ewentualnych związanych z nimi konsekwencji dla płodu i matki, często istnieją rozbieżności co do wyboru optymalnej strategii postępowania.

Page 7: Ocena ryzyka położniczego

Czynniki ryzyka w skriningu perinatalnym

Wywiad dotyczący schorzeń oraz nałogów matkiWywiad dotyczący schorzeń oraz nałogów matki::-palenie papierosów,-palenie papierosów,-nadużywanie alkoholu oraz leków,-nadużywanie alkoholu oraz leków,-choroby matki,-choroby matki,-operacje i związane z nimi ew. problemy anestezjologiczne-operacje i związane z nimi ew. problemy anestezjologiczne

Wywiad ginekologicznyWywiad ginekologiczny::-zaburzenia płodności,-zaburzenia płodności,-antykoncepcja,-antykoncepcja,-zaburzenia cyklu miesiączkowego,-zaburzenia cyklu miesiączkowego,-inne specyficzne problemy (np. macica mięśniakowata)-inne specyficzne problemy (np. macica mięśniakowata)

Page 8: Ocena ryzyka położniczego

Czynniki ryzyka w skriningu perinatalnym

Wywiad rodzinnyWywiad rodzinny::-wady wrodzone,-wady wrodzone,-cukrzyca,-cukrzyca,-nadciśnienie tętnicze,-nadciśnienie tętnicze,-schorzenia nerek-schorzenia nerek

Badanie ogólne matkiBadanie ogólne matki::-wzrost, masa ciała,-wzrost, masa ciała,-badanie przedmiotowe,-badanie przedmiotowe,-badanie ginekologiczne-badanie ginekologiczne

Page 9: Ocena ryzyka położniczego

Czynniki ryzyka w skriningu perinatalnym

Czynniki pojawiające się w czasie ciążyCzynniki pojawiające się w czasie ciąży::-ciąża wielopłodowa,-ciąża wielopłodowa,-krwawienie z dróg rodnych,-krwawienie z dróg rodnych,-nieprawidłowa aktywność ruchowa płodu,-nieprawidłowa aktywność ruchowa płodu,-przedwczesna czynność skurczowa macicy,-przedwczesna czynność skurczowa macicy,-nadciśnienie tętnicze,-nadciśnienie tętnicze,-nieprawidłowa wielkość macicy/ilość płynu owodniowego-nieprawidłowa wielkość macicy/ilość płynu owodniowego

Badania laboratoryjneBadania laboratoryjne::-badanie moczu – cukier, białko, aceton etc.,-badanie moczu – cukier, białko, aceton etc.,-badanie krwi – grupa krwi, przeciwciała, morfologia,-badanie krwi – grupa krwi, przeciwciała, morfologia,-badania serologiczne – różyczka, HIV, WZW etc.,-badania serologiczne – różyczka, HIV, WZW etc.,-badania sonograficzne,-badania sonograficzne,-rozmaz cytologiczny z tarczy szyjki macicy-rozmaz cytologiczny z tarczy szyjki macicy

Page 10: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – czynniki ogólne:

wiek < 18 lat

Brak przygotowania do ciąży oraz nie korzystanie z możliwości regularnych kontroli

Opieka położnej rejonowej ew. lekarza domowego

Nadciśnienie tętnicze, IUGR

Regularna ocena rozwoju płodu oraz kontrola ciśnienia tętniczego

Page 11: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka - czynniki ogólne :

wiek > 35 lat

Zaburzenia chromosomalne

Wczesne rozważenie diagnostyki prenatalnej

Nadciśnienie tętnicze, IUGR

Regularna ocena rozwoju płodu oraz kontrola ciśnienia tętniczego

Page 12: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka - czynniki ogólne :

rodność > 4

IUGR Regularna ocena rozwoju płodu

Niedokrwistość Suplementacja żelazem i folianami

Nieprawidłowe położenie płodu

Kontrola w 36 tygodniu ciąży

Page 13: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka - czynniki ogólne :

osoba samotna

Brak regularnych kontroli w czasie ciąży

Wizyty położnej rejonowej

Brak przygotowania do porodu i okresu poporodowego

Dyskusje na temat porodu

IUGR Regularna ocena rozwoju płodu

Page 14: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :ciąża ektopowa w wywiadzie

Ryzyko powtórzenia, niepokój ciężarnej

Wczesne badanie sonograficzne w celu ustalenia rozpoznania

Page 15: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :obumarcie płodu lub zgon noworodka

Ryzyko zależy od przyczyny uprzedniego niepowodzenia

Wczesne ustalenie przyczyny niepowodzenia i odpowiednie postępowanie

Page 16: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :masa płodu < 5%

IUGR Ocena rozwoju i aktywności biofizycznej płodu

Page 17: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :masa płodu > 95%

Cukrzyca ciążowa,

Ryzyko porodu noworodka o masie ciała > 95%

Kontrola poziomu cukru w surowicy ( 28 i 32 tydzień ciąży),

Test tolerancji glukozy,

Ocena rozwoju i aktywności biofizycznej płodu

Page 18: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :przeciwciała przeciwkrwinkowe

Choroba hemolityczna Postępowanie według ścisłego protokołu

Page 19: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :nadciśnienie tętnicze z białkomoczem

Możliwość powtórzenia się powikłania

Ocena funkcji nerek, ciśnienia tętniczego krwi oraz rozwoju i stanu płodu

Page 20: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :poród przedwczesny

Możliwość powtórzenia się powikłania

Postępowanie według protokołu w zależności od przyczyny

Page 21: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :poród „szybki”

Możliwość powtórzenia się powikłania - problemy neonatologiczne (uraz)

Ustalić plan postępowania w 36 tyg. ciąży

Page 22: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :blizna na macicy

Pęknięcie macicy, cięcie cesarskie

Ustalić plan postępowania w 36 tyg. ciąży

Page 23: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– wywiad położniczy :krwotok poporodowy

Możliwość powtórzenia się powikłania

Ustalić plan postępowania w 36 tyg. ciąży

Page 24: Ocena ryzyka położniczego

Czynniki ryzyka krwotoku poprodowego:

-wieloródka,-wieloródka,-duże dziecko w wywiadzie,-duże dziecko w wywiadzie,-ciąża wielopłodowa,-ciąża wielopłodowa,-stwierdzone wielowodzie,-stwierdzone wielowodzie,-po długotrwałej stymulacji porodu środkami naskurczowymi-po długotrwałej stymulacji porodu środkami naskurczowymi-po przedłużonym porodzie,-po przedłużonym porodzie,-zakażenie wewnątrzmaciczne,-zakażenie wewnątrzmaciczne,-mięśniaki macicy,-mięśniaki macicy,-łożysko przodujące i przedwcześnie oddzielone,-łożysko przodujące i przedwcześnie oddzielone,-wady i blizny macicy,-wady i blizny macicy,-pochwowe operacje położnicze,-pochwowe operacje położnicze,-poród drogami natury po przebytym cięciu cesarskim,-poród drogami natury po przebytym cięciu cesarskim,-stosowanie podczas porodu anestetyków halogenowych-stosowanie podczas porodu anestetyków halogenowych

Page 25: Ocena ryzyka położniczego

Należy też zwrócić uwagę na:

-krwotoki poporodowe w poprzednich ciążach-krwotoki poporodowe w poprzednich ciążach (w ¼ przypadków pojawiają się ponownie),(w ¼ przypadków pojawiają się ponownie),

-krwawienia przedporodowe,-krwawienia przedporodowe,

-kobiety rudowłose-kobiety rudowłose

Page 26: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

palenie papierosów

IUGR Ocena rozwoju i aktywności płodu

Page 27: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

nadużywanie alkoholu

IUGR,

Zespół alkoholowy u płodu

Zalecenie szczególnego postępowania,

Informacja dla neonatologów oraz intensywny nadzór nad stanem i rozwojem płodu

Page 28: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

przewlekłe schorzenia

Możliwy niekorzystny wpływ choroby na ciążę oraz ciąży na przebieg choroby

Zalecenie Konsultacja z lekarzem prowadzącym i wspólny plan co do nadzoru i prowadzenia ciąży

Page 29: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

nadużywanie leków

Możliwość zakażeń (HIV,IUGR),

Powikłania u noworodka

Badania serologiczne,

Intensywny nadzór nad stanem płodu,

Informacja dla neonatologów

Page 30: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

cukrzyca w rodzinie

Cukrzyca ciężarnych Kontrola glukozy w surowicy krwi w 28 i 32 tygodniu ciąży,

Test tolerancyjny glukozy

Page 31: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

wady wrodzone w rodzinie

Możliwe powtórzenie,

Niepokój matki

Ustalenie dokładnego rozpoznania, Rozważyć celowość diagnostyki prenatalnej

Page 32: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka – przebyte choroby, operacje, wywiad rodzinny :

zaburzenia płodności

Niepokój matki,

Ciąża wielopłodowa, nadciśnienie tętnicze i/lub cukrzyca ciężarnych

Kontrola ciśnienia tętniczego i glikemii

Page 33: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badanie ciężarnej:masa ciała > 85 kg

Nadciśnienie tętnicze i/lub cukrzyca ciężarnych

Poradnictwo co do właściwego odżywiania,

Kontrola ciśnienia tętniczego i glikemii

Page 34: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badanie ciężarnej:masa ciała < 45 kg

IUGR Ocena rozwoju i stanu płodu

Page 35: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badanie ciężarnej:pierwiastka i wzrost < 1.52 m

Niewspółmierność porodowa

Rozważyć sposób ukończenia ciąży

Page 36: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badanie ciężarnej:szmery nad sercem

Bezobjawowe schorzenie serca

Konsultacja kardiologiczna

Page 37: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:krwawienie z dróg rodnych

< 20 tyg. ciąży – ryzyko poronienia

Hospitalizacja i diagnostyka

> 19 tyg. ciąży – łożysko przodujące lub przedwczesne oddzielenie łożyska

Hospitalizacja i intensywny nadzór nad stanem płodu

Page 38: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:ciśnienie tętnicze > 140/90

Nadciśnienie tętnicze,

IUGR

- RR > 160/100 i/lub białkomocz – hospitalizacja i postępowanie zgodnie z obowiązującym protokołem,

- RR < 160/100 i brak białkomoczu – regularna kontrola ambulatoryjna

Page 39: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:ciąża wielopłodowa

Nadciśnienie tętnicze, Niedokrwistość, Poród przedwczesny,

Wady wrodzone

Suplementacja żelazem i folianami,

Kontrola ciśnienia tętniczego i czynności skurczowej m. macicy,

Ocena stanu i rozwoju płodów

Page 40: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:wewnątzmaciczne zahamowanie wzrostu

płodu

IUGR Ocena stanu i rozwoju płodu

Page 41: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:makrosomia płodu

Cukrzyca,

Wielowodzie,

Ciąża wielopłodowa

Ocena stanu i rozwoju płodu,

Kontrola glikemii,

Test tolerancji glukozy

Page 42: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:wielowodzie

Cukrzyca,

Wielowodzie,

Ciąża wielopłodowa

Ocena stanu i rozwoju płodu,

Kontrola glikemii,

Test tolerancji glukozy

Page 43: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:nieprawidłowe położenie płodu po 35 tyg.

ciąży

Problemy związane z porodem

Ustalenie przyczyny i zaplanowanie sposobu ukończenia ciąży

Page 44: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:zmniejszona aktywność ruchowa płodu

Zaburzone odczuwanie przez matkę,

Choroba płodu

Ocena dobrostanu płodu

Page 45: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:przedwczesne pęknięcie błon płodowych

Poród przedwczesny,

Zakażenie wewnątrzowodniowe

Hospitalizacja i postępowanie zgodnie z obowiązującym protokołem

Page 46: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– czynniki stwierdzone w przebiegu ciąży:zakażenie układu moczowego

Poród przedwczesny,

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Leczenie i powtarzana diagnostyka układu moczowego

Page 47: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:białkomocz

Zakażenie,

Choroby nerek,

Nadciśnienie indukowane przez ciążę

Badanie moczu,

Kontrola ciśnienia tętniczego,

Leczenie według protokołu

Page 48: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:cukromocz

Obniżony próg nerkowy,

Cukrzyca

Badanie poziomu glukozy we krwi,

Test tolerancji glukozy

Page 49: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:krwinkomocz

Zakażenie,

Choroby nerek,

Kamica nerkowa

Badanie moczu,

Ocena wydolności układu moczowego

Page 50: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:ujemny czynnik Rh

Możliwość immunizacji

Kontrola przeciwciał podcza pierwszej wizyty, w 28 i 34 tyg. ciąży,

Profilaktyka w czasie ciąży i po porodzie

Page 51: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:podwyższone AFP

Wady wrodzone płodu,

Nieprawidłowy rozwój płodu, stan przedrzucawkowy,

Krwawienie z dróg rodnych

Diagnostyka sonograficzna,

Kontrola ciśnienia tętniczego i ocena rozwoju oraz aktywności płodu

Page 52: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:Hb < 10 g%

Niedokrwistość Ustalenie rozpoznania,

Konsultacja hematologiczna,

Terapia

Page 53: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:glukoza w przypadkowym badaniu > 7

mM/l

Cukrzyca Test obciążenia glukozą

Page 54: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendacje postępowania klinicznego w zależności od obserwowanych czynników ryzyka

– badania laboratoryjne:nieprawidłowy rozmaz cytologiczny

Możliwość nowotworu

Kolposkopia i ewntualne wycinki

Page 55: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendowany schemat opieki perinatalnej:

8-14 tydzień potwierdzenie ciąży ogólne badanie fizykalne badanie ginekologiczne zlecenie badań laboratoryjnych: krew, mocz, grupa

krwi, testy serologiczne dyskusja z ciężarną na temat diety, ćwiczeń fizycznych,

palenia, picia alkoholu, uczestnictwa w szkole rodzenia, opieki stomatologicznej etc.

Page 56: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendowany schemat opieki perinatalnej:

16 tydzień ocena wyników badań ew. diagnostyka w kierunku wad układu nerwowego i zespołu

Downa

18 tydzień szczegółowe badanie sonograficzne ocena wyników diagnostycznych z 16 tygodnia potwierdzenie i ew. skorygowanie przewidywanego terminu porodu

Page 57: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendowany schemat opieki perinatalnej:

22 - 24 tydzień rutynowa kontrola ginekologiczna z analizą ewentualnych

dolegliwości, z zaleceniem badań kontrolnych i pomiarem wysokści dna macicy

poziom glukozy po doustnym obciążeniu 50 g 24 – 26 tyg.

28 tydzień jak w 24 tygodniu oraz ocena rytmu serca płodu i ilości płynu

owodniowego ocena przeciwciał przeciwkrwinkowych (anty Rh)

Page 58: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendowany schemat opieki perinatalnej:

32 tydzień kontrola podobna jak w 28 tyg. ciąży dyskusja z ciężarną na temat porodu

36 tydzień badanie kontrolne z oceną wewnątrzmacicznego rozwoju płodu oraz określenie jego położenia zlecenie kontrolnych badań laboratoryjnych

Page 59: Ocena ryzyka położniczego

Rekomendowany schemat opieki perinatalnej:

38 tydzień badanie kontrolne z oceną wewnątrzmacicznego rozwoju płodu oraz określenie jego położenia ocena wyników badań kontrolnych

40 tydzień badanie kontrolne dyskusja na temat porodu

Page 60: Ocena ryzyka położniczego

Nadzór płodu w ciąży fizjologicznej:

Badanie sonograficzne: 10 - 14, 20 - 22, 32 - 34, 41 tyg. ciąży,

Badanie kardiotokograficzne od 38 tyg. ciąży,

Samoobserwacja ciężarnej - liczenie ruchów od 36 tyg. ciąży.

Page 61: Ocena ryzyka położniczego

U wielu kobiet z ciążą wysokiego ryzyka poród przebiega w sposób prawidłowy

Normalny poród zaczyna się w sposób spontaniczny; niskie ryzyko występuje na początku i utrzymuje się do końca porodu. Dziecko rodzi się spontanicznie w ułożeniu główkowym, pomiędzy 37. a 42. tygodniem ciąży. Po porodzie matka i dziecko są w dobrym stanie zdrowia.